กาฬสินธุ์

กาฬสนิ ธ์ุ

กกาฬาฬสสนิ ินธธุ์ ุ์



พพิ ธิ ภณั ฑส์ ริ นิ ธร

การเดินทาง สารบัญ สถานทท่ี ่องเที่ยว ๗ อ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ ์ ๘ อ�ำเภอสหสั ขนั ธ ์ อ�ำเภอค�ำมว่ ง ๘ อ�ำเภอสมเดจ็ ๑๕ อ�ำเภอนาคู ๒๑ อ�ำเภอเขาวง ๒๓ อ�ำเภอกุฉินารายณ ์ ๒๓ อ�ำเภอกมลาไสย ๒๔ อ�ำเภอยางตลาด ๒๖ อ�ำเภอท่าคนั โท ๒๘ ๓๐ เทศกาลงานประเพณี ๓๓ สนิ คา้ พน้ื เมอื ง รา้ นจ�ำหน่ายสินค้าท่รี ะลกึ ๓๔ ตัวอย่างรายการน�ำเทีย่ ว ๓๖ ส่งิ อ�ำนวยความสะดวก ๓๗ ๓๘ สถานท่ีพัก ๔๐ ร้านอาหาร ๔๐ ข้อแนะน�ำในการท่องเท่ียว ๔๒ หมายเลขโทรศพั ทส์ �ำคัญ ๔๓ ๔๓

กาฬสนิ ธ์ุ หลวงพอ องคด ําลือเล่อื ง เมอื งฟาแดดสงยาง โปงลางเลิศลาํ้ วัฒนธรรมผูไทย ผา ไหมแพรวา ผาเสวยภูพาน มหาธารลาํ ปาว ไดโนเสารส ตั วโ ลกลานป

กาฬสินธุ์ เป็นจังหวัดที่มีความอุดมสมบูรณ์จังหวัด ระยะทางจากอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ไป หน่ึงในภาคอีสาน จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ อำ� เภอต่าง ๆ และโบราณคดีพบว่า เคยเป็นท่ีอยู่อาศัยของเผ่า อำ� เภอยางตลาด ๑๖ กิโลเมตร ละว้า ซ่ึงมีความเจริญทางด้านอารยธรรมยาวนาน อ�ำเภอกมลาไสย ๒๐ กโิ ลเมตร กวา่ ๑,๖๐๐ ปี ตอ่ มาทา้ วโสมพะมติ รไดอ้ พยพไพรพ่ ล อ�ำเภอดอนจาน ๓๒ กโิ ลเมตร หลบภัยจากดินแดนฝั่งซ้ายของแม่น้�ำโขงมาต้ังบ้าน อ�ำเภอฆอ้ งชัย ๓๒ กิโลเมตร เรือนอยู่ริมน้�ำปาว เรียกว่า “บ้านแก่งส�ำโรง” แล้ว อ�ำเภอรอ่ งคำ� ๓๘ กโิ ลเมตร ได้น�ำเครื่องบรรณาการเข้าถวายต่อพระบาทสมเด็จ อ�ำเภอสหัสขนั ธ์ ๔๐ กิโลเมตร พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่งภายหลังได้มี อ�ำเภอนามน ๔๗ กิโลเมตร พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะบ้านแก่งส�ำโรงขึ้น อ�ำเภอห้วยเมก็ ๔๘ กิโลเมตร เปน็ เมืองและพระราชทานนามว่า “เมืองกาฬสินธุ”์ อ�ำเภอสมเด็จ ๕๑ กิโลเมตร หรือ “เมอื งนำ�้ ดำ� ” พร้อมแต่งต้งั ใหท้ ้าวโสมพะมติ ร อ�ำเภอห้วยผ้งึ ๕๘ กิโลเมตร เป็น “พระยาชัยสุนทร” ครองเมืองกาฬสินธุ์ เม่ือ อ�ำเภอหนองกงุ ศร ี ๕๘ กโิ ลเมตร ราวปี พ.ศ. ๒๓๓๖ กาฬสนิ ธุ์ มเี น้อื ท่ี ๖,๙๔๖.๗๔๖ อ�ำเภอกุฉินารายณ์ ๗๖ กิโลเมตร ตารางกโิ ลเมตร ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศตอนบนเปน็ ภเู ขา อ�ำเภอท่าคันโท ๗๘ กโิ ลเมตร ตามแนวเทือกเขาภูพาน ตอนกลางเป็นเนินเขาสลับ อ�ำเภอสามชยั ๘๐ กิโลเมตร ปา่ โปร่ง แบง่ ออกเป็น ๑๘ อำ� เภอ คอื อำ� เภอเมือง อ�ำเภอคำ� มว่ ง ๘๓ กิโลเมตร กาฬสินธุ์ อ�ำเภอสหัสขันธ์ อ�ำเภอสามชัย อ�ำเภอ อ�ำเภอนาคู ๘๔ กโิ ลเมตร ค�ำม่วง อ�ำเภอสมเด็จ อ�ำเภอห้วยผึ้ง อ�ำเภอนาคู อ�ำเภอเขาวง ๙๑ กโิ ลเมตร อำ� เภอเขาวง อำ� เภอกฉุ นิ ารายณ์ อำ� เภอนามน อำ� เภอ ดอนจาน อ�ำเภอร่องค�ำ อ�ำเภอกมลาไสย อ�ำเภอ การเดนิ ทาง ฆ้องชัย อ�ำเภอยางตลาด อ�ำเภอห้วยเม็ก อ�ำเภอ รถยนต์ จากกรงุ เทพฯ ใชท้ างหลวงหมายเลข ๑ (ถนน หนองกงุ ศรี และอำ� เภอท่าคันโท พหลโยธิน) แล้วแยกขวาเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข ระยะทางจากจังหวัดกาฬสินธุ์ไปจังหวัด ๒ (ถนนมิตรภาพ) ที่จังหวัดสระบุรี ผ่านจังหวัด ใกลเ้ คยี ง นครราชสีมา จนถึงอ�ำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ใชท้ างหลวงหมายเลข ๒๓ ผ่านจงั หวัดมหาสารคาม จงั หวัดมหาสารคาม ๔๔ กโิ ลเมตร ต่อด้วยทางหลวงหมายเลข ๒๑๓ และทางหลวง จงั หวัดร้อยเอ็ด ๔๗ กิโลเมตร หมายเลข ๑๒ จนถึงอ�ำเภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ รวมระยะ จังหวดั ขอนแก่น ๗๗ กโิ ลเมตร ทาง ๕๑๙ กิโลเมตร จงั หวดั มุกดาหาร ๑๖๖ กิโลเมตร จงั หวัดสกลนคร ๑๒๘ กิโลเมตร รถโดยสารประจ�ำทาง จากกรุงเทพฯ มีรถออก จังหวัดอุดรธาน ี ๑๙๒ กโิ ลเมตร จากสถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพฯ (จตุจักร) ถนน ก�ำแพงเพชร ๒ ไปจังหวดั กาฬสนิ ธ์ทุ กุ วัน สอบถาม ขอ้ มลู ได้ท่ี กาฬสนิ ธ์ุ 7

- บรษิ ทั ขนสง่ จำ� กดั โทร. ๑๔๙๐, ๐ ๒๙๓๖ ๒๘๕๒- - สายการบนิ แอรเ์ อเชยี เสน้ ทางกรงุ เทพฯ-ขอนแกน่ ๖๖ สำ� นกั งานกาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๒๕๑๓ www. สายการบินมีบริการรถโค้ชรับ-ส่งผู้โดยสารไปยัง transport.co.th อำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ สอบถามขอ้ มลู โทร. ๐ ๒๕๑๕ - บริษัท นครชัยแอร์ จ�ำกัด โทร. ๑๖๒๔ www. ๙๙๙๙ www.airasia.com nca.co.th หรอื สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ี่ สถานขี นสง่ ผโู้ ดยสารจงั หวดั การเดนิ ทางภายในจงั หวัด กาฬสินธุ์ ถนนแก่งส�ำโรง ต�ำบลกาฬสินธุ์ โทร. ๐ ในอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ณ สถานีขนส่งผู้โดยสาร ๔๓๘๑ ๑๐๗๐ จังหวัดกาฬสินธุ์ มีรถสองแถวและรถสามล้อเครื่อง รถไฟ จากสถานรี ถไฟกรงุ เทพฯ (หวั ลำ� โพง) มบี รกิ าร (สกายแลป๊ ) ใหบ้ รกิ ารบนถนนเสน้ หลกั รอบเมอื ง และ รถไฟ สายกรงุ เทพฯ-ขอนแกน่ จากนน้ั ตอ่ รถโดยสาร มรี ถโดยสารประจำ� ทาง รถตโู้ ดยสาร และรถสองแถว ไปจงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ ระยะทาง ๗๕ กโิ ลเมตร สอบถาม ให้บริการไปยังอ�ำเภอต่าง ๆ ของจังหวัด สอบถาม ขอ้ มลู ได้ที่ การรถไฟแห่งประเทศไทย โทร. ๑๖๙๐, ขอ้ มลู ไดท้ ่ี สถานขี นสง่ ผโู้ ดยสารจงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐ ๒๒๒๐ ๔๓๓๔, ๐ ๒๒๒๐ ๔๔๔๔ สถานีรถไฟ ๐ ๔๓๘๑ ๑๐๗๐ ขอนแก่น โทร. ๐ ๔๓๒๒ ๑๑๑๒ www.railway. co.th การเดนิ ทางจากจังหวดั กาฬสินธ์ไุ ป เคร่ืองบิน ไม่มีเท่ียวบินตรงไปจังหวัดกาฬสินธุ์ แต่ จงั หวดั ใกล้เคยี ง สามารถโดยสารเครื่องบินไปจังหวัดใกล้เคียง โดยมี จากสถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดกาฬสินธุ์ มีรถ สายการบนิ ต่าง ๆ ให้บรกิ ารดังนี้ โดยสารประจ�ำทางและรถตู้โดยสาร ให้บริการ จากท่าอากาศยานนานาชาติสวุ รรณภมู ิ ไปจังหวัดใกล้เคียง เช่น ขอนแก่น มหาสารคาม - สายการบิน ไทยสมายล์ เส้นทางกรุงเทพฯ- มุกดาหาร สกลนคร เป็นต้น สอบถามข้อมูลได้ที่ ขอนแก่น แล้วเดินทางตอ่ โดยรถยนตห์ รอื รถโดยสาร สถานขี นสง่ ผโู้ ดยสารจงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ไป จังหวัดกาฬสินธุ์ สอบถามข้อมูล โทร. ๑๑๘๑, ๑๐๗๐ ๐ ๒๑๑๘ ๘๘๘๘ www.thaismileair.com จากทา่ อากาศยานนานาชาติดอนเมอื ง สถานที่ทอ่ งเท่ียว - สายการบนิ นกแอร์ เสน้ ทางกรุงเทพฯ-ขอนแก่น อำ� เภอเมืองกาฬสินธ์ุ หรือ กรุงเทพฯ-ร้อยเอด็ แลว้ เดินทางตอ่ โดยรถยนต์ อนุสาวรีย์พระยาชัยสุนทร (ท้าวโสมพะมิตร) อยู่ หรือรถโดยสารไปจังหวัดกาฬสินธุ์ สอบถามข้อมูล ถนนกาฬสินธุ์ หน้าท่ีท�ำการไปรษณีย์กาฬสินธุ์ โทร. ๑๓๑๘ www.nokair.com ต�ำบลกาฬสินธุ์ เดิมน้ันท้าวโสมพะมิตรรับราชการ - สายการบนิ ไทย ไลออ้ น แอร ์ เสน้ ทางกรงุ เทพฯ- ในราชส�ำนักนครเวียงจันทน์ ภายหลังได้รับพระ ขอนแก่น แลว้ เดนิ ทางต่อโดยรถยนตห์ รอื รถโดยสาร มหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ จากพระบาทสมเด็จ ไปจงั หวัดกาฬสนิ ธ์ุ สอบถามข้อมูล โทร. ๐ ๒๕๒๙ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (รัชกาลที่ ๑) แห่งกรุง ๙๙๙๙ www.lionairthai.com รัตนโกสินทร์ของสยามให้เป็นเจ้าเมืองกาฬสินธุ์คน แรกในฐานะเมืองประเทศราช อนุสาวรีย์พระยาชัย 8 กาฬสนิ ธ์ุ

อนสุ าวรยี พ์ ระยาชัยสนุ ทร (ทา้ วโสมพะมติ ร) สนุ ทรหลอ่ ดว้ ยสมั ฤทธเ์ิ ทา่ ตวั จรงิ ยนื บนแทน่ มอื ขวา ภายในวัดมีพระอุโบสถเป็นอาคารทรงไทยประดับ ถือกาน้�ำ มอื ซา้ ยถอื ดาบอาญาสิทธ์ิ ชาวกาฬสนิ ธ์ไุ ด้ ด้วยช่อฟ้า ใบระกา บานประตูไม้แกะสลักเป็นภาพ รว่ มกนั ก่อสร้างอนุสาวรีย์ขึน้ เพื่อแสดงกตเวทิตาต่อ พุทธประวัติ ส่วนหน้าต่างแกะสลักเป็นชาดกเร่ือง ผกู้ อ่ ตง้ั เมืองกาฬสินธุ์ ต่าง ๆ ด้านหน้าและด้านหลังพระอุโบสถมีทวาร บาลปูนปั้น ด้านในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องพระ วัดกลาง อยู่ถนนกาฬสินธุ์ ต�ำบลกาฬสินธุ์ ใกล้กับ เวสสนั ดรชาดก บรเิ วณศาลาใกลก้ ับพระอุโบสถเป็น อนสุ าวรยี พ์ ระยาชยั สนุ ทร เปน็ พระอารามหลวงชนั้ ตร ี ที่ประดิษฐาน “หลวงพ่อองค์ด�ำ” เป็นพระพุทธรูป กาฬสินธุ์ 9

วดั กลาง หล่อด้วยทองสัมฤทธ์ิ ขนาดหน้าตักกว้าง ๒๐ น้ิว ก่อต้ังเมืองกาฬสินธุ์ต้ังแต่ครั้งเม่ือท้าวโสมพะมิตรได้ มีพระพุทธลักษณะงดงาม สร้างในสมัยพระเจ้าคู อพยพชาวเมืองมาจากนครเวียงจันทน์ เพื่อตั้งเมือง นาขาม พระชัยสุนทร (กิ่ง) ท่ีพระแท่นมีรอยจารึก แหง่ ใหมค่ อื เมอื งกาฬสนิ ธใ์ุ นปจั จบุ นั หอเจา้ บา้ นสรา้ ง เป็นภาษาไทยโบราณ ถือเป็นพระพุทธรูปศรีเมือง ขึ้นเพ่ือเป็นท่ีสถิตของมเหสักข์ (เทวดาผู้ใหญ่) และ (คู่บ้านคู่เมือง) ซ่ึงเช่ือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ หากปี สิ่งศักด์ิสิทธิ์ตามความเชื่อของคนในสมัยน้ัน และได้ ใดฝนแล้งชาวเมืองจะอัญเชิญออกแห่เพ่ือขอฝน รับการบูรณะพัฒนามาในหลายยุคสมัยจนมีรูปแบบ นอกจากนี้วัดกลางยังมีรอยพระพุทธบาทจ�ำลอง เป็นศาลาหลังคาทรงจ่วั ในปัจจบุ ัน ขนาดกว้าง ๑ ศอก ยาว ๔ ศอก ท�ำด้วยศิลาแลง สันนิษฐานว่าสร้างในสมัยท่ีละว้าปกครองเมือง เดิม ศาลหลักเมือง อยู่ถนนกาฬสินธุ์ ต�ำบลกาฬสินธุ์ อยู่ริมล�ำปาวใกล้แก่งส�ำโรง แต่ต่อมาตลิ่งล�ำปาวพัง เป็นอาคารสถาปัตยกรรมไทยทรงจัตุรมุข ภายใน นำ้� เขา้ มาทกุ ปี ชาวเมอื งเกรงจะถกู นำ้� เซาะทำ� ลาย จงึ ศาลมีหลักเมืองเก่าแก่ท�ำด้วยไม้ทาสีทองอายุหลาย ไดอ้ ญั เชิญมาไว้ทวี่ ัดน้ี ร้อยปี สภาพผุพังเหลือเพียงคีบ และมีซุ้มเตี้ย ๆ สีทองคลุมไว้ ด้านหลังหลักเมืองมีใบเสมาหินทราย หอเจ้าบ้านกาฬสินธุ์ อยู่ถนนกาฬสินธุ์ ต�ำบล โบราณศิลปะสมัยทวารวดี ซึ่งน�ำมาจากเมืองฟ้า กาฬสินธุ์ เป็นโบราณสถานอันเป็นท่ีเคารพศรัทธา แดดสงยาง มีลวดลายแกะสลักแบบนูนต�่ำเรื่องพุทธ ของชาวเมืองกาฬสินธุ์ เชื่อกันว่าสร้างข้ึนพร้อมการ ประวตั ิ ปักอยูบ่ นฐานบัวก่ออฐิ ถือปูน 10 กาฬสินธ์ุ

วดั ศรบี ุญเรอื ง (วดั เหนือ) วัดศรีบุญเรือง (วัดเหนือ) อยู่ถนนอนรรฆนาค ห้องวัฒนธรรมภาพนิทัศน์ ห้องเจ้าเมือง เป็นต้น ต�ำบลกาฬสินธุ์ ใกล้กับวดั กลาง เปน็ วดั เกา่ แก่ในเขต เปิดให้เข้าชมวันอังคาร-ศุกร์ (ปิดวันจันทร์) เวลา เทศบาลเมือง ซ่ึงมีเสมาจ�ำหลักเมืองฟ้าแดดสงยาง ๐๘.๐๐–๑๖.๓๐ น. ไม่เสียคา่ เขา้ ชม สอบถามข้อมูล จ�ำนวนหนึ่งเก็บรักษาไว้ โดยปักไว้รอบพระอุโบสถ ได้ท่ี ส�ำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดกาฬสินธุ์ โทร. หลักเสมาจ�ำหลักที่สวยงาม คือ หลักที่จ�ำหลักเป็น ๐ ๔๓๘๑ ๑๓๙๔, ๐ ๔๓๘๑ ๕๘๐๖ รูปเทวดาเหาะอยู่เหนือปราสาทท�ำเป็นซุ้มเรือนแก้ว ศิลปะแบบทวารวดี ซอ้ นกันเปน็ ๒ ช้ัน ดา้ นล่างสดุ วงเวยี นโปงลาง อยบู่ รเิ วณส่แี ยกจดุ ตดั ระหวา่ งถนน มีรปู กษตั รยิ ์ พระมเหสี และพระราชโอรส กาฬสินธแุ์ ละถนนชยั สุนทร ต�ำบลกาฬสินธุ์ สร้างข้ึน เป็นท่ีระลึกเมื่อครั้งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราช พิพิธภัณฑ์ของดีเมือง สยามบรมราชกุมารี เสด็จมาทรงดนตรี เพลงลาย กาฬสินธ ุ์ อยศู่ าลากลางจงั หวดั กาฬสินธ์ุ (หลงั เกา่ ) เต้ยโขงและลายลมพัดพร้าว ณ วิทยาลัยนาฏศิลป ต�ำบลกาฬสินธุ์ เป็นแหล่งจัดแสดงความเป็นมาของ กาฬสนิ ธุ์ เมือ่ วนั ท่ี ๒๖ กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. ๒๕๓๓ ซ่ึง การก่อตั้งเมืองกาฬสินธุ์ พร้อมเอกลักษณ์ความ โปงลางถือเป็นเคร่ืองดนตรีประจ�ำจังหวัดกาฬสินธุ์ โดดเดน่ ทางดา้ นวถิ วี ฒั นธรรมและผา้ ไหมแพรวา แบง่ และมีถ่ินก�ำเนิดท่ีจังหวัดกาฬสินธุ์ โดย “ครูเปล้ือง การจัดแสดงออกเป็นหลายห้อง เช่น ห้องวิถีชีวิต ฉายรัศมี” เป็นผู้คิดค้นพัฒนาเกราะลอท่ีใช้กันใน ชาวผู้ไทย ห้องพิพิธภัณฑ์แพรวาเฉลิมพระเกียรต ิ สมัยก่อนจนส�ำเร็จเป็นเคร่ืองดนตรีโปงลางท่ีใช้กัน กาฬสนิ ธุ์ 11

อยู่ในปัจจุบัน และได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปิน งานศิลปะ และการแสดงในโอกาสต่าง ๆ เปิดให้ แห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพ้ืนบ้าน) บริการทุกวนั เวลา ๐๙.๐๐-๒๓.๐๐ น. ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๒๙ วดั ปา่ มชั ฌมิ วาส อยบู่ า้ นดงเมอื ง ตำ� บลลำ� พาน สรา้ ง สวนสาธารณะกุดน�้ำกิน อยู่ถนนกมลชัยพัฒนา ขนึ้ ราวปี พ.ศ. ๒๔๗๔ เปน็ วดั ปา่ สายปฏบิ ตั กิ รรมฐาน ต�ำบลกาฬสินธุ์ บึงน้�ำขนาดใหญ่ท่ีได้พัฒนามาเป็น สายหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ภายในวัดมีสถานที่ส�ำคัญ สวนสาธารณะส�ำหรับพักผ่อนหย่อนใจ ออกก�ำลัง หลายจุดใหไ้ ดเ้ ทย่ี วชมศึกษาข้อธรรม เชน่ “หลวงปู่ กาย และนันทนาการต่าง ๆ ในบรรยากาศใกล้ชิด ขาว” พระพุทธรูปหนิ ออ่ นสีขาว ประดิษฐานอยบู่ น ธรรมชาติ แท่นดอกบัว สร้างเป็นสัญลักษณ์แทนพระพุทธเจ้า และยังมี “หลวงป่ผู า้ ขาว” สญั ลกั ษณ์แทนหมอชีวก ตลาดโรงสี อยู่ถนนถีนานนท์ ต�ำบลกาฬสินธุ์ เป็น โกมารภจั จ์ หมอประจำ� พระองคข์ องสมเดจ็ พระสมั มา สถานท่ีชอปปิงและแหล่งรวมร้านอาหารท้องถิ่น สมั พุทธเจ้า “ศาลาอัศวินวจิ ิตร” หรอื พิพธิ ภัณฑศ์ พ ที่มีความหลากหลาย และยังเป็นพื้นที่แสดงดนตรี เป็นพิพิธภัณฑ์จัดแสดงร่างของอาจารย์ใหญ่ท่ีใช้ ตลาดโรงสี 12 กาฬสนิ ธุ์

สิม วัดอดุ มประชาราษฎร์ ศกึ ษาในทางการแพทย ์ มงุ่ เนน้ สอื่ ใหเ้ หน็ ถงึ สจั ธรรม สิม วัดอุดมประชาราษฎร์ อยู่บ้านนาจารย์ ต�ำบล เร่ืองสังขารที่ไม่เที่ยง และ “อุโบสถกลางน้�ำ” เป็น นาจารย์ วัดอุดมประชาราษฎร์สร้างขึ้นเม่ือปี พ.ศ. อุโบสถไม้ที่งดงาม ภายในประดิษฐานพระพุทธชิน ๒๔๔๘ ส�ำหรับ “สิม” (เป็นภาษาถิ่นอีสาน แปล ปญั ญาเปน็ พระประธานภายในอุโบสถ วัดแหง่ นี้ยงั มี ว่า พระอุโบสถ) นั้น ญาคูบุปผา เจ้าอาวาสในสมัย “พทุ ธบูชาคลินกิ ” ซ่ึงให้การรักษาพยาบาล นั้นเป็นผู้น�ำในการก่อสร้างจนแล้วเสร็จเม่ือปี พ.ศ. ผเู้ จ็บปว่ ยโดยไม่คิดคา่ รักษาอกี ดว้ ย ๒๔๗๖ โดยมีช่างญวนสองพี่น้องเป็นผู้ก่อสร้าง คือ การเดนิ ทาง จากอำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธุ์ ใช้ทางหลวง นายทองคำ� และนายค�ำมี จันทรเ์ จรญิ ลักษณะของ หมายเลข ๒๒๗ ต่อด้วยถนนท่าสินค้า เข้าสู่ถนน สิมสร้างแบบก่ออิฐพื้นเมือง ฉาบปูนปั้นลายประดับ โพธ์ไิ ทร (ถนนเลียบคลองชลประทาน) ตรงไปจะพบ ตามแบบของช่างญวน หลังคา ๓ ชนั้ มปี กี นกว่งิ รอบ สะพานข้ามคลองทางซ้ายมือและมีป้ายบอกทางไป ตวั สมิ โดยมเี สานางเรยี งสเี่ หลยี่ มกอ่ อฐิ รบั โดยรอบ มี วัดป่ามัชฌิมวาส ให้ข้ามสะพานและตรงมาเรื่อย ๆ ไมแ้ กะสลกั ลำ� ยองเปน็ นาคขา้ งละ ๕ ตวั ผนงั เจาะเปน็ จนถงึ วดั ระยะทางจากอำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธป์ุ ระมาณ บานหนา้ ตา่ ง หนา้ บนั ดา้ นหนา้ มปี นู ปน้ั นนู ตำ�่ รปู ครฑุ ๑๐ กิโลเมตร มีมังกรมว้ นหาง ๒ ขา้ ง ทางเข้าดา้ นหน้ามพี ญานาค เฝ้าประตปู ระดับซุ้มโค้งทางเข้าประตู กาฬสนิ ธ์ุ 13

พุทธสถานภปู อ ภายในสิมประดิษฐานพระพุทธรูปประธาน ผนัง ให้กลับรถมาฝั่งขาเข้าอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ สังเกต โดยรอบเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับพระเวสสันดรชาดก ซอยทางซา้ ยมอื ซอยทสี่ องนบั จากจดุ กลบั รถ ใหเ้ ลย้ี ว นอกจากนย้ี งั มเี รอื่ งราวการดำ� เนนิ ชวี ติ ของชาวอสี าน เข้าซอยแล้วตรงไปประมาณ ๑ กโิ ลเมตร จะพบวดั สมัยก่อนแทรกอยู่ด้วย ท้ังประเพณีงานศพ การ อุดมประชาราษฎร์อยู่ทางซ้ายมือ ระยะทางจาก ละเลน่ หวั ลา้ นชนกนั รวมถงึ ภาพตลกและอกั ษรธรรม อ�ำเภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุประมาณ ๑๙ กิโลเมตร แทรกอยู่ ชา่ งแต้มที่เขียน “ฮปู แต้ม” (เป็นภาษาถิน่ อีสาน ใช้เรียกงานจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถ) พทุ ธสถานภูปอ อยใู่ นวดั อินทรป์ ระทานพร ต�ำบล ที่สิมแห่งนี้ เป็นชาวบ้านพื้นถิ่นจากอ�ำเภอสหัสขันธ์ ภปู อ เปน็ ทป่ี ระดษิ ฐานพระพทุ ธรปู ปางไสยาสน์ ฝมี อื ชอื่ วา่ “อาจารย์ผาย” และจดุ เดน่ อีกอย่างหนงึ่ ของ ช่างสมยั ทวาราวดี จำ� หลักบนหนา้ ผา ๒ องคด์ ้วยกนั ฮปู แต้มทน่ี ี่ คอื มีการเขยี นก�ำกับในฮูปแต้มโดยระบุ องคท์ ี่ ๑ ประดษิ ฐานอยเู่ ชงิ เขาทางขน้ึ ภูปอ องคท์ ่ี ๒ ช่ือผู้มีจิตศรัทธาจ้างช่างแต้มมาเขียนรูปในแต่ละ ประดิษฐานอยู่บนภูปอ เป็นที่เคารพบูชาของชาว ช่อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความศรัทธาในพระพุทธ จังหวดั กาฬสนิ ธุ์ โดยจะมีงานสมโภชประมาณเดอื น ศาสนาของชาวอีสานท่ีมีอยู่อย่างม่ันคงยาวนานนับ เมษายนของทุกปี นอกจากนบี้ นยอดภูปอยังเป็นจุด ตง้ั แต่อดีต ชมทวิ ทัศนใ์ นมุมสูงที่สวยงามอีกแห่ง การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ใช้ทางหลวง การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ใช้ทางหลวง หมายเลข ๑๒ เส้นทางไปจังหวัดสกลนคร จนถึง หมายเลข ๑๒ เส้นทางไปจงั หวัดสกลนคร ประมาณ โรงเรยี นชมุ ชนนาจารยว์ ทิ ยาซง่ึ อยรู่ มิ ถนนทางซา้ ยมอื ๒๐ กิโลเมตร ให้เลี้ยวซ้ายทางไปเทศบาลต�ำบล 14 กาฬสนิ ธุ์

ภปู อ ผา่ นบา้ นโจด-บา้ นนาจารย-์ นาคอกควาย จนถงึ นกั ธรณวี ทิ ยาและคณะกรมทรพั ยากรธรณไี ดเ้ ดนิ ทาง ภูปอ ระยะทางจากอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ประมาณ มาส�ำรวจบริเวณน้ี และพบว่ากระดูกดังกล่าวเป็น ๒๘ กโิ ลเมตร ซากฟอสซิลไดโนเสาร์ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๓ คณะ ส�ำรวจธรณีวิทยาไทย-ฝรั่งเศสได้น�ำกระดูกเหล่าน้ัน อ�ำเภอสหสั ขนั ธ์ ไปศึกษาพบวา่ เป็นส่วนกระดกู ขาหน้าของไดโนเสาร์ พิพธิ ภณั ฑส์ ริ ินธร อยูภ่ ูกมุ้ ข้าว ตำ� บลโนนบุรี เม่อื ปี ซอโรพอด (Sauropod) จนกระทง่ั ปี พ.ศ. ๒๕๓๗ พ.ศ. ๒๕๑๓ พระครูวิจิตรสหัสคุณ เจ้าอาวาสวัด จึงได้ส�ำรวจขุดค้นและอนุรักษ์อย่างเป็นระบบแล้ว สกั กะวนั ไดพ้ บกระดกู ชนิ้ ใหญใ่ นบรเิ วณวดั และไดน้ ำ� เสรจ็ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๘ ซึง่ จากการส�ำรวจครัง้ น้นั ได้ มาเก็บรักษาไว้จนปี พ.ศ. ๒๕๒๑ นายวราวธุ สธุ ีธร พบฟอสซิลและโครงกระดูกไดโนเสาร์จ�ำนวนมาก พพิ ิธภณั ฑส์ ิรินธร กาฬสนิ ธุ์ 15

ในชัน้ หนิ เสาขัว ยคุ ครีเตเซยี สตอนตน้ อายปุ ระมาณ ไทย โซนที่ ๕ วถิ ชี วี ติ ไดโนเสาร ์ โซนท่ี ๖ ปรศิ นาการ ๑๓๐ ลา้ นปี นอกจากน้ยี งั พบกระดกู ไดโนเสารช์ นิด สญู พนั ธุแ์ ละคืนชวี ติ ใหไ้ ดโนเสาร ์ โซนที่ ๗ มหายคุ กนิ พืชมากกว่า ๗๐๐ ชนิ้ สนั นิษฐานวา่ เป็นชิ้นสว่ น ซีโนโซอิก (มหายุคแห่งสัตว์เล้ียงลูกด้วยนม) และ ของไดโนเสาร์กนิ พชื อยา่ งน้อย ๗ ตัว โดยฟอสซลิ โซนท่ี ๘ เร่ืองราวของมนุษย์ นอกจากน้ียังสามารถ ไดโนเสาร์ที่สมบูรณ์ท่ีสุดเป็นของ ภูเวียงโกซอรัส ชมหลุมขุดค้นซ่ึงมีซากฟอสซิลจริงที่ขุดค้นพบเป็น สิรินธรเน่ (Phuwiangosaurus Sirindhornae) ครั้งแรกในบริเวณภกู ุ้มข้าวไดอ้ ีกดว้ ย โดยท่ีกระดูกยังคงเรียงรายต่อกันอยู่ในสภาพนอน ควำ่� กระดกู สนั หลงั ตงั้ ขน้ึ มซี โ่ี ครงออกสองขา้ งลำ� ตวั พพิ ธิ ภณั ฑส์ ริ นิ ธร เปดิ ใหเ้ ขา้ ชม วนั องั คาร-วนั อาทติ ย์ กระดูกสะโพกทุกชิ้นอยู่ในต�ำแหน่งเดิม กระดูกหาง (ปิดวันจันทร์) เวลา ๐๙.๐๐-๑๗.๐๐ น. ค่าเข้าชม เรียงม้วนเป็นวงกลมพาดขนึ้ ไปกลางหลงั และยาวต่อ ชาวไทย ผู้ใหญ่ ๔๐ บาท เดก็ (อายุ ๑๒ ปี ขึน้ ไป) ไปจนกระทง่ั ถงึ ปลายหาง แตข่ าทอ่ นหลงั ขาหนา้ ขา้ ง ๑๐ บาท ผูส้ งู อายุ ๖๐ ปี ขึ้นไป และ เด็กอายตุ ำ่� กว่า ขวา คอ และส่วนหวั หลุดกระจายออกไป ๑๒ ปี ไมเ่ สยี คา่ เขา้ ชม ชาวตา่ งชาติ ผใู้ หญ่ ๑๐๐ บาท เดก็ (อายุ ๑๒ ปี ขนึ้ ไป) ๕๐ บาท เดก็ อายตุ ำ�่ กวา่ ๑๒ ป ี จากการค้นพบคร้ังส�ำคัญในเวลาน้ัน กรมทรัพยากร ไม่เสียค่าเข้าชม สอบถามข้อมูล โทร. ๐ ๔๓๘๗ ธรณีไดก้ อ่ สรา้ งอาคารครอบแหล่งขดุ ค้นไว้ เพอ่ื เปน็ ๑๖๑๓ แหล่งศึกษาเรียนรู้และแหล่งข้อมูลทางวิชาการด้าน การเดินทาง จากอ�ำเภอสหัสขันธ์ ใช้ทางหลวง บรรพชีวินวิทยาของไทย และได้น�ำไปสู่การสร้าง หมายเลข ๒๒๗ เส้นทางไปอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าวจนแล้วเสร็จในปี พ.ศ. ระยะทาง ๘ กโิ ลเมตร จะพบป้ายทางเขา้ พพิ ธิ ภัณฑ์ ๒๕๔๙ โดยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรม สิรินธรและวัดสักกะวันอยู่ริมถนนทางซ้ายมือ ให้ ราชกุมารี ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทาน เลย้ี วซา้ ยเขา้ สู่ทางหลวงชนบท กส. ๓๐๕๗ ไปอกี ๑ นาม “สริ นิ ธร” เป็นชอื่ พิพิธภัณฑ์ และเม่อื วนั ที่ ๑๒ กิโลเมตร ถงึ พพิ ธิ ภณั ฑส์ ิรนิ ธร ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๔๙ พพิ ธิ ภณั ฑ์ไดโนเสาร์ภูกมุ้ ขา้ ว จึงได้เปล่ียนช่ือเป็น “พิพิธภัณฑ์สิรินธร” และเปิด วดั สกั กะวนั อย่ตู �ำบลโนนบุรี เปน็ วัดท่มี สี ่วนส�ำคญั ให้เข้าชมอย่างเป็นทางการเม่ือวันที่ ๙ ธันวาคม ในการท�ำให้เกิดจุดเริ่มต้นของการส�ำรวจขุดค้น พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ ฟอสซิลไดโนเสาร์ในบริเวณภูกุ้มข้าว จากการ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินเป็นองค์ ค้นพบกระดูกไดโนเสาร์ของพระครูวิจิตรสหัสคุณ ประธานในพิธีเปิด เจา้ อาวาสวัด เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๑๓ วดั แห่งน้ียงั เปน็ สถานที่ประดิษฐาน “หลวงพ่อบันดาลฤทธิผล” ภายในอาคารพพิ ธิ ภณั ฑส์ ริ นิ ธร แบง่ การจดั แสดงออก (หลวงพ่อบ้านด่าน) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปางมาร เป็น ๘ โซน ไดแ้ ก่ โซนท่ี ๑ ก�ำเนิดโลกและจักรวาล วชิ ัยเกา่ แก่สมยั ทวารวดี ที่ชาวบ้านในทอ้ งถ่ินเคารพ โซนที่ ๒ ก�ำเนิดสิ่งมีชีวิต โซนท่ี ๓ มหายุคพาลีโอ นับถือเป็นพระพุทธรูปศักด์ิสิทธ์ิคู่บ้านคู่เมือง เดิม โซอิก (วิวัฒนาการของส่ิงมีชีวิตโบราณ) โซนที่ ๔ ประดิษฐานอยู่ริมบงึ โดน บรเิ วณตำ� บลโนนศิลา จน มหายุคมีโซโซอิก (โลกแห่งสัตว์เล้ือยคลานและ เมอื่ มกี ารสรา้ งเขอ่ื นลำ� ปาวในปี พ.ศ. ๒๕๑๐ ทำ� ใหน้ ำ�้ ไดโนเสาร์) แบ่งโซนย่อยจัดแสดงเร่ืองราวไดโนเสาร์ เออ่ ทว่ มบรเิ วณทหี่ ลวงพอ่ บนั ดาลฤทธผิ ลประดษิ ฐาน 16 กาฬสินธ์ุ

กระดกู ไดโนเสาร์ คน้ พบโดยพระครูวิจิตรสหัสคุณ ภายในพพิ ธิ ภัณฑส์ ิรินธร อยู่ จงึ มกี ารย้ายมาประดษิ ฐานไว้ทว่ี ัดสักกะวนั เม่ือ และทางทิศตะวันออกเป็นทางบันได ๖๕๔ ขั้น วัด เดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ เปน็ ต้นมา แห่งนเ้ี ป็นทป่ี ระดิษฐาน “พระพรหมภูมปิ าโล” เปน็ การเดินทาง จากอ�ำเภอสหัสขันธ์ ใช้ทางหลวง พระพทุ ธรปู ปางมารวชิ ยั หนา้ ตกั กวา้ ง ๑๐.๕๐ เมตร หมายเลข ๒๒๗ เส้นทางไปอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ สงู ๑๗.๕๐ เมตร มีพุทธลกั ษณะงดงาม สร้างขนึ้ ใน ระยะทาง ๘ กโิ ลเมตร จะพบปา้ ยทางเขา้ วดั สกั กะวนั ปี พ.ศ. ๒๕๑๑ เพอื่ เปน็ ทย่ี ดึ เหนย่ี วทางจติ ใจของชาว และพพิ ิธภณั ฑ์สริ ินธรและอยรู่ มิ ถนนทางซ้ายมือ ให้ อ�ำเภอสหัสขันธ์ท่ีต้องย้ายถ่ินฐานจากบริเวณอ�ำเภอ เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ทางหลวงชนบท กส. ๓๐๕๗ ตรงไป สหสั ขนั ธเ์ ดมิ เนอื่ งจากไดร้ บั ผลกระทบจากการสรา้ ง ๑ กิโลเมตร จะพบวัดสักกะวันอยู่ก่อนถงึ พิพธิ ภณั ฑ์ เขื่อนล�ำปาว ทางราชการจึงได้อพยพราษฎรมาตั้ง สริ ินธร ภูมลิ �ำเนาทเ่ี มอื งใหมซ่ ง่ึ อยบู่ รเิ วณใกล้ ๆ ภสู ิงห์ และ สรา้ งพระพรหมภมู ปิ าโลขน้ึ บนยอดเขาภสู งิ ห์ ซงึ่ เปน็ วัดพุทธาวาส (ภูสงิ ห์) อยู่บนยอดเขาภสู ิงห์ ตำ� บล ยอดเขาทม่ี คี วามสงู จากระดบั นำ้� ทะเลประมาณ ๓๔๖ ภสู งิ ห์ จากเชิงเขาสามารถขึน้ ได้ ๒ ทาง คอื ทางทศิ เมตร บริเวณลานวัดบนยอดเขามีจุดชมทิวทัศน์ทาง ตะวันตกจะเป็นทางลาดยางคดเคี้ยวขึ้นตามไหล่เขา ธรรมชาติท่สี วยงาม มองเหน็ ภูกมุ้ ข้าวซงึ่ เป็นบรเิ วณ กาฬสนิ ธ์ุ 17

พระพรหมภมู ิปาโล วดั พทุ ธาวาส (ภูสงิ ห)์ 18 กาฬสินธุ์

ทค่ี ้นพบไดโนเสารท์ ่สี �ำคญั ของไทยไดอ้ ยา่ งชดั เจน ไม่ไดร้ องรบั พระเศียรไม่มีเกตุมาลา ความยาวตลอด การเดินทาง จากอ�ำเภอสหัสขันธ์ ใช้ทางหลวง องค์พระ ๒ เมตร สูง ๐.๕ เมตร มีทองค�ำเปลว หมายเลข ๒๒๗ เส้นทางไปอ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ปิดอยู่ทั่วองค์ สันนิษฐานว่าเป็นพระโมคคัลลานะ ระยะทาง ๖ กิโลเมตร จนถงึ สามแยกใหต้ รงไปตาม อคั รสาวกเบ้อื งซา้ ยของพระพุทธเจ้า ทางหลวงชนบท กส. ๔๐๓๖ อีก ๒ กิโลเมตร จะ พบทางข้ึนเขาภูสิงห์และวัดพุทธาวาสอยู่ริมถนน ภายในวัดยังมี “พระอุโบสถไม้” เป็นพระอุโบสถ ทางขวามือ แบบเปิด สร้างจากไม้ใต้เขื่อนลำ� ปาว เป็นอาคารไม้ ทรงไทย ต้ังบนฐานลวดบัวปูนปั้น หลังคาจั่วซ้อน วดั พทุ ธนิมิต (ภคู า่ ว) อยู่บนยอดเขาภคู า่ ว บา้ นนาสี กนั สามช้นั มีชายคาปกี นกทั้งส่ีดา้ น รอบพระอุโบสถ นวล ตำ� บลสหสั ขนั ธ์ บรเิ วณยอดเขาดา้ นทศิ ตะวนั ตกมี แกะสลกั ลวดลายงดงามเปน็ ภาพสามมติ แิ ละภาพนนู “พระพทุ ธไสยาสน”์ แกะสลกั บนแผน่ ผาอายนุ บั พนั ปี ต่�ำเปน็ เรอื่ งราวพุทธประวตั ิ ทศชาตชิ าดก และพระ ลักษณะตะแคงซ้าย พระเศียรหนุนทับต้นแขน โดย เวสสันดรชาดก ภายในพระอุโบสถไม้ประดิษฐาน ท่อนแขนท่ีหนุนพระเศียรไม่ได้ต้ังขึ้นและพระหัตถ์ \"พระมงคลชัยสิทธ์ิโรจนฤทธิประสิทธิพร\" เป็นพระ ประธานปางตรสั รหู้ รือปางสมาธสิ ที องสุกอร่าม โดม วัดพทุ ธนมิ ติ (ภูค่าว) กาฬสินธ์ุ 19

สะพานเทพสุดา เพดานเหนือองค์พระตกแต่งด้วยประติมากรรม สะพานเทพสุดา เป็นสะพานคอนกรีตเสริมเหล็ก ไม้แกะสลักนูนต่�ำเรื่องพุทธประวัติ ทาสีทอง นอก เพื่อใช้สัญจรข้ามเข่ือนล�ำปาว เชื่อมระหว่างแหลม จากน้ียังมี “วิหารสังฆนิมิต” ซ่ึงเป็นท่ีเก็บพระพุทธ โนนวิเศษ ต�ำบลโนนบรุ ี อ�ำเภอสหสั ขันธ์ กบั ตำ� บล รปู และพระเครือ่ งรุ่นตา่ ง ๆ ทห่ี ายาก สถานทสี่ ำ� คญั หนองบัว อ�ำเภอหนองกุงศรี มี ๒ ช่องจราจร อีกแห่งหน่ึงของวัดนี้คือ “พระมหาธาตุเจดีย์พุทธ ความยาว ๒,๐๔๐ เมตร เริ่มก่อสร้างเม่ือปี พ.ศ. นมิ ติ ” เปน็ เจดยี ย์ อดทองคำ� หนกั ๓๐ กโิ ลกรมั ภายใน ๒๕๔๙ แล้วเสรจ็ ในปี พ.ศ. ๒๕๕๓ สมเด็จพระเทพ ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุจาก ๕ ประเทศ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณา ได้แก่ ไทย อินเดยี ศรลี งั กา เนปาล และพม่า รวมทั้ง โปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อสะพานแห่งนี้เม่ือวันท่ี พระอรหันตธาตุ พระพุทธนิมิตเหล็กไหล และ ๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๓ ชอื่ วา่ “สะพานเทพสุดา” พระพทุ ธรปู หนิ ทรายอกี เปน็ จ�ำนวนมาก ถือเป็นจุดชมทัศนียภาพที่สวยงามของเข่ือนล�ำปาว การเดินทาง จากอ�ำเภอสหัสขันธ์ ใช้ทางหลวง โดยเฉพาะยามพระอาทิตย์อสั ดง หมายเลข ๒๒๗ เส้นทางไปจังหวดั อดุ รธานี ก่อนถึง การเดินทาง จากอ�ำเภอสหสั ขนั ธ์ ใชถ้ นนสขุ าภิบาล โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบลบ้านค�ำลือชา ซึ่ง ๒ ตอ่ ดว้ ยทางหลวงชนบท กส. ๓๐๕๖ และเลย้ี วซา้ ย ตั้งอยู่ริมถนนทางซ้ายมือ ให้เลี้ยวซ้ายเข้าทางหลวง เขา้ สทู่ างหลวงชนบท กส. ๔๐๓๖ ไปจนถงึ สำ� นกั งาน หมายเลข ๒๔๑๙ ตรงไป ๑ กโิ ลเมตร ถงึ วดั พทุ ธนมิ ติ เขตห้ามล่าสัตว์ป่าล�ำปาว เลยทางเข้าส�ำนักงานไป ประมาณ ๑ กิโลเมตร ถึงเชงิ สะพานเทพสุดา 20 กาฬสนิ ธุ์

แหลมโนนวเิ ศษ เป็นผนื ดินที่ย่ืนเขา้ ไปในอา่ งเก็บนำ้� คำ� ทีม่ คี วามหมายดี ชาวบ้านจึงเรยี กบรเิ วณแหง่ นี้ว่า ของเขอื่ นลำ� ปาว เปน็ อกี หนงึ่ จดุ ชมพระอาทติ ยอ์ สั ดง “แหลมโนนวิเศษ” มาจนถึงปัจจบุ นั ทสี่ วยงาม เดมิ ในปี พ.ศ. ๒๕๑๐ ทม่ี กี ารอพยพชาว การเดนิ ทาง จากอำ� เภอสหสั ขนั ธ์ ใชถ้ นนสขุ าภบิ าล ๒ บา้ นจากตำ� บลโนนศลิ ามาอยตู่ ำ� บลโนนบรุ ใี นปจั จบุ นั ตอ่ ดว้ ยทางหลวงชนบท กส. ๓๐๕๖ และเลยี้ วซา้ ยเขา้ เน่ืองจากมกี ารก่อสร้างเขอื่ นลำ� ปาวน้นั พน้ื ท่ีบรเิ วณ สทู่ างหลวงชนบท กส. ๔๐๓๖ ไปจนถงึ สำ� นกั งานเขต แหลมโนนวิเศษ เป็นพื้นท่ีหน่ึงซึ่งนิคมสร้างตนเอง ห้ามล่าสัตว์ป่าล�ำปาว พ้ืนท่ีในบริเวณน้ีถือเป็นส่วน ลำ� ปาวได้จัดสรรไวเ้ ป็นพน้ื ที่ใหป้ ระชาชนท่ีอพยพมา หนง่ึ ของแหลมโนนวิเศษ ได้อยู่อาศัย เพราะเป็นเนินดินสูงที่น�้ำท่วมไม่ถึง จึง เปน็ พน้ื ทพี่ เิ ศษทเี่ หมาะสมกบั การอยอู่ าศยั ดว้ ยทำ� เล อ�ำเภอค�ำมว่ ง ที่ต้ังและทัศนียภาพที่สวยงาม จนเป็นที่มาของชื่อ หมู่บ้านทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพน อยู่ต�ำบลโพน “แหลมโนนวิเศษ” ซ่ึงค�ำว่า “โนน” เป็นภาษาถ่ิน เป็นหมู่บ้านชาวผู้ไทยท่ีเป็นแหล่งทอผ้าไหมแพรวา แปลวา่ เนิน และค�ำว่า “วิเศษ” กรอ่ นเสยี งมาจาก อันมีเอกลักษณ์และมีชื่อเสียง ซึ่งเดิมการทอผ้าไหม ค�ำว่า “พิเศษ” ซ่ึงหมายถึงพ้ืนที่พิเศษ และยังเป็น แพรวาเป็นเพียงวิถีชีวิตของชาวผู้ไทยที่ทอใช้เป็นผ้า หมบู่ า้ นทอผา้ ไหมแพรวาบ้านโพน กาฬสินธ์ุ 21

วนอทุ ยานภูแฝก (แหล่งรอยเทา้ ไดโนเสาร)์ สไบเทา่ นนั้ จนกระทั่งในวนั ที่ ๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ลักษณะเด่นของผา้ ไหมแพรวาบ้านโพน จะประกอบ ๒๕๒๐ สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ด้วยลวดลายต่าง ๆ ทรงเรขาคณิตเป็นจ�ำนวนมาก (ในรัชกาลที่ ๙) เสด็จพระราชดำ� เนินเยีย่ มพสกนกิ ร ในผืนเดียวกัน ใช้เส้นไหมหลากสีสอดสลับกันใน ท่ีอ�ำเภอค�ำม่วง ทรงทอดพระเนตรเห็นผ้าไหม ลวดลาย โดยท่ัวไปประกอบด้วยลายหลัก ลาย แพรวา ทรงสนพระทัยและทรงให้ค�ำแนะน�ำ เพ่ือ ค่ัน และลายช่อปลายเชิงสลับกันไป หากเป็นสไบ ส่งเสริมพัฒนาผ้าไหมแพรวาท่ีชาวบ้านทออยู่ให้ หรือแพรจะมีเชิงแพรเพื่อเพิ่มความสวยงามย่ิงข้ึน สามารถใชต้ ดั เสอื้ ได้ เปน็ การอนรุ กั ษใ์ หผ้ า้ ไหมแพรวา เอกลักษณ์ด้ังเดิมของผ้าไหมแพรวาจะมีสีโทนแดง ได้รบั การสบื สานต่อยอด พร้อมกันนพี้ ระองค์ทรงรบั เป็นพื้น แต่ปัจจุบันมีการพัฒนาจนมีหลากหลาย ผ้าไหมแพรวาไว้ในโครงการศิลปาชพี อีกดว้ ย สีสนั และลวดลาย 22 กาฬสินธุ์

ผู้สนใจสามารถชมการจัดแสดงและเลือกซื้อผ้าไหม ตรงไปจนถึงเขตบ้านโพน ให้เล้ียวซ้ายเข้าซอย แพรวาได้ท่ี ศูนย์วัฒนธรรมผู้ไทยผ้าไหมแพรวา โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบลบ้านโพน จนสุด บ้านโพน ตัง้ อยูภ่ ายในหมู่บ้านโพน โทร. ๐ ๔๓๘๕ ซอยจะพบสามแยก ให้เล้ียวซ้ายและตรงไปจะพบ ๖๒๐๔, ๐๘ ๔๗๙๐ ๘๔๒๔ นอกจากน้ีบา้ นโพนยงั วัดรังสีปาลิวันอยู่สุดทางถนน ระยะทางจากอ�ำเภอ เป็นหมู่บ้านโฮมสเตย์ที่เปิดรับนักท่องเที่ยวท่ีสนใจ คำ� ม่วง ประมาณ ๗ กิโลเมตร มาพักอาศัยเพื่อศึกษาวัฒนธรรมและวิถีชีวิตชาว ผ้ไู ทยอกี ด้วย อ�ำเภอสมเด็จ การเดินทาง จากที่ว่าการอ�ำเภอค�ำม่วง (ทางหลวง ผาเสวย อยู่บนเทือกเขาภูพาน บ้านแก้งกะอาม หมายเลข ๒๒๕๓) ผ่านโรงเรยี นคำ� มว่ ง ตรงไปจนถงึ ต�ำบลผาเสวย เดมิ ชาวบ้านเรียกว่า “ผารังแรง้ ” ในปี โรงเรยี นชมุ ชนโพนพทิ ยาคม จะพบทที่ ำ� การโครงการ พ.ศ. ๒๔๙๗ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล ส่งเสริมการทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพน มูลนิธิส่ง อดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม เสรมิ ศลิ ปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรม ราชินีนาถ ในรชั กาลที่ ๙ เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ มาถึง ราชินีนาถ อยู่ริมถนนทางขวามือ ระยะทางจาก บริเวณนี้และเสวยพระกระยาหารกลางวัน จึงเรียก อ�ำเภอค�ำม่วง ประมาณ ๖ กิโลเมตร ท่ีประทับนนั้ ว่า “ผาเสวย” ลักษณะตงั้ อยู่รมิ หนา้ ผา สูงชัน เบ้ืองล่างเป็นเหวลึก ชาวบ้านเรียกว่า “เหว พระบรมธาตเุ จดยี ฐ์ ติ สลี มหาเถรานสุ รณ์ อยภู่ ายใน ห�ำหด” บนหน้าผาเสวยสามารถชมทัศนียภาพที่ วัดรังสีปาลิวัน บ้านโพน ต�ำบลโพน สร้างข้ึนเมื่อ สวยงามได้โดยรอบ ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ สบื เน่ืองจาก “พระอริยเวที” หรอื การเดนิ ทาง จากอำ� เภอสมเดจ็ ใชท้ างหลวงหมายเลข “หลวงปูเ่ ขยี น ฐติ สีโล” ซึง่ ไดล้ ะสังขารมรณภาพไป ๒๑๓ เส้นทางไปจังหวัดสกลนคร จนถงึ ระหว่างหลัก แล้วตงั้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๖ แตด่ ้วยท่านเปน็ พระเถรา กิโลเมตรท่ี ๑๐๑-๑๐๒ จะพบป้ายบอกทางขึ้นผา จารยผ์ มู้ วี ตั รปฏบิ ตั อิ นั เรยี บงา่ ยและมน่ั คงในหลกั พระ เสวยอยู่ริมถนนทางซ้ายมือ ระยะทางจากอ�ำเภอ ธรรมวนิ ยั คณะศษิ ยานศุ ษิ ยแ์ ละเหลา่ พทุ ธศาสนกิ ชน สมเดจ็ ประมาณ ๑๘ กโิ ลเมตร จึงได้สร้างพระบรมธาตุเจดีย์น้ีข้ึนมา และได้ท�ำพิธี บรรจพุ ระบรมสารรี กิ ธาตซุ งึ่ ประทานโดยสมเดจ็ พระ อ�ำเภอนาคู ญานสังวร สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ สุวัฑฒโน) วนอุทยานภูแฝก (แหล่งรอยเท้าไดโนเสาร์) อยู่ เม่อื วันท่ี ๔ กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. ๒๕๕๐ โดยมีประธาน หมู่ที่ ๖ บ้านน�้ำค�ำ ต�ำบลภูแล่นช้าง ลักษณะ ในพิธี คือ พระธรรมวิสุทธิมงคล (หลวงตามหาบัว ภมู ิประเทศเป็นภูเขาสลับกบั เนินเขาไม่สูงนัก สภาพ ญาณสัมปันโน) ซึ่งเป็นเพ่ือนสหธรรมิกกับหลวงปู่ ป่าเป็นป่าเต็งรังมีพันธุ์ไม้ชนิดต่าง ๆ เช่น ไม้มะค่า เขียน นอกจากนี้ยังมีพระอรหันตธาตุ อัฐิธาตุของ โมง ไม้เตง็ ไม้รงั ไม้ประดู่ ฯลฯ มีสตั ว์ป่าทพ่ี บเห็นได้ บูรพาจารย์สายวิปัสสนากรรมฐาน และอัฐิธาตุของ งา่ ย เชน่ กระรอก กระแต อีเหน็ กระต่ายป่า เปน็ ต้น หลวงปู่เขียนบรรจุอยใู่ นพระบรมธาตเุ จดีย์นดี้ ้วย เม่ือเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๙ มีนักท่องเที่ยว การเดินทาง จากหน้าท่ีว่าการอ�ำเภอค�ำม่วง และครอบครัวเดินทางมาเที่ยวและพักรับประทาน (ทางหลวงหมายเลข ๒๒๕๓) ผ่านโรงเรียนค�ำม่วง อาหารทีว่ นอุทยานภูแฝก ได้พบรอยประหลาดกลาง กาฬสินธ์ุ 23

ลานหินล�ำหว้ ยเหงา้ ดู่ เชงิ เขาภูแฝก บริเวณเทือกเขา ชั้นท่ี ๒ มาก การเดนิ ข้ึนค่อนขา้ งล�ำบาก นอกจาก ภูพาน หลงั จากนั้นไดแ้ จ้งให้เจา้ หน้าทีน่ กั ธรณวี ิทยา นน้ั บนยอดผายงั เปน็ ทต่ี งั้ ของ “วดั ผาเจรญิ ธรรม” อกี พร้อมด้วยส่วนราชการเดินทางเข้าไปส�ำรวจพบว่า ด้วย ช่วงเวลาท่ีเหมาะสมส�ำหรับการเที่ยวชมน้�ำตก เป็นรอยเทา้ ไดโนเสาร์ ประเภทเทอรโ์ รพอด ๗ รอย ผานางคอย คอื ชว่ งฤดูฝน จัดอยู่ในกลุ่มคาร์โนซอร์ชนิดกินเน้ือ อายุประมาณ การเดินทาง จากอ�ำเภอนาคู ใช้ทางหลวงชนบท กส. ๑๔๐ ล้านปี ปัจจุบันสามารถเห็นชัดเจนเพียง ๔ ๔๐๐๑ ผ่านบ้านชาด แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าสู่ทางหลวง รอย โดยรอยเท้าไดโนเสาร์น้ันถูกค้นพบบนพลาญ ชนบท กส. ๔๐๐๒ ผ่านวัดบ้านนางาม จะพบทาง หินที่เป็นทางน้�ำ ฝังอยู่ในผิวหน้าของช้ันหินทราย แยกใหเ้ ลย้ี วซา้ ยเขา้ สทู่ างหลวงชนบท กส. ๕๐๕๓ ไป ของหมวดหนิ พระวหิ าร ซงึ่ ตามลำ� ดบั ชนั้ หนิ ตามหลกั ประมาณ ๖ กิโลเมตร ถึงน�ำ้ ตกผานางคอย ธรณีวิทยา หินช้ันน้ีจะวางตัวอยู่ใต้ชั้นหินของหมวด หินเสาขัว ซึ่งเป็นช้ันหินที่พบกระดูกไดโนเสาร์มาก วดั ผาเจรญิ ธรรม อย่ทู ี่บา้ นท่งุ นางาม ตำ� บลบอ่ แก้ว ที่สุดของประเทศไทย เดมิ คอื สำ� นกั สงฆผ์ านางคอย กอ่ ตง้ั เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๕๓๖ เปน็ วดั ทมี่ บี รรยากาศสงบรม่ รน่ื มบี นั ไดพญานาคเดนิ จากการพบรอยเท้าไดโนเสาร์ท�ำให้ทราบว่าชั้น ขึ้นไปวดั จ�ำนวน ๑๙๙ ขน้ั และสามารถขบั รถยนต์ หินทรายบริเวณน้ีในอดีต มีสภาพเป็นหาดทรายริม ขน้ึ ไปได้ บรเิ วณวัดเป็นท่ีประดิษฐานพระสิวลี และมี น�้ำ เปน็ ทีท่ ีไ่ ดโนเสาร์เดนิ ผ่านหรอื มาหากิน รอยเทา้ จุดชมทิวทัศน์ทางธรรมชาติที่สวยงาม ในช่วงฤดูฝน ที่เกิดขึ้นไม่ได้ถูกคล่ืนซัดให้ลบเลือน สันนิษฐานว่า จะได้ยินเสียงน้�ำตกผานางคอยซึ่งอยู่ไม่ไกล มีความ อาจเพราะโผล่พ้นน้�ำและแสงแดดเผาจนคงรูปร่าง สงบร่มเยน็ ในบรรยากาศของธรรมะและธรรมชาติ อยู่ จากนน้ั กระแสนำ�้ ไดพ้ ดั พาตะกอนมาปดิ ทบั ลงไป การเดินทาง จากอ�ำเภอนาคู ใช้เส้นทางเดียวกับไป เป็นชนั้ ตะกอนใหม่ ต่อมาธรรมชาติได้ท�ำลายชนั้ หนิ น้�ำตกผานางคอย โดยวัดผาเจริญธรรมตงั้ อย่บู นยอด ส่วนทีป่ ดิ ทบั รอยเท้าออกไป จึงเผยใหเ้ หน็ รอยเทา้ ท่ี เขา และบริเวณเชิงเขาดา้ นลา่ งคอื นำ�้ ตกผานางคอย ไดโนเสารไ์ ดท้ งิ้ เอาไว้ การเดนิ ทาง จากอ�ำเภอนาคู ใชท้ างหลวงหมายเลข อ�ำเภอเขาวง ๒๑๐๑ ประมาณ ๑๐ กิโลเมตร จะพบทางเข้า วัดวังค�ำ อยู่บ้านนาวี ต�ำบลสงเปลือย เร่ิมก่อสร้าง วนอุทยานภูแฝกอยู่ริมถนนทางขวามือให้เล้ียวขวา เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยชาวบ้านนาวีและหมู่บ้าน เขา้ ไปประมาณ ๔ กโิ ลเมตร ถงึ วนอุยานฯ ใกล้เคียง ประกาศต้ังเป็นวัดเม่ือวันท่ี ๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปรมินทร น้�ำตกผานางคอย อยู่ต�ำบลบ่อแก้ว มีต้นก�ำเนิดมา มหาภมู พิ ลอดลุ เดช มพี ระบรมราชโองการโปรดเกลา้ ฯ จากเทือกเขาภูพาน เป็นน�้ำตกขนาดใหญ่บนภูเขา พระราชทานเขตวสิ งุ คามสมี าแกว่ ดั วงั คำ� เมอื่ วนั ท่ี ๗ มี ๓ ชน้ั ชัน้ ที่ ๑ (ช้นั ล่างสดุ ) อยูใ่ กลล้ านจอดรถตดิ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ กับล�ำห้วยมีแอ่งน้�ำที่สามารถลงเล่นน้�ำได้ เม่ือเดิน ขึ้นเขาไปประมาณ ๑๕๐ เมตร จะถึง ชั้นท่ี ๒ เป็น สถาปัตยกรรมท่ีโดดเด่นของวัดวังค�ำ ได้แก่ “สิมไท ช้ันท่ีสวยงามกว่าช้ันอ่ืน ๆ โดยเฉพาะจุดท่ีมีน้�ำไหล เมืองวัง” คือ พระอุโบสถรูปทรงศิลปะล้านช้างท่ีมี ลงมาจากผาสูง และ ชั้นท่ี ๓ อยู่ค่อนข้างไกลจาก ความอ่อนช้อยงดงาม โดยพระอุโบสถมีหลังคามุข 24 กาฬสินธ์ุ

๓ ชั้น มีฉัตรตรงกลาง ๙ ยอด หลงั คาโคง้ ยาวลงมา มงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ (๑๒ สงิ หาคม ผนงั ดา้ นหลงั พระอโุ บสถมรี ปู ตน้ โพธล์ิ วดลายประดบั พ.ศ. ๒๕๔๗) ประดษิ ฐานทหี่ นา้ บันสิมไทเมอื งวัง ด้วยกระจกสีมีความงดงามมาก ลักษณะคล้าย กับวัดเชียงทอง เมืองหลวงพระบาง สาธารณรัฐ นอกจากน้ียงั มเี จดยี ์สีทององค์ใหญ่กลางวัด รปู แบบ ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว เดียวกับเจดีย์พระธาตุหลวงเวียงจันทน์ สาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว ส่วนศาลาการเปรียญ ต่อมาในวันที่ ๑๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๗ สมเด็จ ด้านในเป็นท่ีประดิษฐาน “หลวงปู่วังค�ำ” พระ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ (ในรชั กาลท่ี ๙) ประธานศิลปะล้านช้าง และยังมีธรรมมาสน์ไม้ฝีมือ พระราชทานพระราชานุญาตให้เชิญตราสัญลักษณ์ ช่างอันวิจิตรงดงามให้ได้ชม วัดวังค�ำนับเป็นวัดที่ งานเฉลิมพระเกียรติ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ ีมหา มีสถาปัตยกรรมศิลปะแบบล้านช้างให้ได้ชมอย่าง หลากหลาย วดั วงั คำ� กาฬสินธุ์ 25

หมูบ่ า้ นวัฒนธรรมผู้ไทยบา้ นโคกโก่ง การเดนิ ทาง จากอำ� เภอเขาวง ใชท้ างหลวงหมายเลข ทางหลวงหมายเลข ๒๒๘๗ ผ่านบ้านโพนนาดี จนถงึ ๒๒๙๑ ต่อด้วยทางหลวงชนบท กส. ๔๐๓๐ และ บรเิ วณกโิ ลเมตรท่ี ๗๖ จะพบทางเขา้ นำ้� ตกอยรู่ มิ ถนน ทางหลวงชนบท กส. ๕๐๗๔ ระยะทางจากอ�ำเภอ ทางขวามอื เขาวง ประมาณ ๑๔ กิโลเมตร อำ� เภอกฉุ นิ ารายณ์ นำ�้ ตกตาดทอง อยตู่ ำ� บลกกตมู มตี น้ กำ� เนดิ จากเทอื ก หมู่บ้านหัตถกรรมผู้ไทยบ้านหนองห้าง อยู่ต�ำบล เขาภูพาน ในเขตอ�ำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร หนองห้าง ชาวผู้ไทยบ้านหนองห้างมีฝีมือโดดเด่น เป็นน้�ำตกขนาดไม่ใหญ่นักแต่มีจุดเด่น คือ เต็มไป ในดา้ นงานหัตถกรรม โดยเฉพาะการท�ำจักสานไมไ้ ผ่ ดว้ ยโขดหนิ สลบั ซบั ซอ้ นดสู วยงามแปลกตา มแี อง่ นำ�้ เปน็ ลายขดิ ฝมี อื ประณตี ทงั้ กระตบิ๊ กระเตาะ กระเปา๋ ใหล้ งเลน่ นำ�้ ไดเ้ ปน็ ชว่ ง ๆ ทง้ั ดา้ นบนและดา้ นลา่ งของ และภาชนะต่าง ๆ นอกจากน้ยี งั มีฝมี ือในการทอผา้ น�้ำตก ช่วงเวลาทีเ่ หมาะสำ� หรบั ทอ่ งเทยี่ วคอื ฤดูฝน ลายขิดย้อมสีธรรมชาติและผ้าลายเกล็ดเต่า มีการ การเดนิ ทาง จากอำ� เภอเขาวง ใชท้ างหลวงหมายเลข จัดต้งั กลุ่มงานหตั ถกรรมตา่ ง ๆ ขึน้ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๒ ๒๒๙๑ ถึงสามแยกกุดปลาเค้าให้เลี้ยวขวาเข้า และดำ� เนินการตอ่ เน่อื งมาจนถงึ ปัจจบุ นั 26 กาฬสนิ ธ์ุ

นอกจากความโดดเด่นในเรื่องงานหัตถกรรมแล้ว โก่งข้ึนในราวปี พ.ศ. ๒๔๙๙ ปัจจุบนั ชาวผ้ไู ทยโคก บา้ นหนองหา้ งยงั มเี อกลกั ษณส์ ำ� คญั อกี อยา่ งหนง่ึ คอื โก่งยังคงรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนเองไว้อย่าง การเปน็ ตน้ กำ� เนดิ ของการแสดงศลิ ปวฒั นธรรม “เซงิ้ เข้มแข็งในการสืบทอดวัฒนธรรมของชาวผู้ไทยบ้าน กระหยงั ” (กระหยัง คอื ภาชนะสานคล้ายตะกร้าใส่ โคกโกง่ ยงั คงปรากฏใหเ้ หน็ ผา่ นพธิ กี รรมตามวถิ แี ละ ของ) ซ่ึงถือก�ำเนิดจากบ้านหนองห้างเป็นแห่งแรก ความเช่ือของหมู่บ้าน เช่น พิธีเหยา อันเป็นพิธีการ และถกู นำ� ไปสรา้ งสรรคใ์ หมเ่ พอ่ื ใชแ้ สดงในวงโปงลาง รักษาผู้ป่วยของชาวผู้ไทย เป็นการขอขมาผีท่ีท�ำให้ จนกลายเปน็ ชดุ การแสดงทเี่ ปน็ ทรี่ จู้ กั อยา่ งแพรห่ ลาย เจ็บป่วย หรือ ประเพณีเล้ียงผีเซ้ือ ซ่ึงหมอเหยาใน การแสดงเซิ้งกระหยังเป็นการแสดงท่ีมีจังหวะเร้าใจ หมู่บ้านจะร่วมกันจัดข้ึนเพื่อขอบคุณดวงวิญญาณ สนุกสนาน สะท้อนถึงรูปแบบของการท�ำมาหากิน ของบรรพบุรุษ มีการรวมญาติจัดงานรื่นเริง และ โดยใช้กระหยังเป็นอุปกรณ์หลัก นอกจากการแสดง มีอาหารเซ่นไหว้ นอกจากนี้ยังมี ประเพณีเล้ียง เซ้ิงกระหยังแล้วบ้านหนองห้างยังมีศิลปะการแสดง หอมเหศักด์ิ ท่ีชาวบ้านร่วมกันจัดเพื่อบูชาเจ้านาย ท่ีโดดเด่นอีกคือ “ฟ้อนผู้ไทย” อันมีเอกลักษณ์การ ที่เคยปกครองเมืองไทยให้ช่วยปกป้องรักษาบ้าน แต่งกายชุดแสดงท่ีแตกต่างจากถ่ินอ่ืน และ “ฟ้อน เมืองให้อยู่เย็นเป็นสุข รวมท้ังการจัดงาน ประเพณี ละคอน” ซ่ึงเป็นการฟ้อนร�ำเพ่ือใช้ต้อนรับแขกบ้าน น�้ำตกตาดสูง ซึ่งมีการท�ำบุญเซ่นไหว้เจ้าปู่ และการ แขกเมืองเป็นหลกั มีท่วงท่าการฟ้อนทีเ่ ปน็ แบบแผน แสดงศิลปวัฒนธรรมผู้ไทย ประเพณีและพิธีกรรม เฉพาะตนด้วยนาฏยลักษณ์ของการฟ้อนละคอน เหล่าน้ี เป็นภาพสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตการยึดม่ัน ผ้ไู ทยบา้ นหนองห้าง ในขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของชาว ผู้ไทยบ้านโคกโกง่ ไดอ้ ย่างชดั เจน ผู้สนใจสามารถเท่ียวชมขั้นตอนการท�ำงานฝีมือ ผสู้ นใจสามารถเทยี่ วชมวถิ ชี วี ติ ของชาวผไู้ ทยและการ หตั ถกรรมและผลงานของกลมุ่ หตั ถกรรมจกั สานไมไ้ ผ่ ผลติ สนิ คา้ หตั ถกรรมพนื้ บา้ น การทอผา้ จกั สานไมไ้ ผ่ ซึ่งมีท้ังกระต๊ิบ กระเตาะ กระเป๋าสานไม้ไผ่ลายขิด ชมแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติภายในวนอุทยาน และผลิตภัณฑ์อื่น ๆ รวมทั้งชมการทอผ้าของกลุ่ม ภูผาวัว ซ่ึงอยู่ติดเขตหมู่บ้านด้านทิศเหนือ มีเส้น ทอผ้าภายในหมู่บ้าน หรือเท่ียวชมแหล่งท่องเที่ยว ทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติ ชมน�้ำตกตาดสูง น�้ำตก ทางธรรมชาตใิ นพนื้ ท่ี เชน่ ภผู าผ้งึ ถ�ำ้ ฝ่ามอื แดง อา่ ง ตาดยาว ผานางคอย ผานางแอ่น และดานโหลง เก็บน�้ำเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูสีฐาน พร้อมศึกษา ซ่ึงเป็นลานหินกว้างที่มีต้นกระบองเพชรหินข้ึน ธรรมชาตปิ า่ ชมุ ชนของหมู่บา้ น ประดับสวยงามและแปลกตา หรือพักโฮมสเตย์ใน การเดินทาง จากอ�ำเภอกุฉินารายณ์ ใช้ทางหลวง หมู่บ้านเพื่อสัมผัสวิถีชีวิตและวัฒนธรรมชาวผู้ไทย หมายเลข ๒๐๔๒ ระยะทาง ๒ กโิ ลเมตร แลว้ เล้ยี ว บ้านโคกโก่งอย่างใกล้ชิด นอกจากน้ี บ้านโคกโก่ง ซ้ายเข้าถนนลาดยางไปอีก ๖ กิโลเมตร ถึงบ้าน ยังมีบริการรองรับคณะท่องเท่ียวเพื่อการศึกษาดู หนองห้าง งานด้านภูมิปัญญาชุมชนอีกด้วย สอบถามข้อมูล โทร. ๐๘ ๑๙๖๔ ๓๗๗๒, ๐๘ ๓๓๐๐ ๗๓๙๗, ๐๘ หมู่บ้านวัฒนธรรมผู้ไทยบ้านโคกโก่ง อยู่ต�ำบล ๗๒๓๒ ๖๐๕๖ กุดหว้า เป็นกลุ่มชนผู้ไทยอีกหน่ึงกลุ่มที่เดินทาง อพยพย้ายถ่ินฐานมาเร่ือย ๆ จนมาต้ังหมู่บ้านโคก กาฬสินธ์ุ 27

เมืองฟา้ แดดสงยาง การเดินทาง จากอ�ำเภอกุฉินารายณ์ ใช้ทางหลวง พุทธศาสนาที่ปรากฏโดยท่ัวไปทั้งภายในและนอก หมายเลข ๒๐๔๒ ประมาณ ๑๒ กโิ ลเมตร ถึงบ้านนา เมือง เชน่ ใบเสมาหนิ ทราย จำ� หลักภาพเรอ่ื งชาดก ไคร้ แล้วเลย้ี วซา้ ยไปตามถนนลาดยาง ตรงไปอีก ๓ และพุทธประวัติจ�ำนวนมาก บางส่วนเก็บไว้ที่วัด กิโลเมตร ถึงบ้านโคกโก่ง โพธชิ์ ยั เสมารามซง่ึ อยไู่ มไ่ กลจากบรเิ วณเมอื งฟา้ แดด สงยาง บางแห่งอย่ใู นตำ� แหนง่ เดมิ ท่พี บและบางสว่ น อ�ำเภอกมลาไสย กน็ ำ� ไปเกบ็ รกั ษาและจดั แสดงทพี่ พิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ เมืองฟา้ แดดสงยาง อย่บู ้านเสมา ต�ำบลหนองแปน ชาติขอนแก่น นอกจากน้ันยังมีศาสนสถานกระจาย “เมืองฟ้าแดดสงยาง” หรือที่เรียกเพี้ยนเป็น “ฟ้า อยูท่ ่วั ไปภายในเมอื งและนอกเมือง เช่น พระธาตุยา แดดสูงยาง” บางแห่งเรยี ก “เมอื งเสมา” เนือ่ งจาก คู กลุ่มเจดีย์บริเวณศาสนสถานที่โนนวัดสูง โนนฟ้า แผนผังของเมืองมีรูปร่างคล้ายใบเสมา เป็นเมือง หยาด และโนนฟ้าแดด กรมศิลปากรได้ประกาศขึน้ โบราณที่มีคันดนิ ล้อมรอบ ๒ ชนั้ ความยาวของคนั ทะเบยี นเมอื งฟา้ แดดสงยางเปน็ โบราณสถานเมอ่ื วนั ดนิ โดยรอบประมาณ ๕ กโิ ลเมตร คนู ำ�้ จะอยตู่ รงกลาง ที่ ๒๗ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๗๙ คนั ดนิ ทง้ั สอง จากหลกั ฐานโบราณคดที ่คี น้ พบทำ� ให้ พระธาตุยาคู หรือพระธาตุใหญ่ เป็นเจดีย์ท่ีใหญ่ ทราบวา่ มกี ารอยอู่ าศยั ภายในเมอื งมาตง้ั แตส่ มยั กอ่ น ท่ีสุดในเมืองฟ้าแดดสงยาง ลักษณะเป็นเจดีย์ทรง ประวัติศาสตร์ และได้เจริญรุ่งเรืองมากขึ้นในสมัย แปดเหล่ียมก่อด้วยอิฐ ปรากฏการก่อสร้าง ๓ สมัย ทวารวดรี าวพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๓-๑๕ ดงั หลกั ฐานทาง ด้วยกนั คอื ส่วนฐานเป็นรูปส่ีเหล่ียมยอ่ มมุ มีบนั ได 28 กาฬสินธุ์

ทางขึ้น ๔ ทศิ มีปนู ปั้นประดับสร้างในสมัยทวารวดี การเดินทาง จากอ�ำเภอกมลาไสย ใช้ทางหลวง ถัดข้ึนมาเป็นฐานรูปแปดเหลี่ยมซ่ึงสร้างซ้อนทับบน หมายเลข ๒๓๖๗ ระยะทาง ๖ กิโลเมตร จนถึงบา้ น ฐานเดิมเป็นรูปแบบเจดีย์ในสมัยอยุธยา ส่วนองค์ เสมา แล้วเลี้ยวขวาเข้าซอยฝั่งตรงข้ามกับวัดโพธิ์ชัย ระฆังและสว่ นยอดสร้างในสมัยรัตนโกสินทร์ รอบ ๆ เสมาราม เขา้ ไป ๔๐๐ เมตร ถึงเมืองฟา้ แดดสงยาง องค์พระธาตุพบใบเสมาแกะสลักภาพนูนต�่ำเร่ือง และพระธาตยุ าคู พุทธประวัติ ชาวบ้านเช่อื กนั วา่ ในองค์พระธาตุบรรจุ อฐั ขิ องพระเถระผใู้ หญท่ ชี่ าวเมอื งเคารพนบั ถอื สงั เกต วดั โพธ์ิชัยเสมาราม อยบู่ า้ นเสมา ตำ� บลหนองแปน ได้จากเมื่อเมืองเชียงโสมชนะสงครามได้ท�ำลายทุก ตรงข้ามกับทางเข้าเมืองฟ้าแดดสงยาง เป็นวัดเก่า ส่ิงทุกอย่างในเมืองฟ้าแดดสงยางแต่ไม่ได้ท�ำลาย ที่ชาวบ้านได้น�ำใบเสมาหินที่ขุดพบมารวบรวมไว้ พระธาตยุ าคู จงึ เป็นโบราณสถานท่ียงั คงสภาพคอ่ น จ�ำนวนมาก มีใบเสมาหินขนาดใหญ่ที่อาจถือเป็น ขา้ งสมบูรณ์ ชาวบ้านจะจดั ใหม้ ีงานประเพณีสรงนำ�้ เอกลักษณ์ของอีสานเนื่องจากแทบจะไม่พบในภาค พระธาตยุ าคเู ปน็ ประจำ� ทกุ ปใี นเดอื นพฤษภาคม เพอ่ื อ่ืนเลย ใบเสมาท่ีพบในเมืองฟ้าแดดสงยางมีความ เปน็ การขอฝนและความร่มเย็นให้กบั หมู่บ้าน โดดเด่น คือ นิยมแกะสลักภาพเล่าเรื่องราวพุทธ พระธาตุยาคู หรอื พระธาตใุ หญ่ กาฬสินธุ์ 29

วัดโพธิช์ ัยเสมาราม ประวัติและชาดก มีใบเสมาจ�ำลองสลักภาพพุทธ อ�ำเภอยางตลาด เข่ือนล�ำปาวเป็นเขื่อนดินสูงจาก ประวตั ติ อนพระพทุ ธเจา้ เสดจ็ กลบั จากกรงุ กบลิ พสั ด์ุ ท้องน้ำ� ๓๓ เมตร สนั เขื่อนยาว ๗.๘ เมตร กว้าง ๘ พรอ้ มดว้ ยพระเจา้ สทุ โธทนะ พระราหลุ และพระนาง เมตร เรมิ่ กอ่ สรา้ งเมอื่ ปี พ.ศ. ๒๕๐๖ สรา้ งเสรจ็ เมอ่ื ปี พมิ พาไดม้ าเขา้ เฝา้ แสดงสกั การะอยา่ งสงู สดุ ดว้ ยการ พ.ศ. ๒๕๑๑ เพอ่ื ปดิ กน้ั ลำ� นำ�้ ปาวและหว้ ยยางทบ่ี า้ น สยายพระเกศาเช็ดพระบาทองค์พระสัมมาสัมพุทธ หนองสองห้อง ต�ำบลล�ำปาว อ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ เจา้ เรยี กเสมาหนิ ภาพ “พมิ พาพลิ าป” ซง่ึ ใบเสมาหลกั ท�ำให้เกิดอ่างเก็บน�้ำแฝดทางด้านเหนือเขื่อนมีการ จรงิ เกบ็ รกั ษาไวท้ พ่ี ิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาตขิ อนแกน่ ขดุ ทางเชอื่ มระหวา่ งอา่ งเกบ็ นำ้� ทงั้ สองทำ� ใหส้ ามารถ การเดินทาง จากอ�ำเภอกมลาไสย ใช้ทางหลวง เกบ็ นำ�้ ได้ ๑,๔๓๐ ลา้ นลกู บาศกเ์ มตร จงึ ชว่ ยบรรเทา หมายเลข ๒๓๖๗ ระยะทาง ๖ กโิ ลเมตร ถงึ บา้ นเสมา อุทกภัยและใช้ประโยชน์ทางการเกษตรเป็นแหล่ง จะพบวดั โพธช์ิ ัยเสมารามอยูร่ ิมถนนทางซา้ ยมือ ตรง เพาะพันธุ์ปลา และมีหาดดอกเกดเป็นสถานท่ีพัก ข้ามกบั ทางเขา้ เมืองฟ้าแดดสงยางและพระธาตยุ าคู ผอ่ นของประชาชน การเดินทาง จากอ�ำเภอยางตลาด ใช้ทางหลวง อ�ำเภอยางตลาด หมายเลข ๒๔๑๖ ระยะทาง ๓๓ กโิ ลเมตร ถึงเข่ือน เขื่อนล�ำปาว อยู่ต�ำบลล�ำปาว อาณาเขตของเข่ือน ลำ� ปาว หากมาจากอำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ ใชท้ างหลวง ครอบคลุมพ้ืนที่ต�ำบลล�ำปาว อ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์ หมายเลข ๑๒ เส้นทางไปจังหวัดมหาสารคาม ต�ำบลหนองบัว อ�ำเภอหนองกุงศรี และต�ำบลเว่อ 30 กาฬสนิ ธ์ุ

จนถึงระหว่างกิโลเมตรท่ี ๓๓-๓๔ ให้เล้ียวขวาเข้า กระรอก ไก่ป่า สนุ ัขจ้ิงจอก และนกชนดิ ตา่ ง ๆ มเี สน้ สู่ทางหลวงหมายเลข ๒๔๑๖ ไปอีกประมาณ ๒๖ ทางศึกษาธรรมชาติให้นักท่องเที่ยวได้เดินชม สวน กโิ ลเมตร สะออนเปดิ ใหเ้ ขา้ ชมทกุ วนั เวลา ๐๗.๐๐-๑๘.๐๐ น. ไม่เสียคา่ เข้าชม ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าล�ำปาว (สวน การเดินทาง จากอ�ำเภอยางตลาด ใช้ทางหลวง สะออน) อยใู่ กลก้ ับอ่างเก็บนำ�้ เขือ่ นล�ำปาว มีเนื้อท่ี หมายเลข ๒๔๑๖ ระยะทาง ๓๓ กิโลเมตร ถึงเข่ือน ๑,๕๐๕ ไร่ มีสภาพเป็นป่าเต็งรังหรือป่าแดงท่ีค่อน ลำ� ปาว และจากเข่ือนล�ำปาวใช้ถนนเลียบริมเขอ่ื นไป ข้างสมบูรณ์ มีสัตว์ป่าท่ีเป็นเอกลักษณ์ของสวน ประมาณ ๔ กิโลเมตร ถึงศูนย์ศึกษาธรรมชาติและ สะออน คอื ววั แดง ซงึ่ เปน็ สตั วห์ ายากทมี่ อี ยมู่ ากกวา่ สัตวป์ ่าลำ� ปาว ๑๐๐ ตัว ลักษณะเด่นของวัวแดง คือ มีวงก้นขาว คล้ายรูปใบโพธ์ิ ขาท้ังส่ีมีสีขาวคล้ายสวมถุงเท้า มี สิม วัดกลางโคกคอ้ อยบู่ ้านโคกคอ้ ตำ� บลยางตลาด ขนสีขาวรอบขอบตาและจมูก นอกจากนั้นยังมีสัตว์ วัดกลางโคกค้อสร้างขนึ้ เมือ่ ปี พ.ศ. ๒๓๓๕ ส่วนสมิ ป่าท่ีพบตามธรรมชาติชนิดอื่น ๆ เช่น กระต่ายป่า (พระอโุ บสถ) สรา้ งแลว้ เสร็จเม่ือปี พ.ศ. ๒๓๖๓ โดย เขือ่ นล�ำปาว กาฬสนิ ธ์ุ 31

วนอุทยานภูพระ พระครูเกตุเป็นผู้น�ำชาวบ้านในการสร้าง มีเร่ืองเล่า วดั อน่ื ๆ ผนงั ดา้ นข้างท�ำเปน็ ข้นั บันไดไล่ข้ึนไปสู่ผนงั ว่าขณะสร้างสิมแห่งน้ี มีเศรษฐีนีแห่งเมืองกาฬสินธุ์ ด้านหลังองค์พระประธานตามลักษณะของสิมโปร่ง พร้อมผู้มีจิตศรัทธา ร่วมกันบริจาคข้าวของเพ่ือร่วม อีสาน ส่วนฐานชุกชีท�ำเป็นฐานโบกคว่�ำโบกหงาย สรา้ งสมิ โดยได้พากันหามไหทอง ๒ ไห มารว่ มสร้าง ชันกว่าปกติ ดัวฐานและผนังเป็นแบบก่ออิฐฉาบปูน และต้องการน�ำไหทองมาฝังในหลักสิม แต่มาไม่ทัน เสาไม้เน้ือแข็งนับเป็นงานสถาปัตยกรรมพ้ืนบ้าน จึงน�ำไปฝังท่ีอื่นแทน และยังเป็นความลับมาจนถึง บริสทุ ธิ์เปน็ สิมโปร่งแบบเก่าแก่ที่สุดในภาคอีสาน ทุกวันน้ี วัดแห่งน้ีได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา การเดนิ ทาง จากสแ่ี ยกอำ� เภอยางตลาด ใชท้ างหลวง เม่ือปี พ.ศ. ๒๔๐๒ ซ่ึงลักษณะของสิมเป็นสิมโปร่ง หมายเลข ๑๒ เสน้ ทางไปจงั หวัดกาฬสินธุ์ แล้วเลี้ยว รูปสี่เหล่ียมผืนผ้า กว้าง ๕.๑๐ เมตร ยาว ๖.๑๐ ซ้ายเขา้ ไปตามทางหลวงชนบท กส. ๔๐๓๑ (สังเกต เมตร หลงั คาทรงจว่ั ชน้ั เดยี วมงุ ดว้ ยกระเบอื้ งดนิ ขอ ม ี จะมีเสาชุมสายโทรศัพท์สูง ๆ อยู่ริมถนนทางซ้าย แป้นลมไมแ้ กะเป็นลายเส้นกนก จนถงึ ไมเ้ ชิงชายรับ มอื ) ระยะทาง ๒๐๐ เมตร จะพบวัดกลางโคกค้ออยู่ ชานจ่ัวแบบพื้นบ้านอีสานท�ำให้ดูแปลกตาจากสิม ซา้ ยมือ ระยะทางจากสแี่ ยกยางตลาด ๑.๘ กโิ ลเมตร 32 กาฬสินธ์ุ

อ�ำเภอทา่ คันโท ภายในถ้�ำมีทางเดินกว้าง ๒ เมตร ระยะทาง ๓๐ วนอุทยานภูพระ อยตู่ �ำบลนาตาล เดิมเปน็ ป่าภูพระ เมตร ในสมัยก่อนจะมีพระสงฆ์มาจ�ำพรรษาและ อยใู่ นเขตปา่ สงวนแหง่ ชาตดิ งมลู ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ปฏบิ ตั ธิ รรมเป็นประจ�ำ เปน็ ภเู ขาตงั้ ตระหงา่ นอยใู่ กลช้ มุ ชน ปา่ ภพู ระมพี รรณ ผาหินแยก เป็นหน้าผาที่แยกตัวเป็นทางยาว ๒๐ ไม้ขึ้นหนาแน่น มีสัตว์ป่า ล�ำธาร และทิวทัศน์ที่ เมตร ลกึ ๖ เมตร ซงึ่ ผาทแี่ ยกตวั ออกมาจะมลี กั ษณะ สวยงาม พน้ื ทห่ี ลงั เขาเปน็ ทร่ี าบประดษิ ฐานพระพทุ ธ เอนเอยี งเปน็ จดุ ที่สามารถชมทวิ ทัศนไ์ ด้ รูปหนิ เก่าแก่ ถ้�ำพระ เป็นถ�้ำท่มี คี วามลึก ๓๐ เมตร ปากถ้ำ� กวา้ ง สถานทที่ อ่ งเท่ยี วในเขตวนอุทยานฯ ได้แก่ ๑๕ เมตร มพี ระพุทธรปู ประดิษฐานอยู่และชาวบ้าน ผาสวย เป็นลานหินผากว้าง มีความลึกของหน้าผา ในทอ้ งถน่ิ ตา่ งใหค้ วามเคารพสกั การะเปน็ อยา่ งยง่ิ ใน ๑๕๐-๒๐๐ เมตร เปน็ จดุ ชมววิ ทวิ ทศั น์ท่สี วยงาม ชว่ งเทศกาลสงกรานต์จะมงี านเดนิ ขน้ึ ภพู ระเพือ่ สรง ถำ�้ เสยี มสับ เป็นถ้ำ� ของหนิ ผาทมี่ ีลกั ษณะคลา้ ยเสยี ม นำ้� พระเปน็ ประจำ� ทุกปี ทขี่ ดุ ลงหิน ซึง่ เมอื่ อยูห่ น้าปากถำ�้ จะเห็นหินผาที่สงู การเดนิ ทาง จากอำ� เภอทา่ คนั โท รถยนต์ ใชท้ างหลวง ถ้�ำพระรอด เป็นถ้�ำท่ีเกิดจากการแยกตัวของหินผา หมายเลข ๒๒๖๘ ถงึ กโิ ลเมตรท่ี ๑๖ จะพบทางเขา้ วน ถ้�ำพระ กาฬสนิ ธ์ุ 33

อทุ ยานฯ อยรู่ ิมถนนทางซา้ ยมอื ก่อนถงึ วัดปา่ สวา่ ง สาธิตและจ�ำหน่ายสินค้าผลิตภัณฑ์ชุมชน สอบถาม ถ�้ำเกงิ้ ระยะทางจากอำ� เภอท่าคนั โท ประมาณ ๑๐ ข้อมลู ไดท้ ี่ สำ� นักงานปกครองจังหวดั กาฬสินธ์ุ โทร. กิโลเมตร รถโดยสารประจ�ำทาง มีรถสายอุดรธานี- ๐ ๔๓๘๑ ๑๒๑๓ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย กาฬสนิ ธ์ุ วง่ิ ผา่ นถนนหนา้ วนอทุ ยานฯ ใหล้ งรถทห่ี นา้ สำ� นกั งานขอนแกน่ โทร. ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๔-๕ วัดปา่ สว่างถ�ำ้ เกงิ้ งานมหกรรมวิจิตรแพรวา ราชินีแห่งไหม จัดข้ึน เทศกาลงานประเพณี ณ อาคารเฉลมิ พระเกียรติ ๘๐ พรรษา และบรเิ วณ งานมหกรรมโปงลาง แพรวา และกาชาด จงั หวัด สนามหน้าศาลากลางจังหวัดกาฬสินธุ์ (ช่วงเวลาใน กาฬสินธุ์ จัดข้ึน ณ สนามหน้าศาลากลางจังหวัด การจัดแต่ละปีไม่แน่นอน ควรสอบถามหน่วยงาน กาฬสนิ ธุ์ (ชว่ งเวลาในการจัดแต่ละปีไมแ่ น่นอน ควร ในพน้ื ท่ี) เพอ่ื เป็นการเทดิ พระเกียรตสิ มเดจ็ พระนาง สอบถามหน่วยงานในพ้ืนที่) ภายในงานมีกิจกรรม เจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ (ในรัชกาลที่ ๙) ที่ ท่ีน่าสนใจ อาทิ การประกวดวงดนตรีโปงลาง การ ได้ทรงโปรดเกล้าฯ ส่งเสริมและรับงานการทอผ้า จัดแสดงผ้าไหมแพรวา การแสดงศิลปวัฒนธรรม ไหมแพรวาของชาวผู้ไทยกาฬสินธุ์เข้าไว้ในโครงการ พื้นเมืองกาฬสินธุ์ การออกร้านมัจฉากาชาด การ ศลิ ปาชพี ในพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ์ จนทำ� ใหเ้ ปน็ ทร่ี จู้ กั งานมหกรรมวจิ ิตรแพรวา ราชนิ แี หง่ ไหม 34 กาฬสนิ ธุ์

งานประเพณีบุญบายศรสี ูข่ วญั ข้าวคูนลาน (ปราสาทรวงข้าว) แพร่หลายทั่วไป เพ่ือเป็นการสร้างอาชีพและรายได้ ถงึ เพม่ิ หรอื ท�ำใหม้ ากขน้ึ ส่วนคำ� วา่ “ลาน” หมาย ใหก้ บั ชาวผไู้ ทย ภายในงานมกี จิ กรรมทนี่ า่ สนใจ อาทิ ถงึ สถานท่สี �ำหรับนวดข้าว ซ่งึ การน�ำขา้ วทนี่ วดแลว้ การประกวดผา้ ไหมแพรวา การแสดงแบบชดุ แพรวา กองข้ึนให้สูง เรียกว่า “คูณลาน” งานประเพณีบุญ นิทรรศการผ้าไหมแพรวา การแสดงศิลปวัฒนธรรม บายศรสี ขู่ วญั ขา้ วคนู ลานจะจดั ขนึ้ ในชว่ งหลงั ฤดเู กบ็ พ้ืนเมืองกาฬสินธุ์ การออกร้านจ�ำหน่ายผ้าไหม เกี่ยวตามวิถีฮีตสิบสองของชาวอีสาน ประเพณีนี้มี แพรวาและอาหารทอ้ งถ่ิน ฯลฯ สอบถามข้อมลู ไดท้ ี่ เอกลกั ษณเ์ ฉพาะของทอ้ งถน่ิ ซง่ึ โดดเดน่ แตกตา่ งจาก ส�ำนกั งานปกครองจังหวดั กาฬสนิ ธุ์ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ประเพณีบุญคูนลานทั่วไป โดยเฉพาะการรวบรวม ๑๒๑๓ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย ส�ำนักงาน มัดรวงข้าวจากศรัทธาของชาวบ้านมาจัดสร้างเป็น ขอนแกน่ โทร. ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๔-๕ ปราสาทรวงขา้ วขนาดใหญ่ โดยอาศยั แรงงานศรทั ธา จากชาวชมุ ชมรว่ มกนั ขน้ึ โครงปราสาทและนำ� มดั รวง งานประเพณีบุญบายศรีสู่ขวัญข้าวคูนลาน ข้าวมาประดับตกแต่งจนส�ำเร็จเป็นปราสาทรวงข้าว (ปราสาทรวงข้าว) จัดขึ้นในช่วงเดือนกุมภาพันธ์- อนั ประณตี งดงามเพอ่ื ใชใ้ นการประกอบพธิ กี รรมบญุ มนี าคม ของทกุ ปี ณ วดั เศวตวนั วนาราม หมบู่ า้ นตอ้ น คนู ลาน จงึ นบั เปน็ ศลิ ปะแหง่ ศรทั ธาในพระแมโ่ พสพที่ ตำ� บลเหนอื อำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ คำ� วา่ “คณู ” หมาย เปยี่ มคณุ คา่ และหาชมไดย้ าก นอกจากน้ี ภายในงาน กาฬสินธุ์ 35

ผา้ แพรวา “แพรวา” หรือ “ผา้ ไหมแพรวา” ยังมีกิจกรรมอีกหลากหลาย ทั้งการรวบรวมข้าว แถบเทือกเขาภูพานทางภาคอีสานของไทย ซ่ึงส่วน เปลอื กมารว่ มทำ� พธิ บี ญุ คนู ลาน ขบวนแหพ่ านบายศรี ใหญอ่ ยใู่ นจงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ นครพนม มกุ ดาหาร และ เคร่อื งบูชาพระแม่โพสพ แหป่ ราสาทรวงข้าวจ�ำลอง สกลนคร โดยยังคงรักษาวัฒนธรรมประเพณี ความ พิธีท�ำบุญตักบาตรและถวายปราสาทรวงข้าว รวม เชื่อ การแต่งกาย และการทอผ้าไหมท่ีมีภูมิปัญญา ทง้ั การแขง่ ขนั เรอื ยาวชงิ ถว้ ยพระราชทานสมเดจ็ พระ ในการทอด้วยการเก็บลายจากการเก็บขิดและ เทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สอบถาม การจกและมกี ารพฒั นามาอยา่ งตอ่ เนอื่ งคำ� วา่ “แพร” ข้อมูลได้ท่ี เทศบาลต�ำบลเหนือ โทร. ๐ ๔๓๘๔ หมายถงึ ผา้ และคำ� วา่ “วา” หมายถงึ ความยาวของ ๐๘๑๒ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย ส�ำนักงาน ผา้ ๑ วา “แพรวา” จงึ มคี วามหมายรวมกนั วา่ “ผา้ ทอ ขอนแก่น โทร. ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๔-๕ ผืนที่มคี วามยาว ๑ วา หรือ ๑ ชว่ งแขน” ใชส้ �ำหรบั คลุมไหล่หรือห่มสไบเฉียงที่เรียกว่าผ้าเบี่ยงของชาว สนิ คา้ พื้นเมือง ผู้ไทย ใช้ในโอกาสที่มีงานเทศกาลบุญประเพณีหรือ ผา้ แพรวา “แพรวา” หรอื “ผ้าไหมแพรวา” เปน็ งานส�ำคัญอื่น ๆ โดยมีวัฒนธรรมที่หญิงสาวชาว ผ้าทอมืออันเป็นเอกลักษณ์ของชาวผู้ไทย ซึ่งเป็น ผู้ไทยจะต้องยึดถือปฏิบัติ คือ ต้องตัดเย็บผ้าทอ ๓ กลุ่มชนท่ีมีถ่ินก�ำเนิดในบริเวณแคว้นสิบสองจุไทย อยา่ งให้ได้ คอื เสอื้ ด�ำ ต�ำแพร (หมายถงึ การทอผา้ (ดินแดนส่วนเหนือของลาวและเวียดนามซึ่งติดกับ แพรวา) และซิ่นไหม ภาคใต้ของจีน) ต่อมาได้อพยพลงมาตั้งหลักแหล่ง 36 กาฬสนิ ธุ์

ผ้าแพรวานิยมทอด้วยไหมทั้งผืนมีสีสันและลวดลาย กลุ่มผ้าทอมือ (แม่สมบัติ) ๕๔ หมู่ท่ี ๓ ต�ำบล ท่ีหลากหลาย นบั เปน็ ผ้าไทยอกี ประเภทหน่งึ ที่ได้รับ ไผ่ โทร. ๐๘ ๗๒๒๔ ๑๓๔๖, ๐๙ ๙๗๑๔ ๓๖๕๓ ความนิยมสูงในหมู่ผู้นิยมผ้าไทยท้ังท่ีอยู่ในประเทศ (ผ้าทอ ผา้ ซิน่ ฯลฯ) และต่างประเทศจนได้รับการขนานนามวา่ “แพรวา กลุ่มแม่บ้านแปรรูปเน้ือสัตว์บ้านนาจารย์ บ้าน ราชนิ ีแหง่ ไหม” โดยเฉพาะทบี่ า้ นโพน อำ� เภอค�ำม่วง นาจารย์ รมิ ทางหลวงหมายเลข ๑๒ (ฝง่ั ตรงขา้ มและ ซึ่งเป็นแหล่งท่ีมีการทอผ้าไหมแพรวาที่งดงามและ เยื้องกับเทศบาลต�ำบลนาจารย์) โทร. ๐๘ ๐๐๓๓ มีช่อื เสยี งของไทย ผา้ แพรวาไดร้ ับการสนับสนุนและ ๒๖๒๒, ๐๘ ๗๒๑๕ ๘๔๕๙ (หมูทุบ หมเู คม็ หนงั ส่งเสริมจากโครงการศูนย์ศิลปาชีพพิเศษในสมเด็จ หมกู รอบ ปลารา้ บองสมนุ ไพร นำ้� ปลาร้าต้มสกุ น้�ำ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ พรกิ เผา) ๙ เมอ่ื ครงั้ เสดจ็ เยย่ี มพสกนกิ รชาวอำ� เภอคำ� มว่ ง เมอ่ื คุณตุ่มไส้กรอกกาฬสินธุ์ ๕๕/๕ ถนนอนรรฆนาค ปี พ.ศ. ๒๕๒๐ ได้ทรงทอดพระเนตรเห็นชาวผไู้ ทย ต�ำบลกาฬสินธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๓๔๓๘, ๐๘ ๑๗๖๙ บ้านโพนแต่งกายโดยใช้ผ้าแพรวาห่มตามแบบสไบ ๗๒๗๔ (ไสก้ รอกอีสาน หม�่ำ แหนม หมแู ดดเดยี ว) เฉียงหรือเรียกว่าผ้าเบ่ียง ได้ทรงสนพระทัยมากจึง จรญู ไพศาล ๓๐๘/๕-๖ ถนนธนะผล ตำ� บลกาฬสนิ ธ์ุ โปรดให้มีการสนับสนุนและมีพระราชด�ำริให้ขยาย โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๕๗๗ (ผ้าไหมแพรวา ผลิตภัณฑ์ หน้าผ้าให้กว้างขึ้น เพื่อที่จะได้น�ำไปใช้เป็นผ้า จากผ้าไหม) ผืนส�ำหรับตัดเส้ือผ้าได้ อีกทั้งส่งเสริมให้มีการ ไดโน ซิลค์ ๙๖/๑ ถนนสงเปลือย ต�ำบลกาฬสินธุ ์ พัฒนาลวดลายให้เหมาะสมตามความต้องการของ โทร. ๐๙ ๓๘๐๘ ๓๐๙๖ www.dinosilk.com ตลาด การพัฒนาการทอผ้าแพรวาจึงเกิดข้ึนเพราะ บุญล�้ำ ๖๙ หมู่ที่ ๗ บ้านหนองสอ ต�ำบลล�ำปาว พระบารมีของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม โทร. ๐๘ ๔๙๕๖ ๔๘๕๕, ๐๘ ๘๐๓๖ ๑๔๖๕ ราชินีนาถ ท่ีได้ทรงทอดพระเนตรเห็นความงาม (ผา้ ฝา้ ย ผ้าซิน่ เสื้อผ้าสำ� เร็จรูป ฯลฯ) และคุณค่าแหง่ ศลิ ปะชน้ิ นใ้ี นคร้ังน้นั แม่เนื่อง แพรวา (สาขา ๑) ๑๙๒ ถนนภิรมย์ (ติดธนาคารออมสินและใกล้วงเวียนน้�ำพุ) ต�ำบล ผลติ ภัณฑ์เนือ้ สัตวแ์ ปรรปู เช่น หมูทบุ เน้ือทบุ หมู กาฬสินธุ์ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๗๑๗ (ผ้าไหมแพรวา เค็ม เน้อื เคม็ หม�่ำ ไส้กรอกปลา กนุ เชียง แหนม เป็น ผลิตภณั ฑจ์ ากผา้ ไหม) ผลติ ภณั ฑข์ องฝากขน้ึ ชอ่ื ของกาฬสนิ ธ์ุ มจี ำ� หนา่ ยตาม แม่เนอ่ื ง แพรวา (สาขา ๒) ๑๙๖ ถนนภริ มย์ (ใกล้ รา้ นขายของฝากท่วั ไปในจังหวดั กบั สาขา ๑) ต�ำบลกาฬสินธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๔๔๔๔ (ผ้าไหมแพรวา ผลติ ภัณฑจ์ ากผา้ ไหม) รา้ นจำ� หน่ายสินคา้ ทีร่ ะลึก อ�ำเภอเมือง อ�ำเภอค�ำม่วง กลุม่ ทอผา้ พัฒนา ๕๐ หม่ทู ่ี ๓ ต�ำบลไผ่ โทร. ๐๘ บุญมาก แพรวา ๓๐๑ หม่ทู ่ี ๓ บา้ นโพน ตำ� บลบ้าน ๐๑๙๙ ๘๖๕๔ (ผ้าซ่ินมัดหม่ี ผ้าขาวม้า ผ้าพันคอ โพน โทร. ๐๘ ๓๗๘๘ ๘๘๒๕, ๐๘ ๘๕๘๐ ๗๘๓๘ ผ้าหม่ ฯลฯ) (ผ้าไหมแพรวา) กาฬสินธ์ุ 37

สหกรณ์ศูนย์ศิลปาชีพทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพน ตัวอยา่ งรายการน�ำเท่ียว ๑๗๓ หมทู่ ี่ ๕ บ้านโพน ตำ� บลโพน โทร. ๐ ๔๓๘๕ รายการแนะนำ� ท่ี ๑ (๒ วนั ๑ คืน) ๖๒๐๔ (ผ้าไหมแพรวา ผลิตภณั ฑ์จากผา้ ไหม) วนั ท่ี ๑ (อำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ-์ุ อำ� เภอคำ� มว่ ง-อำ� เภอ อ�ำเภอสมเดจ็ สหัสขันธ์-อ�ำเภอเมืองกาฬสนิ ธุ์) (เชา้ ) - สักการะ ศาลหลักเมอื งกาฬสนิ ธุ์ คักอหี ลี ๘๕ หมูท่ ่ี ๒ ถนนถนี านนท์ บริเวณสแ่ี ยก อำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธ์ุ ตลาดสมเดจ็ ต�ำบลสมเดจ็ โทร. ๐ ๔๓๘๖ ๑๓๑๑ - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ (เน้อื ทบุ หมทู ุบ หมำ่� ) ไปยังอำ� เภอค�ำม่วง พรนภาโภชนา ๘๓ หมู่ท่ี ๒ ถนนถนี านนท์ บรเิ วณ - สกั การะบรรจพุ ระบรมสารรี ิกธาตทุ ่ี สี่แยกตลาดสมเด็จ ต�ำบลสมเด็จ โทร. ๐ ๔๓๘๖ ประดิษฐานอยู่ใน พระบรมธาตเุ จดีย์ ๑๒๗๔, ๐๘ ๙๖๒๑ ๔๗๑๗ (เนอื้ ทบุ หมทู ุบ ไส้กรอก ฐติ สีลมหาเถรานุสรณ์ วดั รงั สปี าลิวัน หมำ�่ ) อำ� เภอคำ� ม่วง - ชมการจัดแสดงและเลอื กซอ้ื ผ้าไหม อ�ำเภอเขาวง แพรวา ซง่ึ เปน็ งานหัตถกรรมทม่ี ีชอื่ เสียง เกา้ ลา้ น โอทอป ๒๑๑/๑ หมทู่ ่ี ๕ ต�ำบลหนองผือ ของกาฬสนิ ธุ์ ณ ศูนย์วัฒนธรรมผู้ไทย โทร. ๐๘ ๐๐๐๓ ๘๖๐๖, ๐๘ ๘๒๘๐ ๖๒๐๒ ผ้าไหมแพรวาบา้ นโพน อำ� เภอคำ� มว่ ง (ผ้าฝ้ายทอมือสธี รรมชาติ เสอื้ ผา้ สำ� เร็จรูป ฯลฯ) - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอคำ� มว่ งไปยงั อำ� เภอ สหัสขันธ์ อ�ำเภอกมลาไสย (บา่ ย) - เทยี่ วชมและเรียนร้เู ร่อื งราวการค้นพบ กลุ่มตัดเย็บกระเป๋าและเย็บผ้า OTOP ๑๐ หมู่ท่ี ฟอสซลิ ไดโนเสาร์ ณ พิพธิ ภณั ฑส์ ิรนิ ธร ๒ ตำ� บลดงลิง โทร. ๐๘ ๓๓๔๓ ๑๖๖๑, ๐๘ ๕๗๖๑ อำ� เภอสหัสขันธ์ ๖๙๐๓ (หมอนเพอ่ื สขุ ภาพ เครอ่ื งนอน กระเปา๋ แฟชนั่ - นมสั การ “พระพทุ ธไสยาสน์” แกะสลัก กระเป๋าเดินทาง) บนแผน่ ผาอายุนับพนั ปี และ \"พระมงคล กลมุ่ ตดั เยบ็ กระเปา๋ สมประสงค ์ ๒๓ หมทู่ ่ี ๑๔ ตำ� บล ชัยสิทธโ์ิ รจนฤทธิ ประสทิ ธิพร\" ดงลงิ โทร. ๐๘ ๕๗๔๙ ๙๔๗๑ (ผา้ ขาวม้า กระเปา๋ พระประธานปางตรัสรูใ้ นพระอโุ บสถไม้ เดินทาง ฯลฯ) ทีม่ สี ถาปตั ยกรรมหาชมยาก อ�ำเภอยางตลาด ณ วัดพทุ ธนมิ ติ (ภคู ่าว) อ�ำเภอสหัสขันธ์ - แวะชมทศั นียภาพอนั สวยงามของเขื่อน แม่เน่ือง แพรวา (สาขายางตลาด) ๑๐๐ ถนน ลำ� ปาวและชมอาทิตย์อสั ดง ณ สะพาน ถีนานนท์ โทร. ๐ ๔๓๘๙ ๑๗๙๗ (ผ้าไหมแพรวา เทพสดุ า และ แหลมโนนวิเศษ ผลิตภัณฑ์ของฝากและของท่ีระลึกจากทุกอ�ำเภอ อำ� เภอสหัสขนั ธ์ ของกาฬสนิ ธุ)์ - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภออ�ำเภอสหัสขันธ์ กลับไปยงั อำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธ์ุ 38 กาฬสินธ์ุ

- เดนิ ทางเข้าสทู่ ่ีพัก อ�ำเภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ ซึง่ ถอื เปน็ พระพทุ ธรูปคู่บา้ นคเู่ มืองของ วันที่ ๒ (อ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์-อ�ำเภอกมลาไสย- ชาวกาฬสินธ์ุ อำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธ)์ุ - สักการะ ศาลหลกั เมอื งกาฬสินธ์ุ (เช้า) - ทำ� บุญ ไหวพ้ ระ ณ วดั กลาง อ�ำเภอเมอื ง อำ� เภอเมอื งกาฬสินธ์ุ กาฬสนิ ธ์ุ และสกั การะ “หลวงพอ่ องคด์ ำ� ” - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธไ์ุ ป ซ่ึงถือเปน็ พระพทุ ธรปู คบู่ ้านคู่เมอื งของ ยงั อำ� เภอนาคู ชาวกาฬสนิ ธุ์ - ชมรอยเทา้ ไดโนเสาร์ซ่งึ ถกู ค้นพบ - ศกึ ษาความเปน็ มาของการก่อตัง้ เมือง ณ วนอุทยานภูแฝก อ�ำเภอนาคู กาฬสนิ ธุ์ ณ ศนู ย์วฒั นธรรมเฉลมิ ราช (บ่าย) - ทำ� บญุ ไหวพ้ ระ นมสั การพระสิวลี พิพธิ ภัณฑข์ องดเี มอื งกาฬสินธุ์ ณ วดั ผาเจริญธรรม อำ� เภอนาคู มีบันได อำ� เภอเมืองกาฬสินธุ์ พญานาคใหเ้ ดนิ ขนึ้ สวู่ ดั จำ� นวน ๑๙๙ ขน้ั - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธุ์ และมจี ดุ ชมทวิ ทัศน์ในมมุ สูงทีส่ วยงาม ไปยงั อำ� เภอกมลาไสย - เทยี่ วชมและเล่นนำ�้ ณ น้�ำตกผานางคอย (บ่าย) - เที่ยวชมเมืองโบราณเดมิ ของกาฬสินธุ์ อำ� เภอนาคู เมืองฟา้ แดดสงยาง อำ� เภอกมลาไสย - ออกเดินทางจากอำ� เภอนาคูไปยัง และสกั การะ พระธาตยุ าคู เจดยี ใ์ หญท่ สี่ ดุ อำ� เภอเขาวง ในเมอื งฟ้าแดดสงยาง - ชมความงดงามของ “สมิ ไทเมอื งวัง” - ชมใบเสมาหนิ ทรายเก่าแกท่ ่คี น้ พบ พระอุโบสถรปู ทรงศลิ ปะล้านช้างที่มี จากเมอื งฟ้าแดดสงยาง ณ วัดโพธช์ิ ยั ความออ่ นชอ้ ยงดงาม ณ วัดวงั คำ� เสมาราม อ�ำเภอกมลาไสย อำ� เภอเขาวง และมจี ุดเด่นคือ - ออกเดินทางจากอำ� เภอกมลาไสยกลับไป ผนังดา้ นหลงั พระอุโบสถมีรปู ต้นโพธิ์ ยงั อำ� เภอเมืองกาฬสินธุ์ ลวดลายประดบั ดว้ ยกระจกสี มคี วาม - แวะซอ้ื ผลิตภณั ฑอ์ าหารแปรรูปจาก งดงามมาก เน้ือสัตว์ เชน่ หมูทบุ เนื้อเค็ม หม�่ำ - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอเขาวงกลับไปยงั แหนม ฯลฯ จากรา้ นขายสินคา้ ทร่ี ะลึก อำ� เภอเมืองกาฬสินธ์ุ ในเขตอำ� เภอเมอื ง - เดินทางเขา้ ส่ทู ่ีพัก อำ� เภอเมืองกาฬสินธ์ุ - เดินทางเขา้ สู่ท่ีพกั อ�ำเภอเมืองกาฬสนิ ธุ์ วนั ที่ ๒ (อำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ-์ุ อำ� เภอคำ� มว่ ง-อำ� เภอ รายการแนะนำ� ที่ ๒ (๓ วัน ๒ คนื ) สหสั ขนั ธ-์ อ�ำเภอเมืองกาฬสนิ ธ)์ุ วนั ท่ี ๑ (อ�ำเภอเมอื งกาฬสินธ์ุ-อำ� เภอนาค-ู อำ� เภอ (เชา้ ) - ศึกษาความเปน็ มาของการกอ่ ตัง้ เขาวง-อำ� เภอเมอื งกาฬสินธุ)์ เมอื งกาฬสนิ ธ์ุ ณ ศนู ยว์ ฒั นธรรมเฉลมิ ราช (เชา้ ) - ทำ� บุญ ไหวพ้ ระ ณ วดั กลาง อำ� เภอเมือง พพิ ิธภณั ฑ์ของดีเมืองกาฬสินธ์ุ กาฬสนิ ธ์ุ และสกั การะ “หลวงพอ่ องคด์ ำ� ” อำ� เภอเมอื งกาฬสินธ์ุ - ออกเดินทางจากอำ� เภอเมืองกาฬสินธุ์ กาฬสินธ์ุ 39

ไปยงั อ�ำเภอคำ� มว่ ง เมืองฟา้ แดดสงยาง อำ� เภอกมลาไสย - สักการะบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่ และสักการะ พระธาตุยาคู เจดียใ์ หญ่ ประดิษฐานอย่ใู น พระบรมธาตุเจดยี ์ ท่สี ดุ ในเมืองฟา้ แดดสงยาง ฐติ สีลมหาเถรานสุ รณ์ วัดรงั สปี าลิวัน - ชมใบเสมาหินทรายเก่าแกท่ ีค่ น้ พบจาก อำ� เภอค�ำม่วง เมอื งฟา้ แดดสงยาง ณ วดั โพธชิ์ ยั เสมาราม - ชมการจัดแสดงและเลือกซ้ือผา้ ไหม อำ� เภอกมลาไสย แพรวา ซึ่งเป็นงานหัตถกรรมทม่ี ีชอ่ื เสยี ง - ออกเดินทางจากอำ� เภอกมลาไสยกลับ ของกาฬสนิ ธุ์ ณ ศนู ย์วัฒนธรรมผไู้ ทย ไปยงั อำ� เภอยางตลาด ผา้ ไหมแพรวาบ้านโพน อำ� เภอค�ำมว่ ง (บ่าย) - ไหว้พระ ทำ� บุญ และสิมโปร่งแบบเกา่ แก่ (บ่าย) - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอคำ� มว่ งไปยงั ท่สี ุดในภาคอีสาน ณ วดั กลางโคกคอ้ อำ� เภอสหสั ขันธ์ อำ� เภอยางตลาด - เที่ยวชมและเรยี นรเู้ ร่อื งราวการค้นพบ - ชมทศั นียภาพและเกบ็ ภาพความ ฟอสซิลไดโนเสาร์ ณ พพิ ิธภัณฑ์สริ ินธร ประทบั ใจ ณ เขอื่ นล�ำปาว อำ� เภอสหัสขันธ์ อำ� เภอยางตลาด - นมสั การ “พระพทุ ธไสยาสน”์ แกะสลกั - ออกเดนิ ทางจากอ�ำเภอยางตลาด บนแผน่ ผาอายนุ ับพันปี และ \"พระมงคล กลับไปยงั อำ� เภอเมอื งกาฬสินธ์ุ ชยั สิทธิ์โรจนฤทธิ ประสิทธพิ ร\" - แวะซ้ือผลติ ภัณฑ์อาหารแปรรปู จาก พระประธานปางตรัสร้ใู นพระอโุ บสถไม้ เน้อื สัตว์ เช่น หมทู ุบ เนอื้ เคม็ หม่�ำ ที่มีสถาปัตยกรรมหาชมยาก แหนม ฯลฯ จากรา้ นขายสนิ คา้ ทีร่ ะลึก ณ วดั พุทธนมิ ิต (ภูค่าว) อ�ำเภอสหสั ขันธ์ ในเขตอำ� เภอเมอื ง - แวะชมทัศนียภาพอนั สวยงามของ - เดนิ ทางเขา้ สทู่ ี่พกั อ�ำเภอเมืองกาฬสินธ์ุ เขือ่ นลำ� ปาวและชมอาทิตย์อสั ดง ณ สะพานเทพสุดา และ ส่งิ อ�ำนวยความสะดวก แหลมโนนวเิ ศษ อำ� เภอสหัสขนั ธ์ สถานทพี่ กั - ออกเดินทางจากอำ� เภออ�ำเภอสหัสขันธ์ (จำ� นวนและราคาหอ้ งพกั ในเอกสารนเี้ ปลยี่ นแปลงได้ กลับไปยังอำ� เภอเมอื งกาฬสนิ ธ์ุ โปรดสอบถามจากโรงแรมกอ่ นเข้าพกั ) - เดนิ ทางเข้าสทู่ พ่ี กั อำ� เภอเมอื งกาฬสินธ์ุ อ�ำเภอเมอื งกาฬสินธ์ุ วันที่ ๓ (อ�ำเภอเมืองกาฬสินธุ์-อ�ำเภอกมลาไลย- เกอ้ื พรรณ ๗๒/๖ ถนนหนองชยั วาน ตำ� บลกาฬสนิ ธ์ุ อ�ำเภอยางตลาด-อำ� เภอเมืองกาฬสนิ ธ)์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๒ ๒๑๙๗ จำ� นวน ๔๖ ห้อง ราคา ๔๐๐- (เชา้ ) - ออกเดนิ ทางจากอำ� เภอเมืองกาฬสินธุ์ ๔๕๐ บาท ไปยงั อำ� เภอกมลาไสย ควิ บิส ๑ ถนนผังเมือง ๒ ตำ� บลกาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐๘ - เท่ียวชมเมืองโบราณเดิมของกาฬสินธ์ุ ๐๔๕๔ ๕๙๒๙ จำ� นวน ๖๓ หอ้ ง ราคา ๔๕๐-๕๐๐ บาท 40 กาฬสนิ ธุ์

ชดา ววิ ๕๙/๔๔ ถนนเกษตรสมบรู ณ์ ตำ� บลกาฬสนิ ธ์ุ สมเดจ็ โฮเตล็ ๑๕๘/๒ ถนนถีนานนท์ ตำ� บลสมเด็จ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๕๙๔๔ จ�ำนวน ๖๐ หอ้ ง ราคา ๗๐๐- โทร. ๐ ๔๓๘๖ ๑๑๕๐ จ�ำนวน ๓๒ ห้อง ราคา ๑,๕๐๐ บาท ๔๕๐ บาท ชาร์-ลอง บูทรีค ๘๘/๔๖ ถนนสนามบิน ต�ำบล กาฬสินธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๗๘๙ จ�ำนวน ๕๐ ห้อง อ�ำเภอเขาวง ราคา ๘๐๐-๑,๐๐๐ บาท เรอื นภไู ท ๑๙๙ หมทู่ ี่ ๗ ตำ� บลคมุ้ เกา่ โทร. ๐ ๔๓๘๕ เดอะ เกรซ ๘/๗๐ ซอยตรงข้ามศูนย์การศึกษา ๙๒๗๕ www.ruenphuthai.com นอกโรงเรียน ถนนสนามบิน ต�ำบลกาฬสินธุ์ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๖๖๗๗ จ�ำนวน ๑๘ ห้อง ราคา ๖๐๐- อำ� เภอกฉุ ินารายณ์ ๗๐๐ บาท เก้ือพิมาน ๖๔๔ หมู่ที่ ๑ ถนนพันธุราษฎร์บ�ำรุง บลเู ทล ๓๓๓ หมทู่ ี่ ๕ ถนนกาฬสนิ ธ-์ุ สหสั ขนั ธ์ ตำ� บล ตำ� บลบวั ขาว โทร. ๐ ๔๓๘๕ ๐๒๕๕ จำ� นวน ๒๖ โพนทอง โทร. ๐ ๔๓๘๗ ๓๗๐๐-๒ จำ� นวน ๖๗ หอ้ ง หอ้ ง ราคา ๔๕๐ บาท ราคา ๓๙๐-๑,๓๐๐ บาท ฉัตรฤดี พารค์ วิว ๖๙๓ หมู่ท่ี ๑๓ ตำ� บลบัวขาว โทร. ไพบูลย์ เพลส ๑๒๕/๑๑ ถนนโสมพะมิตร ต�ำบล ๐ ๔๓๘๕ ๑๒๕๐, ๐๘ ๘๒๐๑ ๙๗๗๖ จำ� นวน ๒๐ กาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๖๖๑ จ�ำนวน ๑๒๔ หอ้ ง ห้อง ราคา ๕๐๐ บาท ราคา ๒๕๐-๖๐๐ บาท นารายณ์ เลอบัว ๒๔๖ หมู่ที่ ๘ ถนนสมเด็จ- ราชพฤกษ์ ๗๐๓/๑ ถนนอรรมนาค ต�ำบลกาฬสินธ์ุ มุกดาหาร ต�ำบลบัวขาว โทร. ๐๙ ๓๕๖๓ ๔๔๙๑ โทร. ๐ ๔๓๘๗ ๓๗๓๗ จ�ำนวน ๑๙ ห้อง ราคา ๔๐๐ บาท ริมปาว ๗๑/๒ ถนนกดุ ยางสามัคคี ตำ� บลกาฬสนิ ธุ์ พิรยิ ะ ๓๖๗ หมทู่ ี่ ๑๐ ถนนกุฉนิ ารายณ์-มุกดาหาร โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๓๖๓๑-๙ www.rimpaohotel. ตำ� บลบวั ขาว โทร. ๐ ๔๓๘๕ ๑๖๐๗, ๐๖ ๑๖๖๑ com จ�ำนวน ๑๔๐ ห้อง ราคา ๑,๑๐๐-๕,๐๐๐ บาท ๔๖๔๖ จำ� นวน ๑๗ หอ้ ง ราคา ๓๕๐-๔๕๐ บาท สมยุ เพลส ๘ ถนนหนา้ เรอื นจำ� ตำ� บลกาฬสนิ ธ์ุ โทร. วนดิ า ธารา เลคววิ ๖๗๙ หม่ทู ่ี ๑๓ ตำ� บลบัวขาว ๐๘ ๒๑๓๑ ๓๑๓๓ จำ� นวน ๑๓ หอ้ ง ราคา ๕๕๐ บาท โทร. ๐ ๔๓๘๕ ๑๓๖๙ จ�ำนวน ๑๑ ห้อง ราคา สุภัค ๘๑/๗ ถนนเสน่หา ต�ำบลกาฬสินธุ์ โทร. ๐ ๕๐๐ บาท ๔๓๘๑ ๑๕๙๕ www.supak-hotel.com จ�ำนวน ไอซ์ แอนด์ ดรมี ๓๙๒ หมู่ที่ ๑ บ้านกดุ หวา้ ตำ� บล ๕๒ ห้อง ราคา ๒๕๐-๘๐๐ บาท กดุ หว้า โทร. ๐๘ ๐๔๒๐ ๕๔๓๙ ราคา ๓๕๐ บาท อ�ำเภอสมเดจ็ อำ� เภอหนองกุงศรี ไดโน รีเทิร์น ๑๙๑ หมู่ที่ ๔ ถนนศรีสมเด็จ โทร. ไอ.ด.ี โฮมสเตย์ ๗๗ หมทู่ ่ี ๑๑ ตำ� บลดงมูล โทร. ๐๘ ๐๘ ๙๘๑๙ ๓๗๓๗, ๐๘ ๙๘๘๗ ๗๗๕๘ www. ๗๒๒๓ ๑๘๘๓ ราคา ๓๕๐-๕๐๐ บาท dinoreturn-resort.com กาฬสนิ ธุ์ 41

รา้ นอาหาร อำ� เภอสหสั ขนั ธ์ อ�ำเภอเมืองกาฬสินธ์ุ ไทนคิ ม ๓๖/๒ หมทู่ ี่ ๘ บ้านปากกลว้ ย ตำ� บลโนนน้ำ� ขนมจีน เฮือนเฮา ๘๘/๒๕ ถนนสนามบิน ต�ำบล เกล้ียง โทร. ๐ ๔๓๘๗ ๑๔๒๒ (เปิดบรกิ าร ๐๘.๐๐- กาฬสนิ ธุ์ โทร. ๐ ๔๓๘๒ ๐๐๗๔, ๐๘ ๔๘๓๔ ๒๑๖๗ ๒๒.๐๐ น.) ข้าวตม้ นิดหนอ่ ย ๔๓/๒ ถนนกดุ ยางสามคั คี ตำ� บล ร้านอาหารสวัสดิการพิพิธภัณฑ์สิรินธร ภายใน กาฬสินธุ์ โทร. ๐๘ ๑๖๐๑ ๘๘๑๘ (เปิดบริการ พพิ ิธภัณฑส์ ริ ินธร โทร. ๐ ๔๓๘๗ ๑๖๑๓, ๐ ๔๓๘๗ ๑๗.๐๐-๐๑.๐๐ น.) ๑๖๑๕ ข้าวต้มผ่องพันธุ์ ๘๙/๖-๗ ถนนกาฬสินธุ์ ต�ำบล เฮอื นพาขา้ ว ๑๑๐ หมทู่ ่ี ๘ ตำ� บลโนนนำ�้ เกลยี้ ง โทร. กาฬสนิ ธ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๙๔๐ (เปดิ บรกิ าร ๑๗.๐๐- ๐๙ ๗๓๐๕ ๐๘๘๘ (เปดิ บริการ ๑๑.๐๐-๒๓.๐๐ น.) ๒๔.๐๐ น.) แตงอาหารเช้า ๑๐๐ ถนนโสมพะมิตร ต�ำบล อ�ำเภอสมเดจ็ กาฬสินธุ์ โทร. ๐๘ ๑๗๓๙ ๘๑๑๕ (เปิดบริการ ปลาน้�ำโขง ถนนถีนานนท์ ต�ำบลสมเด็จ โทร. ๐ ๐๕.๓๐-๑๒.๐๐ น.) ๔๓๘๖ ๐๓๒๘ (เปดิ บรกิ าร ๐๘.๐๐-๒๒.๐๐ น.) บ้านครูจ�้ำ ๒๔๐ ถนนกุดยางสามคั คี ต�ำบลในเมอื ง ไอดิน กล่ินหญา้ ๖๔ หม่ทู ี่ ๑๔ ถนนถนี านนท์ ตำ� บล โทร. ๐ ๔๓๘๓ ๕๕๐๓ (เปิดบริการ ๐๙.๐๐- หนองแวง โทร. ๐๘ ๑๕๔๖ ๒๕๔๕ (เปิดบริการ ๒๑.๐๐ น.) ๑๐.๐๐-๒๓.๐๐ น.) บา้ นตาลฟา้ ๑๑๒ ถนนหนา้ เรอื นจ�ำ ต�ำบลกาฬสนิ ธุ์ อ�ำเภอห้วยผึ้ง โทร. ๐๘ ๙๔๒๐ ๖๙๑๐ บ้านเป็ดอาหารเช้า ๑๒๕/๑-๒ ถนนโสมพะมิตร ครัวม่ังมี ๓๓๓/๑๔ บ้านหนองแสง ต�ำบลนิคม ต�ำบลกาฬสินธุ์ โทร. ๐๘ ๙๐๘๓ ๔๖๔๕ หว้ ยผง้ึ โทร. ๐๙ ๘๑๗๔ ๒๕๙๔ (เปดิ บรกิ าร ๑๐.๐๐- ๒๓.๓๐ น.) (เปิดบรกิ าร ๐๖.๐๐-๑๒.๓๐ น.) ปาร์ค ลาบเป็ด ๑๐๗/๙ ถนนชัยสุนทร ต�ำบล กาฬสนิ ธ์ุ (เปดิ บริการ ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. อ�ำเภอกุฉินารายณ์ แม่เพ็งขนมจีนเส้นสด ถนนประดิษฐ์ โทร. ๐๘ ครวั ดานงั ๓๐๖ ตำ� บลบวั ขาว โทร. ๐ ๔๓๘๕ ๑๕๓๗, ๙๖๔๑ ๑๘๑๘ (เปดิ บรกิ าร ๑๖.๐๐-๒๒.๐๐ น.) ๐๙ ๔๔๒๕ ๗๗๕๐ (เปิดบรกิ าร ๐๘.๐๐-๒๑.๐๐ น.) สุกี้เฮาส์ ๓๓๒/๘-๙ ถนนถีนานนท์ ต�ำบลในเมือง โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๒๘๐๔ (เปิดบริการ ๑๑.๐๐- อำ� เภอยางตลาด ๒๒.๐๐ น.) ดอกเกตุ ซีฟู้ด บริเวณสันเขื่อนล�ำปาว ทางลงหาด อุดมโภชนา ๓๙/๓-๕ ถนนประดษิ ฐ์ ต�ำบลกาฬสินธ์ุ ดอกเกตุ (เปดิ เวลา ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น.) โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๗๐๑ (เปิดบริการ ๑๖.๐๐- พลอยทะเล ๓๔๖/๕ หมู่ท่ี ๔ ถนนถีนานนท์ (สี่แยก ๒๔.๐๐ น.) อ�ำเภอยางตลาด) โทร. ๐ ๔๓๘๙ ๑๑๓๘ เฮือนกาฬสนิ ธุ์ (สวนดอนธรรม) ๔๙ หม่ทู ่ี ๔ บา้ น (เปดิ บรกิ าร ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น.) สะอาดใต้ ต�ำบลเหนอื โทร. ๐๘ ๒๘๐๑ ๘๘๘๕ 42 กาฬสนิ ธ์ุ

ศุมัญญากุ้งเผา ๖๓ หมู่ท่ี ๑๒ ต�ำบลบัวบาน ทาง ถูกต้อง ไปเขือ่ นลำ� ปาว โทร. ๐๘ ๗๘๖๐ ๘๖๐๑ (เปดิ เวลา - ร่วมกันรักษาทรัพยากรทางการท่องเที่ยว เพื่อให้ ๐๙.๐๐-๒๑.๐๐ น.) เป็นการท่องเท่ียวทย่ี ั่งยนื สบื ต่อคนรนุ่ ต่อไป - ไม่ประพฤติปฏิบัติขัดต่อวิถีชีวิตและประเพณีนิยม ขอ้ แนะน�ำในการทอ่ งเทีย่ ว ของคนในท้องถิน่ -ศึกษาและสอบถามรายละเอียดข้อมูลเก่ียวกับ - การแตง่ กายทเ่ี หมาะสมสำ� หรบั การทอ่ งเทย่ี วแตล่ ะ สถานท่ีท่องเท่ียวแต่ละประเภทก่อนการเดินทาง สถานที่ เชน่ ศาสนสถานตา่ ง ๆ ควรแต่งกายสุภาพ หรอื ตดิ ตอ่ วทิ ยากร หรอื ผนู้ ำ� ทาง ตามความเหมาะสม - ในการเดินทางไม่ควรประมาท และต้องค�ำนึงถึง ของสถานท่ที ่องเทีย่ วแต่ละแหง่ ความปลอดภัย - การท่องเที่ยวแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ ควร - ปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บ ข้อก�ำหนด และค�ำแนะนำ� ของ ศกึ ษาฤดกู าลและชว่ งเวลาทเี่ หมาะสมในการเดนิ ทาง เจ้าหนา้ ท่ี ในสถานท่ีทอ่ งเทีย่ วอย่างเครง่ ครัด และเพื่อจัดเตรียมอุปกรณ์ส�ำหรับการท่องเท่ียวได้ หมายเลขโทรศพั ท์สำ� คัญ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๒๑๘๔ ประชาสมั พนั ธจ์ งั หวัด โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๖๒๐ ส�ำนกั งานจงั หวัด โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๒๕๒๘ สถานตี ำ� รวจภธู รจังหวัด โทร. ๐ ๔๓๘๒ ๑๓๕๒ สถานตี ำ� รวจภธู รเมืองกาฬสินธ์ ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๕๒๐ โรงพยาบาลกาฬสินธ ์ุ โทร. ๐ ๔๓๘๑ ๑๓๘๖ สำ� นักงานท่องเท่ยี วและกฬี าจงั หวดั โทร. ๑๑๕๕ ตำ� รวจท่องเทยี่ ว โทร. ๑๑๙๓ ตำ� รวจทางหลวง กาฬสนิ ธุ์ 43





สวนไดโนเสาร์ 46 กาฬสนิ ธ์ุ

การทอ่ งเท่ยี วแห่งประเทศไทย การท่องเทีย่ วแหง่ ประเทศไทย (ททท.) สำ�นกั งานใหญ่ ๑๖๐๐ ถนนเพชรบรุ ี แขวงมกั กะสนั เขตราชเทวี กรุงเทพฯ ๑๐๔๐๐ โทร. ๑๖๗๒ โทรสาร ๐ ๒๒๕๓ ๗๔๔๐ E-mail: [email protected] www.tourismthailand.org เปดิ บรกิ ารทุกวัน เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. กระทรวงการท่องเทีย่ วและกฬี า ๔ ถนนราชด�ำเนนิ นอก เขตปอ้ มปราบศัตรพู า่ ย กรงุ เทพฯ ๑๐๑๐๐ โทร. ๐ ๒๒๘๓ ๑๕๕๖ เปิดบริการทุกวัน ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ท่าอากาศยานสวุ รรณภูมิ อาคารผโู้ ดยสารฝั่งขาเข้าในประเทศ ช้นั ๒ ประตู ๓ โทร. ๐ ๒๑๓๔ ๐๐๔๐ เปดิ บริการตลอด ๒๔ ช่วั โมง ททท. ส�ำนักงานขอนแกน่ ๒๗๗/๒๐-๒๑ ถนนกลางเมอื ง (ถนนรอบบงึ แก่นนคร ดา้ นทศิ ตะวันตก) อ�ำเภอเมอื ง จังหวดั ขอนแกน่ ๔๐๐๐๐ โทร. ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๔-๕ โทรสาร ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๗, ๐ ๔๓๒๒ ๗๗๑๙ อเี มล : [email protected] พืน้ ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ : ขอนแก่น ร้อยเอด็ กาฬสินธ์ุ มหาสารคาม เปิดบรกิ ารทกุ วนั ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ปรับปรงุ ข้อมูล พฤษภาคม ๒๕๖๑ กาฬสนิ ธ์ุ 47

ผา้ แพรวา ขอ้ มลู : ททท. สา� นกั งานขอนแกน่ บริการ ๒๔ ช่ัวโมง กองขา่ วสารท่องเท่ยี ว (โทร. ๐ ๒๒๕๐ ๕๕๐๐ ต่อ ๒๑๔๑-๕) อีเมล [email protected] ออกแบบและจัดพมิ พ์ : กองผลิตอุปกรณเ์ ผยแพร่ ฝ่ายบรกิ ารการตลาด www.tourismthailand.org ขอ้ มูลรายละเอียดที่ระบุในเอกสารน้อี าจมีการเปลี่ยนแปลงได้ ลขิ สิทธิ์ของการท่องเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย พฤษภาคม ๒๕๖๑ หา้ มจ�าหน่าย