แม่ฮ่องสอน

ทอ่ งเทีย่ ว เรียนรู้ อยู่นานนาน มีประสบการณว์ ิถีงานหัตถกรรม เมอื งสามหมอก รสนิยมดี แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอร์ คราฟท์สเตย์

ดอยสเตอร์ คราฟท์สเตย์ : DoiSter CraftStay ด้วยคำ�ว่า craft น้ันมีความหมายว่า การทำ�ด้วยมอื ดว้ ยทกั ษะ ดว้ ยฝมี อื การทำ�ด้วยมือย่อมใช้เวลา ดังน้นั อกี นัยหนึ่ง craft จงึ หมายถงึ การทำ�อะไรชา้ ๆ ค่อยเป็นค่อยไป คราฟทส์ เตย์ จึงมีความหมายถงึ ทง้ั การเดนิ ทางทอ่ งเที่ยวเพือ่ เรยี นรูศ้ ิลปวฒั นธรรม งานหตั ถกรรมของทำ�มอื ต่าง ๆ ไดล้ งมือทำ�เรียนรู้ จากชา่ งฝมี ือในท้องถิน่ ค่อย ๆ ทำ� ค่อย ๆ เรยี นรู้ รวมถงึ การเดนิ ทางท่องเท่ยี วท่ใี หเ้ วลาช่นื ชมกับสง่ิ ต่าง ๆ ที่อยู่รอบตวั คอ่ ย ๆ ซมึ ซบั ไม่ตอ้ งรีบเร่ง เรยี กได้ว่า \"ยิง่ อยูน่ าน...ก็ยง่ิ ลกึ ซงึ้ \" ดอยสเตอร์ คราฟท์สเตย์ จึงม่งุ เนน้ ใหผ้ ้คู นได้ออกเดนิ ทาง มาทำ�ความรจู้ ักเพือ่ นชาวดอย พน่ี อ้ งกล่มุ ชาติพันธวุ์ รรณา ใชเ้ วลาในการเรยี นรจู้ ากกนั และกันผ่านงานศลิ ปหัตถกรรม และวิถชี ีวติ อยูด่ ้วยกันนานอกี สกั นิด เพ่ือความผกู พัน ทีห่ นนั่ แน่น และความเข้าใจต่อกนั ทีล่ ึกซึ้งยิง่ ขึ้น ดอยสเตอร์ คราฟท์สเตย์ ทแ่ี ม่ฮอ่ งสอน ดว้ ยอาศยั อยเู่ มืองในหุบเขา ในอดีตการเดนิ ทางยากลำ�บาก ทง้ั การเข้าเมืองแมฮ่ อ่ งสอน หรอื จะไปเมอื งใหญ่ใกลเ้ คยี ง อย่างเชยี งใหม่ ขา้ วของเครื่องใช้ต่าง ๆ ในวถิ ชี ีวติ จำ�ตอ้ งผลิต ด้วยตัวเอง ผูช้ ายประดษิ ฐเ์ ครื่องไมเ้ ครือ่ งมอื ทำ�มาหากนิ เช่น กระบงุ ตะกรา้ มดี พรา้ ตา่ ง ๆ ส่วนผหู้ ญิงสร้างสรรคอ์ าภรณ์ สวมใสป่ ระดบั ประดาใหส้ วยงาม และแมแ้ ต่ละครอบครวั จะผลิต ทกุ อย่างเองไม่ได้ แต่พวกเขากแ็ ลกเปล่ยี นกันได้ ช่วยกันทำ�ได้ ทุกคนจึงมีขา้ วของเคร่อื งใชท้ ่ีจำ�เป็นกันอยา่ งทั่วถงึ แม่ฮ่องสอน จึงยังอดุ มไปดว้ ยงานศลิ ปหตั ถกรรมของกลุ่มชาติพันธ์ุต่าง ๆ นอกจากทำ�ไว้ใช้เองแล้วก็ยงั ได้ขายเป็นรายได้จนุ เจือครอบครัว อยากชวนให้มาใชเ้ วลา อยู่ เรยี นรู้ วถิ ีชีวติ และงานศลิ ปหตั ถกรรม กบั พน่ี อ้ งชาวดอยกลุ่มชาติพันธต์ุ ่าง ๆ ในหมบู่ า้ นท่องเทย่ี ว ทีเ่ ป็นสมาชิกเครอื ข่ายการท่องเท่ียวโดยชุมชนจงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน มาเป็นชาวดอยสเตอร์ มาอยู่แบบคราฟท์สเตย์ ทเ่ี มอื งสามหมอกอนั งดงามแหง่ นี้ \"รจู้ กั กนั ไว้ แลว้ ไปดว้ ยกนั \" ดอยสเตอร์ : DoiSter เปน็ อยอู่ ย่างภูมิใจ เก๋ไกส๋ ไตลช์ าวดอย proud to be highlander, DoiSter wannabe! 1

สารบญั 5ผา้ ปกั ลกู เดือย 6ผา้ ทอมอื ย้อมสธี รรมชาติ 3ผ้าทอกะเหรี่ยง 9ผ้าลาหแู่ ชแล ผ้าลาหแู่ ดง 7ผา้ ละว้า ผ้าม้ง 10 11ผ้าไทใหญ่ 12ผ้าลีซู 14งานแกะสลกั ไม้ 15ตมี ีดตเี หล็ก 13งานจกั สาน 16 16เครอื่ งเงิน 17เสน้ ทางคราฟทส์ เตย์ งานฉลุลาย แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอรค์ ราฟท์สเตย์ 2

ผ้าทอกะเหร่ยี ง เสือ้ ผ้าอาภรณน์ อกจากจะชว่ ยระบุตวั ตนของคน แต่ละกลุ่มชาติพันธแ์ุ ลว้ ในชาตพิ นั ธ์ุเดยี วกันก็ยงั ใช้ เสือ้ ผ้าในการช่วยระบสุ ถานะทางสังคมอกี ดว้ ย เด็กปกาเกอะญอเกดิ มาเม่อื อายุได้ครบ 1 ปี แม่จะตอ้ ง ทอเสอ้ื เพอื่ ทำ�พิธี \"เสอ้ื ตวั แรก\" ให้กับลูกไดส้ วมใส่ โดยจะตอ้ งทอให้เสร็จภายใน 1 วัน โดยมีความเชือ่ วา่ เมื่อไดใ้ ส่เสอ้ื ตวั แรกลกู จะเติบโตและมสี ขุ ภาพแข็งแรง โดยเดก็ ผู้ชายจะใสเ่ สอ้ื สแี ดง เรียกว่า เช-กอ สว่ น เดก็ ผูห้ ญงิ จะใส่ชุดยาวสขี าว เรยี กว่า เช-วา เด็กหญงิ จะสวมชุดยาวสขี าวต้งั แตเ่ ปน็ เด็กเล็กไปจนถึงเป็นสาว สขี าวท่ีสวมใสน่ ้ันแสดงสถานะทางสังคมว่ายงั เป็น สาวบริสุทธ์ิ ยงั ไม่แตง่ งานมีคู่ หนมุ่ ๆ ต่างหม่บู ้าน เมื่อได้มาพบเจอตามงานประเพณตี ่าง ๆ ก็จะแยกแยะไดว้ ่าสาวคนไหนยงั โสดอยู่ เมอื่ เข้าพิธีแต่งงานแล้ว สตรจี ะเปล่ียนเคร่ืองแตง่ กาย จากการแตง่ ชุดยาวสีขาว มาใสเ่ สื้อแมบ่ า้ นสดี ำ�ท่เี รยี กวา่ เช-ซู และสวมผ้าซ่ินมีลายมดั หม่ี เสอ้ื แมบ่ ้านสดี ำ�นนั้ เปน็ สัญลกั ษณ์ของการเขา้ สู่สถานภาพใหม่ ทั้งความเป็น ภรรยาและความเป็นแม่ มีความรับผิดชอบในชวี ิตท่มี ากขน้ึ ชีวติ ไมส่ ดใสเหมือนตอนเป็นหญิงสาวอกี แลว้ โดยเสอื้ เชซู ของแมบ่ า้ นนนั้ จะมีสองแบบคือ เสอ้ื ทอลาย (เชกิ) และเสอื้ ปักลูกเดือย (เชเบอะ) ซึง่ ลูกเดือยกย็ ังเปน็ สัญลักษณข์ องความเป็นแม่ เปน็ ผู้เก็บเมลด็ พันธ์แุ หง่ ชีวิต แตส่ ำ�หรับผูช้ ายนั้นจะสวมเสอ้ื แดงต้งั แตเ่ ป็นเดก็ จนแกเ่ ฒ่า ปจั จบุ ันเสื้อมีหลากสีสนั มากขน้ึ แตเ่ มื่อมี งานประเพณีท่สี ำ�คญั ผ้ชู ายส่วนใหญก่ จ็ ะสวมใส่ ดว้ ยเสอื้ สีแดง หรือ เชกอ 3

ผา้ ทอปกาเกอะญอ หรือผ้าทอกะเหรยี่ ง ไดร้ บั ความนยิ มจากกลมุ่ คนใช้ผ้าพ้นื เมือง มานาน ไม่ว่าจะเป็นเสอ้ื ผูช้ าย ชดุ เดรสยาว เส้ือปักลูกเดอื ย เสอื้ ทอลาย ยา่ มกะเหรย่ี ง ผ้าคลมุ ไหล่ ผ้าพันคอ ฯลฯ นัน่ ก็อาจจะ เปน็ ส่วนหนง่ึ ท่ที ำ�ให้งานผา้ ของชาวปกา- เกอะญอยังมลี มหายใจทีส่ ดใสทงั้ ในตลาด ผ้าทอ และในชุมชนตามดงดอยตา่ ง ๆ แต่สิง่ สำ�คญั อย่างหนึ่งท่ที ำ�ให้ภูมิปัญญา ในการผลิตผ้าทอกะเหร่ยี งยงั สืบต่อกันมา จนถึงปัจจุบันน่ันก็คอื ความคิดความเช่อื ธรรมเนียมประเพณีตา่ ง ๆ ทีผ่ เู้ ป็นแมไ่ ด้ทำ� หนา้ ที่ส่งตอ่ ให้กับลกู สาว ท้ังเทคนคิ การถกั ทอและความเชื่อตา่ ง ๆ เช่น ผู้หญงิ จะตอ้ งทอผ้าเป็น เพ่อื ทเ่ี มอื่ ออกเรือนแลว้ จะตอ้ งทอผา้ ให้สามีและตัวเองสวมใส่ เมื่อมีลกู อายคุ รบขวบปีกต็ อ้ งทอเส้ือตวั แรก ให้ลูกสวมตามประเพณี สง่ิ ต่าง ๆ เหล่าน้ี เปน็ แรงขบั เคลอื่ นอยา่ งหน่งึ ที่ทำ�ให้มกี าร สบื สานทกั ษะการถกั ทอยังอยใู่ นชุมชน รวมถึงมกี ารสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ เพิ่มเติมเข้าไปในผนื ผา้ ไมห่ ยุดนง่ิ ด้วยความงามอนั วิเศษแต่เรียบง่ายของผา้ ทอ กะเหร่ยี ง ทำ�ใหค้ นทัว่ ไปนอกจากจะเป็นผใู้ ช้ ผลิตภณั ฑจ์ ากชุมชนแล้ว กย็ ังสนใจเรียนรู้วธิ ี การถักทออกี ด้วย การไดเ้ หน็ วิธีการผลติ ได้พูดคุยกับคนถกั ทอ ไดฟ้ งั เบ้ืองหลงั ความคดิ ความเช่อื ของแต่ละลวดลาย ก็ย่งิ ทำ�ใหผ้ ้าทอ แตล่ ะผนื มคี ณุ คา่ มากขน้ึ ไปอกี หลายเทา่ แม่ฮ่องสอน ดอยสเตอร์คราฟทส์ เตย์ 4

ผา้ ปักลกู เดอื ย ที่สดุ ของงานศลิ ปะบนผนื ผา้ ของชาวปกาเกอะญอ คือ เสอื้ แมบ่ ้าน ปักลกู เดอื ย หรอื \"เชเบอะ\" (เช แปลว่า เส้ือ เบอะ แปลว่า ลูกเดือยหนิ ส่วนเสอื้ ทอยกลาย เรียกวา่ เชกิ หรือ เชอู กิ/อู แปลว่า ลาย) เบอะพะทอ เบอะวอหมะ เบอะ หรือ ลกู เดอื ยหนิ นั้น คนปกาเกอะญอ ลูกเดอื ยเมด็ ยาว ลูกเดอื ยเมด็ ปานกลาง เชอ่ื วา่ เบอะ คอื แม่ของข้าวทง้ั ปวง จงึ ปลูก ต้นเบอะไวใ้ นไรห่ มนุ เวียน เพื่อดแู ลขา้ วท่ีปลูกไว้ ในไรใ่ ห้ได้ผลผลิตดี เมอื่ เกีย่ วขา้ วเสรจ็ แล้ว แม่บ้านจะเก่ียวเบอะกลบั ไปทีบ่ า้ น เพอ่ื เอาไวป้ กั บนเส้ือ \"เชเบอะ\" เพือ่ เปน็ สญั ลกั ษณข์ อง ความเปน็ แม่ และยังมคี วามเชอ่ื ว่าเบอะบางชนดิ ชว่ ยปกปอ้ งคมุ้ ครองเวลาเขา้ ป่าใหม้ ีความปลอดภยั น่ันคอื เบอะนาที หรอื ลูกเดอื ยเจ้าน้ำ� แมบ่ า้ นจึงปกั ลกู เดือยหินไว้บนเส้ือท่ีตัวเองสวมใส่ ลูกเดือยหนิ มหี ลายชนดิ ท่ีนำ�มาปักเสื้อ เชน่ เบอะพะทอ (ลูกเดอื ยเมด็ ยาว) เบอะวอหมะ (ลกู เดอื ยเม็ดปานกลาง) เบอะเปอะเหลอะ เบอะนาทีวา เบอะนาทีซู เบอะเปอะเหลอะ (ลูกเดือยเมด็ ปอ้ ม) ลูกเดอื ยเม็ดป้อม ลกู เดอื ยเจ้าน้ำ�ขาว ลูกเดอื ยเจา้ นำ้ �ดำ� เบอะนาทีวา (ลกู เดอื ยเจา้ น้ำ�ขาว) เบอะนาทซี ู (ลกู เดือยเจา้ นำ้ �ดำ�) ฯลฯ แม่ลายสามเหลี่ยม แมล่ ายสเี่ หลี่ยม นอกจากความงามจากเม็ดลกู เดอื ยแลว้ ลายปกั ผ้าบนเสอื้ ยังสวยงามและมคี วามหมาย แม่ลายวงกลม ลายเสน้ ซ่อนอยู่ โดยลายปกั กเ็ กดิ จากแมล่ ายเรขาคณติ ลายปัก ฉยุ่ ขอหลอ เช่น ลายสามเหลี่ยม ส่เี หลยี่ ม และวงกลม (ลายรอย- แลว้ ยงั มีการใช้เสน้ เป็นตัวเชอ่ื มลายต่าง ๆ ตนี หมา) ลายค้นุ ตาทีม่ กั เห็นบอ่ ย ๆ คือ ลายโยห่อกอื หรอื ลายเกล็ดน่มิ (ลายสามเหลย่ี ม) ลายเกอ่ เปเผลอ่ หรือลายดอกวงกลม ลายเกอ่ เปหมือ่ หนึ หรือลายพระอาทิตยต์ กดิน (ลายส่เี หล่ียม) เป็นต้น ยังมลี วดลายอีกมากมาย หลายหลากบนเสอ้ื แม่บ้าน อย่างที่กล่าวไว้วา่ ไมใ่ ช่แคค่ วามสวยงาม แต่ในลวดลายตา่ ง ๆ ยังมคี วามหมายซอ่ นอยู่ เชน่ คนเม่อื ก่อน ใชเ้ กล็ดตัวน่มิ เป็นยารักษาโรค จงึ เช่อื วา่ แมบ่ า้ น ที่สวมเส้อื ปักลายเกลด็ นิม่ จะมีสขุ ภาพแข็งแรง ไมค่ อ่ ยเจบ็ ไมคอ่ ยไ่ ข้ ไมม่ โี รคภยั มารบกวน 5

ยอ้ มสีธผรา้ ทรอมมชือ าติ การยอ้ มผ้าดว้ ยสีธรรมชาติ นอกจาก จะประหยดั เงนิ เพราะสีสนั ตา่ ง ๆ หาได้งา่ ย ในชุมชนแล้ว ยงั เป็นมิตรกับสิ่งแวดลอ้ ม ไมม่ สี ารเคมีตกคา้ งในดนิ ในน้ำ� ดีกับผผู้ ลิต ทไ่ี ม่ตอ้ งสดู ดมไอละออง ได้รับสารพิษ เขา้ ส่รู า่ งกายขณะทย่ี อ้ ม หรอื ขณะทอ และดกี บั ผบู้ รโิ ภคที่จะไดส้ วมใส่เส้ือผา้ ท่ีมัน่ ใจวา่ ปลอดภัยต่อผิวกายและสุขภาพ ในอดีต เสอ้ื ผา้ ของพ่นี อ้ งกลมุ่ ชาติพันธุ์ บนดอยลว้ นย้อมสีเส้นฝ้ายดว้ ยวัสดทุ ่หี าได้ จากธรรมชาตใิ กล้ตวั ท้ังจากพืช เช่น สีนำ้ �เงิน จากใบหอ้ ม สฟี ้าจากลูกปิ้งขาว (ขอ่ คอเด๊อะ) สีน้ำ�ตาลจากเปลือกไมห้ ลากหลายชนดิ สเี ทาเขม้ จากลูกมะขามปอ้ ม สีจากสัตว์ เชน่ สแี ดงจากคร่ัง และสจี ากวสั ดุอน่ื ๆ เช่น ดนิ หิน ฯลฯ นอกจากน้ีกย็ ังมกี ารใช้ สารชว่ ยติดสจี ากน้ำ�ด่างข้ีเถา้ นำ้ �โคลน น้ำ�ส้มปอ่ ย เกลือ ฯลฯ ซงึ่ ลว้ นหาไดจ้ ากใน ครัวเรือน หรือจากป่าเขาอนั อดุ มสมบูรณ์ ท่อี ยู่รอบ ๆ ชุมชน สตู รเดด็ เคล็ดลบั เทคนิคการหมักการยอ้ ม กแ็ ตกตา่ งกันไปในแต่ละหม่บู า้ น โดยส่วนใหญ่ จะเปน็ การยอ้ มรอ้ น เพราะเรยี บงา่ ยไม่ซับซ้อน เขา้ กับอปุ นิสยั และสภาพอากาศบนดอย นอกจากเทคนิควธิ แี ลว้ ยงั มีความคดิ ความเชอื่ อย่เู บ้ืองหลังการยอ้ มผ้า เช่น คนปกาเกอะญอ บ้านหว้ ยตองก๊อมคี วามเชอ่ื วา่ สตรที ก่ี ำ�ลัง มีประจำ�เดือนห้ามทำ�การย้อมผ้าเดด็ ขาด ฯลฯ ปัจจบุ นั กระแสความนิยมบริโภคสนิ ค้าทเ่ี ปน็ มติ ร กบั ส่ิงแวดลอ้ มทำ�ใหก้ ารย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติ ของพ่นี อ้ งบนดอยกลับมามีชีวิตชวี าอกี คร้งั นอกจากเพื่อผลิตเปน็ สินค้าตา่ ง ๆ แลว้ ยังเป็น ส่ิงทนี่ ักทอ่ งเท่ียวสนใจมาเรียนรู้ท้งั ในแงศ่ ิลปะ ความคิดความเชอ่ื ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งผคู้ น และธรรมชาติอีกดว้ ย หากสนใจเรยี นรู้ เชิญไดท้ ่ี บา้ นหว้ ยตองกอ๊ บ้านหว้ ยฮี้ บ้านเมืองแพม และบา้ นหว้ ยแก้วบน นอกจากนท้ี บ่ี า้ นห้วยห้อม ยงั มีผ้าทอขนแกะอันลอื ชื่อให้เรียนรอู้ ีกด้วย แมฮ่ อ่ งสอน ดอยสเตอรค์ ราฟท์สเตย์ 6

ผ้าละวา้ คนละว้า (เลอเวอื ะ ลวั ะ) มอี ยหู่ ลายหมบู่ า้ น ในเขตอำ�เภอแมล่ านอ้ ย และอำ�เภอแมส่ ะเรียง และแม้จะอยใู่ กลก้ ัน แตล่ ะบา้ นกลบั มธี รรมเนยี ม ปฏบิ ัติและสำ�เนยี งภาษาทแี่ ตกต่างกันไป เรือ่ ง เสอ้ื ผ้าการแต่งกายก็มีความแตกต่างกันบา้ ง เลก็ น้อยในรายละเอยี ด แต่โดยภาพรวม จะคล้ายกัน คอื ผหู้ ญงิ สวมเสือ้ ทรงกระสอบ นงุ่ ผา้ ซนิ่ ดำ�ลายขวางมกี ารทำ�ลวดลายมดั หม่ี เหมือนหญิงกะเหรีย่ ง แตซ่ น่ิ ของหญงิ ละว้า จะสัน้ กว่า เพอื่ โชวเ์ ครื่องประดบั ท่ีหวั เข่า สวมปลอกขาปลอกแขน คล้องคอดว้ ย สรอ้ ยเงนิ แถบ สร้อยลูกปดั สร้อยด้ายถกั ใส่ตุ้มหูมีพู่พวงยาวระย้า สำ�หรับเสอื้ สตรจี ะมี สองสี คอื สีขาว ซง่ึ เปน็ เสอ้ื ทใี่ ชส้ วมใสท่ ่ัวไป ไม่ตกแต่งมาก และสดี ำ�ซึง่ มักจะมีการปัก ลวดลายตา่ ง ๆ และใช้เป็นเสอ้ื ทส่ี วมใส่ ในวาระพเิ ศษต่าง ๆ เสือ้ ผา้ ตามประเพณีนยิ มของชายชาวละวา้ มีความเรียบง่ายคอื นุ่งกางเกงขายาวสขี าว สวมเสอ้ื คลุมแขนยาวสีขาวเช่นกัน (ท่เี ป็น สขี าวนา่ จะเปน็ เพราะในอดตี ใช้เส้นใย จากเสน้ ฝา้ ยดบิ ท่ไี ม่ย้อมสี นน่ั คอื ความ เรียบง่าย) สวมสร้อยคอเชือกถักมพี ยู่ าว ทเี่ รยี กวา่ ฮนังมแู อ หรือ ฮนังโตะเปยะ เหมอื นผ้หู ญงิ แต่ผชู้ ายจะสวมสร้อย แล้วห้อยพ่มู าทางดา้ นหน้า สว่ นผู้หญิง จะหอ้ ยไปทางด้านหลงั เครื่องประดบั ทส่ี ำ�คญั อกี อย่างของผู้ชายละวา้ คอื มีดปลอกเงนิ พร้อมพเู่ ส้นดา้ ยสสี ีน สวยงาม เหน็บเอวดนู า่ เกรงขาม ในวาระสำ�คัญจะโพกหัวด้วยผ้าสแี ดง หรอื ชมพู ในประเพณีแตง่ งาน เจา้ บ่าวจะมีผ้าพาดบ่าลายตาราง เรียก ผ้าเฟีย และมีกระเป๋า สตางคผ์ นื ยาวคาดเอวหอ้ ยชาย นอกจากนีค้ นละว้ายงั มยี า่ ม หลากหลายรูปแบบไวใ้ ช้ ตามวตั ถุประสงค์ และประเพณี ที่แตกต่างกันไปอีกดว้ ย 7

ผ้าแต่ละชนิดมักมคี วามเชอ่ื ซ่อนอยู่ สรอ้ ยคอ ผ้าที่สำ�คญั ผืนหนงึ่ ในวัฒนธรรม เชือกถกั ของชาวละวา้ คอื ผ้าตวน ผ้าตวนเปน็ ผา้ ทใี่ ช้ทง้ั ในงานมงคล ผา้ ตวน และอวมงคล กอ่ นแต่งงานผ้ชู ายจะต้อง นำ�ผ้าตวนหนึง่ ผืน ธนบตั รไทย เงินรูปี และเงินเจยี ง ไปทำ�พธิ สี ขู่ อผหู้ ญิง เม่อื ถึง พธิ แี ตง่ งานฝ่ายเจา้ สาวกต็ อ้ งเตรียม ผ้าตวนไว้ใชใ้ นพธิ ีอกี ด้วย เม่ือมีคนตาย กต็ อ้ งนำ�ผา้ ตวนหนึง่ ผืนคลุมศพ จะเหน็ วา่ ผา้ ตวนปรากฏอยู่ในวิถชี ีวติ ของชาวละว้า แทบทกุ การเปลี่ยนผ่านของชวี ิต มีธรรมเนยี มว่าหญิงสาวชาวละว้าต้องหดั ทอผา้ และเกบ็ ลายผา้ ตวนจากแมต่ ง้ั แต่ ยงั เปน็ สาวโสด ถ้ามาหัดทอหลงั จาก แต่งงานแลว้ จะถือวา่ ผิดผี จะมีสิ่งไมด่ ี เกดิ ขึน้ กบั ชวี ิตครอบครัว จึงเปน็ กศุ โลบาย ใหเ้ ดก็ สาวสบื ทอดภูมิปญั ญาการทอผา้ และลวดลายตา่ ง ๆ จากผเู้ ป็นแม่ โดยลาย ของผา้ ตวนมีความเช่อื ว่ามาจากลายของ งูเหลือม ซ่งึ เปน็ สตั ว์ที่ชาวละว้านับถือ ยงั มเี ร่อื งราวเร่ืองเล่ามากมายเกีย่ วกบั ผา้ ละวา้ สนใจไปเรยี นรู้ ทดลองถกั ทอ เชิญท่ีบ้านปา่ แป๋ บา้ นดง และบ้านละอบู กระเป๋าสตางค์ แบบเคยี นเอวของเจา้ บ่าว ลายปกั ทคี่ อเสื้อ เพ่ือความแข็งแรง และสวยงาม แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอร์คราฟท์สเตย์ 8

ผ้าลาหแู่ ชแล ชาวลาหแู่ ชแล หรอื บางครงั้ เรยี กตัวเองว่าลาหู่นะ หรือลาหู่ดำ� สอดคลอ้ งกบั เส้อื ผา้ ท่ีพวกเขาสวมใส่ น่ันก็คอื ท้งั ชายและหญงิ จะใชผ้ า้ สดี ำ�เปน็ ผ้าสีพ้ืนของเครอื่ งแต่งกาย แลว้ ตกแตง่ ด้วย ผ้าสตี ่าง ๆ โดยความเชอ่ื เร่อื งสีทีใ่ ช้ในเสอื้ ผา้ น้ัน ชาวจ่าโบ่เลา่ วา่ สดี ำ�แทนความเปน็ ลาหู่ดำ�และหมูดำ� สขี าวแทนข้าวปุก๊ สฟี ้า หรอื สีเขยี วแทนพืชผกั สีแดงแทนเลือดหมู และสีเหลืองแทนน้ำ�ชา เน่อื งจากชาวลาหมู่ ักอาศยั อยู่บนภเู ขาสงู อากาศจงึ หนาวเย็น ชุดของสาวลาหูจ่ งึ เป็นชุดคลุมตวั ยาวคลุมหัวเขา่ แขนยาว สวมกางเกงขาสามสว่ น ใส่ปลอกขา อากาศเยน็ ๆ ก็หาผา้ หนา ๆ มาโพกหวั สว่ นผชู้ ายจะสวมเสื้อคลุมสดี ำ�คร่งึ ตวั (ด้านในเป็นผา้ สีฟา้ หรือน้ำ�เงิน) น่งุ กางเกงขาสามสว่ นรัดดว้ ยผา้ เคียนเอวสแี ดง ใสป่ ลอกขา สะพายยา่ ม มถี งุ ผ้าเล็ก ๆ ไว้ใส่ขา้ วของ เวลามงี านพธิ ี ที่สำ�คัญจะมีชุดทีป่ ระดบั ด้วยเมด็ เงนิ และเคร่อื งเงินทสี่ วยงาม โดยปกติแม่บา้ นจะเย็บเสอื้ ผา้ ชุดใหม่ให้ตัวเอง สามี และลูก ๆ ไวใ้ สเ่ ฉลมิ ฉลองในเทศกาลปใี หมท่ กุ ปี เพ่ือเป็นการเริม่ ตน้ ปที ีส่ ดใส ความน่าทงึ่ ของงานผ้าลาหู่แชแล คอื เทคนคิ การเยบ็ ซอ้ นแถบผ้า ทม่ี คี วามละเอยี ดมาก และทีส่ ำ�คัญคือเยบ็ ดว้ ยมอื เปน็ งานที่ต้องใช้ เวลาและความอดทนมาก กวา่ จะไดเ้ ส้อื คลมุ ยาวสกั ตัวอาจจะใช้ เวลาเกอื บปี มีการคุยกนั เลน่ ๆ ในหมูห่ นุ่ม ๆ จะดวู ่าสาวคนไหนเกง่ กด็ ูทฝี่ เี ข็มและความละเอยี ดในการเย็บผา้ น่ลี ่ะ ชาวลาหูบ่ ้านจา่ โบ่ ภาคภมู ใิ จในภมู ปิ ัญญาเรอื่ งนี้ จงึ จัดกจิ กรรมให้คนทส่ี นใจ มาใชเ้ วลาอยู่นิง่ ๆ เนิบ ๆ ฝึกสมาธิกบั การเยบ็ ผา้ เยบ็ ไปก็จิบน้ำ�ชาไป ชมทิวทศั น์ของขุนเขาอันงดงามไป เรยี กไดว้ ่าอยแู่ บบคราฟท์สเตย์ กันอยา่ งถงึ แก่นเลยทีเดยี ว ใครสนใจเรยี นรู้ เชิญทีบ่ า้ นจา่ โบ่ไดเ้ ลย 9

ผ้าลาห่แู ดง ลาหแู่ ดงเป็นญาติกับลาห่แู ชแล บา้ นก็อยใู่ กล้ ๆ กัน มีวิถชี วี ติ ความคิดความเช่อื คลา้ ย ๆ กนั ภาษามีศพั ท์แสง แตกต่างกันไปบ้าง รวมถงึ เร่ืองเส้อื ผ้าการแตง่ กายก็ด้วย สาวลาหู่แชแลนงุ่ กางเกง แตส่ าวลาหแู่ ดงนุ่งผา้ ถุง เส้อื ก็สั้น แคร่ าวเอว ไมค่ ลมุ ลงมาถงึ หวั เข่าอย่างชาวแชแล กางเกง ของผู้ชายลาห่แู ดงก็ยาวมาจนถึงขอ้ เท้า ขน้ึ ช่อื วา่ ลาหแู่ ดง สแี ดงกจ็ ะชัดเจนมากหน่อยในชุดของสตรี แตเ่ สือ้ ผ้าผชู้ าย ก็จะสเี ขม้ เป็นพน้ื มลี วดลายไมม่ ากนกั ไปไหนมาไหนกส็ ะพาย ยา่ มทส่ี ายทอดว้ ยเสน้ ดา้ ยสีแดงสดเปน็ เอกลกั ษณ์ พอถึง ประเพณสี ำ�คัญอย่างปีใหมล่ าหู่ ก็จะสวมชดุ สวยผ้ากำ�มะหย่ี เนอ้ื นุม่ ปักเล่ือมปักด้ินพริบพราว ฝ่ายหญงิ จะประดับประดา สวมใสเ่ ครอ่ื งเงินใหว้ ูบวาบแวววาวไปทง้ั เน้อื ทัง้ ตวั ในอดีตชาวลาหแู่ ดงมวี ิธใี นการสร้างลวดลายผา้ หลายแบบ ท้ังการปกั เดินเสน้ ปักทบึ ปกั กากบาท การเย็บตอ่ ผา้ ซึ่งลว้ นทำ�ด้วยมอื แต่ปัจจุบนั มจี ักรเย็บผา้ ทีผ่ ลติ งานได้เร็ว สามารถปกั ลวดลายตา่ ง ๆ ได้สะดวก รวมถึงมีผ้าลาย และลวดลายสำ�เรจ็ รูปหาซอื้ ได้ง่ายข้ึน การทำ�ด้วยมือจงึ มี ใหเ้ ห็นน้อยลง แตผ่ ู้หญงิ ลาหู่แดงหลายคนกย็ งั คงชำ�นาญ การปักผา้ แบบกากบาทหรอื ปกั ครอสติสเพื่อสร้างลวดลาย บนถงุ ยา่ ม ซึง่ ถ้ามเี วลาสักหนอ่ ย หากไปเท่ียวบ้านผามอน แมบ่ ้านลาหแู่ ดงทนี่ ่ันกย็ นิ ดสี อนใหด้ ้วยความเต็มใจ แม่ฮ่องสอน ดอยสเตอร์คราฟท์สเตย์ 10

กระดมุ ผ้า เสอื้ ผ้าไทใหญ่ เอกลกั ษณ์ เสอ้ื ไทใหญ่ ชาวไทใหญ่กเ็ ชน่ เดียวกับกลมุ่ ชาตพิ ันธุอ์ นื่ ๆ ในแมฮ่ ่องสอนทีม่ กี ารแต่งกายท่ีโดดเด่น และดว้ ยความที่ เสื้อไต หน้าแว๊ด เป็นคนกลมุ่ ตระกลู ไต หรอื ไทนั้น ทำ�ให้มรี ปู ทรงเสอ้ื ผา้ คลา้ ยกลุม่ ไทอนื่ ๆ และด้วยนยิ มอาศัยอย่ใู นพ้ืนท่รี าบ เสอ้ื แต้กปุ่ง เข้าถึงเทคโนโลยสี มยั ใหมไ่ ด้ง่าย เสอื้ ผ้าไทใหญจ่ งึ มี พฒั นาการทีเ่ ปลยี่ นแปลงไปคอ่ นข้างรวดเร็วและดดู ซับ วัฒนธรรมอ่นื ๆ ใกล้เคยี งไดง้ ่าย ทัง้ เน้อื ผ้า ลวดลาย และเทคนิคการตดั เย็บ ที่ปรบั เปลย่ี นไดต้ ามใจชอบ หญงิ ไทใหญน่ ิยมสวมเสือ้ ไต ท่ีเรยี กวา่ \"เสอ้ื ไตหนา้ แว๊ด\" สีสนั สดใส ปกั ลวดลายเป็นรูปพรรณไมด้ อกไม้ต่าง ๆ แขนสั้นบ้าง แขนยาวบ้างแล้วแตช่ อบ น่งุ ผ้าซน่ิ ลาย บา้ งกส็ โี ทนเดียวกนั บ้างก็สตี ดั กนั กับเสอ้ื แลว้ แต่รสนิยม ผู้ชายนงุ่ กางเกงขาก๊วยที่เรยี กภาษาไทใหญ่วา่ \"กน๋ ไต\" สวมเสอื้ นอกท่เี รียกวา่ \"เสอ้ื แต้กป่งุ \" สะพายย่าม บางท่ี ก็ยงั นยิ มเคยี นหัวดว้ ยผ้า แต่สว่ นใหญจ่ ะสวมกบุ๊ ไต หรอื หมวกสานไทใหญ่เวลาออกแดด จนเปน็ เอกลักษณ์ ชาวไทใหญ่ที่สถานภาพทางเศรษฐกิจไมผ่ ืดเคือง นยิ ม สวมเสอื้ ผ้าชดุ ใหมเ่ มอ่ื มงี านประเพณที ีส่ ำ�คัญ ฉะนัน้ การตัดเย็บเส้อื ผา้ ไทใหญ่ จึงเปน็ อาชีพทีไ่ ด้รับความนิยม จากสตรที มี่ ีฝีไม้ฝีมอื ใครทท่ี กั ษะยงั ไมถ่ งึ หรือไมม่ ี จักรเยบ็ ผ้าราคาแพง ก็ไดช้ ่วยผลิตกระดมุ ผ้าแบบต่าง ๆ ซึง่ เปน็ สว่ นประกอบทีส่ ำ�คัญและเปน็ เอกลกั ษณ์ของเสอ้ื ไต หากสนใจเรียนรูเ้ ร่ืองการตัดเย็บเส้ือผ้าไทใหญ่ ชวนมาเท่ยี ว ท่ีชมุ ชนเมอื งปอน เพราะเปน็ อีกแหล่งผลติ เสือ้ ผ้าไทใหญ่ รายใหญ่แหง่ หนึง่ ของจงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอนเลยทเี ดียว 11

ผ้ามง้ เปน็ ผ้าทีไ่ ดร้ บั ความนิยมในหมคู่ นใชผ้ า้ พ้ืนเมอื ง ผ้า มาอย่างยาวนานไม่เคยตกกระแส โดยการนำ�ผา้ ม้ง มาประยุกตต์ ดั เยบ็ เปน็ เสื้อคลมุ กระเปา๋ หมวก สีสนั ท่สี ดสวยและลวดลายที่ละเอยี ดลออ ทำ�ใหผ้ ลติ ภณั ฑ์ ม้งจากผา้ ม้งดูมีคณุ คา่ และมมี ูลค่าสูงตามเวลาและความยาก ในการผลติ -- พ่นี อ้ งชาวมง้ มีภมู ปิ ญั ญาเร่ืองการผลติ ผา้ ทีน่ ่าสนใจหลายอย่าง ตงั้ แต่การผลิตเส้นไยจากต้นกญั ชง การทอ การสรา้ งลวดลายด้วยการเขยี นเทียนทำ�บาตกิ การปกั การตัดปะผา้ ฯลฯ หากสนใจเรยี นรู้ลวดลาย หรอื อยากลองปกั ผา้ มง้ เชิญไดท้ ีบ่ ้านหว้ ยมะเขอื สม้ ผา้ ลซี ู ชาวลีซมู ีฝมี ือในการสรา้ งลวดลาย สร้างสสี นั บนผืนผา้ ด้วยวิธีเยบ็ ต่อผ้า หรอื งานแพทเวิร์ค ซึ่งได้รบั ความนิยม เป็นอย่างมากจากผู้นยิ มใช้ผา้ พ้ืนเมือง จะเหน็ วา่ ของฝากของทร่ี ะลึกจำ�พวก กระเป๋าและหมวกที่เหน็ กันชินตาน้นั เปน็ ผลงานการสร้างสรรคล์ วดลายผ้า ของชาวลซี ู รวมไปถงึ การเยบ็ ไสไ้ ก่ และทำ�พ่กู ลมเพอื่ ประดบั ผา้ คาดเอว ซ่ึงมีการนำ�ไปประยกุ ต์ใชใ้ นผลติ ภณั ฑ์ อื่น ๆ อกี มากมาย -- สนใจเรยี นรู้ งานผ้าลีซู เชญิ ทบ่ี า้ นใหมส่ หสัมพันธ์ แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอรค์ ราฟท์สเตย์ 12

งานจักสาน เครื่องมือเครือ่ งใชท้ ีท่ ำ�จากเส้นตอกไมไ้ ผ่ นำ�เอามาขดั มาสานเปน็ ภาชนะตา่ ง ๆ นน้ั มอี ยู่ในแทบทกุ กลุ่มชาตพิ นั ธ์ุ ในทกุ ๆ หมู่บ้าน จะต้องมีคนทส่ี ามารถจกั สานได้ ในอดตี ผ้ชู าย แทบทุกคนจะสามารถสานกระบุงตะกร้า กระจาดกระด้งได้ อย่างน้อยท่สี ุดหนุ่ม ๆ กน็ า่ จะสานตะกร้าใสไ่ ก่เป็น แม้ทกุ วันนี้ คนทีม่ ีฝมี ือจกั สานจะมีจำ�นวน ลดน้อยลงตามวถิ สี ังคมท่เี ปล่ยี นแปลงไป แต่ถึงอย่างไรในแตล่ ะหม่บู ้านกย็ ังจะมสี ลา่ อยบู่ ้างคนสองคนเพ่อื ผลิตงานจักสาน ไวบ้ ริการคนในชุมชนในราคาทีย่ อ่ มเยา หรือแบ่งปนั แลกเปลี่ยนกนั ใช้ นอกจากงานจกั สานจะมไี วเ้ พอื่ เปน็ เครือ่ งใช้ ในวิถชี ีวติ แล้ว ก็ยังมกี ารทำ�ขึน้ เพื่อเปน็ เครอื่ งลาง หรือใช้ประกอบพธิ กี รรตา่ ง ๆ เชน่ ตา่ แหลว ตุงไม้ไผ่สานหลากหลายแบบ งานบางอย่างก็ถูกยกระดับข้ึนเปน็ งานศลิ ปะ ด้วยความงดงาม ปราณตี และความคิด สรา้ งสรรคข์ องสล่าผู้มีจติ วิญญาณศิลปิน จึงรงั สรรค์ผลงานให้งดงามแปลกตา เช่น งานกุ๊บไต หรอื หมวกไม้ไผ่สานไทใหญ่ ของชุมชนบา้ นเมอื งปอน ทีเ่ อาไปใชส้ วมใส่ ก็แสนสวย ประดับบา้ นก็ดดู มี ีรสนิยม งานจักสานอยา่ งง่าย ๆ นักท่องเที่ยวสามารถ เรียนรู้และลองทำ�ไดไ้ มย่ ากนกั แต่ถ้าอยากลอง สานงานชน้ิ ใหญ่ ๆ ได้ ต้องมาอย่หู ลาย ๆ วนั คอ่ ย ๆ เรยี นรู้ หลายชุมชนท่องเทย่ี ว ในจงั หวัดแม่ฮ่องสอนสามารถถา่ ยทอดให้ได้ แตล่ ะหมบู่ า้ น แต่ละกลุม่ ชาตพิ ันธุ์ กม็ ีเคร่ืองจกั สานทีแ่ ตกต่าง รูปแบบกนั ไป ความหลากหลาย ของผูค้ นในจงั หวดั เลก็ ๆ ก็ดอี ย่างนีน้ ี่เอง 13

ทำ�ดว้ ยใจ สองมอื งานแกะสลกั ไม้ และสองเทา้ จ้า ไมเ้ น้ือออ่ นหลากหลายชนดิ สามารถ นำ�มาสลกั เสลาเปน็ ภาชนะเครื่องใชต้ า่ ง ๆ ได้ดี เชน่ ไมซ้ ้อ นิยมนำ�มาทำ�โตกกินข้าว สว่ นไม้สักนยิ มนำ�มาทำ�ถาดทำ�ทัพพี สำ�หรับไม้ไผน่ ั้นก็เอามาทำ�อะไรไดห้ ลากหลาย แต่ทนี่ ิยมที่สุดคอื จอกน้ำ�ไม้ไผ่อันเรียบงา่ ย แตใ่ ชด้ ี ใสน่ ำ้ �ร้อนน้ำ�ชาด่ืมกห็ อมกรุน่ ด้วยเพราะคนเมือ่ ก่อนมีเวลาว่างมากมาย จึงมเี วลาหยิบเศษไมท้ อ่ นไม้ทม่ี อี ยู่ในปา่ เอามาแคะแกะเกลาจนไดภ้ าชนะเครือ่ งใช้ เอาไวใ้ ช้ในครัวเรอื นโดยไมต่ ้องซือ้ หา ปจั จุบันคณุ ลุงคุณตาในชมุ ชนชาวปกาเกอะญอ อย่างบ้านเมืองแพม บา้ นหว้ ยตองก๊อ หรอื คุณตา ชาวลาหแู่ หง่ บา้ นจา่ โบก่ อ็ าศัยเวลาว่างทำ�งานสลักไม้ ไวใ้ ช้เองในบ้านในชมุ ชน เมื่อแขกเหร่ือมาเยือน ก็ได้เอามาต้อนรบั ขบั สู้ นอกจากนย้ี ังทำ�เผ่ือไว้ จำ�หน่ายใหก้ บั นกั ทอ่ งเท่ียวทชี่ ื่นชอบ ได้ติดไม้ตดิ มือกลับไปเป็นของทรี่ ะลึกอีกด้วย หากมีเวลาสักหนอ่ ย จะขอลงมือลองทำ� คุณลงุ คณุ ตาก็ยินดสี อนใหถ้ า้ สนใจจรงิ ๆ ตำ�น้ำ�พรกิ ดว้ ยครกไม้ อรอ่ ยมาก ๆ เลยจา้ แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอร์คราฟท์สเตย์ 14

การตีมีดตเี หลก็ ชวี ติ คนแมฮ่ อ่ งสอนได้อยไู่ ด้กนิ ก็จากไรจ่ ากสวนจากป่า ฉะน้ันเครอื่ งมอื เคร่ืองไมท้ ใี่ ชท้ ำ�มาหากิน อย่างมีดพรา้ จอบเสยี มจงึ ตอ้ งผลติ ไว้ใชแ้ ละซ่อมแซมได้เอง การตีมีดตีเหล็กจงึ มแี ทบในทุกกลุม่ ชาตพิ ันธ์ุทุกหมูบ่ า้ น เนน้ ประโยชน์ใช้สอยความคมและความทนทาน ไม่ค่อยเน้นความสวยงามนัก การซอื้ หาเมือ่ ก่อนจึงเป็นเพยี งคนในหมชู่ าวบ้านหรือใกล้เคยี ง ท่ซี ื้อไปเพือ่ เอาไวใ้ ช้ทำ�งานในไร่ ในสวนหรือเขา้ ปา่ ระยะหลงั เร่ิมมีนกั ท่องเทยี่ วช่นื ชอบงานตมี ดี ของชาวบา้ นหว้ ยตองกอ๊ กลมุ่ ผชู้ ายจงึ เรมิ่ ตีมดี เลม่ เล็ก ๆ ไว้เปน็ ของทร่ี ะลึกสำ�หรับนักทอ่ งเท่ยี วบ้างแลว้ สำ�หรบั มติ ิ ทางวัฒนธรรม คนหลายกลมุ่ มีการแสดงรำ�ดาบ เช่น ไทใหญ่ ละวา้ ปกาเกอะญอ และอกี สิ่ง ท่ีนา่ สนใจ คอื ชาวละวา้ มคี วามเชอ่ื ว่าเม่ือไม่สบายหรอื ฝนั ร้าย ให้นำ�ดาบทีล่ งอาคมมาวางไว้ ใต้หมอนจะช่วยปัดเปา่ สิ่งไมด่ ี ส่วนชาวลาห่เู ชอ่ื ว่าการจะตัง้ หมู่บา้ นใหมไ่ ด้นน้ั จำ�เปน็ จะตอ้ งมี คนตีมีดเปน็ องค์ประกอบสำ�คัญ หากมคี นเสยี ชวี ติ ในหมบู่ า้ นชาวปกาเกอะญอ จะห้ามไม่ใหม้ ีการ ตมี ดี เด็ดขาด ฯลฯ ปัจจบุ นั บางชมุ ชนเปดิ โอกาสให้นักทอ่ งเท่ียวไดเ้ รยี นรู้การตีมดี เพือ่ เข้าใจวิถี อยวู่ ิถกี นิ อย่างพง่ึ พงิ ตนเอง เชน่ บ้านห้วยตองก๊อ บา้ นหว้ ยฮ้ี บา้ นปา่ แป๋ บ้านผามอน เป็นต้น 15

การฉลุลาย การฉลุลายบนกระดาษสีและแผ่นโลหะใหเ้ ป็นลวดลาย เพอื่ นำ�ไปตกแต่งเคร่ืองบชู า อาคาร สถานทต่ี า่ ง ๆ เปน็ ภูมิปญั ญาของชาวไทใหญ่ พวกเขานำ�กระดาษสี และแผ่นโลหะชนิดตา่ ง ๆ มาพบั ซ้อนกันหลาย ๆ ชัน้ แล้วนำ�เคร่อื งมือตา่ ง ๆ มาตอกลาย หรอื ทีช่ าวไทใหญ่ เรียกว่า “ต้องลาย” ลงไปบนกระดาษตามลวดลายตา่ ง ๆ ทสี่ ่งตอ่ กนั มารุ่นส่รู ุ่น เสร็จแล้วจึงนำ�ไปประดบั ตกแตง่ อาคาร วัดวา จองพาราหรอื ปราสาทพระพุทธ โคมไฟ ธงราว และเครอ่ื งบูชาต่าง ๆ งานต้องลายกระดาษทำ�ไดไ้ มย่ าก ใช้เวลาเรียนรู้ ไม่นาน แตง่ านต้องลายโลหะต้องใช้เวลาในการ ฝกึ ฝน สนใจเรียนร้กู ารฉลุลายกระดาษ และโลหะในแบบฉบับชาวไทใหญ่ เชญิ ชวน ไปท่องเท่ียวและเรียนรูไ้ ด้ท่ีบา้ นเมอื งปอน บ้านต่อแพ และบา้ นผาบ่อง การทำ�เครื่องเงนิ อันเครื่องเงินนัน้ แทบจะเรยี กว่าเป็นส่ิงท่ขี าดไม่ได้ ไปจากกลุ่มชาตพิ นั ธแ์ุ ทบทกุ กลุม่ ในแม่ฮ่องสอน อย่างนอ้ ยทีส่ ุดก็ตุ้มหูเงนิ ท่บี รุ ษุ และสตรชี าว กะเหร่ียงในอดีตจะตอ้ งใชต้ กแตง่ ร่างกาย ชาวละว้าใชห้ อ้ ยคอ รดั ข้อมอื ข้อแขน ใช้ประกอบพธิ กี รรม มากมายทส่ี ดุ กค็ อื ชาวม้ง ลาหู่ และลซี ู ทจี่ ะตอ้ งประดบั ตกแต่งร่างกาย และเสอื้ ผา้ ในยามมีประเพณสี ำ�คัญของตัวเอง อยา่ งเต็มที่ ดง่ั ทีเ่ คยมีคำ�กลา่ ว ถา้ อยากรู้ วา่ บ้านไหนมฐี านะดีให้ดเู ครอ่ื งเงนิ ท่ีประดับ ตกแต่งรา่ งกายลูกสาวบ้านน้ัน ทชี่ มุ ชนชาวละว้าบา้ นละอูบ เป็นอกี ชุมชนหนึ่ง ซงึ่ การทำ�เครอ่ื งเงนิ ยังคงอบอนุ่ กรนุ่ อยใู่ น ลมหายใจ ยังผลิตเครื่องเงนิ ในแบบดงั้ เดมิ และแบบร่วมสมยั ส่งขายไปทวั่ ประเทศ สนใจเรียนรู้การผลิตเครอื่ งเงนิ หรือเลือกซ้อื หามาสวมใส่ เชญิ ไดท้ ่บี า้ นละอูบ แม่ฮ่องสอน ดอยสเตอร์คราฟทส์ เตย์ 16

เสน้ ทาง “แมฮ่ อ่ งสอน ดอยสเตอร์ คราฟทส์ เตย์” การท่องเทยี่ วในแบบฉบับ \"แมฮ่ อ่ งสอน ดอยสเตอร์ คราฟทส์ เตย\"์ น้นั เป็นการนำ�วถิ ชี วี ิตผนวกกับวิถีงานฝีมืองานหตั ถกรรมจากชุมชนต่าง ๆ ทด่ี ำ�เนินการ \"การท่องเทยี่ วโดยชมุ ชน\" (CBT) ซงึ่ เปน็ สมาชิกเครือขา่ ย การทอ่ งเทยี่ วโดยชมุ ชนจังหวดั แม่ฮ่องสอน มานำ�เสนอให้กบั ผู้ทีส่ นใจ ไดศ้ ึกษาก่อนการเดนิ ทาง โดยจะเลอื กท่องเทีย่ วเรยี นรเู้ ปน็ รายชมุ ชน หรอื ตามรอยเส้นทางที่ได้ออกแบบไว้ใหอ้ ยา่ งหลากหลาย ดังนี้ เสน้ ทางผา้ ลาหู่ : เรยี นรวู้ ิถีผ้าลาหสู่ องกลุม่ ยอ่ ย คือ ลาหู่แดง และลาหแู่ ชแล เรียนรู้การปกั ผ้าแบบชาวลาหแู่ ดงท่ีบา้ นผามอน และเรยี นรู้วิธกี ารสร้างลวดลายจากผ้าสขี องชาวลาหแู่ ชแลบ้านจ่าโบ่ เสน้ ทางผ้าและไมแ้ ห่งปางมะผ้า : เรยี นรู้วถิ กี ารทอผ้าและงานจักสาน งานแกะสลักไมข้ องชาวปกาเกอะญอบา้ นเมืองแพม ควบคูไ่ ปกับวถิ กี าร ผลติ ผ้าและงานจักสานงานแกะสลักไมข้ องชาวลาหู่แชแลบา้ นจ่าโบ่ เสน้ ทางผา้ ทอกะเหรี่ยงย้อมสธี รรมชาติ : เรียนร้กู ารผลิตผา้ ทอ กะเหรย่ี งกลมุ่ ปกาเกอะญอ ทดลองย้อมสธี รรมชาติดว้ ยเทคนิค และวัสดุย้อมทีแ่ ตกตา่ งกนั ไปในแตล่ ะพนื้ ท่ขี องชาวปกาเกอะญอ 3 หม่บู ้าน ได้แก่ บา้ นหว้ ยแก้วบน บา้ นห้วยฮี้ และบ้านห้วยตองกอ๊ เส้นทางวิถคี ราฟทไ์ ทใหญ่ : ใน อ.ขนุ ยวม มีชมุ ชนไทใหญท่ ร่ี ุม่ รวย ด้วยงานคราฟท์งานฝมี ือทพี่ รอ้ มรบั นกั ทอ่ งเทย่ี ว คือ ชุมชนเมอื งปอน และบา้ นต่อแพ เรยี นรู้เส้ือผ้าไทใหญ่และการสานกุ๊บไตทีช่ ุมชนเมืองปอน จากนนั้ มาเรยี นรู้วิธีการฉลุลาย การตมี ดี และการแสดงไทใหญ่ ท่ีบ้านต่อแพ เส้นทางวถิ ีคราฟทล์ ะว้า : ลงแมฮ่ อ่ งสอนสายใตไ้ ปทำ�ความรูจ้ กั พี่นอ้ ง ละว้า เรยี นรูก้ ารยอ้ มสีธรรมชาติและการถักทอทบ่ี ้านป่าแป๋ ตอ่ ดว้ ย มาฟงั เรื่องราวความเช่อื เกีย่ วกบั ผ้าละวา้ ทบี่ ้านดง จบด้วยเรียนรู้ และจับจ่ายเคร่อื งเงินแสนสวยที่บา้ นละอูบ เสน้ ทางผา้ ละว้าและผ้ากะเหรี่ยงสายใต้ : เรยี นรศู้ ึกษาเปรียบเทียบ วัฒนธรรมผ้าทอสองชนเผ่า ละว้าและปกาเกอะญอ ฟังเรอ่ื งเลา่ และเรยี นรวู้ ิธีถกั ทอผา้ ละว้าท่บี ้านดง จากน้ันไปดูกรรมวธิ ีการยอ้ มสี ธรรมชาตแิ ละการผลิตผ้าทอขนแกะของบ้านห้วยห้อม \"แม่ฮอ่ งสอน ดอยสเตอร์ คราฟทส์ เตย\"์ ยงั มีอีกหลากหลายเส้นทาง ท่ีน่าสนใจ หรอื หากอยากไดเ้ สน้ ทางในแบบทเ่ี ป็นคุณ ลองปรกึ ษา Thai Localista และ DoiSter กย็ ินดชี ่วยออกแบบเสน้ ทางตาม ความสนใจของคุณ 17

แมล่ ะนา เมืองแพม งานจกั สาน ผามอน งานแกะสลกั ไม้ เครอื่ งเงิน ตีมดี ตีเหล็ก จ่าโบ่ อ.ปางปะผา้ ฉลลุ ายกระดาษ/โลหะ งานตดั เย็บเสื้อผา้ ไทใหญ่ ห้วยมะเขอื ส้ม อ.เมอื ง บ้านใหม่ งานผ้าลาหู่ สหสมั พันธ์ ผา้ ทอกะเหรีย่ ง ห้วยแกว้ บน แมฮ่ ่องสอน อ.ปาย ผา้ ทอละวา้ แพมบก ผ้ามง้ นำ้ �ฮูหายใจ ห้วยตองกอ๊ ผา้ ลซี ู หว้ ยฮี้ ห้วยกุ้ง ผาบ่อง เมอื งปอน เรยี นรู้วิถดี อยสเตอร์คราฟทส์ เตย์ บบ้า้านนตเมอ่ ือแงพปอ-น0-8408801372854641340 ตอ่ แพ อ.ขนุ ยวม บบ้า้านนผแมาบล่ อ่ะงนา- -09039153749951986181 บ้านหว้ ยตองกอ๊ - 0882912419 บบ้า้านนหหว้ว้ ยยกฮี้้งุ --00886644329922417625 อ.แม่ลาน้อย ห้วยหอ้ ม บบาา้้ นนนหว้้ำ�ยฮแูหกาว้ยบในจ -- 00997625683721617635 บ้านดง บ้านเมืองแพม - 0961472719 ละอูบ บบา้า้ นนหสบ้วยเมหย้อม- -08008894595156329500 อ.แมส่ ะเรยี ง ปา่ แป๋ บบา้า้ นนผจา่าโมบอ่ น- -08009647277547594496 บา้ นดง - 0849489127 สบเมย บบ้าา้ นนปละา่ อแปบู ๋ -- 00884897560491241808 อ.สบเมย บบ้า้านนใหหว้ มยมส่ หะเสขัมอื พสนั้มธ์--00887812992413265058 การทอ่ งเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) Fสaำ�cนeักbงoานoแkม:่ฮอ่TAงสTอMนa0e5h3o6n1g2s9o8n2-3 FFThaaaccieebbLooocooakklis:: taDThoaแiSiลtะLeorDcดoaอilSiยstteสaเrตอร์ เพ่ือการท่องเท่ยี วทีร่ ื่นรมยแ์ ละราบรื่น ตทัง้ดิ ผตู้ม่อาลเ่วยงอื หนนแา้ ลอะยเ่าจงา้ นขออ้ งยบา้1นอกาทรุณติ ยา์ เพื่อให้ชุมชนมเี วลาเตรยี มตัวจดั ควิ จดั คน กแลาระเจรัดยี หนารอูแ้ ปุบกบรณดอต์ ยา่ สงเตๆอใรหค์ ้พรารฟอ้ ทมส์สเำ�ตหยร์ บั แม่ฮ่องสอน ดอยสเตอร์คราฟทส์ เตย์ 18

การสนับสนุน งานคราฟท์ งานหตั ถกรรมชุมชน เทา่ กบั รว่ มสืบสานวัฒนธรรม รักษามรดกทต่ี กทอดสบื มา ส่งต่อภูมิปญั ญาท่ีงดงาม ให้กับคนร่นุ ต่อ ๆ ไป ได้สรา้ งสรรค์ถกั ทอต่อยอด ได้แลก ได้ขาย ได้ใชด้ ำ�รงชพี ได้รน่ื รมย์ ชน่ื ชม สบื ต่อกันไป DoiSter : ดอยสเตอร์ รู้ จั ก กั น ไ ว้ แ ล้ ว ไ ป ด้ ว ย กั น