การปลูกผักและไม้ดอก

2 คาํ นํา เอกสารคําแนะนาํ เรือ่ การปลกู พชื ผักและไมด อกไมป ระดบั ทก่ี รมสง เสริมการเกษตรจดั ทําขึ้นน้ี เปน เอกสารสาํ หรับประชาชนใชเปน คมู อื ในการปลกู พชื โดยเฉพาะชนิดของพืชท่ีปรากฏในเอกสาร จะเลอื กกลาวถึง พืชผักประเภทท่ีใชใ นครวั เรอื นอยเู สมอ เชน พริกข้ีหนู โหระพา กะเพรา มะเขอื บางชนิด สวนไมด อกไมป ระดบั ก็จะแนะนาํ ใหป ลูกชนิดท่ีสามารถนาํ ไปใชส อยได และเปน ชนิดทีไ่ มต องใชเ ทคนคิ หรือเวลาในการดูแลรกั ษา มากนัก เพ่อื ใหสอดคลอ งกับการดําเนนิ ชวี ิตของประชาชนอยา งแทจ รงิ ซึ่งกรมสงเสริมการเกษตรพิจารณาวาจะ เปนประโยชนใ นการพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ของประชาชน หากทกุ ครอบครัวจะไดมีการปลกู พชื ที่สามารถนํามาใช ประโยชนไ ดเองบางสวน ทําใหล ดคาใชจา ย และไดบ ริโภคพชื อาหารทป่ี ลอดภัยจากสารพิษ หรือบางรายท่ีมี พนื้ ท่มี ากพอกอ็ าจขยายการปลกู เพอ่ื เปน อาชีพเสรมิ ได โดยใชแ รงงานในครวั เรือน ซงึ่ ทําใหสมาชกิ ในครอบครวั โดยเฉพาะเยาวชนรูจ กั ใชเวลาวา งใหเ ปนประโยชนอ กี สวนหน่ึงดว ย เอกสารฉบบั นอ้ี าจจะกลาวถงึ การปลกู พืชผักและไมด อกไมป ระดบั บางชนดิ เทา น้นั ก็จรงิ แต กรมสง เสรมิ การเกษตร เชอ่ื วาประชาชนทไ่ี ดรบั เอกสารนีไ้ ป คงสามารถใชค วามรู และดลุ ยพนิ จิ นาํ ไปปรบั ใช รวมทงั้ เปนแรงบันดาลใจใหห าวธิ กี ารปลูกพืชชนิดอน่ื ตามความชอบ และความตองการใชข องทา นตอไป กรมสง เสรมิ การเกษตร 2

3 สารบัญ มะเขอื เปราะ หนา มะเขอื ยาว 4 พริกขีห้ นู 6 โหระพา 8 กะเพรา 10 มะละกอ 12 มะลิ 14 ชบา 17 เข็ม 19 พดุ 21 23 3

4 มะเขอื เปราะ มะเขือเปราะ เปนผักทปี่ ลูกงาย โตไว ใหผ ลตอบแทนเรว็ และสามารถเกบ็ เก่ียวผลผลติ ไดน าน พันธุ พนั ธลุ ูกผสม ตน เตยี้ แตกแขนงดี ผลดก ผลกลมสีขาวลายเขยี วออน น้าํ หนกั ผลเฉลยี่ 40-60 กรมั พันธุห ยดพระยา พนั ธุลกู ผสม ตน สงู ผลกลมสีขาวลายเขียวออ น นา้ํ หนกั ผลเฉลย่ี 60-80 กรัม เกบ็ ผลผลติ ไดนาน 4 เดือน พนั ธุปง ปอง พนั ธลุ กู ผสม ตน เตย้ี แตกแขนางดี ผลดก ผลกลมสขี าวลายเขียวเขม นํ้าหนกั เฉล่ยี 40-60 กรัม พนั ธุเคอรม คิ วิธกี ารปลกู การปลูก ระยะปลกู ระหวางตน 70-80 เซนติเมตร ระหวา งแถว 90-100 เซนติเมตร เจาะพลาสติกตาม ระยะการปลูก นาํ กลา มะเขอื เปราะทีม่ ีอายุ 15 วนั หรือมใี บจรงิ 3-4 ใบ มาปลูกตามหลมุ ทกี่ ําหนด แลว กลบ ดนิ และรดนาํ้ การเตรียมดิน ไถดินใหลกึ 30-40 เซนติเมตร ตากดนิ ไว 7-10 วนั ยอยดนิ ใหละเอยี ด หวา นปนู ขาว ในอตั รา 100-200 กิโลกรัม/ไร พรอมใสป ุยหมักหรือปุยคอกอัตรา 2,000 กโิ ลกรัม/ไร และปุยสูตร 15-15-15 อตั รา 30 กโิ ลกรมั /ไร คลกุ เคลา ในแปลง และยกแปลงสงู ประมาณ 30 เซนตเิ มตร กวาง 120 เซนตเิ มตร เสร็จรดน้าํ และคลุมดวยพลาสตกิ เพอ่ื รกั ษาความชน้ื และปอ งกนั วชั พชื การเตรียมกลา ใสดนิ ผสมลงในถาดเพาะกลา (ดินทร่ี อ นแลว 3 สวน ปยุ คอก 1 สวน ทราย หรอื แกลบ 1 สวน) รดน้าํ และหยอดเมล็ดลงในถาดหลมุ ๆละ 1 เมลด็ รดน้าํ เชา-เยน็ 4

5 มะเขอื เปราะ การดูแลรกั ษา การใหนา้ํ ตองใหนาํ้ สมา่ํ เสมอ หลังยายกลาทกุ เชา -เยน็ เมื่อกลาต้ังตวั ดีแลวจึงรดนํ้าเพียงวนั ละครง้ั การใสป ยุ 1. หลังยา ยปลกู 7-10 วัน ใสป ุย สตู ร 46-0-0 อตั รา 30 กโิ ลกรมั /ไร เพ่ือเรงการเจรญิ เตบิ โต 2. ใสป ยุ สูตร 13-13-21 หรือ 8-24-24 อตั รา 50-100 กโิ ลกรัม/ไร โดยทยอยแบง ใสใ นชวงออกดอก ตดิ ผลทกุ ๆ 20 วนั การปองกันกําจัดศตั รูพชื 1. วัชพชื กาํ จดั วัชพชื ทกุ ครง้ั ท่มี กี ารใสปยุ หรอื เมอ่ื วัชพืชเกิดข้ึน 2. โรคผลเนา แหง สดี ํา หรือปลายผลดํา ปองกันและกาํ จดั โดยใสหนิ ปูน หรือ ปูนขาวรองกน หลมุ 1-2 ชอนแกง/หลุม ฉดี พนธาตแุ คลเซยี มในชวงระยะตดิ ผลไปจนถึงเกบ็ เกย่ี ว 3. โรคใบแหง โรคใบจดุ ปองกนั กาํ จดั โดยใชสารปองกันกาํ จดั เชือ้ รา เชน ไดเทนเอ็ม 45 ฉดี พน ทกุ 7 วนั 4. โรคราแปง ปองกนั และกาํ จัดโดยใชส ารปอ งกันกาํ จดั เชือ้ รา เชน กาํ มะถนั ผงชนดิ ละลายนํ้า คาลาเบน เลนเลท ฯลฯ สาํ หรับกํามะถันควรฉดี พน ในเวลาเชามืดท่มี ีอากาศเย็น หรอื ตอนเชา การเกบ็ เก่ียว หลงั ดอกบาน 7-10 วนั จะสามารถเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ไดโดยเก็บผลท่มี ขี นาดพอเหมาะไมอ อ นหรอื แก เกินไป โดยการเก็บเก่ียวใหมขี ้ัวมะเขือตดิ มากับผลดว ย ผลผลติ 8,000-12,000 กโิ ลกรัม/ไร 5

6 มะเขือยาว มะเขือยาว เปน พืชเศรษฐกจิ อีกชนิดหน่งึ ทป่ี ลกู งา ย ผลดก เก็บเกย่ี วไดน าน และปจ จบุ นั สามารถ สงออกได พนั ธุ พันธทุ อนาโด, พนั ธุโ ทมาฮอค, พันธุคาสิโน, พันธมุ สั แตง เปนตน วิธีการปลูก การเตรียมดนิ ไถดินลกึ ประมาณ 30-40 เซนติเมตร ตากดนิ 7-10 วนั ยอ ยดนิ ใหร วนหวานปนู ขาว ในอตั รา 100-300 กิโลกรัม/ไร พรอมใสปยุ หมักหรือปุยคอกอัตรา 2,000 กโิ ลกรมั /ไร และปุยสตู ร 15-15-15 อัตรา 30 กิโลกรัม/ไร คลุกเคลาในแปลง ยกแปลงสงู ประมาณ 30 เซนตเิ มตร กวาง 120 เซนติเมตร รดน้ํา และคลุมดว ยพลาสตกิ เพือ่ รกั ษาความชน้ื และปองกนั วชั พชื กอ นปลูก 2 อาทติ ย การปลกู เพาะเมล็ดในถาดเพาะทม่ี ีสวนผสมของดินทรี่ อนแลว 3 สวน ปุย คอก 1 สว น ทรายหรอื แกลบ 1 สวน รดนา้ํ และหยอดเมล็ดลงในถาดหลุมๆ ละ 1 เมล็ด รดน้ํา เชา-เยน็ เมอ่ื กลา อายุ 35 วนั หรือมี ใบจรงิ 3-4 ใบ โดยมรี ะยะปลกู ระหวา งตน 70-80 และระยะปลูกระหวาง 90-100 เซนตเิ มตร การดูแลรักษา การใหน า้ํ ใหน า้ํ อยา งสม่าํ เสมอ หลังยา ยปลูกทกุ เชา-เย็น เมอื่ กลาตง้ั ตวั ดแี ลว จงึ รดน้าํ เพียงวนั ละครง้ั การใสป ยุ หลงั ยายปลูก 7-10 วัน ใสป ยุ สตู ร 46-0-0 อัตรา 30 กโิ ลกรมั /ไร ใสป ยุ สูตร 13-13-21 หรือ 8-24-24 อตั รา 50-100 กิโลกรมั /ไร ใสช ว งออกดอกตดิ ผลทุกๆ 20 วัน 6

7 มะเขือยาว การปองกนั กาํ จดั ศัตรูพชื 1. วชั พชื กาํ จดั วัชพชื ทุกครง้ั ทีม่ ีการใสปยุ หรอื เม่ือวัชพชื เกดิ ข้นึ 2. โรคผลเนา แหง สดี าํ หรือปลายผลดาํ ปอ งกันและกาํ จดั โดยใสห ินปนู หรือปูนขาวรองกนหลุม 1-2 ชอนแกง/หลมุ ฉดี พนธาตุแคลเซียมในชวงระยะตดิ ผลไปจนถงึ เกบ็ เกีย่ ว 3. โรคใบแหง โรคใบจุด ปองกนั กาํ จดั โดยใชสารปองกนั กาํ จัดเชอื้ รา เชน ไดเทนเอม็ 45 ฉดี พน ทกุ 7 วัน 4. โรคราแปง ปอ งกันและกําจดั โดยใชส ารปอ งกนั กาํ จดั เชอื้ รา เชน กาํ มะถนั ผงชนิดละลายน้าํ คาลาเบน เลนเลท ฯลฯ สําหรบั กํามะถันควรฉีดพน ในเวลาเชา มดื ท่ีมีอากาศเยน็ หรือตอนเชา การเก็บเกยี่ ว หลังดอกบาน 7-10 วนั จะสามารถเกบ็ เกีย่ วผลผลิตได โดยเกบ็ ผลทม่ี ีขนาดพอเหมาะไมออ นหรอื แก เกนิ ไป โดยการเกบ็ เกยี่ วใหมขี วั้ มะเขอื ตดิ มากบั ผลดวย ผลผลติ 5,000-7,000 กิโลกรัม/ไร 7

8 พรกิ ขีห้ นู พนั ธุ จินดา, หวั เรอื , หว ยสีทน 1 อตั รา 50-100 กรัม/ไร วธิ กี ารปลกู แปลงเพาะกลา ไถดนิ ลกึ ประมาณ 15 เซนตเิ มตร ตากดนิ ประมาณ 5-7 วัน หวา นเมลด็ ใหกระจาย ทัว่ แปลง หรอื อาจทําเปน แถวหางกนั แถวละ 15 เซนตเิ มตร หวานกลบดว ยปุยคอก ปยุ หมักหรือดนิ ละเอยี ด รดนํ้าคลมุ ดวยฟางหลงั จากกลางอกได 15-20 วนั จงึ ถอนยา ยปลกู แปลงปลกู ระยะปลูกทีเ่ หมาะสมคือ 50X100 เซนติเมตร ตากดิน 7-10 วนั ใสป ุยคอก หรอื ปุยหมกั อัตรา 2-3 ตัน/ไร ถา ดินมคี วามเปนกรดสูง ควรใสปูนขาวอตั รา 200-300 กโิ ลกรัม/ไร จากนน้ั ทาํ การคลุกเคลา และพรวนดินใหมีขนาดเลก็ หลงั จากใสป นู ขาว 15-20 วนั จึงปลกู พริกได การปลูกควรกดดนิ โคนตนให แนน และระวงั อยาใหรากลอย จะทาํ ใหพ ริกโคนเนาลมไดงาย รดน้าํ ใหชุมแลวใชฟ างคลมุ แปลง ควรทาํ เพงิ บังแดดในระยะเริ่มยา ยปลกู ใหมๆ เพราะตน กลา โตชา สภาพแวดลอม ประเภทดนิ ดนิ แทบทุกชนดิ ชอบดินรว นปนทราย pH 6.0-6.8 ความช้ืน พอเหมาะไมแ ฉะหรอื แหงเกนิ ไป แสงแดดเต็มทตี่ ลอดวนั อุณหภูมิ 24-29.5 องศาเซลเซียส การดูแลรักษา การใสป ยุ สตู ร 15-15-15 หรือ 14-14-21 อัตรา 50-100 กโิ ลกรัม/ไร แบง ใส 2 คร้งั ครัง้ แรกปริมาณ คร่ึงหน่ึงใสต อนปลกู แบบรองพ้นื ใสค รงั้ ท่ี 2 เมอื่ พรกิ อายุ 30 วนั หลังยายปลกู แบง โรยขางตนแลวพรวน กลบ 8

9 พริกขี้หนู การปองกันกาํ จดั ศัตรพู ชื โรคสําคัญ ไดแ ก โรคใบดางหงิก โรคแอนแทรคโนส โรคใบจดุ โรคเหย่ี ว โรครากปม โรคผลเนา แมลงสําคัญ เพลีย้ ไฟ แมลงหวี่ขาว เพลีย้ ออ น สตั วศัตรูพืช ไรขาว การเก็บเกยี่ ว อายกุ ารเก็บเกยี่ วเริ่มเกบ็ ครัง้ แรกประมาณ 65-90 วัน การเก็บเกย่ี วควรเกบ็ ทุกๆ 7 วัน ใชว ธิ ีเดด็ ทลี ะ ผลใชเ ลบ็ จิกตรงรอยกานผลตอกับกง่ิ ซง่ึ พริกจะไดผ ลผลิตนานถงึ 6-7 เดือน หรอื เปนป จนกวา ตนจะเหยี่ ว โทรมตายไป ผลผลิต 800-1,000 กโิ ลกรมั /ไร 9

10 โหระพา โหระพาสามารถบริโภคเปน ผกั สดหรือใชป ระกอบอาหารอ่นื ๆ ได ทาํ ใหอ าหารมีรสชาติและ กลิ่นหอม นา รบั ประทาน ปลูกกันมากแถบเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต พนั ธุ จัมโบ เปนพนั ธุทมี่ ีใบใหญ กลน่ิ หอมแรงเปนทีน่ ิยมโดยท่วั ไป วิธกี ารปลูก การเตรียมดิน ไถดินลกึ ประมาณ 30-40 เซนติเมตร ตากดนิ ไว 1-2 อาทติ ย ยอยดนิ ใหละเอยี ด ถา ดนิ เปน กรด ใหใ ชปนู ขาวในอตั รา 100-300 กิโลกรัม/ไร ใสป ยุ หมักและปยุ คอกอตั รา 2,000 กโิ ลกรมั /ไร ปุยสตู ร 15-15-15 อตั รา 30 กิโลกรัม/ไร คลกุ เคลาใหทัว่ แลวยกแปลงสูงประมาณ 30 เซนติเมตร กวา ง 120 เซนติเมตร การปลกู โหระพาสามารถปลกู ไดโดยใชกงิ่ ชําหรือใชเ มล็ดเพาะเปนตน กลา แลว ยา ยปลูก โดยมี ระยะระหวางตน 25 เซนติเมตร ระยะหา งระหวางแถว 50 เซนตเิ มตร การดูแลรักษา การใหน ้าํ ควรใหน าํ้ พอเพยี งกับความตองการของพืช การใหปุย ใสป ุยสตู ร 15-15-15 หรอื 20-11-11 ในอตั รา 25-30 กโิ ลกรัม/ไร หลังการเก็บเกยี่ วทุกครงั้ การปอ งกนั กาํ จดั ศตั รพู ชื วชั พืช เม่อื มวี ชั พืชขน้ึ มา ตองกําจัดวัชพชื กอ น เพ่ือไมใหแ ยง อาหารโหระพา 10

11 โหระพา การเกบ็ เกย่ี ว ใชม ดี คมๆ ตัดกง่ิ ที่เจริญเติบโตเตม็ ที่ มดั แลว นาํ ไปจําหนาย (อายเุ กบ็ เก่ยี ว 50 วนั ) สามารถเก็บเก่ยี ว ไดหลายครั้ง ผลผลิตประมาณ 4,500-6,000 กโิ ลกรมั /ไร 11

12 กะเพรา กะเพราเปน พชื ทใ่ี ชใ บสดประกอบอาหารเพือ่ ดับกลน่ิ คาวและชว ยใหอ าหารมีกลน่ิ หอมจากนัน้ ยังมี สรรพคณุ เปนสมุนไพร เปน พืชทน่ี ิยมปลกู ในแถบเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต เชน ประเทศไทย มาเลเซีย พนั ธุ เขียวกา นแดง เปน พันธุท ี่มใี บใหญส เี ขยี ว กา นแดง เปน ที่นยิ มโดยทวั่ ไป วธิ กี ารปลูก การเตรยี มดิน ไถดินลกึ ประมาณ 30-40 เซนติเมตร ตากดินไว 1-2 อาทิตย ยอ ยดนิ ใหละเอียด หวา นปนู ขาวในอตั รา 100-300 กโิ ลกรัม/ไร ใสป ยุ หมกั และปยุ คอกอตั รา 2,000 กิโลกรัม/ไร ปุยสูตร 15-15- 15 อัตรา 30 กิโลกรมั /ไร คลุกเคลา ใหท ั่ว แลวยกแปลงสูงประมาณ 30 เซนตเิ มตร กวา ง 120 เซนติเมตร การปลูก กะเพราสามารถปลูกไดโ ดยใชก ่งิ ชําหรือใชเมล็ดเพาะเปน ตนกลา แลวยา ยปลูก โดยมีระยะ ระหวางตน 40 เซนติเมตร ระยะหางระหวา งแถว 40 เซนตเิ มตร การดแู ลรกั ษา การใหน า้ํ ควรใหน้าํ พอเพยี งกบั ความตองการของพืช การใหปุย ใสป ุยสูตร 15-15-15 หรอื 20-11-11 ในอัตรา 30-50 กิโลกรมั /ไร หลงั การเก็บเก่ียวทกุ ครง้ั การปองกันกาํ จัดศัตรพู ชื วชั พืช เมอื่ มวี ชั พชื ขึน้ มา ตองกาํ จัดวัชพชื กอ น เพอ่ื ไมใ หแ ยง อาหารกะเพรา 12

13 กะเพรา การเกบ็ เกีย่ ว ใชม ีดคมๆ เกบ็ เกยี่ วโดยตดั กง่ิ กา นทแี่ ก เจรญิ เตบิ โตเต็มทแ่ี ลว ซึง่ ในไมช า กะเพราจะแตกกิ่งตน ออกมาเชน เดมิ (อายเุ กบ็ เกยี่ ว 40-45 วัน) สามารถเก็บเกย่ี วไดหลายครงั้ ผลผลิตประมาณ 4,500-6,000 กโิ ลกรมั /ไร 13

14 มะละกอ มะละกอ เปน ผลไมลมลุกขนาดกลางสูงประมาณ 2-7 เมตร ใหผลตลอดป เปน ทน่ี ยิ มบริโภคทั้งผล ดิบและผลสกุ ผลดิบนาํ มาปรุงอาหาร ผลสุกรบั ประทานเปน ผลไมม ีกลิ่นและรสหวานฉ่ําช่นื ใจ มีคณุ คาทาง โภชนาการสูง เปน แหลงเบตาแคโรทีน ซ่ึงชว ยปอ งกนั เซลลข องรางกายมใิ หถ กู อนมุ ลู อิสระทาํ ลาย มีวิตามนิ ซแี ละแคลเซียมสงู ยางมะละกอมสี ารพาเพอิน มีคุณสมบตั ิชว ยยอ ย สามารถนาํ ไปใชป ระโยชนใ นทาง อุตสาหกรรมไดห ลายอยาง เชน การรกั ษาแผลเรื้อรงั ลบรอยบนผิวหนงั และชว ยยอ ยอาหาร พนั ธุ มะละกอพนั ธุที่นิยมปลูก ไดแ ก แขกดํา แขกนวล ทา พระ โกโก สายน้าํ ผงึ้ เปน ตน ดอกมะละกอ มี 3 ประเภท คือ ดอกตัวผู ดอกตวั เมีย และดอกกระเทย อยแู ยกกนั ละตน ผลของตนตัวเมยี มลี กั ษณะกลมปอม เนื้อบาง ผลตนกระเทย มีลกั ษณะเรยี วยาว เนือ้ หนา ซง่ึ มีลักษณะที่ตลาดตอ งการ สว นตนตวั ผูจะไมต ิดผล 14

15 มะละกอ วธิ ีการปลูก การปลกู เตรียมหลมุ ปลกู ขนาด กวาง x ยาว x ลกึ 50 x 50 x 50 เซนตเิ มตร ระยะปลกู 3 x 3 เมตร ยอ ยดนิ ในหลุมใหล ะเอยี ด ใสป ยุ หมักหรือปุยคอกประมาณ 5 กิโลกรมั /หลมุ คลกุ เคลา ดนิ และปยุ คอกใหเ ขา กัน ถอดตนกลามะละกอออกจากถงุ ดาํ นาํ ตน กลา ลงปลูกในหลมุ ทเ่ี ตรียมไว กลบดนิ ลงหลมุ กดดินบรเิ วณ โคนตน ใหแ นน รดน้ําใหชมุ ถาดินยบุ ตวั ใหเ ตมิ ดนิ อกี ใสป ุย สูตร 15-15-15 ประมาณ 1 กาํ มอื โรยรอบโคน ตน ทกุ 2-3 เดอื น การปองกันกาํ จดั ศตั รูพืช การปลกู บรโิ ภคในครวั เรือนไมค วรใชสารเคมใี นการกําจดั ศัตรพู ืช หากพบศตั รพู ืชใหใ ชสารสกดั จากธรรมชาติ เชน สารสกดั จากสะเดา การเกบ็ ใบทเ่ี ปนโรคและแมลงไปทําลาย การใชแมลงศตั รูพืช ธรรมชาตกิ ําจดั ทาํ ใหไ ดผ ลผลติ ปลอดภัยจากสารพษิ ไวบ ริโภคในครัวเรอื น ตนทไ่ี มมอี าการของโรค หลกี เลีย้ งการปลกู ในบริเวณที่มพี ชื ตระกูลแตงหรือใกลต น มะละกอท่ี แสดงอาการ หากพบตน ทแี่ สดงอาการใหถ อนและเผาทาํ ลาย โรคแมลงทสี่ ําคญั 1. โรครากเนาโคนเนา บริเวณโคนตน สวนกลางหรอื สว นลางทตี่ ดิ กบั ผิวดนิ จะเกดิ เปน รอยฉํา่ น้ํา ตอ มารอยนัน้ จะเนา เปน สดี าํ หรอื สนี า้ํ ตาล มีกลิน่ เหม็นเมอื่ เปน ถึงยอด ใบจะเฉาติดกบั ลาํ ตน และตายใน ท่ีสดุ การควบคมุ ถา พบตน เร่มิ เปนโรคนใี้ หถากทง้ิ ใสปนู ขาวลงในหลมุ ทถ่ี อนทิ้ง พ้นื ที่ปลกู ควรมกี าร ระบายนํ้าดี 15

16 มะละกอ 2. โรคใบดา งหรอื ไปจดุ วงแหวน ใบมะละกอจะซดี เหลอื ตอ มาเปน สีเขยี วสลับเหลอื ง เนือ้ ใบไมเ รียบ ถา เปน มากใบจะแคระแกรนบดิ เบี้ยว ลาํ ตนและแสดงอาการเปน วงสเี ขยี วหรือเปน ขีดเลก็ ๆ ขอและปลอ งสั้น ผิดปกติ ผลจะเปน จดุ เลก็ ๆ คลายวงแหวนเนอื้ ในแขง็ เปน ไต เมอ่ื ชิมมรี สขม การควบคุมตอ งเลอื กเมลด็ จาก ตนที่ไมมีอาการของโรค หลกี เลี้ยงการปลูกในบริเวณทมี่ ีพชื ตระกลู แตงหรือใกลต น มะละกอทแ่ี สดงอาการ หากพบตน ทแี่ สดงอาการใหถ อนและเผาทําลาย การเก็บเก่ียว ตน มะละกอ จะเริม่ ออกดอกเมื่ออายุประมาณ 3-5 เดอื น หลังปลูก สามารถเก็บเก่ียวผลดิบไดเ ม่ือผล อายุ 3-4 เดอื น และเกบ็ ผลสกุ เมือ่ ผลอายุ 5-6 เดือน หลังดอกบาน หากมกี ารดูแลกส็ ามารถเกบ็ ผลไดต ลอดป ตนมะละกอสามารถใหผ ลผลิตไดนาน 3-4 ป 16

17 มะลิ พันธุ พันธแุ มกลอง ทรงพมุ ใหญ หนาและทบึ เจรญิ เติบโตเร็ว ใบหนาปลายใบมน สีเขียวเขม ชวงขอ ใบ หาง ดอกใหญ กลม มดี อก 1 ชุดๆละ 1 ดอก ดอกไมตก พนั ธุราษฎรบ รู ณะ ทรงพมุ เลก็ กวา คอ นขา งทึบ ปลายใบเรียว เลก็ ชว งขอใบคอ นขางถี่ ดอกเล็กเรยี ว แหลม มักมี 1-2 ชดุ ๆละดอก ดอกดก ทยอยใหดอก พันธุช ุมพร คลายพนั ธุร าษฎรบ ูรณะและทรงพุม โปรงกวา ใบเรียวกวา สีออ นและบางกวา ขอใบถี่ ดอกเลก็ เรยี วแหลม ดอกมมี ากกวา 2 ชดุ ๆละ 3 ดอก ดอกดกมากแตท ้งิ ระยะออกเปน ชว ง ๆ วิธีการปลกู นิยมปลูกในชว งตน ฤดูฝน ระยะปลูกท่เี หมาะสมคือ 70X90 เซนติเมตร หากจะปลกู มะลิใหมอี ายยุ นื ยาว ควรขดุ หลุมลึก กวาง และยาวดานละ 50 เซนติเมตร ใสปุยคอก ใบไมผ ุหรอื ปุย หมัก และวัสดอุ น่ื ๆ ใน อตั ราสวน 1:1:1 พรอ มกับเตมิ ปุยซปุ เปอรฟอตเฟส (0-46-0) และปยุ ผสมสตู ร 15-15-15 อยางละ 1 กํามือ คลุกเคลาใหเ ขา กนั แลว ใสกลับลงไปในหลมุ ใหม ท้งิ ไวป ระมาณ 7-10 วนั จึงนาํ เอาตน มะลิที่ซ้อื มา หรือได จากการปก ชําลงปลูก การดูแลรักษา การใหนํ้า มะลิจะตอ งการนา้ํ พอสมควร การใหปุย ใหใ ชป ุยสตู ร 15-15-15 หรอื 16-16-16 อตั ราการใสป ยุ ขน้ึ อยกู บั ขนาดของทรงพุม ใสเดอื นละครงั้ โดยการหวา นและรดนาํ้ ตาม การตัดแตง หลังจากปลูกมะลไิ ปนานๆ แลวมะลิจะแตกกง่ิ กา นสาขามากมาย ควรตดั แตทรงพุม ใหโ ปรง 17

18 มะลิ การปองกนั กําจัดศัตรพู ืช เพลี้ยไฟ เพลย้ี ไฟทั้งตวั ออนและตวั เตม็ วยั ทําลายโดยการดดู น้ําเล้ยี ง โดยเฉพาะ ดอกและใบ ทาํ ใหดอกแคระแกรน เล็กลง ใบหงิก งอเปนคล่นื มีขาวซีด หรือถา มกี ารทําลายรุนแรงสว นนนั้ ๆ จะเปน รอย ดางสนี า้ํ ตาล เหย่ี วแหง การปอ งกันกําจดั ถา มีการระบาดทาํ ลายมาก และจําเปนตอ ง ใชส ารเคมใี หใ ช ชนิดใดชนดิ หนึ่ง คอื สารคารโ บซัลแฟน(พอสซ 20% อีซ.ี ) อัตรา 30-50 ซีซ.ี /น้ํา 20 ลิตร,สารโปรไธโอฟอส(โตกไุ ธออน 50% อซี .ี ) อัตรา 20-30 ซีซี. ตอนํ้า20 ลติ ร เปนตน หนอนเจาะดอกมะลิ ตวั หนอนเจาะเขาไปอาศัยกนิ อยภู ายในดอกมะลิ โดยกัดกนิ เกสรดอกและกลีบ ดอกดานในทําใหเ หน็ กลบี ดอกดานนอกเปน รอยช้าํ เหี่ยวแหงและรวง ตัวเมียวางไขบ นกลีบดอกมะลิ หรือ กา นกลีบเล้ียง ยอดออ น ใบออ น ตวั หนอนเมอื่ ฟกออกมาจะเจาะเขาไปในดอกทันที ถา ถกู ทาํ ลายตง้ั แตย ังเปน ดอกเล็ก กจ็ ะเหย่ี วแหง เปน สนี ํา้ ตาลและรวงหลน กอ นที่จะเจริญเปน ดอกระยะสง ดอก การปอ งกันกําจัด สารเคมีกาํ จัดท่ไี ดผล ไดแ ก สารไพรที รอยสังเคราะห เชน ไซเปอรเ มทรนิ (แอซ คอรด 15% อีซ.ี )อัตรา 30 ซีซี.ตอ นา้ํ 20 ลติ ร ไซเปอรเมทรนิ (รพิ คอรด 15% อีซ.ี ) อตั รา 10 ซีซ.ี ตอนํา้ 20 เปน ตน การเกบ็ เกีย่ ว ดอกมะลิตองเก็บขณะดอกตมู มีความเจรญิ เต็มที่ มีลกั ษณะสีขาวนวล วธิ ีเก็บใหใ ชมอื เดด็ ตรงกาน ดอกใตก ลีบเล้ียง 18

19 ชบา พันธุ มมี ากมายหลายพันธุ ปจ จุบนั มีการผสมเกศรพฒั นาสายพนั ธชุ บาใหมๆ ออกมาใหไดป ลกู เลน ประดับสวนอยูต ลอดเวลา ดอกชบามที ้ังดอกซอ น และดอกรา หมายถึงกลบี ดอกเดยี ว ไมซอน ทงั้ ดอกเลก็ และดอกใหญ สีก็มหี ลากหลายท้ัง สแี ดง ชมพู แสด ขาว เหลอื ง มวง โดยจะมเี กสรอยตู รงกลาง ชูต้ังข้ึนมา เหนอื ดอก นอกจากสายพนั ธุทหี่ ลากหลายแลว ชบายงั มแี ยกออกไปอีก เชน ชบาดนิ ลักษณะเปน ไมพ มุ เต้ยี คลมุ ดิน ตน จะทอดยาวไปกับพนื้ ดนิ ชบาดาง แตกตา งจากชบาอนื่ ตรงที่ใบจะมสี ขี าวดา งประปรายเปนลาย ขอบใบหยกิ เปน ฟน เลื่อย ดอกเดย่ี ว สีแดงสด ชบาหนู ลาํ ตนและดอกเลก็ เปนไมกึ่งเลือ้ ย ชบาหนูใหญ ใบลกั ษณะคลา ยใบชบาท่ัวไป เปนไมพ ุมชนาดกลาง เวลาบานดอกจะมลี ักษณะคลาย รม ท่ีหบุ ยังไมไ ดก างออก มสี ีแดงสด นอกจากน้ัน สายพันธุตางประเทศท่ีนิยมในปจ จบุ ัน เชน ชบาออสเตรเลีย ซ่งึ จุดเดน อยทู ี่สีสัน และความใหญของดอก สวนลักษณะตน เหมอื นชบาทัว่ ไป วธิ กี ารขยายพันธุ การปก ชํา เลือกก่งิ ทีไ่ มแ กไ มอ อ นเกนิ ไป ตดั เอาใบแกอ อกใหเหลอื 2-3 ใบ แลวอาจจมุ นํ้ายาเรงราก แลว นําไปปก ชาํ ในถุงดาํ ที่ใสข ้ีเถาแกลบแลวรดนาํ้ ใหช ุม นําถุงพลาสติกใหญสวมทบั ถุงชาํ มัดปากถุงใหแนน ต้ังท้งิ ไวใ นรม ประมาณ 1 เดอื น รากจะงอดออกมา จากนัน้ นําไปปลกู ในกระถางทใี่ สดินไดเลย 19

20 ชบา การดูแลรักษา การใหนาํ้ รดนา้ํ วันละ 1-2 ครัง้ ในตอนเชา และตอนบาย หากเปน ชวงฤดฝู น ไมตองใหน ํา้ บอ ย หาก ใหน ้าํ จนแฉะมากเกนิ ไปจะทําใหระบบรากเนาได การใหป ยุ ถาปลูกในกระถางใสปยุ สตู รเสมอ เชน 16-16-16 ประมาณ 10 เม็ด ตอตน ตอ ครั้ง ประมาณ 10 วนั ตอครั้งใชว ธิ กี ารใสยอนๆ แตบอ ยครั้ง แสงแดด ถาตอ งการใหชบาออกดอกดก ควรปลูกไวก ลางแดด แสงแดดมสี ว นทาํ ใหด อกมสี สี วย และถาตัดแตงก่ิงท่ีติดดอก แลวออกกิ่งใหมก ็จะไดด อกอีก แตถา ตดั กง่ิ แลว ยงั แตกกิง่ กบั ใบเพ่มิ ขนึ้ มา แตไ มมี ดอก อาจเน่อื งจากใหน ํา้ มากเกนิ ไป การใหน าํ้ ตองใหแ ตพ อดี ไมมากไมนอยเกนิ ไป ถา ไมม ีดอก ตอ งใหปุย ชวยโดยสลับดว ยการใชป ุยสตู รท่ีมีฟอสฟอรัสสูง เชน 12-24-12 , 8-24-24 เปน ตน การปองกันกําจดั ศตั รูพืช เพล้ียไฟ ไรแดง จะระบาดมากในชว งแลง มมี ดเปน พาหนะนําเพลีย้ ขึ้นตน ถา ตดั มดไดก ต็ ดั วงจร เพลย้ี ได สวนไรแดง ใชสารสะเดาฉีดปองกัน เมื่อเขา ฤดฝู น เพลีย้ ไฟ และไรแดงจะลดนอยลง นอกจากนัน้ ยัง อาจพบแมลงศัตรอู นื่ ๆ เชน หนอนมว นใบฝา ย หนอนคบื ฝาย เพลีย้ ออ น หนอนเจาะลําตน กาแฟ 20

21 เขม็ พนั ธุ เขม็ แสด จะแตกหนอเปน กอโต เปน พรรณไมท รงเตี้ยแคระ ลําตน สงู ประมาณ 1 ฟตุ มใี บหนาแขง็ ซอ นชิดติดกนั ดอกจะดกและแนน ออกดอกเปน ชอ กานชอตัง้ ตรงยาวประมาณ 15 เซนตเิ มตร ชอหนงึ่ จะมี ดอกราว 50 ดอก ดอกมสี ีสมออนจนถงึ สม แก มีเกสรเหน็ เปนจดุ สีดาํ เข็มแดง เปน พรรณไมต นเต้ยี ออกดอกตรงสว นยอดของตน กานชอ ดอกจะตง้ั แตไมแ ขง็ เทาเข็ม แสด ยาว ประมาณ 20 เซนตเิ มตร ดอกมีสีสม อมแดงหรอื แดงสดใส ปลายเกสรมีสมี วง ดอกจะอยทู นถึง 2 สัปดาห จะออกดอกราวเดือนเมษายน-พฤษภาคม เขม็ เหลือง หรือที่เรียกเข็มเศรษฐี เปน พรรณไมพุม มีลําตนสงู ประมาณ 8-15 ฟตุ ออกดอกเปน ชออยู ตามสวนยอดของลําตน ดอกจะไมค อ ยดกนัก ชอดอกใหญป านกลาง ดอกจะมหี ลายสี เชน สีแดงสม สีเหลือง แดงแสด และสแี ดงเลือดนก แตสวนใหญจ ะพบสแี ดงเลอื ดนก 21

22 เข็ม วธิ ีการขยายพนั ธุ ขยายพันธุดว ยการตอน และปก ชาํ กิ่ง การดแู ลรักษา เปนไมท ช่ี อบอยูกลางแจง ควรปลกู ในดนิ รว นซุยและมคี วามชื้นพอเหมาะ ตองการนํา้ นอ ยถงึ ปานกลาง การปองกนั กําจัดศตั รูพืช ตน เขม็ ไมค อยมีปญหาเร่ืองโรคและแมลง แตอ าจพบการทาํ ลายจากหนอนเขยี วหวาน หนอนมว น ใบสม หรอื หนอนหอ ใบ หนอนปลอกเล็ก 22

23 พดุ พนั ธุ พุดจีบ ทรงตน คลายพุดซอน เปน พรรณไมพมุ เตี้ย ทรงพมุ หนาแนน และทบึ สงู ประมาณ 4-8 ฟตุ เมอ่ื เด็ดใบดจู ะมยี างสีขาวๆ ไหลซมึ ออกมา จะออกดอกตามงามกิ่งใกลๆ กับยอด ซึ่งจะออกเปน ชอ ๆ หนงึ่ มี ดอกประมาณ 10-15 ดอก และจะบานทลี ะดอกเทานน้ั กลบี ดอกจะซอนกนั อยู 3 ชนั้ ๆละ 5 กลบี ดอกมสี ี ขาว ดอกจะดกมกี ล่นิ หอมออ นๆ พดุ ซอ น มลี กั ษณะคลายตน พุดจบี แตจ ะไมม ยี างสีขาวอยูใ นตน และใบเหมือนพดุ จบี สว นมากจะ ออกดอกเปน ดอกเดย่ี ว อยูต ามงา มกง่ิ ตอนใกลๆ กบั ตรงสวนยอด ลักษณะของดอกเหมือนๆกบั ดอกพุดจีบ ดอกมสี ีขาวและกลีบดอกจะซอ นกันหลายช้นั มกี ลนิ่ หอมออนๆ พดุ ตะแคง เปน พรรณไมพ ุม ยืนตน ขนาดเตยี้ ๆ มลี าํ ตน สูงประมาณ 8 ฟตุ ดอกออกเปน ชออยูตาม ปลายก่งิ ลกั ษณะดอกจะคลายๆ ดอกมะลิ แตล ะผิดกนั ทต่ี รงสีเทา นน้ั คอื เม่ือดอกบานใหมๆ จะมสี เี หลือง นวล แตพอบานเตม็ ทแี่ ลว จะเปน สีขาว กลบี แตล ะกลีบจะบดิ งอตะแคงตามกนั เหมือนกังหนั ดอกมกี ลิน่ แรง จะผลิดอกตลอดปแ ตจ ะดกมากในฤดฝู น วธิ ีการขยายพนั ธุ ขยายพนั ธุดว ยการตอน การเพาะเมลด็ และ การปก ชาํ 23

24 พดุ การดูแลรักษา เปน พรรณไมก ลางแจง ชอบแสงแดดจดั แตก ็สามารถอยูในรมราํ ไรได ข้นึ ไดด ใี นดนิ ทีร่ วนซุยและมี ความชุมช้นื พอสมควร ตอ งการน้าํ ปานกลาง การปอ งกนั กาํ จดั ศัตรูพืช ตน พุดไมค อ ยมีปญหาเร่อื งโรคและแมลง แตอ าจพบการทําลายของเพล้ยี หอย 24

25 เรยี บเรียงโดย * กลุมสง เสรมิ การผลิตผกั * กลุมสง เสริมการผลติ ไมด อกไมประดับ * กลุมงานอนบุ าลและขยาย จดั ทาํ เปน หนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ สโ ดย * ศนู ยว ทิ ยบริการเพ่ือสง เสริมการเกษตร สํานักพัฒนาการถา ยทอดเทคโนโลยี กรมสงเสริมการเกษตร โทร 0-2579-5517 E-Mail : [email protected] 25