เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บตัวอย่างอากาศ-316

เครื่องมือท่ใี ชใ้ นการเก็บ ตวั อยา่ งสารพษิ ทางอากาศ เสนอ อาจารย์ นจุ รยี ์ แซ่จิว จัดทาโดย นางสาวนภสั สร รัตนะ 6240311316 สาขาอาชีวอนามยั และความปลอดภยั

บทนำ การเก็บตวั อย่างอากาศ มเี ครอ่ื งมอื หลากหลายทใี่ ชแ้ ละจะจัด จาแนกไปตามประเภทและชนดิ ของสารพษิ ในอากาศนน้ั ๆ โดยจะใช้ ความระมดั ระวัง ประณตี แมน่ ยา และความถกู ตอ้ ง เพ่ือจาแนกชนดิ ของสารพษิ โดยหลกั การทางานของแตล่ ะเครื่องมือจะแตกตา่ งกนั บางชนดิ สามารถแสดงผลใหเ้ ห็นถงึ ค่า ระดบั ชนดิ ของสารพษิ ทป่ี นเปื้ อน บาง ชนดิ อาจตอ้ งใชร้ ะยะเวลาเนอ่ื งจากตอ้ งเก็บตวั อยา่ ง และนาไป วเิ คราะหผ์ ล โดยเครื่องมอื ท่ใี ชใ้ นการเก็บตวั อย่างถกู แบง่ ออกเป็ น 2 วธิ ี คือ วธิ กี ารใชเ้ คร่อื งมอื อ่านคา่ โดยตรง (Direct reading instruments) โดยจะสามารถอา่ นค่าและแสดงผลในขณะนนั้ และอกี วิธี คอื การใชอ้ ปุ กรณเ์ ก็บตวั อยา่ งและวิเคราะหผ์ ลทห่ี อ้ งLab (Sample Collection devices) โดยจะปฏิบตั ติ ามขนั้ ตอนอยา่ งเครง่ ครดั เพ่ือไม่ให้ เกดิ ความผดิ พลาดขณะหาผลของอากาศตวั อยา่ ง ดงั นน้ั การเลอื กใช้ เคร่ืองมอื จงึ ควรคานึงถงึ ประเภทของตวั อยา่ งอากาศและลกั ษณะ คณุ สมบตั ขิ องเคร่ืองมอื นนั้ ๆ

เครอ่ื งมือที่ใชใ้ นกำรเกบ็ ตวั อยำ่ งอำกำศ เครื่องมอื ที่ใชใ้ นการเก็บตวั อย่างมลพษิ ทางอากาศ การใชง้ านตอ้ งพิจารณา ตามประเภทของมลพิษ ชนดิ ของสารทป่ี นเป้ื อน การเก็บตวั อยา่ งอากาศแบ่ง ออกเป็ น 2 ประเภท 1. อนภุ ำค (Particulates) แบง่ ออกเป็ น 2 อนภุ าค • อนภุ าคของแขง็ เชน่ ฝ่ นุ (Dust), ฟมู (Fume), ควัน (smoke) • อนภุ าคของเหลว เช่น ละออง (Mist), หมอก (Fog) 2. แกส๊ และไอ (Sampling For Gases and Vapors) มี 2 หลักการ • Adsorption: เป็ นโมเลกลุ ของ Gasท่เี ขา้ มาจับอยทู่ ่พี ื้นท่ผี วิ • Absorption:มกี ระบวนการที่เปลี่ยนแปลงสารทีใ่ ชใ้ นการเก็บตวั อย่างโดยใช้ อปุ กรณ์ impinge ทเี่ ป็ นของเหลว มีความไวต่อปฏกิ ริ ิยา เคร่ืองมือที่ใชเ้ ก็บตวั อยำ่ งมหี ลายประเภทสามารถแบ่งได้ ดงั นี้ เครื่องมอื ชนิดที่อ่านค่าโดยตรง(Direct reading instruments) เป็ นอปุ กรณท์ ่ี สามารถเก็บตวั อย่างอากาศและวเิ คราะหป์ รมิ าณสารพิษในเครอ่ื งไดเ้ ลย อปุ กรณเ์ ก็บตวั อย่างและวิเคราะหผ์ ลท่หี อ้ งLab (Sample Collection devices) เป็ นอปุ กรณท์ ่ีใชเ้ ก็บตวั อย่างอากาศ และส่งไปวเิ คราะหห์ าสารพิษทห่ี อ้ งLab

1.เคร่ืองมอื ชนิดท่ีอ่ำนคำ่ โดยตรง(Direct reading instruments) • Haltech HPC300 เครอื่ งวดั ฝ่ นุ ละออง 3 แชนเนล ขนำดมือถือ เป็ นเครื่องวดั ฝ่ ุนละอองในอากาศดว้ ยเลเซอรข์ นาดมอื ถอื วัดปรมิ าณอนภุ าค ฝ่ นุ ละอองในอากาศแบบ Real time สาหรบั งานดา้ น ไมโครอิเล็กทรอนกิ ส,์ ชน้ิ ส่วน กลไกทลี่ ะเอียด, เภสัชกรรม, อปุ กรณก์ ารแพทย,์ แปรรปู อาหาร, และงานอากาศ ยาน ราคาไม่สงู จงึ นิยมใชใ้ นงานตรวจวดั คณุ ภาพอากาศในอาคาร (IAQ) หลักการทางาน ใชแ้ สงเลเซอรย์ ิงออกไปกระทบอนภุ าคฝ่ นุ ละอองใน อากาศ แลว้ ประมวลผลและนบั ปริมาณ ดว้ ยขบวนการทางดจิ ติ อล แสดงผลลพั ธ์ ท้งั จานวนอนภุ าคทั้งหมด หรือความหนาแนน่ ของอนภุ าคในอากาศ ท้ังหมดถกู ควบคมุ และจดั การดว้ ยไมโครปรเซสเซอรภ์ ายใน

• Kanomax Model 3443 เครื่องตรวจวดั ปรมิ ำณฝ่ นุ ในอำกำศ เป็ นเครอื่ งวดั ปรมิ าณฝ่ นุ ละอองในอากาศขนาดกระทัดรัด, คณุ ภาพสงู , วัด คา่ ไดแ้ ม่นยา, มีอินเตอรท์ ใ่ี ชง้ านงา่ ย เหมาะกบั สานกั งาน, โรงเรียน, โรงพยาบาล, โรงงานอตุ สาหกรรม, หอ้ งทดลอง และสถานทีอ่ ื่นๆ ทจี่ าเป็ นตอ้ งวดั การปนเปื้ อนใน อากาศ

• เครือ่ งมอื วดั กล่ินชนิดมือถือ Kanomax OMX series - ใชว้ เิ คราะหก์ ลนิ่ ทีบ่ อกความรนุ แรงและแยกกลิน่ - สามารถใชง้ านตอ่ เนอ่ื ง 7 ชวั่ โมง - มีโหมดแสดงตวั อยา่ งแบบReal-Time คอื แสดงกลนิ่ ไปเร่ือยๆ หนว่ ยความจาจะบนั ทึกขอ้ มลู โดยใชต้ วั เลขเทียบ ลกั ษณะของเคร่ืองจะเหมอื นกนั มี 3 ร่นุ ดงั น้ี • OMX-SRM วัดกลิ่นทีโ่ รงงาน, เตาเผาขยะโรงงาน, สถานบาบดั นา้ เสยี • OXM-ADM วัดกลนิ่ ทโ่ี รงพยาบาล กล่นิ เหม็นเนา่ เช่น แอมโมเนยี • OMX-TDM วดั TVOC ตรวจสภาพIAQ(งานตรวจวดั คณุ ภาพอากาศใน อาคาร

• Haltech HAL-HFX205 เครือ่ งวดั กำ๊ ซฟอรม์ ำลดีไฮด์ ใชต้ รวจวดั ฟอรม์ าลดไี ฮดแ์ หลง่ ท่ใี ชใ้ นการตรวจวัด เช่น อตุ สาหกรรมผลติ สี, อตุ สาหกรรมกระดาษ, อตุ สาหกรรมเคมีภณั ฑพ์ ลาสติกและสิ่งทอ, การฟอกยอ้ ม, การผลิตยา, การทาความสะอาดเครื่องมอื ทางการแพทย์, งานก่อสรา้ ง หลักการทางาน วัดวิเคราะหด์ ว้ ย Sensor electrochemical ตอบสนอง การวัดดว้ ย ความเร็ว มปี ัม๊ ดดู อากาศ ในการเก็บตวั อย่างอากาศมาวเิ คราะห์ สามารถบันทกึ ขอ้ มลู และโอนถา่ ยเขา้ PC เพ่ือทารายงานผลการตรวจวดั ได้ สามารถใชง้ านต่อเน่อื งมากกวา่ 7 ชวั่ โมง

• เครื่องวดั กำ๊ ซ (Gas Detector) จะมี 2 แบบ คอื - เครื่องวัดกา๊ ซแบบตดิ ตง้ั อย่กู ับท่ี (Fixed Gas Detector) โดยจะตดิ ตงั้ ในพ้นื ที่เสี่ยงท่ีจะมีความเขม้ ขน้ ของก๊าซอันตราย หรือเกิดการรวั่ ไหลของก๊าซมาก ทส่ี ดุ - เคร่อื งวัดก๊าซแบบพกพา (Portable Gas Detector) สามารถเคล่อื นที่ และยา้ ยไปในพ้ืนท่ที ่ีเส่ยี งสงู ได้ เพอื่ วดั ความเขม้ ขน้ ของกา๊ ซ และแสดงผลลัพธแ์ บบ Real-Time

2.อปุ กรณเ์ ก็บตวั อยำ่ งและวิเครำะหผ์ ลที่หอ้ งLab (Sample Collection devices) • กระดำษกรอง(อปุ กรณส์ ะสมอนภุ ำค) มหี ลายชนิดและแตกต่างกนั - กระดาษกรองชนิดเซลลโู ลส(Cellulose filter paper) ทาจากเยอื่ เซลลโู ลส ไมฉ่ กี ขาดงา่ ย ดดู ความช้นื ราคาแพง - กระดาษกรองชนดิ ใยแกว้ (Glass fiber filter) ทาจากใยแกว้ ละเอียด ไม่ ดดู ความชื้น ทนความรอ้ น ไมท่ าปฏกิ ริ ยิ ากับตวั อย่างท่เี ก็บมีสว่ นประกอบของซิ ลิกา้ **ไมค่ วรใชเ้ ก็บตวั อย่างทม่ี ซี ลิ กิ า้ ** - กระดาษกรองชนิดพลาสตกิ (Plastic Fiber Filter) ทาจากใย Ultra fine ไม่ดดู ความชื้น ทนความรอ้ น ฉีกงา่ ย ยืดหย่นุ ตา่ ประสิทธภิ าพเก็บไดล้ ดลงเม่อื อากาศเป็ นละอองของเหลว - กระดาษกรองชนิดเมมเบรน(Membrane filter) ทาจากเรซนิ ทนตอ่ กรดและดา่ งท่เี จือจาง เก็บสารพิษไดด้ ี ไม่ดดู ความชนื้ ฉกี งา่ ย - กระดาษกรองชนิดซิลเวอรเ์ มมเบรน(Silver membrane filter) ทา จากเรซนิ มีสว่ นผสมของแรเ่ งิน **เหมาะเก็บตวั อย่างควอทซ์ - กระดาษกรองชนดิ นิวคลพี อร์ (Nuclepore filter) คลา้ ยชนดิ เมมเบรน ใสมรี Pู ore size เสมอกนั

• อปุ กรณส์ ำหรบั คดั แยกขนำดฝ่ นุ Cyclone ใชแ้ ยกขนาดฝ่ ุนที่มีขนาดเล็กกวา่ 10 ไมครอน หลักการทางาน อาศยั การหมนุ ของอากาศใน cyclone โดยเขา้ บรเิ วณดา้ นบน อากาศจะหมนุ แนวดิ่งและอากาศยอ้ นกลับส่ทู างออกท่ีมีกระดาษกรองดกั อยู่ • หลอดบรรจสุ ำรดดู ซบั (Adsorption tube) เป็ นหลอดแกว้ ขนาดเล็ก ปลายท้ังสองปิ ด ภายในหลอดแกว้ จะ มีสารดดู ซับ(adsorbents) เป็ น ของแข็งท่มี รี พู รนุ เชน่ ผงถ่าน ซลิ กิ า้ เจล **ซลิ กิ า้ เจลจะดดู ซับไอนา้ ได้ ดีกวา่ ผงถา่ น**

หลกั การทางาน ใหต้ ดั ปลายท้ังสองขา้ งออก โดยปลายขา้ งหน่ึงจะตอ่ กับเครือ่ งท่ีใชเ้ ก็บ ตวั อย่างอากาศ ปลายอีกขา้ งจะเป็ นทางเขา้ ของอากาศ เมื่อ อากาศเขา้ ไป สารพิษจะโดนดดู ซับโดยสารในหลอดแกว้ • หลอดบรรจขุ องเหลว (Impingers) ลักษณะเป็ นแกว้ ทรงกระบอก ภายใน บรรจุของเหลว ซง่ึ จะจับสารพษิ ทเ่ี ป็ นของเหลวไวใ้ นหลอดแกว้ หลักการทางาน ชอ่ งสาหรับอากาศเขา้ จะเชื่อมกบั เคร่ืองดดู อากาศ สารพษิ ทปี่ ะปนอย่ใู น อากาศ ของเหลวจะจับไว้ ส่วนอากาศท่ีเหลือจะผา่ น เครือ่ งดดู อากาศออกไป

• ถงุ เก็บตวั อยำ่ งอำกำศ(Sampling bag) ใชเ้ ก็บตวั อยา่ งมลพิษที่เป็ นกา๊ ซ และไอ ทาจากพลาสติก มหี ลายขนาด ลกั ษณะของถงุ จะมวี ารล์ หรือลน้ิ เปิ ด-ปิ ด เพือ่ เก็บตวั อย่างและถา่ ยอากาศไปวเิ คราะหผ์ ลท่ีหอ้ งLab

อา้ งองิ รจฤดี โชติกาวนิ ทร.์ (2558). การเก็บตวั อย่างอากาศและการวเิ คราะห.์ ชลบรุ ี: สานกั พมิ พ์ มหาวิทยาลยั บรู พา ณัฐพงศ์ แหละหมนั .(2559). การใชเ้ ครอ่ื งมอื . สบื คน้ 15 มีนาคม 2564, จาก http://envocc.ddc.moph.go.th/uploads/Menu/rayong/air.pdf