พรหมวิหาร4 หนังสือสอนพระพุทธศาสนาแก่เด็ก

พรหมวิหาร ๔ หนังสอื สอนพระพทุ ธศาสนาแกเ่ ดก็ พระมหาพวน านจาโร เปรียญ ๙ ประโยค วัดมหาธาตุ แต่ง ได้รบั พระราชทานรางวลั ช้นั ที่ ๑ ในการประกวดประจ�ำ พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๘

“… บัณฑิตได้สำ�เร็จการศึกษาในระดับสูง ได้รับการฝึกฝน อบรมให้เป็นผู้มีพื้นฐานทางวิชาการอันหนักแน่น ย่อมจะทราบดี อยู่แล้วว่า ข้อมูลข่าวสารท่ีถูกต้องเที่ยงตรงมีส่วนสำ�คัญอย่างมาก ในการปฏิบัติกิจการงานให้สำ�เร็จผลอย่างมีประสิทธิภาพ แต่ใน ปจั จบุ นั เทคโนโลยสี ารสนเทศ ไดพ้ ฒั นากา้ วหนา้ ไปมาก การเผยแพร่ ขอ้ มลู ขา่ วสารสามารถกระท�ำ ไดอ้ ยา่ งงา่ ยดาย สง่ ผลใหข้ อ้ มลู ขา่ วสาร ต่าง ๆ แพร่กระจายไปได้อย่างรวดเร็วและกว้างขวาง จนบางคร้ัง อาจทำ�ให้เกิดความสับสน หรือความเข้าใจผิดได้ ดังนั้นบัณฑิตผู้มี

ความรู้ความคิดจึงจำ�เป็นต้องพิจารณาข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ ด้วยใจ ที่เทย่ี งตรงเป็นกลาง และดว้ ยวิจารณญาณอนั ถถ่ี ้วนรอบคอบ ท้งั จะ ต้องตรวจสอบความถูกต้อง ของข้อมูลจนแน่ชัด จะได้สามารถ แยกแยะ กลั่นกรอง และเลือกรับเอาแต่เฉพาะขอ้ มูลทถ่ี ูกตอ้ ง ที่เป็น ประโยชน์ มาใช้ประกอบการท�ำ งาน … พระราโชวาท สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ในพิธีพระราชทานปริญญาบตั รแก่ผู้ส�ำ เรจ็ การศึกษาจาก มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสุรนารี ประจำ�ปกี ารศกึ ษา ๒๕๕๖ ณ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยสี รุ นารี จังหวดั นครราชสมี า วนั จันทร์ ที่ ๑๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗

ในพระระเบียงพระอโุ บสถ วดั เบญจมบพติ รดสุ ิตวนาราม ราชวรวหิ าร

ค�ำ นำ� สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี มี พระราชประสงค์ที่จะให้เด็กไทยสนใจศึกษาพระพุทธศาสนาให้ มากข้ึน จึงมีพระราชบัญชาให้คัดเลือกหนังสือที่ชนะการประกวด หนงั สือสอนพระพทุ ธศาสนาแก่เด็ก นบั ต้งั แต่ปพี ุทธศกั ราช ๒๔๗๑ ทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั รชั กาลที่ ๗ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้พิมพ์พระราชทานในงานพระราชพิธีวิสาขบูชา มาจัดพิมพ์ใหม่ เพอื่ พระราชทานให้แก่โรงเรียนและห้องสมุดตา่ ง ๆ สำ�นักงานโครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยาม- บรมราชกุมารี ได้คัดเลือกหนังสือ เรื่อง พรหมวิหาร ๔ ซึ่งแต่ง โดย พระมหาพวน านจาโร เปรียญ ๙ ประโยค มาจัดพิมพ์ใหม่ ได้ปรับปรุงรูปแบบ ทำ�เชิงอรรถการสะกดคำ� และมีภาพประกอบ เพอ่ื ใหน้ ่าสนใจและเหมาะแกเ่ ดก็ และเยาวชนมากยิง่ ขึน้ ส่วนเน้ือหา สาระคงไว้ตามต้นฉบบั เดมิ หวงั เปน็ อยา่ งยิ่งวา่ หนังสือนี้จะเปน็ ประโยชน์ต่อเดก็ เยาวชน และผู้สนใจท่ัวไป สมพระราชประสงค์ของสมเด็จพระเทพรัตน- ราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สำ�นักงานโครงการ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี พุทธศกั ราช ๒๕๕๙



ส า ร บั ญ บทนำ� ๙ บทท่ี ๑ เมตตา ความรักใคร่ผ้อู ่นื ๒๑ บทท่ี ๒ กรุณา สงสารผู้อืน่ ๓๓ บทท่ี ๓ มุทิตา ความยนิ ดีเมื่อเห็นผอู้ ื่นได้ดี ๔๕ บทท่ี ๔ อเุ บกขา การวางตัวเป็นกลาง ๕๕ บทสง่ ท้าย ๖๙



หนังสือสอนพระพทุ ธศาสนาแก่เด็ก เรอ่ื ง พรหมวิหาร ๔ บทนำ� ฮอื ...ๆ คุณพ่อครบั พพี่ รหมรงั แกผม วันหนึ่ง นายพร รักวิชา ก�ำลังน่ังอ่านหนังสือพิมพ์อยู่ที่ สนามหญ้าหน้าบ้าน ทันใดน้ันเด็กชายเพียรบุตรชายคนเล็ก เดนิ ร้องไห้เขา้ มารายงานว่า “คณุ พอ่ ครบั พพ่ี รหมขม่ เหงผม เพยี งแตผ่ มพดู ลอ้ นดิ เดยี ว เทา่ นัน้ กต็ ผี ม คณุ พอ่ ต้องท�ำโทษให้ผมนะครบั ” บิดาพูดว่า “เจ้าต้องไปตามพี่ของเจ้ามาก่อน แล้วพ่อจะ ช�ำระโทษให้” 9

สักครู่หน่ึงเด็กชายพรหมก็เดินน�ำหน้าน้องชายเข้ามาหา บิดา ทั้งสองน่ังลงพร้อมกันตรงหน้าบิดานายพรหันหน้ามาทาง เด็กชายพรหม ถามวา่ “นอ้ งมารายงานว่า เจ้าข่มเหงเขา เป็นความจรงิ หรอื ” “ผมข่มเหงน้องจริงครับคุณพ่อ เพราะน้องพูดล้อเลียน หาว่าผมไม่สู้คน ควรจะเกิดเป็นผู้หญิงดีกว่า เพื่อนตัวเล็กกว่า ข่มเหง กป็ ล่อยให้เขาขม่ เหงฝ่ายเดยี ว ไม่ตอบโตเ้ ขา ผมบอกนอ้ ง หลายคร้ังไม่ให้ล้อผม น้องไม่ยอมเช่ือผมบ้างเลย ผมอดใจไม่ได้ จึงส่งั สอนใหน้ อ้ งรู้สกึ ตัวเสยี บา้ งครบั ” “เจา้ ไมส่ ู้คนจริงอย่างนอ้ งพดู หรือ” “จรงิ ครับคุณพอ่ แต่ท่ีผมไมส่ ้เู ขา เจ้าข่มเหง รังแกน้อง จรงิ หรอื จรงิ ไม่ใช่เพราะผมกลัวเขา ครับพ่อ ผมจ�ำค�ำสอน ของคณุ พอ่ ไดด้ ี คุณพอ่ เคยสอนผม ไมใ่ ห้อวดเก่ง กับคนพวกเดียวกนั เขาจะชวนวิวาทอย่างไร ก็ให้นิ่งเฉยไว้ ปล่อยใหเ้ ขาอวดเกง่ ไปคนเดยี ว แล้วเราก็ไม่ตอ้ งเดอื ดร้อนอะไร เพราะเหตนุ ้ีแหละครบั ผมจงึ ถูกนอ้ งล้อว่าไมส่ ้คู น” 10

“ความจริงพ่เี ขาท�ำถูกแล้ว รจู้ กั ท�ำตามค�ำของพอ่ เขาเปน็ คนไม่เกเร ถ้าเขายอมรับค�ำท้าของเพ่ือน เป็นนักสู้ ก็คงจะ เจ็บตวั ด้วยกันท้ังสองฝา่ ย มิหน�ำซำ�้ ครยู งั จะต้องลงโทษ ประกาศ เป็นตัวอย่างที่ไม่ดีของนักเรียนอีกด้วย พ่อเองไม่ต้องการให้ พวกเดยี วกนั มาอวดเกง่ ต่อสู้กันเองเลย ถา้ เราจะอวดเก่ง ก็ควรจะไดอ้ วดเก่ง ใครจะมา เมอ่ื มคี นตา่ งชาติ รุกรานเรา เราส.ู้ .! มารุกรานชาตไิ ทยเรา ลูกเอ๋ย เวลานนั้ แหละ พอ่ ไมห่ า้ มเจา้ เลย เจ้าจงตอ่ สู้เพ่อื ปอ้ งกนั ชาตทิ ่รี กั ของเรา จนกระท่งั เลือดหยาด สดุ ทา้ ยทีเดยี ว เพยี รซึ่งเปน็ น้อง ไมค่ วรจะไปล้อพี่เขา เรือ่ งทแ่ี ลว้ ก็ปลอ่ ย ให้มันผ่านไป ไม่ควรจะน�ำมาพูดให้พ่ีเจ็บใจ เจ้าจึงเป็นคนผิด ส่วนพรหมซ่ึงเป็นพ่ีเขา ก็ท�ำไม่ถูกไม่ควรจะไปรุนแรงกับน้อง ถึงกบั ท�ำน้องเจ็บ ๆ เพราะคนทีเ่ จริญแลว้ เขาไม่ท�ำต่อกนั อย่างน้ี เราเป็นพี่เขา เม่ือเห็นน้องผิด ก็ค่อยว่ากล่าวตักเตือนน้อง ถ้าน้องไม่เชื่อ ก็ควรจะมาบอกพ่อ พ่อจะได้ลงโทษให้ แต่น่ี เจ้าเอาแต่ใจตัวเป็นประมาณ เจ้าท�ำอย่างนี้ไม่สมกับเป็นพี่เขา 11

ถ้าเจ้าพี่น้องกันทะเลาะกันเสมออย่างน้ีพ่อไม่มีความสุขเลย กลางวนั พอ่ ตอ้ งไปท�ำงานเหนด็ เหนอื่ ย เพอื่ หาเงนิ มาเลยี้ งพวกเจา้ เมือ่ กลบั มาบ้านแทนทีพ่ ่อจะไดเ้ ห็นลูกรักใครก่ ัน แต่ก็ได้เห็นลูกทะเลาะกัน ลูกเอ๋ย พ่อกลุ้มใจเหลือเกิน เพอื่ นบา้ นไดย้ นิ เจา้ ทะเลาะกนั เขากจ็ ะพากนั นนิ ทาวา่ พอ่ ไมอ่ บรม ส่ังสอนลูก ถ้าแม่ของเจ้าที่ตายไป เขารู้ว่าเจ้าทะเลาะกันเขาคง จะเสยี ใจมาก ลูกรัก ลูกจงเหน็ ความทกุ ข์ของพ่อบ้าง” เดก็ ชายพรหม ผมขอโทษ ต่อไปลูก กบั เด็กชายเพียร นะครบั ไมท่ ะเลาะ นงั่ นำ�้ ตาไหล กันอีก เพราะนกึ ถงึ ความผดิ ของตน จงึ พรอ้ มกัน กราบลงท่ีเทา้ ของบดิ าพดู วา่ “คุณพ่อครับ ผมทั้งสองผิดไปแล้ว ผมไม่เคยคดิ วา่ จะท�ำให้ คุณพอ่ เดอื ดร้อนถึงเพียงน้ี ต่อไปลูกจะไมท่ ะเลาะกนั อีก คุณพ่อ ไดโ้ ปรดยกโทษใหพ้ วกผมเถิดครบั ” นายพรยมิ้ รับค�ำของบุตรพดู วา่ “เจ้ารตู้ วั วา่ ผดิ แล้วยอมรบั ผิดเช่นน้ี พ่อดีใจมาก พ่อยกโทษให้เจ้าทั้งสองคน แต่เจ้าก็จง ขอโทษกนั เสยี ในระหวา่ งพน่ี อ้ ง เจา้ เลก็ ขอโทษพใ่ี หญเ่ ขาเสยี กอ่ น” 12

แลว้ เดก็ ชายเพยี รไดก้ ลา่ วค�ำขอโทษพีช่ ายว่า “พีใ่ หญค่ รับ ผมขอโทษทไ่ี ดพ้ ดู ลอ้ ใหพ้ เ่ี จบ็ ใจ ตอ่ ไปนผี้ มจะเปน็ นอ้ งทด่ี ขี องพ”ี่ “พก่ี เ็ ชน่ เดยี วกนั พข่ี อโทษนอ้ งดว้ ยทร่ี นุ แรงกบั นอ้ งมากไป ต่อไปพีจ่ ะเปน็ พ่ที ีด่ ขี องนอ้ ง พีจ่ ะไม่รุนแรงกับนอ้ งอีก” ต่อไปน้ี ผมขอโทษ ทัง้ สองพ่ีน้อง พีจ่ ะเป็นพี่ที่ดี ทพ่ี ดู ลอ้ พ่ีนะ โผเขา้ กอดกัน ของน้องนะ ดว้ ยความรกั นายพรเห็นบตุ รชาย รกั ใครก่ ัน กป็ ลาบปล้มื ใจมาก จึงพูดว่า “พ่อดีใจมากท่ีเจ้าท้ังสองต่างรักใคร่กัน ขอให้ เจ้ารักกันอย่างนี้ตลอดไป พ่อเองรักลูกทั้งสองมาก จึงอยากจะ ส่ังสอนเจ้าให้เป็นคนดี วันน้ีพ่อเลยถือโอกาสสั่งสอนเจ้าเสียเลย เรื่องท่ีพ่อจะพูดให้เจ้าฟังวันน้ี คือเรื่อง “หน้าที่ของผู้ใหญ่” เจ้าคงจะสงสัยว่า ท�ำไมพ่อจึงเอาเรื่องหน้าที่ของผู้ใหญ่มาสอน เจ้าซ่ึงยังเป็นเด็ก เจ้าจะท�ำตามได้หรือ เจ้าไม่ต้องหนักใจดอก๑ ลูกรัก เพราะเจ้าจะเป็นเด็กอยู่อย่างนี้ตลอดไปก็หาไม่ อีกไม่ก่ีปี เจา้ กจ็ ะเตบิ โตเปน็ ผใู้ หญ่ จงึ ควรรเู้ รอ่ื งหนา้ ทขี่ องผใู้ หญไ่ วล้ ว่ งหนา้ เสยี กอ่ น และหนา้ ทขี่ องผใู้ หญท่ พ่ี อ่ จะเลา่ ใหฟ้ งั น้ี เจา้ กจ็ ะตอ้ งท�ำ ๑ หรอก 13

แต่ยังเป็นเด็กด้วย ถ้าเจ้าไม่ท�ำหน้าที่ของผู้ใหญ่บ้าง ก็ยังเป็น เด็กดีไม่ได้ อย่างเจ้าใหญ่ข่มเหงน้องวันน้ี เจ้าจงรู้ไว้เถิดว่า เจา้ ขาดความเปน็ ผ้ใู หญ่ ท�ำตัวไม่สมกับเปน็ พเ่ี ขา น้องก็ไมน่ บั ถือ แต่ถ้าเจา้ ใหญ่รกั นอ้ ง สองแรงแข็งขัน ไม่รงั แกน้อง ช่วยกนั ๆ มธี รุ ะอะไรจะช่วยท�ำ ขอบคณุ ครบั พี่ ก็ช่วยเหลอื น้อง อยา่ งน้ี น้องกน็ ับถอื เปน็ พี่ ใคร ๆ ก็ยกย่องวา่ เจ้าท�ำตวั เป็นผู้ใหญ่ สมกบั เปน็ พ่ี ถึงเจา้ เลก็ กเ็ หมอื นกัน เจ้ากต็ อ้ งวางตวั เป็นผใู้ หญ่กบั คนทเ่ี ล็กกวา่ เพราะฉะนั้น เจ้าทั้งสองจึงควรเรียนรู้หน้าที่ของผู้ใหญ่ เพื่อจะได้จดจ�ำน�ำไปใช้ให้เป็นประโยชน์แก่ตัวเอง โดยเฉพาะ ส�ำหรับเจ้าใหญ่ควรจะได้สนใจเป็นพิเศษ เพราะเจ้าเป็นพ่ีเขา และเจ้ากช็ ือ่ พรหม ซงึ่ แปลวา่ ผู้ใหญ่ หรอื คนประเสรฐิ ย่งิ จ�ำเป็น ที่เจ้าจะต้องเรียนรู้เร่ืองหน้าที่ของผู้ใหญ่ว่าเป็นพี่เขา ควรจะ วางตวั อยา่ งไร นอ้ งจึงจะรกั และนบั ถือ 14

หน้าที่ของผู้ใหญ่ท่ีเจ้าควรรู้น้ี พ่อไม่ได้คิดขึ้นเอง แต่เป็น ความคิดของพระพุทธเจ้าซึ่งเจ้าเองก็คงจะรู้จักท่านดีแล้ว ไม่ จ�ำเป็นท่ีพ่อจะต้องน�ำเรื่องของท่านมาเล่าในท่ีนี้ แต่พ่ออยากให้ เจา้ ไดร้ วู้ า่ พระพทุ ธเจา้ ทเ่ี รากราบไหวท้ กุ วนั น้ี ทา่ นตอ้ งการใหค้ น ทุกคนมีความสขุ ท่านจงึ พยายามส่ังสอนให้คนท�ำความดที ง้ั เดก็ และผู้ใหญ่ ท่านได้เห็นผู้ใหญ่จ�ำนวนมาก ไม่รู้จักหน้าที่ เช่นพ่อ แม่ไมร่ ้จู กั หนา้ ที่ของพ่อแม่ ครอู าจารย์ไมร่ ูห้ น้าทขี่ องครูอาจารย์ พ่ีไม่รู้หน้าที่ของพ่ี ท่านจึงเกิดความสงสาร เลยได้สั่งสอนหน้าที่ ของผใู้ หญ่ไว้ ๔ อยา่ ง คือ ๑. เมตตา รักใคร่ปรารถนาใหเ้ ขาเปน็ สุข ๒. กรณุ า สงสารเมอ่ื เห็นเขาได้รบั ความทกุ ข์ ๓. มทุ ติ า แสดงความยนิ ดีเมื่อเห็นคนอน่ื ไดด้ ี ๔. อุเบกขา วางตวั เป็นกลาง ไม่ล�ำเอียงเข้าฝา่ ยไหน สงสาร ดใี จ รัก ไมล่ ำ� เอียง 15

ลูกรัก หน้าท่ีของผู้ใหญ่ ถ้าพูดให้เข้าใจง่าย ก็มีอยู่ ๔ อย่าง ดังนี้ คือ รัก สงสาร ดีใจ และไม่ล�ำเอียง พระท่าน เรยี กว่า “พรหมวหิ าร” แปลว่าหน้าทข่ี องผใู้ หญ่น่นั เอง พ่อคดิ วา่ หน้าท่ีเพียงเท่านี้ไม่เหลือบ่ากว่าแรงท่ีเราจะท�ำกันได้ ข้อส�ำคัญ อยู่ที่จะท�ำกันหรือไม่เท่านั้น เด็ก ๆ อย่างพวกเจ้าจะท�ำไม่ได้ที เดียวหรอื บางครัง้ พวกเจ้ากไ็ ด้ท�ำหนา้ ทเ่ี หลา่ น้ีมาบ้างแลว้ เชน่ เจา้ รกั ใคร่ เดย๋ี วพ่ี ปรารถนาดี เกบ็ ใหน้ ะ แกเ่ ดก็ รนุ่ นอ้ ง ในโรงเรียนเดียวกนั มีธรุ ะควรช่วยเหลือ พวกเจา้ กช็ ว่ ยเหลอื อย่างน้ี พวกเจา้ กไ็ ดช้ ่ือวา่ ท�ำหน้าทีข่ องผใู้ หญ่ คือเมตตา ซง่ึ แปลว่ารกั ใครก่ ัน เมื่อพวกเจ้าได้เห็นเด็กรุ่นน้องก�ำลังได้รับความทุกข์ ก็คิด สงสารชว่ ยเหลอื เขาใหไ้ ดร้ บั ความสขุ อยา่ งนพ้ี วกเจา้ กไ็ ดท้ �ำหนา้ ท่ี ของผู้ใหญ่ ข้อท่ี ๒ คือ กรุณา แปลว่าสงสารเขา เมื่อพวกเจ้าเห็น เด็กรุ่นน้องได้ดีเช่นสอบได้ก็พลอยดีใจด้วยอย่างนี้ พวกเจ้าก็ ไดช้ ่ือว่าท�ำหน้าทขี่ องผูใ้ หญ่ 16

ขอ้ ท่ี ๓ คือ มุทิตาแปลว่ายินดี เมื่อเห็นเขาได้ดีเม่ือ เด็กรุ่นน้องทะเลาะกันพวกเจ้าก็ไม่ล�ำเอียงเข้าข้างไหนตัดสินไป ตามผิดถกู อย่างนี้พวกเจา้ ก็ไดช้ อื่ วา่ ท�ำหน้าทขี่ องผใู้ หญ่ ขอ้ ที่ ๔ คืออุเบกขาแปลว่าวางตัวเป็นกลางไม่ล�ำเอียงเข้า ฝา่ ยไหน เจ้าจงคดิ ดเู ถิด หน้าทขี่ องผใู้ หญ่ ๔ อยา่ งนี้ เมอ่ื เจา้ ท�ำได้ จะเกิดประโยชน์แก่เจ้ามากทีเดียว เด็กรุ่นน้องจะพากันรักและ นับถือเจ้า เจ้าเองก็จะรู้สึกสบายใจ ไม่ต้องเดือดร้อน หน้าตา ของเจ้าจะย้ิมแย้มแจ่มใสอยู่เสมอ เป็นเสน่ห์แก่คนที่พบเห็น ถา้ เปรยี บกบั หนา้ โขนทเี่ จา้ เคยดู คนทท่ี �ำหนา้ ทขี่ องผใู้ หญ่ ๔ อยา่ งน้ี หนา้ เหมอื นกบั พระลักษมณ์ พระราม หรือนางสดี า ใครเหน็ กร็ กั แต่ตรงกนั ข้ามคนทไี่ ม่ท�ำหน้าทีข่ องผู้ใหญห่ น้าตาของเขา น่าเกลยี ดมาก ไมน่ า่ รักเลย เหมอื นหน้ายักษ์ เขี้ยวก็ยาวออกมา หน้าตากบ็ ดู บง้ึ มีแตค่ นเกลยี ด ไม่ต้องดูอื่นไกล ดูแต่เจ้าสองคนตอนทะเลาะกัน ถ้าเจ้า ส่องกระจกดูหน้าของเจ้าไม่ต่างกับหน้ายักษ์เลย น่าเกลียด เหลือเกิน แต่ตอนท่ีเจ้ารักกัน วางตัวเป็นผู้ใหญ่ หน้าตาก็ ยมิ้ แย้มแจม่ ใส นา่ รกั ข้ึนมาก 17

ลูกเอ๋ย ถ้าเราอยากเป็นคนดี เราต้องพยายามมองดู ตัวเองใหม้ าก เจา้ ตอ้ งถามตวั เองเสมอว่า “เจ้ารักคนอน่ื หรือไม่ ? สงสารคนอ่ืนหรือไม่ ? เม่ือเห็นคนอ่ืนได้ดี ดีใจกับเขาหรือไม่ ? ใจยังล�ำเอียงเข้าข้างโน้นข้างนี้หรือไม่ ? นี่แหละลูกรัก ปัญหาที่ เจ้าจะต้องหม่ันถามตัวเอง ถ้าเห็นว่ายังบกพร่องข้อไหน เจ้าก็ จงพยายามท�ำเพ่ิมเติม ย่ิงเมื่อเจ้าเติบโตเป็นผู้ใหญ่ในวันหน้า ยิ่งจ�ำเป็นมากทีเดียวที่เจ้าจะต้องมีหน้าที่ ๔ อย่างนี้ประจ�ำตัว จงึ จะเปน็ คนเจรญิ กา้ วหนา้ อยทู่ ไ่ี หน มคี นรกั ไปทไี่ หน ไมม่ คี นชงั เขา้ มาน่งั เล่น เจ้าไมเ่ คยสังเกตลงุ สหี รือ ? ในบา้ นลงุ กอ่ น ทีบ่ า้ นของแกมคี นมาหาเสมอ พวกเดก็ ๆ กพ็ ากนั มาหา บางทกี ็ช่วยท�ำงาน ทุกคนกลา่ วขวัญ ถงึ ลุงสีเสมอ เจ้าเคยคิดไหมว่าลุงสีมีดีอะไรจึงมีคนรักใคร่ ลุงสีแจก สตางคแ์ ก่พวกเด็กหรือ ? กไ็ ม่ใช่ เพราะลุงสไี มใ่ ช่คนรวย จะเอา สตางคท์ ไ่ี หนมาแจกเด็กจ�ำนวนมาก ๆ ลกู เอย๋ ลุงสีท�ำหนา้ ท่ีของ ผู้ใหญ่ ๔ อย่างที่พ่ออธิบายให้เจ้าฟังแล้วนั่นเอง คนส่วนมาก จงึ รักใคร่นับถือ เพราะแกวางตัวสมเปน็ ผู้ใหญ่ ทนี เี้ จา้ จงสงั เกตดลู งุ แสงเพอ่ื นบา้ นของเราอกี คนหนงึ่ ลงุ แสง ก็มีอายุรนุ่ ลุงสีเหมือนกัน มลี กั ษณะอย่างเดียวกบั ลุงสีทกุ อยา่ ง 18

แต่ท�ำไม คนจงึ เกลยี ดลงุ แสง ออกไปให้พ้น ไม่คอ่ ยมใี ครอยากคบลุงแสงเลย จากบ้านขา้ นะ เดก็ ๆ กไ็ ม่คอ่ ยมาหา ไมม่ ีใครพดู ยกย่องลุงแสงเลย มแี ต่นนิ ทาทั้งนน้ั ข้อนเี้ ปน็ เพราะอะไร ? การที่ไม่มีใครชอบลุงแสง ก็เพราะลุงแสงไม่วางตัวเป็น ผู้ใหญ่ ไม่ท�ำหน้าท่ีของผู้ใหญ่ ๔ อย่าง คือ เป็นคนโกรธง่าย พูดจาหยาบคาย เห็นคนอื่นตกทุกขไ์ ด้ยาก ก็ไม่สงสาร เวลาเห็น ใครได้ดี ก็ไม่แสดงความยินดีต่อเขา และลุงแสงมีความล�ำเอียง ไม่เท่ียงตรง เพราะฉะนั้น คนจึงเกลียดชังแก เจ้าจงจ�ำตัวอย่าง ของลงุ สี ท�ำตวั ใหค้ นรกั เหมอื นลงุ สี อยา่ ท�ำตวั ใหค้ นเกลยี ดเหมอื น ลุงแสง เจ้าก็จะได้ช่ือว่าเป็นผู้ใหญ่สมกับช่ือพรหม ท่ีพ่อตั้งให้ ถ้าเจ้าท�ำตัวไม่ดี ก็จะพลอยเสียช่ือเจ้า และยังพลอยเสียถึง นามสกลุ ดว้ ย วันน้ี พ่อพูดหน้าท่ีของผู้ใหญ่ให้เจ้าท้ังสองฟังเพียงเท่าน้ี กเ็ ปน็ เวลานานพอสมควร เกรงวา่ เจา้ จะเหนด็ เหนอ่ื ยเกนิ ไป ตอ่ ไป ถ้ามีเวลาว่าง พ่อจะอธิบายหน้าท่ีของผู้ใหญ่แต่ละข้อให้เจ้าฟัง อย่างละเอียด ท่ีพ่อพูดวันนี้พูดเพียงแต่ย่อ ๆ คิดว่าเจ้าคงยัง ไม่เขา้ ใจดี กลับข้ึนเรือนเถิดลกู รกั ” แล้วนายพรกเ็ ดินน�ำหน้าพา บุตรท้งั สองข้ึนเรือน ตง้ั แตน่ ัน้ มา เดก็ ชายพรหมกับเดก็ ชายเพียร ไมท่ ะเลาะกันอีกเลย รกั ใครก่ นั ฉนั ทพ์ นี่ อ้ ง๒ตลอดมา ๒ รกั กันฉนั พ่นี ้อง 19

คำ�ถามประจ�ำ บท ๑. หน้าที่ของผู้ใหญ่ มกี ่ีอยา่ ง อะไรบา้ ง พระทา่ นเรยี กวา่ อะไร ? ๒. ๓. คำ�วา่ “ผู้ใหญ”่ หมายถึง คนทที่ �ำ หนา้ ท่ีของผใู้ หญ่ ใครบ้าง เด็กชายเพียร ๑๐ ขวบอยากเปน็ ผ้ใู หญ่ กบั คนทีไ่ ม่ทำ� ต่างกันอย่างไร ? จะต้องทำ�อยา่ งไร ? ๔. ๕. หน้าทขี่ องผูใ้ หญ่ ๔ อย่าง เดก็ ๆ เคยท�ำ หน้าท่ี ของผ้ใู หญม่ าแล้ว ใครคดิ ขึน้ เพอื่ ประสงคอ์ ะไร ? อยา่ งไรบ้าง ? 20

บทที่ ๑ เมตตา ความรักใครผ่ ูอ้ น่ื จำ� หน้าท่ี จำ� ได้ครับ ของผูใ้ หญ่ ๔ ขอ้ ไดห้ รอื ไม่ เย็นวันอาทิตย์ต่อมา นายพรเห็นเป็นเวลาว่าง จึงเรียก บตุ รชายทง้ั สองมาหา แลว้ ถามเดก็ ชายพรหมวา่ “เจา้ ยงั จ�ำหนา้ ท่ี ของผใู้ หญ่ ๔ ขอ้ ทีพ่ ่อเคยพูดใหฟ้ ังไดห้ รือไม”่ เด็กชายพรหมตอบบิดาว่า “ผมจ�ำได้ดีครับคุณพ่อ คือ ๑. รกั เขา ๒. สงสารเขา ๓. แสดงความยนิ ดีต่อเขา ๔. วางตวั เป็นกลางไม่ล�ำเอียง” บิดาพูดว่า “เก่งมาก เจ้ามีความจ�ำดี พ่อขอชมเชยเจ้า ถ้าเจ้ามีความจ�ำดีเช่นนี้ ต่อไปภายหน้าเจ้าจะเป็นคนดี” แล้ว หนั หน้ามาทางเดก็ ชายเพียร พดู ว่า 21

“เจา้ เลก็ จงจ�ำอยา่ งพไ่ี ว้ พ่อพูดอะไรใหฟ้ ัง ควรจะจ�ำไวบ้ ้าง จะไดเ้ ป็นคนดี” เดก็ ชายพรหมพดู กบั บดิ าวา่ “คณุ พอ่ ครบั ทคี่ ณุ พอ่ สอนให้ ผมรักน้อง ผมไดท้ �ำตามค�ำของคุณพ่อแลว้ ครบั ” “เออ เจา้ รักนอ้ ง เจ้าท�ำอยา่ งไรบ้าง บอกพ่อซลิ กู รกั ” “เมื่อวานนี้ น้องมาวานให้ผมบอกเลขการบ้านให้ ผมรัก น้อง อยากให้น้องท�ำเลขถูก จะไม่ต้องถูกครูดุ ผมเลยบอกเลข ให้ทุกข้อครับ น้องดีใจมาก ผมเองก็ดีใจมากท่ีได้แสดงความรัก ตอ่ น้อง และได้ท�ำตามค�ำสอนของคณุ พ่อ” “ลกู เอ๋ยเจ้ารักน้องผดิ เสยี แลว้ การท่เี จ้าช่วยน้อง ท�ำให้หมด ทกุ ข้อเลยนะพ่ี ท�ำเลขการบา้ นนนั้ ไม่ถกู เลย เพราะเลขการบา้ น ครตู อ้ งการใหน้ กั เรียน ใช้ความคิดของตวั เอง ผดิ ถูกก็เป็นเรือ่ งของเขา ครไู มต่ อ้ งการใหน้ กั เรยี นไปถามคนอน่ื จะท�ำใหเ้ ขากลายเปน็ คนมักง่าย ไม่รู้จักใช้ความคิดของตัวเอง เจ้าไปช่วยน้องท�ำเลข การบา้ น เทา่ กบั เจา้ ท�ำนอ้ งใหเ้ ปน็ คนมกั งา่ ย ถกู แลว้ เจา้ ท�ำอยา่ งน้ี จะวา่ รกั นอ้ งกไ็ ด้ แตเ่ ปน็ ความรกั ทไ่ี มถ่ กู และเจา้ ไมค่ วรท�ำอยา่ งนี้ อกี ต่อไป 22

ลูกรกั ทีพ่ อ่ สอนเจา้ ใหท้ �ำหน้าทีข่ องผ้ใู หญ่ คอื ให้มีเมตตา แปลวา่ รักใครค่ นอนื่ นนั้ พอ่ ไมไ่ ดส้ อนเจา้ ใหร้ กั น้อง และคนท่ตี ่�ำกวา่ แบบน้ี เพือ่ ให้เจา้ รจู้ กั ความรกั อยา่ งถกู ตอ้ ง พอ่ จะขอถอื โอกาส อธิบายหนา้ ทีข่ องผู้ใหญ่ ข้อที่ ๑ คือ เมตตา แปลว่าความรักใคร่ผู้อ่ืน ให้เจ้าฟัง เสยี เลยทเี ดยี ว เจา้ จะอยทู่ ไ่ี หนกต็ ามเจา้ จะไดพ้ บคน ๓ จ�ำพวก คอื ๑. คนทสี่ งู กวา่ เจา้ ไดแ้ กค่ นทม่ี อี ายมุ ากกวา่ เจา้ เชน่ พอ่ แม่ ครู และนกั เรียนร่นุ พ่ี ๒. คนทีเ่ สมอเจา้ ได้แกค่ นท่ีมีอายรุ ุน่ ราวคราวเดียวกับเจ้า เชน่ เพือ่ นในโรงเรียนรนุ่ ราวคราวเดยี วกับเจา้ ๓. คนที่ต่�ำกว่าเจ้า ได้แก่คนที่มีอายุรุ่นน้องของเจ้า เช่น น้องและนักเรยี นรนุ่ นอ้ ง คนสามจ�ำพวกน้ี คนท่ีเจ้าควรจะรักให้มาก ก็คือเด็ก รุ่นน้องของเจ้า พ่อพูดอย่างนี้ อาจจะท�ำให้เจ้าสงสัยว่าท�ำไม พ่อจึงให้รักเด็กรุ่นน้อง ไม่ให้รักผู้ใหญ่เช่นพ่อแม่ และเพื่อน ดอกหรือ ? พ่อขอช้ีแจงว่า พ่อไม่ได้สอนให้เจ้าเกลียดผู้ใหญ่ 23

และเพ่ือนเลย แต่ความรักผู้ใหญ่และเพ่ือนเป็นคนละอย่าง กับความรกั เดก็ รนุ่ นอ้ ง เพราะผใู้ หญแ่ ละเพ่อื นชว่ ยตวั เองไดแ้ ล้ว เจา้ ไม่ค่อยมโี อกาสจะไดช้ ว่ ยเหลอื แม้เจา้ จะรกั กร็ ักอย่างเคารพ บชู าและรักอยา่ งเพือ่ น น่ังสนิ ้อง แตส่ �ำหรับเด็กรุ่นน้อง เจา้ มโี อกาสจะ ได้ชว่ ยเหลือเขามาก ขอบคณุ ค่ะ เพราะเขายงั ชว่ ยตัวเอง ไม่คอ่ ยได้ จะท�ำพูดอะไร กย็ งั ไม่เดยี งสา ถ้าพวกผู้ใหญ่ไมร่ กั และคอยช่วยเหลือเขา ใครจะรักและช่วยเหลือเขาได้ พ่อจึงต้องการให้เจ้ารักเด็กรุ่นน้องให้มาก เจ้าจะรักผู้น้อย อย่างไร เรื่องน้ี เจ้าต้องสนใจให้มาก จะได้จ�ำไปท�ำได้ถูกต้อง การแสดงความรักผู้นอ้ ย พระพุทธเจา้ ของเราสอนไว้ ๓ วิธี คอื ๑. แสดงความรกั ทางกาย ๒. แสดงความรกั ทางวาจา ๓. คิดรักทางใจ 24

วธิ ที ่ี ๑ การแสดงความรกั ตอ่ ผนู้ อ้ ยทางกาย หมายความวา่ ผใู้ หญต่ ้องช่วยเหลอื ผู้นอ้ ย ท�ำงานด้วยความรักใคร่ พีช่ ว่ ยนะ ขอบคุณครบั ตวั อยา่ งเชน่ พใ่ี จดีจงั งานตักน�้ำ หรือแบกของหนกั พวกเด็กเลก็ ๆ ท�ำไม่ไหว ก็เป็นหนา้ ท่ี ของเด็กรนุ่ โต จะต้องเขา้ ช่วยเหลือ อยา่ นิง่ ดดู าย ถ้าเราไม่ช่วยงานอย่างนี้ ก็เท่ากับเราไม่รักผู้น้อย เรา ก็จะเสียความเป็นผู้ใหญ่ เด็กรุ่นน้องใครจะรักและนับถือเรา มีแต่เขาจะเกลียดชังเรา เขาจะต้องประณามว่าเรารุ่นพี่เป็น คนใจด�ำไมร่ กั พวกนอ้ ง ๆ ถา้ เรามคี วามปรารถนาดตี อ่ พวกนอ้ ง ๆ ช่วยเขาท�ำงานด้วยความเต็มใจ ท�ำไมเล่าพวกน้อง ๆ จะ ไม่รักใคร่นับถือ พวกน้อง ๆ จะต้องเรียกเราว่าพ่ีด้วยความรัก สนิทใจ น่ีแหละคือความรักต่อผู้น้อย ที่ผู้ใหญ่แสดงออกมาด้วย การกระท�ำ แต่ลูกเอ๋ยในโลกนี้ ไม่มีผู้ใหญ่คนไหนดอกท่ีจะรัก และช่วยเหลือผนู้ อ้ ยเหมอื นพ่อแม่ 25

พ่อจะเล่าให้ฟัง เมื่อเจ้ายังเป็นเด็กเล็ก ๆ ไม่รู้เดียงสา แม่ของเจา้ แสดงความรกั ตอ่ เจา้ มาก ท้งั อุ้มกอดทะนุถนอมเจ้าไว้ ในอ้อมอก แม่ชว่ ยชวี ิตเจา้ ไว้ นำ้� นมทีเ่ จ้าด่มื นน้ั นอนเถิดนะ ก็คอื เลอื ดในอกของแม่ หลับตา แม่จะกล่อม ความจรงิ เลือดมสี ีแดง แตเ่ พราะความรกั ที่แมม่ ตี อ่ ลูกเลอื ด จงึ กลายเปน็ สขี าว มรี สหวาน ใหล้ ูกไดด้ ม่ื กิน เวลาเจ้าถ่ายอุจจาระปัสสาวะเปรอะเปื้อนแม่ใช้มือที่เปิบ ข้าวเช็ดล้างโดยมิได้รังเกียจ นอกจากแม่ใครจะท�ำให้เจ้าได้ อยา่ งน้ี แมท่ ุกข์ยากล�ำบากเพราะเจ้ามาก พ่อก็เช่นเดียวกัน พ่อไม่เคยเกลียดเจ้า พ่อท�ำงาน อาบเหง่ือต่างน้�ำ ก็เพ่ือหาความสุขให้เจ้า พ่อแม่รักเจ้าด้วย ความบริสุทธิ์ใจ ไม่มีความเกลียดชังแฝงอยู่เลย น่ีแหละ คือผู้ใหญ่ที่รักผู้น้อยและช่วยเหลืออย่างแท้จริง เด็ก ๆ อย่าง พวกเจ้าได้รับความรักจากผู้ใหญ่มามากแล้ว ก็ควรจะได้หัด แสดงความรักต่อพวกเด็กรุ่นน้องบ้าง แม้จะไม่ได้เท่าพ่อแม่ รักเจา้ ก็ให้ได้เลก็ นอ้ ยกย็ งั ดี เดก็ รุน่ น้องจะได้มีความสขุ เพราะ ได้รับความช่วยเหลือจากพวกพ่ี ๆ แต่ข้อส�ำคัญ พ่อขอเตอื นเจา้ อย่าได้แสดงความรักด้วยการช่วยเหลือต่อพวกน้องอย่างผิด ๆ 26

อย่างที่เจ้าเคยได้ท�ำเลขการบ้านช่วยน้องเมื่อวานนี้ เจ้าจะ ช่วยเหลือเขาต้องคิดก่อนว่า เม่ือช่วยแล้ว จะเกิดผลเสียหาย แก่ตัวเขาหรือไม่ อย่างช่วยเขาท�ำการบ้าน ท�ำให้เขาเป็นคน มกั ง่าย กอ็ ย่าชว่ ย พวกน้องวานให้ไปชว่ ย อยู๊ ..! ท�ำรา้ ยคนทไี่ ม่ถูกกนั เจ็บจังเลย เจบ็ ไหมพ่ี ก็อยา่ ได้ตามใจ ไปท�ำความช่วั เพราะจะเกดิ เดอื ดร้อนภายหลงั เพราะฉะน้นั การชว่ ยเหลือพวกพ้อง จึงควรคดิ ดใู ห้ดเี สียก่อน เมื่อช่วยแล้วจึงจะไม่เป็นผลเสียหายแก่ตัวเองและแก่ พวกพ้องดว้ ย นค่ี อื การแสดงความรักทางกาย เปน็ วธิ ี ๑ เจ้าจง จ�ำไวใ้ ห้ดี วธิ ีท่ี ๒ การแสดงความรกั ตอ่ ผนู้ ้อยทางวาจา หมายความ ว่า เราเป็นพี่เขา เห็นพวกน้อง ๆ ประพฤติไม่ดี เช่น ริเป็น ขโมย ไม่มีความอ่อนน้อมต่อผู้ใหญ่ หรือพูดจาไม่ดี ในฐานะ ท่ีเราเป็นพ่ี จ�ำต้องคอยตักเตือนเขาด้วยความรักใคร่ ให้เขาเลิก ความประพฤติไม่ดีเสีย อย่างนี้จึงจะเรียกว่าเราแสดงความรัก ต่อผ้นู ้อยทางปาก 27

เมื่อเราเตือนเขาด้วยความหวังดี เขาก็จะรู้สึกบุญคุณ ของเรา เขาจะรกั นบั ถอื เราเปน็ พี่ เราเองก็จะไดร้ บั ความสบายใจ ท่ีได้ท�ำหน้าที่ว่ากล่าวตักเตือนน้อง แต่การพูดตักเตือนนี้ เจ้าก็ ตอ้ งรจู้ กั เวลาเหมอื นกนั บางที ถา้ ท�ำไมถ่ กู จะท�ำใหพ้ วกนอ้ งโกรธ ได้ เช่นไปพูดว่าเขาต่อหน้าคนมาก ๆ ท�ำให้เขาได้รับความอาย เขาก็เลยพลอยเกลียดชังไม่เคารพนับถือเรา แม้จะเป็นความ ปรารถนาดขี องเราเพียงไรก็ตาม เจ้าจึงตอ้ งระมดั ระวัง พยายาม ตักเตือนพวกน้อง ๆ ใหถ้ กู กาลเทศะ วิธีที่ ๓ ปลูกความรักต่อผู้น้อยทางใจ หมายความว่า ผใู้ หญต่ อ้ งคดิ รกั ใครพ่ วกนอ้ ง ๆ ทกุ คน ปรารถนาดตี อ่ พวกนอ้ ง ๆ ทุกคน ไมเ่ ป็นไร ขอโทษนะ พไ่ี ม่โกรธ อย่าไดค้ ิดร้ายหรอื คดิ โกรธเขา แม้พวกนอ้ งจะท�ำผดิ บา้ ง เช่นพดู ล้อหรอื ลว่ งเกนิ บา้ ง กอ็ ยา่ ได้รีบโกรธเขา จงนึกเสยี วา่ เขาเปน็ น้อง เขาเป็นเดก็ เขายัง ไม่เดียงสาเหมือนเรา ถา้ เราไม่คดิ โกรธเขา เราก็สบายใจ ไมไ่ ดแ้ สดงอาการหนา้ บดู บงึ้ ออกมา ไมโ่ มโหฉนุ เฉยี วท�ำรา้ ย พวกน้อง ๆ เป็นธรรมดาอยู่เอง ถ้าเรามีหน้าตาย้ิมแย้มแจ่มใส เสมอ พวกน้องกจ็ ะรักอยากมาหาสนทนาปราศรยั ด้วย 28

ลูกรัก ความรักคือเมตตา ถ้าแสดงออกต่อผู้น้อยได้สาม อย่างนี้ พ่อคิดว่าเจ้าจะเป็นผู้ใหญ่ท่ีดีทีเดียว เจ้าจะมีคนรักมาก ท่ีพ่อพูดให้เจ้าฟังนี้ พ่อพูดเฉพาะแต่คนท่ีต่�ำกว่าเรา ท่ีเราจะ ต้องรัก แต่ยังมีผู้ที่ต่�ำกว่าเจ้าที่เจ้าจะต้องรักให้มากคือพวกสัตว์ ต่าง ๆ พวกสัตว์ต�่ำกว่าเราทุกอย่าง แม้บางชนิดจะตัวโตกว่า คนเรากจ็ รงิ แตค่ วามคดิ อา่ นของมนั ไมเ่ หมอื นคน มนั โงก่ วา่ คนเรา มากนัก ถา้ เราจะตมี นั มันกจ็ ะเจ็บตัวเปลา่ จะฆา่ มันกต็ ายเปล่า เพราะฉะน้ัน พระพุทธเจ้าของเราจึงสอนคนไม่ให้ฆ่าสัตว์ หรือท�ำร้ายสัตว์ หากใครท�ำ ถือว่าผิดศีลข้อที่ ๑ เจ้าเองก็เคย ได้รับศีลข้อนี้มาแล้ว การท่ีท่านห้ามไม่ให้คนฆ่าสัตว์ ก็เพราะ ท่านสงสารสัตว์ เห็นว่าสัตว์ก็รักชีวิตของมัน ไม่อยากให้ใคร ท�ำรา้ ยมัน พ่อจงึ อยากใหพ้ วกเด็กรักสตั ว์ต่าง ๆ ให้มาก อย่าได้ ทารุณโหดร้ายกับมัน เช่นเราเลี้ยงสุนัข แมว เป็ด ไก่ไว้ก็จงให้ อาหารมนั กินดว้ ยความรกั ใครม่ นั พวกนกน้อยน่าเอน็ ดู จบั อยู่บนตน้ ไม้ก็อยา่ ไปยงิ มนั ถ้าเรา ท�ำร้ายมนั มนั กจ็ ะต้องเจ็บตวั แสดงให้เห็นว่าเราเป็นคนโหดร้าย เจ้าอย่าหาความสนุก ดว้ ยการสรา้ ง ความทกุ ขแ์ ก่คนอนื่ เช่นเจ้าเอานกเป็น เครอ่ื งแสดงความแม่นย�ำ ของลกู ปนื ผู้ที่ท�ำอยา่ งน้ี พอ่ ถือวา่ โหดรา้ ยตอ่ สตั ว์ 29

ถ้าเจ้ารักผู้ที่ต�่ำกว่าเจ้า จะเป็นคนหรือสัตว์ก็ตาม โดยวิธี ๓ อย่าง ดังที่พ่อได้อธิบายให้ฟังแล้วแม้เจ้าจะยังเป็นเด็ก เจ้าก็ ควรจะภูมิใจว่าเจ้าก�ำลังท�ำตัวเป็นผู้ใหญ่ เจ้าก�ำลังท�ำตัวเป็น พที่ ี่ดขี องพวกนอ้ ง พวกนอ้ ง ๆ จะพากนั รักและเกรงใจเจา้ ท้ังน้ี ก็เพราะเจ้ารักและช่วยเหลือเขาก่อน เป็นธรรมดาอยู่เองท่ีเขา จะต้องคิดถงึ บญุ คณุ ของเจ้า เจ้าจงจ�ำข้อเตือนใจอย่างงา่ ย ๆ วา่ อยากใหเ้ ขารัก เราตอ้ ง รักเขาก่อน อย่าว่าแต่คนเลย แม้แต่สัตว์ที่เจ้ามีเมตตารักใคร่ ต่อมนั มนั กจ็ ะรกั เจา้ เช่นเดียวกัน เช่นสนุ ัขท่ีเจ้าเคยให้ข้าวมนั กิน เจ้าหมานอ้ ย มันก็จะคอยตดิ ตามเจา้ แกจำ� ฉนั ได้ เห็นเจา้ แต่ไกล มนั กจ็ ะ ดว้ ยเหรอ กระดิกหางเขา้ มาหา ดว้ ยความรักใคร่ แมวท่เี จ้าเล้ยี งมัน ให้ข้าวมันกิน หยอกล้อมนั มันกจ็ ะรักเจ้าวงิ่ เขา้ มา เคล้าแข้งเคลา้ ขาดว้ ยความรกั ใคร่ ตรงกันข้าม ถ้าเจ้าเป็นคนโหดร้ายไม่รักใคร่ช่วยเหลือ พวกน้อง ๆ หน้าบูดบึ้งอยู่ตลอดเวลา พูดจาก็ไม่ไพเราะ พวก น้อง ๆ จะไม่มีใครชอบเจ้าเลยมีแต่จะพากันเกลียดชังเจ้าไม่รัก และนับถอื เจ้าเป็นพ่ี 30

แม้แต่สัตว์ เช่นสุนัขหรือแมว เม่ือเราไม่เมตตาต่อมัน มันกไ็ ม่อยากเข้าใกลเ้ รา ยิ่งเมื่อเจ้าเตบิ โตเปน็ ผูใ้ หญ่ ในภายหน้า เม่ือเราเป็นนายเขา ยิ่งจ�ำเป็นมากที่เจ้าจะต้องรักและช่วยเหลือ ผู้น้อยที่อยู่ใต้อ�ำนาจ ผู้น้อยจึงจะรักเคารพนับถือด้วยความ บรสิ ุทธใ์ิ จ วันหลงั กม็ าคุย กับคนแกอ่ ีกนะ ถ้าเป็นนายทีโ่ หดร้าย ไมเ่ มตตารักใคร่ต่อผู้นอ้ ย หลาน ๆ เขากจ็ ะพากันเกลียดชงั ลงุ สที ม่ี ีคนรักและนับถอื มาก กเ็ พราะแกเปน็ ผู้ใหญ่ รักใคร่ผู้นอ้ ย หนา้ ตายิ้มแยม้ อยเู่ สมอ พ่อพูดหน้าที่ของผู้ใหญ่ข้อท่ี ๑ คือ เมตตา ความรักใคร่ ผ้อู ืน่ ให้เจา้ ฟังนานพอสมควร คดิ วา่ เจา้ คงจะเข้าใจดีแล้ว ขอให้ เจา้ ทงั้ สองจงจ�ำไวแ้ ลว้ น�ำไปใช้ เจา้ จงรกั และชว่ ยเหลอื พวกนอ้ ง ๆ และสตั วท์ ง้ั หลาย อยา่ เปน็ คนโหดรา้ ย ไปเถดิ ลกู รกั พากนั ไปนอน ได้ พรุง่ น้จี ะไดไ้ มง่ ่วงนอนเม่ือไปเรียนหนังสอื ” เด็กชายพรหมกับเด็กชายเพียร กราบบิดาแล้วกลับมายัง ห้องนอน นึกทบทวนค�ำสอนของบิดาเสมอ. 31

คำ�ถามประจ�ำ บท ๑. ชว่ ยน้องท�ำ เลขการบา้ น จะเรียกว่ารักน้อง ไดห้ รือไม่ เพราะเหตุไร ? ๒. ๓. อยากแสดงความรกั แสดงความรกั ตอ่ ผ้นู อ้ ย จะต้อง ทำ�อย่างไรบ้าง ? ทางวาจา ท�ำ อยา่ งไร ? ๔. ๕. เรารกั ใคร่ชว่ ยเหลอื หากเราเป็นคนโหดร้าย พวกเด็กร่นุ น้อง จะได้รับ ไม่รกั ใคร่ชว่ ยเหลือผอู้ ่ืน จะได้รับผลเสียหาย ผลตอบแทน อยา่ งไรบา้ ง ? อย่างไร ? 32

บทที่ ๒ กรณุ า สงสารผ้อู ่ืน นา่ สงสารจงั วันหนึ่ง นายพร รักวิชา ได้พาบุตรท้ังสองไปชมละครที่ โรงละครแห่งหนึ่ง พอถึงเวลาเปลี่ยนฉาก เจ้าหน้าท่ีประกาศว่า โรงเรยี นตาบอด จะจดั นกั เรยี นตาบอดมาเลน่ ดนตรแี ละรอ้ งเพลง สลับฉาก แล้วสักครหู่ น่ึง เดก็ หญิงอายุ ๑๐ ขวบ ตาบอดทั้งสอง ข้าง ได้ออกมาร้องเพลง ในเน้ือเพลงแสดงถึงความอาภัพของ ตัวเอง เสียงร้องเพลงของหนูน้อยสะอ้ืน ท�ำให้ผู้ฟังจ�ำนวนมาก สงสารพลอยน�้ำตาไหลไปด้วย เด็กชายพรหมกับเด็กชายเพียร สองคนพนี่ ้อง ถงึ กบั สะอนื้ เพราะความสงสารเดก็ น้อย พอละคร เลิก บดิ ากบั บุตรกพ็ ากันกลับบ้าน 33

เม่อื อาบนำ้� เปลีย่ น เครื่องแตง่ ตวั แลว้ พี่นอ้ งทงั้ สองคน ยงั คดิ ถงึ แต่เด็กหญงิ ตาบอดคนนั้น ท�ำใหไ้ มง่ ่วงนอน แมจ้ ะเปน็ เวลาดึก บ้างแลว้ ก็ตาม เขาจงึ พากนั ไปหาบดิ า ซงึ่ ก�ำลงั น่งั พักผอ่ นอยู่ท่รี ะเบยี งเรอื น นายพรเห็นบุตรเข้ามาหาด้วยทา่ ทางทโ่ี ศกเศรา้ เชน่ นน้ั จงึ ถามว่า “อ้าว ลูกยังไม่นอนอีกหรอื ดึกแลว้ ” เด็กชายพรหมพดู กบั บิดาว่า “ผมไมง่ ว่ งเลยครับ คดิ ถึงแต่ เด็กหญิงตาบอดที่ออกมาร้องเพลง ผมสงสารแกเหลือเกินครับ คณุ พอ่ โถ ตาบอดทง้ั สองขา้ ง ชา่ งนา่ สงสาร เกดิ มาอาภพั เหลอื เกนิ ผมจงึ ชวนกนั มาหาคณุ พอ่ ผมอยากรเู้ รอื่ งเดก็ ตาบอดครบั คณุ พอ่ ” “ถา้ เจา้ ยงั ไมง่ ว่ ง พอ่ จะเลา่ เรอ่ื งเดก็ ตาบอดใหเ้ จา้ ฟงั เดก็ หญงิ ตาบอดทอี่ อกมารอ้ งเพลงนนั้ ตาบอดทง้ั สองขา้ งแตเ่ กดิ มา พอ่ แม่ ได้ส่งไปเข้าโรงเรียนคนตาบอด โรงเรียนแห่งนี้รัฐบาลได้ต้ังขึ้น เพ่ือช่วยเหลือเด็กตาบอด มีสอนหนังสือ สอนร้องเพลง สอน ท�ำงาน เดก็ ทกุ คนไดร้ บั ความสบาย แตเ่ ขากย็ งั นา่ สงสารทต่ี าบอด ทง้ั สองข้างมองอะไรไม่เห็น เจ้าสงสารเด็กคนนน้ั มากหรือลูก” 34

เดก็ ชายพรหมตอบวา่ “ครบั คณุ พอ่ ผมสงสารแกเหลอื เกนิ อดรอ้ งไหไ้ ม่ได้” “เจ้าเห็นเด็กตาบอดแล้วเกิดความสงสารเช่นนี้ เจ้าจงรู้ เถิดว่า เจ้าก�ำลังท�ำหน้าท่ีของผู้ใหญ่ข้อที่ ๒ เจ้ายังจ�ำได้หรือ บอกพอ่ ซิ หนา้ ทีข่ องผใู้ หญข่ อ้ ท่ี ๒ คอื อะไร เจา้ เลก็ ” เด็กชายเพียรตอบบิดาว่า “หน้าที่ของผู้ใหญ่ข้อท่ี ๒ คือ กรณุ า สงสารคนอ่นื ครับ” “เจ้าเล็กตอบถูกแล้ว เจ้ามีความจ�ำดีมาก พ่อขอชมเชย การที่เจ้าสงสารเด็กตาบอด พระท่านเรียกว่าเจ้ามีความกรุณา เจ้าคงจะเคยได้ยนิ เขาพูดกนั เสมอวา่ “เด็กคนนั้น ชา่ งนา่ สงสาร เหลือเกนิ ” ความสงสารเป็นหนา้ ทีส่ �ำคัญของผใู้ หญอ่ กี อย่างหน่งึ เจ้าพรหมเป็นพี่เขา ถ้าอยากให้น้องรักและนับถือ จะต้องมี ความสงสารน้อง คราวก่อนพ่อสอนเจ้าให้มีเมตตา คือ รักน้อง ช่วยเหลือนอ้ งด้วยความหวงั ดี ความรักนนั้ เราใชก้ ับน้อง เมอ่ื เขายังมคี วามสุข เมตตาความรกั ใช้ในยาม มสี ขุ ครบั เชน่ ไมเ่ จ็บไขไ้ ดป้ ว่ ยอะไร คราวน้ถี งึ เวลาท่ีเจา้ จะไดเ้ รยี นร้เู รื่องความสงสาร ความรกั กับความสงสาร เขามกั จะใช้พูดค่กู นั 35

เจ้าเป็นผู้ใหญ่จะท�ำหน้าที่เพียงอย่างเดียว คือรักน้อง แต่เวลาเขายังไม่ได้รับความทุกข์ไม่ได้ แม้เมื่อถึงคราวที่น้อง ได้รบั ความทุกข์ เชน่ เจ็บไข้ได้ปว่ ย หรือไดร้ บั อนั ตรายอยา่ งอน่ื เจา้ ก็จะตอ้ งสงสารนอ้ งและช่วยเหลือน้อง เพราะตามท่พี อ่ สงั เกต พ่ีครับ พ่ไี ม่ว่าง เวลานอ้ งเจ็บไข้ ผมไมส่ บายชว่ ยพาไป อ่านหนงั สอื อยู่ เจ้าไมค่ อ่ ยเอาใจใสเ่ ลย เพราะเจ้าถอื ว่า หาหมอหนอ่ ย ไมใ่ ช่ตัวของเจ้า ถา้ เจ้าท�ำอยา่ งนี้ เจ้าก็ยงั เป็นพ่เี ขาไม่ได้ แตถ่ า้ เหน็ นอ้ งเจบ็ ไขห้ รอื ไดร้ บั อนั ตราย เจา้ เกดิ ความสงสาร เวลาน้องเจ็บ เจ้าก็รู้สึกเหมือนว่าเจ็บด้วย แล้วช่วยเหลือน้อง มิได้รังเกียจ อย่างน้ีเจ้าจึงจะสมกับเป็นพี่เขา ความกรุณานี้ พ่อไม่ได้สอนเจ้าให้สงสารแต่น้องคนเดียว ยังมีคนต่�ำกว่าเจ้า ท่ีเจา้ ควรสงสารอีกมาก ตามที่พ่อนึกได้ คือ ๑. พวกเด็กรุ่นน้องเจา้ ทง้ั หมด ๒. คนพกิ าร ๓. คนไดร้ ับอนั ตราย ๔. สัตว์ทกุ จ�ำพวก 36

ทพี่ อ่ ใหเ้ จา้ สงสารเดก็ รนุ่ นอ้ งทง้ั หมดนน้ั เพราะพวกนอ้ ง ๆ ในโรงเรียนเดียวกับเจ้า บางคน พ่อแม่ของเขาอาจจะยากจน ก�ำลงั ได้รับความทกุ ข์ ขอบคุณครบั เช่นสมดุ ดินสอไม่มใี ช้ ทแี่ บง่ ใหผ้ มใช้ พวกเด็กรุน่ พเี่ ชน่ เจา้ จะต้องสงสารเขา ช่วยแบ่งของ ทีเ่ รามอี ยู่ให้เขา เพื่อชว่ ยเหลือเขา ให้พน้ ความเดือดรอ้ น เมื่อเขาได้รับความชว่ ยเหลือ จากพวกนักเรียนรุน่ พ่ี เขาจะรสู้ กึ บุญคุณของเรามากทเี ดียว สังเกตดูตัวเจ้าเองเถิด เวลาเจ้าก�ำลังมีทุกข์ เช่นไม่มี สตางค์ใช้ พอใครให้สตางค์เจ้า เจ้าจะดีใจและรู้สึกบุญคุณ ของเขา นอกจากนี้ เม่ือพวกน้อง ๆ ได้รับความทุกข์อย่างอ่ืน เช่นเจ็บไข้ หรือได้รับบาดเจ็บ พวกเจ้าซ่ึงเป็นพี่เขา ต้องสงสาร น้อง ช่วยเหลือพยาบาลกัน อย่านิ่งดูดายโดยคิดเสียว่าไม่ใช่ หน้าที่ของตัว พ่อคิดว่า ถ้าโรงเรียนทุกแห่ง พวกพ่ี ๆ รักพวก นอ้ ง ๆ อย่างนี้ จะเจริญก้าวหนา้ มากทเี ดียว 37

คนจ�ำพวกที่ ๒ ที่เจ้าจะต้องสงสารให้มากคือคนพิการ คนพิการหมายถึงคนท่มี ีรา่ งกายไมส่ มบรู ณ์ เชน่ ตาบอด หูหนวก เป็นต้น คนพวกนี้ได้รับความทุกข์มาแต่ก�ำเนิด จึงนับว่าอยู่ใน ฐานะต�่ำกว่าเจ้า เพราะเจ้ามีร่างกายสมบูรณ์ดีกว่าเขา เพราะ ฉะน้ัน เมื่อเจ้าเห็นคนพิการ อย่าได้หัวเราะเยาะดูถูกดูหม่ินเขา ควรนกึ สงสารเขา มที างชว่ ยเหลอื อยา่ งไร เรากใ็ หค้ วามชว่ ยเหลอื เขา เช่นเม่ือวานน้ี มีคนขอทานตาบอดมาขอทานท่ีบ้าน พ่อได้ ใช้เจ้าเอาสตางค์ไปให้เขา เพราะพ่อสงสารเขา เขาไม่มีทางท่ีจะ หากินได้อย่างเรา เด็กตาบอดท่ีออกมาร้องเพลงซึ่งเจ้าสงสาร มากนนั้ มผี ใู้ หญห่ ลายคนรวมทงั้ พอ่ ดว้ ย ไดม้ อบเงนิ ใหเ้ ขา เพราะ รูส้ ึกสงสารเขา จึงได้ช่วยเหลือตามก�ำลงั พอ่ เคยไดฟ้ งั วทิ ยปุ ระกาศเสมอวา่ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ - อยหู่ วั ของเรา ทรงพระมหากรณุ าพระราชทานไขไ่ กห่ ลายรอ้ ยฟอง แกโ่ รงเรียน คนตาบอดบา้ ง ส�ำนกึ ใน พระราชทาน พระมหากรณุ าธคิ ณุ พระพทุ ธเจา้ ขา้ กระเช้าผลไม้ แกท่ หารบาดเจบ็ จากประเทศเกาหลบี ้าง พระราชทานเส้อื ผ้า แกร่ าษฎรทถ่ี กู ไฟไหม้บา้ ง ถกู น้ำ� ท่วมบ้าง 38

ผทู้ ไ่ี ดร้ บั ตา่ งกพ็ ากนั ซาบซงึ้ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ของทา่ น ทัง้ นก้ี เ็ พราะในหลวงของเรา ทา่ นเป็นผู้ใหญจ่ รงิ ๆ จึงสงสารคน อืน่ ผูไ้ ด้รบั ความเดือดร้อน เม่ือ ๔-๕ เดอื นที่แล้ว พ่อได้ไปท่ีกรม ศิลปากร วนั นัน้ ท่านนายกรฐั มนตรีไดม้ าแจกประกาศนียบตั รแก่ ผูท้ ีช่ นะการประกวดรูปปัน้ บ้าง ภาพเขยี นบา้ ง วนั น้นั มีภาพหนึ่ง ที่ก่อความสะเทือนใจแก่พ่อมาก น�้ำตาของพ่อไหลออกมาโดย ไมร่ ู้สกึ ตัว ทุกวันน้พี อ่ ก็ยงั จ�ำภาพนัน้ ไดต้ ดิ ตา คอื นางชซี ึ่งเปน็ พระฝรั่งไดจ้ ูงเด็กเลก็ ๆ ดูเหมอื นจะเล็กกวา่ เจ้า เด็กพวกนัน้ ตาบอดทั้งสองขา้ ง มจี �ำนวนหลายคน มารับรางวลั จากมือ ของท่านนายก ทา่ นไดใ้ หร้ างวัลแกเ่ ดก็ ตาบอด แลว้ กอดเขาดว้ ยความสงสาร ลูกเอ๋ย ภาพท่ีท่านนายกรัฐมนตรีกอดเด็กน้อยตาบอด ผู้น่าสงสารน้ัน ท�ำให้พ่อต้ืนตันใจจนบอกไม่ถูก พ่อทั้งสงสาร เด็กตาบอด และท้ังได้เห็นความเมตตากรุณาของท่านผู้ใหญ่ จงึ ท�ำใหพ้ ่อนำ้� ตาไหล ตามท่ีทา่ นผู้ใหญ่ เชน่ ในหลวงของเราและ ทา่ นนายกไดม้ คี วามกรณุ าตอ่ คนพกิ าร กเ็ พราะทา่ นมคี วามสงสาร ประจ�ำใจ เจา้ เปน็ เดก็ จงจ�ำตวั อยา่ งของทา่ นไวแ้ ลว้ ท�ำตาม เจา้ จงึ จะไดช้ อ่ื วา่ มีความกรณุ าตอ่ คนพกิ าร 39

คนจ�ำพวกที่ ๓ ที่เจ้าควรสงสาร ได้แก่ คนทไ่ี ดร้ ับอันตราย จะเปน็ เด็กหรอื ผู้ใหญก่ ็ตาม หากเราไดพ้ บเขาได้รบั อันตราย เชน่ ก�ำลังจะจมน้ำ� ตาย หรอื เปน็ ลม เป็นยังไงบ้างครับ ดีขึ้นไหม เจา้ ต้องสงสารเขา รบี ช่วยเหลอื เขาทีเดยี ว ถา้ เจา้ ชว่ ยเหลอื ดว้ ยตนเองไมไ่ ด้ ควรไปบอกผู้ใหญ่ ให้ชว่ ยเหลือเขา ถา้ เจ้าเห็นคน ไดร้ บั อนั ตราย แล้วไมส่ งสารรบี ช่วยเหลอื เจ้าจะไดช้ ่อื ว่าขาดความกรุณา เปน็ คนใจรา้ ย พอ่ ไดย้ นิ วทิ ยปุ ระกาศชมเชยนกั เรยี นบางคนทไ่ี ดช้ ว่ ยเหลอื คนก�ำลงั จมนำ�้ ตาย บางรายไดร้ บั เหรยี ญความชอบนจี้ ากพระบาท- สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็เคยมี ใครได้รู้ความดีของนักเรียนเหล่าน้ี ต่างก็พากันยกย่องสรรเสริญ เจ้าจงจ�ำตัวอย่างท่ีดีนี้ไว้ เห็นใคร ประสบอันตราย เจ้าจงมีความสงสารเขา อย่าน่ิงดูดาย รีบช่วย เขาทนั ที 40

พวกท่ี ๔ ที่เจ้าจะต้องสงสารให้มาก ได้แก่สัตว์ทุกชนิด พ่อได้เคยพูดแล้วว่า สัตว์ต่�ำกว่ามนุษย์ในด้านความเจริญและ ความคดิ เพราะฉะนนั้ เม่อื มันก�ำลงั ไดร้ บั ความทกุ ข์ เช่นเจ็บปว่ ยนอนร้องครวญคราง หรือไดร้ ับอันตราย ไมเ่ ปน็ ไรแล้วนะ ถกู คนรา้ ยเฆย่ี นตี เจ้าเหมยี ว เจา้ จะตอ้ งรีบช่วยเหลือทันที ถงึ โรงพยาบาลแลว้ โดยเอายาให้มนั กนิ หรือมาบอกผใู้ หญ่ ใหช้ ่วยเหลอื มนั เด็กทไ่ี ด้ชว่ ยเหลอื สัตว์ ก�ำลงั ประสบทุกข์ จัดวา่ เป็นคนมใี จสูง ไม่มใี จโหดรา้ ยทารุณ บางคนเห็นสัตว์ได้รับความทุกข์ หาได้ช่วยเหลือไม่ มิหน�ำซ�้ำยังท�ำร้ายมันซ�้ำเติมอีก คนเช่นนี้ พ่อไม่อยากจะเรียก ว่ามนุษย์ เพราะเขามีใจโหดร้ายเหลือเกิน รังแกแม้กระทั่งสัตว์ เดยี รจั ฉาน เจา้ เปน็ เดก็ ไทย นบั ถอื พระพทุ ธศาสนา จงสงสารสตั ว์ ทีไ่ ดร้ ับความทุกขใ์ หม้ าก จงนึกเปรยี บเทยี บความล�ำบากของมนั กับตัวของเราเอง เพราะเราเม่ือได้รับความทุกข์ย่อมต้องการ ความช่วยเหลือจากผู้อื่น สัตว์ก็เช่นเดียวกับเรา นอกจากน้ี การชว่ ยเหลอื มันท�ำให้เราได้บุญอกี ดว้ ย 41

ลูกรัก พ่อได้แนะน�ำคนที่เจ้าจะต้องสงสารแล้ว พ่อคิดว่า เจ้าคงจะเห็นตาม เจ้าท้ังสองจงจดจ�ำน�ำไปใช้ ยิ่งเม่ือเจ้าเติบโต เป็นผู้ใหญ่ในวันหน้า หากได้เป็นนายเขา เมื่อเห็นผู้น้อยได้รับ ความเดือดร้อน ก็จงช่วยเหลือเขา จะได้เป็นบุญคุณฝังอยู่ในใจ ของผู้น้อย ท�ำให้เขารักเคารพ ลุงสีที่มีคนรักนับถือแกมาก ก็ เพราะแกมีความกรุณา ถึงคราวคนอื่นได้รับความทุกข์แกรีบไป ช่วยเหลือตามก�ำลังที่จะท�ำได้ บุญคุณของแกจึงฝังอยู่ในใจของ คนอืน่ ท�ำใหค้ นอ่ืนรักใคร่นับถอื ตลอดไป ส่วนลุงแสงขาดความ เมตตากรุณาคนอื่น เห็นคนยากจนขึ้นบ้านขอความช่วยเหลือ แทนท่ีแกจะสงสารกลับกล่าวค�ำหยาบขับไล่ คนจึงเกลียดชังแก เมอื่ เจ้าไดช้ ่วยเหลอื คนทตี่ ำ่� กวา่ เจ้าดังกลา่ วมา ผลทเี่ จ้าจะได้รับ ขอบคุณมากนะ ไม่เปน็ ไรครบั ตอบแทนในตอนแรก ทีช่ ่วยผม เราเป็นเพือ่ นบา้ นกนั มีอะไรกช็ ่วยเหลอื กัน ก็คอื ได้รับความรกั และนับถอื จาก คนทเ่ี จ้าไดช้ ว่ ยเหลือ เปน็ ความรกั ทฝ่ี ังอยู่ในใจ ของเขาเปน็ เวลานาน และเจ้ายังจะดีใจ ทีไ่ ดช้ ่วยเหลือเขา 42

แม้ตัวเจ้าจะเป็นเด็ก เมื่อมีความกรุณาเช่นนี้ เจ้าย่อม ไดช้ อ่ื วา่ วางตวั เปน็ ผใู้ หญ่ พอ่ คดิ วา่ ถา้ ผใู้ หญท่ กุ คนมจี ติ คดิ สงสาร ผู้อื่นที่ก�ำลังเดือดร้อน ความเดือดร้อนของผู้น้อยจะค่อยหาย ลงบ้าง แต่โดยมาก ผู้ใหญ่ท�ำอะไรลงไป มักไม่ค�ำนึงถึงความ เดือดร้อนของผู้น้อย เห็นว่าตัวเป็นผู้ใหญ่มักจะใช้แต่อ�ำนาจ ผู้น้อยจึงเดือดร้อนอยู่เสมอ วันน้ี พ่อพูดเรื่องหน้าที่ของผู้ใหญ่ ข้อที่ ๒ คือความกรุณา ให้เจ้าฟังมานานพอสมควร เกรงว่าจะ ดึกเกินไป เจ้าจะงว่ งนอน พอ่ ขอพักไว้แต่เพยี งเทา่ นี้ อกี ๒ ข้อ ตอ่ ไป ถา้ มีเวลาว่าง พอ่ จะอธิบายใหเ้ จา้ ฟงั ” แล้วบดิ ากับบุตรก็ แยกกันเขา้ สูห่ ้องนอน. ราตรสี วัสดิ์ นอนหลบั ครับคุณพอ่ ฝันดีนะลูก 43

คำ�ถามประจ�ำ บท ๑. ความกรุณา แปลว่าอยา่ งไร ใชเ้ วลาไหน ? ๒. ๓. คนตำ�่ กว่า เหน็ คนก�ำลงั ทีเ่ ราควรสงสาร จะจมนำ�้ จะต้อง คือใครบ้าง ? ท�ำอยา่ งไรบ้าง ? ๔. ๕. สตั ว์ไดร้ บั บาดเจ็บ คนที่มคี วามกรณุ า รอ้ งครวญคราง ตอ่ ผู้อ่นื จะไดร้ บั เมอ่ื เราไปพบเขา้ จะทำ�อยา่ งไร ? ผลตอบแทน อย่างไรบา้ ง ? 44

บทท่ี ๓ มุทิตา ความยนิ ดเี มื่อเห็นผอู้ ืน่ ไดด้ ี พอ่ ให้ ขอบคณุ ครบั รางวัลท่ลี ูก ตงั้ ใจเรียน วันหน่ึง นายพรเรยี กบตุ รทัง้ สองมาหา แล้วพูดกับเดก็ ชาย เพียรวา่ “เจา้ สอบไดท้ ่ี ๑ ในเทอมต้นปีน้ี พอ่ ดีใจมาก แสดงว่า เจา้ เอาใจใสต่ อ่ การเรยี น ในเทอมตอ่ ไปเจา้ จงรกั ษาความดนี ไ้ี วเ้ ถดิ เพ่ือแสดงความยินดีต่อเจ้า พ่อขอมอบปากกาเป็นรางวัลแก่เจ้า ๑ ด้าม” แล้วนายพรไดม้ อบปากกาให้เด็กชายเพียร ตอ่ จากน้นั ได้หันหน้าไปพูดกับเด็กชายพรหมว่า “เจ้าใหญ่อย่าเสียใจว่าพ่อ รักน้องมากกว่าเจ้า พ่อให้รางวัลแก่น้องเพราะน้องเรียนหนังสือ เกง่ ส่วนเจา้ ท�ำคะแนนได้ไม่ดีเลย ถงึ สอบได้ก็เกอื บเปน็ ท่สี ุดท้าย ในช้ัน ท้ังนี้เพราะเจ้าไม่ค่อยเอาใจใส่ต่อการเรียน ถ้าเจ้าสอบได้ 45

คะแนนดเี ป็นท่ี ๑-๒ ในชน้ั พ่อก็จะใหร้ างวลั แก่เจ้าเช่นเดยี วกัน ต่อไปเจ้าจงต้ังใจเล่าเรียนให้ดี พ่ออยากถามความรู้สึกของเจ้า ว่าเจ้ารู้สึกอย่างไรบ้างที่เห็นน้องสอบได้ท่ี ๑ และได้รับรางวัล ของพ่อ” “คุณพ่อครับ ผมดใี จกับน้องมาก ตอ่ ไปผมจะ ต้ังใจเรียน ให้มากกวา่ น้ี ไมอ่ ิจฉารษิ ยาน้องเลย ต่อไปผมจะพยายาม สอบให้ได้ดี เพ่ือรบั รางวลั จากคณุ พอ่ บ้าง” เด็กชายพรหมตอบบดิ า “เจ้าพูดอย่างนี้ สมกับเป็นพ่ีเขา วันนี้ พ่อขอถือโอกาส ส่ังสอนเจ้าในหน้าท่ีของผู้ใหญ่ข้อที่ ๓ ต่อจากวันก่อน เจ้าใหญ่ ยังจ�ำไดไ้ หม” “หน้าที่ของผู้ใหญ่ข้อท่ี ๓ คือ มุทิตา ยินดีเม่ือเห็นเขา ได้ดีครบั ” “ถูกแล้วลูกรัก เจ้าเป็นพี่เขา ถ้าอยากให้น้องของเจ้าหรือ เด็กร่นุ นอ้ งอน่ื ๆ รกั ใคร่ เจ้าจงท�ำหนา้ ที่ของผู้ใหญ่คอื มุทิตา ซง่ึ แปลว่ายินดี เมื่อเห็นเขาได้ดี อย่างท่ีเจ้าเห็นน้องสอบได้ดีเจ้า พลอยยินดีกับน้องอย่างนี้เจ้าก็ได้ชื่อว่าเป็นผู้ใหญ่ ผลท่ีเจ้าจะได้ รบั คือน้องรกั และนับถอื เจา้ ขนึ้ อกี มาก 46