ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์

1 ขาวโพดเลีย้ งสตั ว สภาวะการปลูกขา วโพดเลยี้ งสตั ว ป 2551/52 ไทยมพี นื้ ทปี่ ลกู ประมาณ 5.97 ลา นไร ผลผลติ รวม 3.75 ลานตนั ผลผลติ ตอไร 629 กิโลกรัม (สํานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร 2551) ซ่ึงผปู ลูกไดเปลีย่ นจากพนั ธุพน้ื เมืองและพนั ธผุ สมเปดมาใช พนั ธลุ กู ผสมกันมากประมาณ 90% ของพนื้ ทีป่ ลูกขาวโพดพนั ธุลูกผสม ซงึ่ ใหผ ลผลิตสูง และมลี กั ษณะสา่ํ เสมอ ทําใหงา ยตอการดแู ลและจัดการ ผลผลิตขาวโพดเล้ียงสตั ว 94% ของประเทศ นําไปใชในอตุ สาหกรรม ผลิตอาหารสตั ว ดงั นนั้ การถายทอดเทคโนโลยที เี่ หมาะสมใหกับเกษตรกร จะทําใหการผลติ มปี ระสิทธิภาพดี ยิ่งข้ึน โดยเฉพาะการใชพ นั ธขุ า วโพดลูกผสมทดี่ ี ควบคไู ปกับการปฏิบตั ิทถ่ี ูกตอ งตลอดฤดกู าลปลูก จะทาํ ให เพม่ิ ผลผลติ และมรี ายไดส ูงขนึ้ พันธุ ขา วโพดเลีย้ งสตั วล กู ผสม มหี ลายพันธุ เชน นครสวรรค 3 (ของกรมวชิ าการเกษตร ติดตอ โทร. 0-5624-1019) สุวรรณ 4452 (ของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร ติดตอ โทร. 0-4436-1770-4) และของบรษิ ทั เอกชน เชน แปซฟิ ค ไพโอเนียร มอนซานโต เปน ตน พันธุลูกผสมนี้ไมสามารถเกบ็ เมล็ดไวท ําพนั ธุไ ด ฤดูปลูก การปลูกขา วโพดในสภาพไร ควรปลูกในฤดฝู น ซึ่งสามารถปลูกไดท ั้งตน ฤดฝู นและปลายฤดฝู น ดงั น้ี ตนฤดูฝน ปลุกไดตัง้ แตป ลายเดอื นมีนาคมถึงตนเดือนมถิ ุนายน (ตามแตการเรมิ่ มีฝนของแตล ะพนื้ ที่ซ่งึ เส่ียงตอฝนทง้ิ ชวง) ปลายฤดูฝน ปลกู ไดตง้ั แตก ลางเดือนกรกฎาคมถงึ กลางเดอื นสิงหาคม

2 การเตรยี มดิน การไถพรวน ทําใหด ินมีความรว นซยุ และระบายนํา้ ไดดี ชวยใหรากขา วโพดหาอาหารไดไกล ทําให เมลด็ ขาวโพดงอกไดด ี ซงึ่ ควรไถอยา งนอย 2 ครั้ง คือ 1. ไถดะ คือ ไถครั้งแรกดวยผาน 3 หรือผาน 4 ควรไถใหล ึกประมาณ 30 เซนติเมตร เพ่อื พลิกหนา ดนิ ชวยใหระบายน้าํ ไดด ีขึ้น และชว ยในการกาํ จัดวชั พืชและเศษซากพชื ตางๆ ในดินทําความสะอาดแปลงไป ดวยในตวั หลงั จากไถดะเสร็จแลว ควรตากดินไวระยะหนงึ่ 2. ไถแปร ควรไถดวยผาน 7 เพือ่ ยอยดนิ กอนใหญใหแตกและรว นซยุ มากย่ิงขน้ึ ถามีความจาํ เปน อาจ มกี ารพรวนซ้าํ เพ่ือใหด นิ ละเอยี ดเหมาะแกก ารปลูกขา วโพด วิธกี ารปลูก ทาํ ได 2 วิธี 1. ปลูกดว ยเครอื่ งปลูก หลงั จากไถแปรจนดินมคี วามรว นซุยดแี ลว ควรรอใหฝนตกดีกอนทาํ การปลูก (ฝนตกอยา งนอ ย 20 มลิ ลิเมตร) ปลูกขณะดนิ ชน้ื ซงึ่ จะทาํ ใหเ มล็ดขา วโพดงอกไดด ี ในการปลูกควรปรับ เครือ่ งปลกู ใหม รี ะยะระหวา งแถว 75 เซนตเิ มตร ระยะระหวางหลุมประมาณ 20-25 เซนตเิ มตร ปลูกลึก 4-5 เซนติเมตร 2. ใชแรงคนปลกู หลงั จากไถแปรแลว ตอ งรอใหฝนตกอยา งนอ ย 20 มิลลิเมตร ดนิ จะมคี วามชน้ื ให ทาํ การชกั รองซงึ่ อาจใช วัว- ควาย รถไถกไ็ ด โดยชกั รองใหม รี ะยะระหวา งรอ ง 75 เซนตเิ มตร แลวใชค น หยอดเมล็ดลงในรอ งใหม รี ะยะระหวางหลุม 25 เซนติเมตร แลว กลบดนิ หนา 4-5 เซนติเมตร โดยใชเมล็ด 1 เมลด็ /หลมุ ใชเ มลด็ พันธุ 3 กโิ ลกรัม/ไร

3 การใสป ยุ ควรมกี ารใสปยุ ใหต น ขา วโพด เพ่ือใหม ีธาตอุ าหารใชใ นการสรางผลผลติ ใหเพิ่มขน้ึ ซ่ึงการใสป ยุ ควรแบงใส 2 ครงั้ 1. ปยุ รองพน้ื ควรใสร องกน หลมุ หรือโรยเปนแถวแลวกลบพรอมปลกู ถาใชเ ครือ่ งปลกู จะมถี งั สําหรบั ใสปุยพรอมอยแู ลว ถา ปลกู ดว ยมือ ควรหยอดปยุ ที่กน หลมุ แลว กลบดนิ บางๆ กอนหยอดเมลด็ ไมควร ใหป ยุ สัมผสั กบั เมลด็ โดยตรงเพราะอาจทําใหเมล็ดเนาได ปุย รองพนื้ ที่ใช อาจใชส ูตร 16-20-0, 15-15-15, 20-20-0 หรือสูตรอนื่ ๆ ตามความเหมาะสม ถา เปน ไปได ควรมกี ารวิเคราะหดนิ เพ่ือหาสูตรปยุ ทีเ่ หมาะกับพ้ืนที่ โดยปุย รองพ้ืนควรใสอ ตั ราประมาณ 25-30 กโิ ลกรัม/ไร 2. ปุย แตงหนา หลงั จากปลูกประมาณ 25-30 วัน ควรมกี ารใสป ุยอกี คร้งั หนึง่ โดยใชป ยุ ยเู รีย (46-0- 0) โรยขางตนในอัตรา 20-25 กโิ ลกรัม/ไร ใสขณะดนิ มคี วามช้นื หรือใสแ ลว กลบดวยเครื่องทาํ รนุ พูนโคน การปอ งกนั และกําจดั วชั พืช การควบคมุ วัชพืชนน้ั จะใหไ ดผ ลดีและประหยดั แรงงาน ควรมกี ารใชส ารเคมรี ว มกับการใช เคร่ืองจักรกล/แรงงานคน ใหพนสารควบคุมวชั พชื ขณะดนิ ช้ืน โดยใชส ารอาทราซีน ซึ่งการใชสารเคมคี วร ปฏิบัติ ดังนี้ 1. หลังจากปลกู ขา วโพด กอ นขาวโพดงอก (และกอ นหญา งอกหรอื หญา งอกตน เล็กไมเ กิน 3 ใบ) ให พน สารควบคมุ วัชพชื ขณะดนิ ชน้ื โดยใชส ารอาทราซนี อตั รา 500 กรัม/ไร หรอื อะลาคลอร อัตรา 600 ซซี ี/ไร หรอื ใชท ั้งสองอยางรวมกนั โดยใชอาทราซีน 350 กรมั + อะลาคลอร 500 กรมั ตอไร 2. ควรมกี ารทํารุนพูนโคน เมื่อขา วโพดอายปุ ระมาณ 25-30 วนั เพ่อื เปน การกาํ จดั วชั พืชท่ีงอกใหม โดยการใชผ านหวั หมู หรอื ใชจอบถาก 3. การกําจัดวชั พชื ถา มวี ัชพชื ในแปลงขาวโพดมากอาจใชสารพารา ควอท (กรมั มอ็ กโซน) ฉีดพน เพอ่ื ฆาหญาโดยใชอ ัตรา 80 ซซี /ี นํา้ 20 ลิตร (8ชอ นแกง/น้ํา 1 ปบ ) ทั้งนก้ี ารฉีดพนจะตอ งใชด วยความระมัดระวงั ไมใหส าร โดนตน ขาวโพดเพราะจะทาํ ใหขาวโพดไหมต ายได

4 ความตองการนํา้ ของขาวโพด ขา วโพดมคี วามตอ งการใชนาํ้ ตลอดฤดปู ลูก ประมาณ 500-600 มิลลเิ มตร หรอื ประมาณ 800-900 ลกู บาศกเ มตร/ไร แตไมชอบนํา้ ทวมขัง การปลกู ขา วโพดในสภาพไรโ ดยทั่วไปจะปลกู ในชว งฤดฝู น แต บางครง้ั ใหน าํ้ ไดถ าฝนท้ิงชว ง มวี ธิ ปี ฏิบัติดงั นี้ 1. การใหน ํ้าครัง้ แรกเม่อื ปลกู ในการปลูกขา วโพด หลงั จากไถพรวนเตรียมแปลงเสร็จแลวควรใหน า้ํ กอนปลูกขาวโพดโดยใหน ํา้ 50-65 ลูกบาศกเ มตร/ไร แลวจงึ หยอดขา วโพดกอ นใหน ํ้า ควรใหน าํ้ ประมาณ 35-50 ลกู บาศกเมตร/ไร ถา ใหน ํา้ มากกวา นี้ จะตองรีบระบายนาํ้ ออกจากแปลงทนั ที 2. การใหน ํา้ ในชวงระยะการเจริญเติบโตของขาวโพด หลงั จากขาวโพดงอกแลว ควรใหน้ํา 65-80 ลูกบาศกเมตร/ไร/ สัปดาห โดยใหอ กี 11-12 ครงั้ (สัปดาห) การใหน ้าํ แตล ะครัง้ ไมค วรใหน ํ้าทว มขงั หรอื ดิน ชื้นแฉะเปน เวลานาน ถาใหน ํ้ามากเกนิ ไป ควรรีบระบายนํ้าออกจากแปลงทนั ที การเก็บเกี่ยวขา วโพด ขาวโพดพนั ธตุ า งๆ ในประเทศไทย มีอายุเกบ็ เกี่ยวระหวา ง 100-120 วนั ซ่งึ การเก็บเกีย่ วควรเกบ็ เมอื่ ขา วโพดแกเตม็ ที่ กาบหมุ ฝกแหง ใบแหง (เมลด็ ควรมคี วามชน้ื ไมเกนิ 30% เมอ่ื เกบ็ เกยี่ ว) ทําไดท ง้ั ใช แรงงานคน หรอื ใชเครอ่ื งเก็บเก่ียว การปฏบิ ัตหิ ลังการเก็บเกี่ยว ถาใชแรงงานคนเกบ็ เกยี่ วขาวโพดเปนฝก อาจสีขาวโพดแลวขายทันที หรอื ถาตองการเกบ็ ขาวโพดไว รอขายเม่ือราคาดคี วรเกบ็ เก่ียวขาวโพดที่ความช้นื ตํ่า แลวเกบ็ ไวใ นยงุ ฉางทมี่ กี ารระบายอากาศดี หมนั่ ตรวจดู วา ฝก ขา วโพดมีราเกดิ ขน้ึ หรอื ไม ถา เริม่ มรี า ตองนาํ ฝก ขา วโพดออกตากแดดทนั ที

5 ระดบั เกษตรกร • ตากฝก ขาวโพดบนลานซเี มนตท่แี หงและสะอาดมีแสงแดดจัด 2-3 วัน เพ่ือใหฝกขาวโพดมี ความชืน้ ในเมล็ดต่ํากวา 23 เปอรเซ็นต • ฝก ขาวโพดทม่ี ีความชนื้ ในเมล็ดตาํ่ กวา 23 เปอรเซน็ ต จะปลอดภยั จากการปนเปอ นของสารอะฟ ลาทอกซนิ หรือพบในปรมิ าณนอยกวา 50 สว นในพันลานสวน (พรบ.ควบคุมอาหารสตั ว พ.ศ. 2525 กําหนดใหเ มล็ดขา วโพดทีใ่ ชเ ปน วัตรถดุ ิบในอตุ สาหกรรมอาหารสตั วมปี รมิ าณสารอะฟลา ทอกซนิ ไดไ มเ กนิ 100 สว นในพันลานสวน) • ควรเกบ็ ฝกขา วโพดไวในยุงฉางทม่ี หี ลงั คากันฝนและถา ยเทอากาศไดด ี ระดบั พอ คาทอ งถน่ิ • ควรกะเทาะฝก ขา วโพดทม่ี คี วามชื้นในเมล็ดต่ํากวา 26 % ดวยเคร่ืองกะเทาะทมี่ ีความเร็วรอบ 8- 12 รอบ/วนิ าที • หลังการกะเทาะแลว ตอ งลดความชน้ื เมลด็ ขาวโพดใหเหลอื ประมาณ 15% โดยการตากเมล็ดบน ลานซเี มนตท ่แี หง และสะอาด มแี สงแดดจดั 1-2 วนั และกลบั เมล็ดทุกครึ่งชวั่ โมง • หากฝนตก และเมลด็ ขาวโพดมีความช้ืนอยูระหวาง 18-30% จะสามารถชะลอความเนาเสียและ การปนเปอ นของสารอะฟลาทอกซนิ ไดประมาณ 10 วนั โดยตองปฏบิ ัติ ดงั น้ี 1. นําเมล็ดขา วโพดมากองไวในท่รี มและใชผ าพลาสติกใส หนา 0.1 มลิ ลิเมตร คลมุ และ ทบั ชายพลาสตกิ รอบกองดว ยถุงทราย หรอื มวนกระสอบปาน แลวรมดว ยกา ซ คารบ อนไดออกไซด อตั รา 0.5 กิโลกรัม/เมล็ด 1,000 กิโลกรัม หรือใชเครอ่ื งดดู อากาศ จากภายในกองออก แลว รมดวยกา ซคารบ อนไดออกไซด อัตรา 0.3 กิโลกรัม/เมลด็ 1,000 กโิ ลกรมั 2. หลงั จากน้นั ตอ งนาํ เมลด็ ขาวโพดไปลดความช้นื ใหเ หลอื 15 เปอรเซน็ ต ภายใน 1-2 วนั

6 เรยี บเรยี ง กลมุ สอ่ื สง เสรมิ การเกษตร สาํ นกั พฒั นาการถา ยทอดเทคโนโลยี กรมสง เสรมิ การเกษตร จัดทาํ เปน หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ สโ ดย ศนู ยว ทิ ยบรกิ ารเพอ่ื สง เสริมการเกษตร สาํ นกั พฒั นาการถา ยทอดเทคโนโลยี กรมสงเสรมิ การเกษตร จตจุ ักร กรงุ เทพฯ 10900 โทร. 0-2-579-5517 e-mail : [email protected]