เทคโนโลยีการผลิตส้มและการจัดการ

เอกสารประกอบการบรรยาย โครงการเทคโนโลยีการผลิตสมเหลื่อมฤดูเพื่อปองกันผลผลิตสมลนตลาด 2544 PL- 080 เทคโนโลยีการผลิตสมและการจัดการ รศ. อําไพวรรณ ภราดรนุวัฒน, รศ.ดร. นพิ นธ ทวีชัย, ดร. ปราณี ฮมั เมอลง้ิ ค ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร เมื่อคิดจะปลูกสม • เรม่ิ ตน ดี มีชัยไปกวาครึ่ง • นา้ํ ดี • ดนิ ดี • พนั ธดุ ี • ทุนดี • รดู ี • รูเ ขารเู รา รบรอ ยครง้ั ชนะรอ ยหน • รูจักตนสม และความตอ งการของตน สม • รูจัก โรค แมลงศัตรู และการจัดการ • รูจักสารเคมเี กษตรและการใชอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ • รูจ กั การตลาด • รูจกั การบริหารหรือการจดั การฟารม สําหรบั ผเู ปน เจา ของ • มีใจรัก (ละเอยี ด รอบคอบ และอดทน) • มีประสบการณ (หรือ มเี พอ่ื น/พี่เลี้ยง/ผูรู) • มีความพรอม (ในการพฒั นาและตดิ ตามงาน วิทยาการใหมๆ) • มีเหตุผล (ในการตดั สนิ ใจเพอ่ื แกป ญ หาตา ง ๆ ในการทํางาน) • มีประสิทธิภาพ (ในการบรหิ ารบคุ ลากรและการจดั การฟารม อยา งเปน ระบบ)

สิบคาํ ถามสําหรบั การปลกู สม 1. รูจักตน/ชนิด/สายพันธุ ของสม ? 2. รูจัก โรค แมลง และการจัดการ ? 3. รูจัก ชนดิ และโครงสรา งของดนิ ปลกู ? 4. รูจักปจจัยการผลิตและตนทุนการผลิต ? 5. รจู กั ตลาด ? 6. การเลอื กกง่ิ พนั ธตุ น พนั ธุ ? 7. การปลกู /การดูแล ? 8. การใหน า้ํ /ปรมิ าณนา้ํ ทต่ี น สม ตอ งการ ? 9. การใหปุยและแรธาตุอาหาร/ปรมิ าณ ? 10. การควบคมุ การเจรญิ เตบิ โตของตน สม ? สิบขอที่ \"อยา \" กระทําในการปลกู สม 1. อยา ปลกู ตน /กง่ิ พนั ธสุ ม \"ลกึ \" 2. อยาปลอ ยใหต น สม ปลกู ใหม \"โยกคลอน\" 3. อยา ลมื ปลกู ตน พชื \"กําแพงลม\" 4. อยา ปลอ ยใหต น สม \"หิว\" 5. อยาไว \"ลกู \" มากจนเกนิ กําลงั ตน 6. อยาใช \"ยาชุด\" 7. อยาใสป ยุ \"ใกลโ คนตน สม \" 8. อยา ฉดี \"ยาฆาหญา\" ในระยะยอด/ใบ/ลกู \"ออ น\" 9. อยาใส \"ปุยคอก\" ในฤดฝู นและกอ นเกบ็ 1-2 เดอื น 10. อยา \"ขยัน\" ในวนั ดอกบาน ชนดิ ของสม ทม่ี คี วามสําคญั ทางเศรษฐกจิ • มะนาว (limes) - พันธุแปน - พนั ธไุ ข - พนั ธอุ มี นั • สมเปลอื กลอ น (mandarins) - สม เขยี วหวานพนั ธกุ ง่ิ ออ น - สม เขยี วหวานพนั ธกุ ง่ิ แขง็ - สม ฟรมี องต

- สม โชกนุ หรอื พนั ธสุ ายน้าํ ผึ้ง - สมสายพันธุจากตางประเทศ • สมติดเปลือก (sweet oranges) - สม เชง สม เกลย้ี ง สม ตรา • สมโอ - พนั ธทุ องดี - พนั ธุนาํ้ ผึ้ง - พนั ธขุ าวแตงกวา อายกุ ารเกบ็ เกย่ี วของผลสม ชนดิ ของสม อายุเกบ็ เกย่ี ว(เดอื น) เดือนท่รี าคาสูง กพ.-มีค.-เมษ. มะนาว 4.5-5.5 สค.-กย. สม ฟรมี องต 8-8.5 กพ.-เมย. กค.-สค. กพ.-เมย. กค.-กย. สมเขียวหวาน 9-10 สค.-กย. สมโชกุน(สายนา้ํ ผึ้ง) 10-12 กค.-กย. สมเชง สม ตรา สม เกลย้ี ง 8 สมโอ 7.5-8 ธาตอุ าหารทจ่ี ําเปน ตอ การเจรญิ เตบิ โตของพชื ธาตปุ ยุ คารบ อน (C) นํา้ และ อากาศ ธาตปุ นู ไฮโดรเจน (H) ธาตอุ าหารหลกั ออกซิเจน (O) ธาตอุ าหารรอง ไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรสั (P) จุลธาตุ โปตัสเซียม (K) แคลเซียม (Ca) แมกนีเซียม (Mg) กาํ มะถนั (S) เหล็ก (Fe) สงั กะสี (Zn) แมงกานีส (Mn) ทองแดง (Cu) โบรอน (B) โมลบิ ดนี ม่ั (Mo) คลอรีน (Cl)

สารเคมเี กษตร (Agricltural chemicals) 1. ปยุ 2. ธาตุอาหารรองและจลุ ธาตุ 3. สารปอ งกนั กําจดั ศตั รพู ชื 3.1 สารปอ งกนั กาํ จดั แมลง 3.2 สารปอ งกนั กาํ จัดไร 3.3 สารปอ งกนั กาํ จักโรคพืช 3.3.1 สารปอ งกนั กาํ จดั เชอ้ื รา 3.3.2 สารปอ งกนั กาํ จัดเชื้อแบคทีเรีย 3.3.3 สารปอ งกนั กาํ จดั ไสเ ดอื ดฝอย 3.4 สารควบคุมวัชพืช 4. อาหารเสรมิ พชื 5. ฮอรโมนและสารควบคมุ การเจรญิ เตบิ โตพชื 6. สารเสรมิ ประสทิ ธภิ าพ 7. สารอน่ื ๆ ปยุ (Fertilizers) ปยุ (Fertilizers) ปุยวิทยาศาสตร(ปยุ เคม/ี ปุย อนินทรยี ) ปยุ อนิ ทรยี  (Inorganic fertilizers) (Organic fertilizers) แมปุย ปยุ ผสม ยเู รยี สตั ว พชื แมปุยไนโตรเจน แมปุยฟอสฟอรัส แมปุยโปตัสเซียม ปยุ ครบสูตรเชน 15-15-15 25-7-7 ปยุ ไมครบสูตรเชน 16-20-0 20-20-0

ชนิดของปยุ อนิ ทรยี ท น่ี ยิ มใชก บั พชื และปรมิ าณธาตอุ าหารโดยประมาณ ชนิดของปุย %ไนโตรเจน %ฟอสฟอรสั %โปตสั เซียม 1. มลู ควาย 0.97 0.69 1.66 2. มลู ววั 0.32 0.21 0.16 3. มลู สกุ ร 4.มลู ไก .060 0.46 0.44 5. มลู เปด 6. มลู คา งคาว 2.71 6.31 2.01 7. มูลนกกระทา 8. เลอื ดแหง 0.83 1.80 0.43 9. พงั พดื 10 หนงั สตั ว 3.11 12.20 0.57 11. เขาสตั วป า ปน 12.กระดกู ปน 2.71 3.61 2.01 13.กากนา้ํ ตาล 14.ใบทองหลาง 8-12 0.30-1.50 0.50-0.80 15.กากเมลด็ ฝา ย 5-10 1-3 1-15 7.52 0.05 0.01 16.09 0.12 0.54 3-4 20-30 0.03-0.68 2.93 6.81 0.04 2.82 0.55 0.12 6-9 2-3 1-2 4-7 1-1.50 1-1.50 16.กากเมลด็ ละหงุ 7-10 2-3 1-2 17.กากถว่ั ลสิ ง ปนู และการใชป นู ชนิดของปนู ทใ่ี ชใ นการเกษตร 1. พวกออกไซด ไดแก แคลเซยี มออกไซด และ แมกนเี ซยี มออกไซด หินปูน/เปลอื กหอย+ความรอ น CaO + CO2 โดโลไมท + ความรอ น CaO + MgO + CO2 ความบรสิ ทุ ธข์ิ องออกไซด ~ 85-98% 2. พวกไฮดรอกไซด ไดแก แคลเซย่ี มไฮดรอกไซด แมกนีเซียมไฮดรอกไซด หินปูน/เปลอื กหอย + ความรอ น Ca(OH)2+Mg(OH)2 ปูนประเภทนี้กัดผิวหนังและความบริสุทธิ์ประมาณ 95-96% 3. พวกคารบ อเนต ไดแก หินปูน และโดโลไมท เม่ือนาํ มาบดใหม ขี นาด 60 เมช เรียกวา ปนู เกษตร ความบรสิ ทุ ธป์ิ ระมาณ 75-95% 4. พวกซัลเฟท ไดแก ปูนยิปซั่ม (CaSO4) เมอ่ื ใชแ ลว ไมเ ปลย่ี นแปลง pH ของดนิ มากนกั เหมาะสาํ หรบั ดนิ ดา ง

ชนิดของปนู ขาวทใ่ี ชใ นการเกษตร มีดังนี้ 1. หนิ ปนู บดละเอยี ด (แคลเซียมคารบ อเนต) มคี ณุ สมบตั ทิ างเคมอี ยา งเดยี วกนั กบั หนิ ฝนุ ขเ้ี ลอ่ื ย หินออน เปลอื กหอยบดละเอยี ด มรี าคาถกู เหมาะสาํ หรบั การใชแ กไ ขดนิ เปน กรด 2. ปูนมารล คือ หินปูนที่ผุกรอนตามธรรมชาตเิ กดิ การสลายหลดุ เปน กอ นเลก กอ นนอ ยออ นตวั ลง กวาเดมิ หลงั จากหนิ ปนู ผพุ งั จะสะสมเปน ชน้ั ใตด นิ ชน้ั ปนู มารลทอ่ี ยใู ตผ วิ ดนิ จะถกู นําไปใชใ นการเกษตร เกิดตามบรเิ วณภเู ขาหนิ ปนู ในไทยพบที่ จ.ลพบรุ ี และ จ.สระบรุ ี ดนิ มารลมีองคป ระกอบทางเคมเี หมอื นหิน ปูน แตม ดี นิ และอนิ ทรยี ว ตั ถปุ นอยบู า ง ปนู มารลควรมคี วามบรสิ ทุ ธ์ิ 80% ของหนิ ปนู หรอื มีฤทธิ์ 0.8 เทา ของหนิ ปนู 3. ปนู เผา (แคลเซียมออกไซด) คอื หินปูนหรือเปลือกหอยนาํ มาเผาจนสกุ เมอ่ื เยน็ แลว จงึ บด ละเอียด มีฤทธแิ์ กก รดไดม ากกวา หนิ ปนู บด 1.78 เทา มปี ฏกิ ริ ยิ ากบั กรดรนุ แรงละลายน้าํ ไดม ากกวา ปนู 2 ชนิดแรก ขณะละลายนา้ํ จะรสู กึ รอ น หากใสใกลตนพืชอาจทาํ ใหเหี่ยวเฉา หรอื ตาย จงึ ควรระวงั ไมใ หส มั ผสั ตนพชื โดยตรง 4. ปนู ขาวหรอื ปนู ชน้ื (แคลเซยี มไฮดรอกไซด) คือ ปนู ขาวทม่ี ขี ายตามรา นวสั ดกุ อ สรา งตา งๆ ใช ผสมกับปูนซีเมนตใ ชใ นงานกอ สรา ง สามารถใชใ นการแกด นิ เปน กรดไดโ ดยเฉพาะการแกไ ขนา้ํ ทเ่ี ปน กรด ขบวนการผลิตเกดิ จากการเผาหนิ ปนู หรอื เปลอื กหอยจะไดป นู เผาและแดน้ําในขณะทป่ี นู เผายงั รอ น ๆ ก็จะ ไดปูนขาวมฤี ทธเ์ิ ปน 1.35 เทา ของหนิ ปนู บดแตร าคาแพงกวา เมอ่ื ละลายน้าํ จะไมร อ น 5. ปนู โดโลไมท (แคลเซียมแมกนีเซียมคารบอเนต) เปน หนิ ปนู ทม่ี แี มกนเี ซยี มปนอยใู นไทยมี แมกนีเซียมปะปนอยใู นหนิ ปนู 2-8% มลี กั ษณะเหมอื นหนิ ปนู บดละเอยี ด ไมส ามารถพสิ จู นไ ดโ ดยวธิ อี น่ื นอกจากการวิเคราะหหาแมกนีเซียมที่เจือปน โดยวธิ ที างเคมใี นหอ งปฏบิ ตั กิ าร มฤี ทธิ์มากกวา หินปนู โดย ท่ัวไปมรี าคาแพงกวา หนิ ปนู แตถ กู กวา ปนู กอ สรา ง จดั ทาํ เอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร