บทละครพูดคำฉันท์เรื่องมัทนะพาธา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5

คำนำ หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์ เร่ืองบทละครพูดคำฉันทเ์ ร่ืองมทั นะพำธำ เป็นสว่ นหน่ึงในรำยวิชำวรรณกรรมคดั สรรใน หนงั สือเรียน รหสั วิชำ ๖๐๔-๓๐๓ มหำวิทยำลยั หำดใหญ่ จงั หวดั สงขลำ มีเน้ือหำสำระเก่ียวกบั คำสง่ั สอนเตือนสติ ในเร่ืองของควำมรัก วำ่ ใหร้ ักอยำ่ งมีสติ ใชว้ ิจำรณญำณอยำ่ งรอบคอบ มิใชร่ ักอยำ่ งลุม่ หลงมิฉะน้ันอำจทำใหเ้ กิด ควำมทุกขไ์ ด้ และมีกำรแทรกเน้ือหำเก่ียวกบั กำรประพฤติตนของสตรีในยุคปจั จุบนั ในกำรจดั ทำหนังสืออิเล็กทรอนิกสเ์ ลม่ น้ี ผูจ้ ดั ทำหวงั เป็นอยำ่ งย่ิงวำ่ จะเป็นประโยชน์ในกำรศึกษำคน้ ควำ้ ตอ่ ไป และขอขอบคุณอำจำรยท์ ่ีใหค้ ำแนะนำ และใหค้ วำมชว่ ยเหลือในดำ้ นตำ่ ง ๆ จนเสร็จส้ิน หำกหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เลม่ น้ีมีขอ้ ผิดพลำดประกำรใด ผูจ้ ดั ทำขออภยั ณ ท่ีน้ีดว้ ย สุนิสำ ยำมำ ผูจ้ ดั ทำ

จดุ ประสงคใ์ นกำรเรียนรู้ ๑. นักเรียนสำมำรถอธิบำยท่ีมำของบทละครพูดคำฉันทเ์ ร่ืองมทั นะพำธำได้ ๒. นักเรียนสำมำรถอธิบำยลกั ษณะกำรประพนั ธ์ และสำมำรถอธิบำยแผงผงั กำรประพนั ธไ์ ด้ ๓. นักเรียนสำมำรถเลำ่ เร่ืองยอ่ ของบทละครพูดคำฉันทเ์ ร่ืองมทั นะพำธำได้ ๔. นักเรียนสำมำรถวิเครำะหค์ ุณคำ่ ทำงวรรณศิลป์ ได้ ๕. นักเรียนสำมำรถวิเครำะหค์ ุณคำ่ ท่ีไดร้ บั จำกเร่ืองได้ ๖. นักเรียนสำมำรถนำคุณคำ่ ท่ีไดร้ บั จำกเร่ืองไปใชใ้ นชีวิตประจำวนั ได้

มทั นะพำธำ คือ “ควำมเจ็บปวดหรือควำมเดือดรอ้ นเพรำะควำมรกั ” บทละครพูดคำฉันท์ เร่ืองมทั นะพำธำ หรือ ตำนำนดอกกุหลำบ มีลกั ษณะเป็นบทละครพูดคำ ฉันท์ จำนวน ๕ องค์ แบง่ เป็น ๒ ภำค คือ ภำคสวรรคแ์ ละภำคพ้ืนดิน เป็นบทพระรำชนิพนธจ์ ำก จินตนำกำรในพระบำทสมเด็จพระมงกุฎเกลำ้ เจำ้ อยูห่ วั

ลกั ษณะกำรประพนั ธ์ บทละครพูดคำฉันท์ เร่ือง มทั นะพำธำ ประกอบดว้ ยคำประพนั ธห์ ลำยชนิด ดงั น้ี ๑. กำพย์ ๓ ชนิด คือ กำพยย์ ำนี ๑๑ กำพยฉ์ บงั ๑๖ และกำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘ ๒. ฉันท์ ๒๑ ชนิด เชน่ วิชชุมมำลำฉันท์ ๘ อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ อุปชำติฉันท์ ๑๑ ภุชงคประยำตฉันท์ ๑๒ อินทวงศฉ์ ันท์ ๑๒ วสนั ตดิลกฉันท์ ๑๔ เป็นตน้

ลกั ษณะกำรประพนั ธ์ ควำมรกั เหมือนโรคำ บนั ดำลตำใหม้ ืดมน ไมย่ ินและไมย่ ล อุปสรรคะใดใด กำลงั คึกผิขงั ไว้ ควำมรักเหมือนโคถึก บ ยอมอยู่ ณ ท่ีขงั ก็โลดจำกคอกไป ก็ดึงไปดว้ ยกำลงั บ หวนคิดถึงเจ็บกำย ถึงหำกจะผูกไว ้ ย่ิงหำ้ มก็ย่ิงคลง่ั

ลกั ษณะกำรประพนั ธ์ อนั เวทอำถรรพณ์ ท่ีพนั ผูกจิต แหง่ นำงม่ิงมิตร อยูบ่ ดั น้ีนำ จงเคล่ ื อนคลำยฤทธ์ ิ จำกจิตกญั ญำ คลำยคลำยอยำ่ งชำ้ สวสั ดีสวำหำย

เรื่องย่อ สุเทษณ์เป็ นเทพบุตรท่ีหลงรักนำงฟ้ำช่ือมทั นำ แตน่ ำงไมไ่ ดร้ ักตอบ เพรำะอดีตชำติสุเทษณ์ไดเ้ คยยกกองทพั ไปทำลำย บำ้ นเมืองของนำงมทั นำ และจบั พระบิดำประหำร เม่ือนำงมทั นำปฏิเสธควำมรัก สุเทษณจ์ ึงสำปใหเ้ กิดเป็นดอกกุหลำบ แลว้ ในคืนวนั เพ็ญจึงจะเป็นคนได้ และเม่ือเกิดควำมรกั ในบุรุษใดก็จะไมก่ ลำยเป็นดอกกุหลำบอีก แตจ่ ะไดร้ ับควำมทุกขจ์ ำกควำม รกั แทน นำงมทั นำจึงมำเกิดเป็นดอกกหุ ลำบ พระฤำษีกำละทรรศินมำพบจึงนำไปไวใ้ นอำศรม นำงมทั นำจะอยูป่ รนนิบตั ิพระ ฤำษีเย่ียงบิดำทุกคืน วนั เพ็ญตอ่ มำทำ้ วชยั เสนเสด็จประพำสป่ำแลว้ มำพบนำงมทั นำจึงเกิดควำมรัก แลว้ ไดข้ อนำงมทั นำตอ่ พระฤำษี ทงั้ สองไดอ้ ภิเษกสมรส นำงจณั ฑีพระมเหสีเอกจึงเกิดควำมหึงหวงเลยใหพ้ ระบิดำยกทพั มำชิงเมือง ทำ้ วชยั เสนอ อกรบ ในระหวำ่ งน้ันนำงจณั ฑีทำอุบำยใหท้ ำ้ วชยั เสนเขำ้ พระทยั ผิดวำ่ นำงมทั นำรักกบั ศุภำงคท์ หำรเอก จึงรับส่งั ใหน้ ำไป ประหำรชีวิต แตพ่ รำหมณ์โสมทตั ไดป้ ลอ่ ยนำงมทั นำไป นำงมทั นำมีควำมทุกขจ์ ำกควำมรักจึงทำพิธีขอพรตอ่ สุเทษณ์จอม เทพ ท่ีสุเทษณ์ขอควำมรักแตน่ ำงไมย่ อมจึงโดนสำปใหเ้ ป็นดอกกุหลำบตลอดไป ตอ่ มำทำ้ วชยั เสนทรำบควำมจริ งจึงออก ติดตำมหำนำงมทั นำ แตพ่ บแตต่ น้ กหุ ลำบจึงนำมำไวใ้ นพระรำชวงั

คุณค่ำทำงวรรณศิลป์ ๑. มีกำรใชถ้ อ้ ยคำและรูปแบบคำประพนั ธเ์ หมำะสมกบั เน้ือหำ ทำใหผ้ ูอ้ ำ่ นเกิดควำมรูส้ ึกคลอ้ ยตำม เกิดควำมประทบั ใจอยำกติดตำมอำ่ น ๒. มีกำรใชล้ ีลำจงั หวะของคำทำใหเ้ กิดควำมไพเรำะ สละสลวย กวีมีควำมเช่ียวชำญดำ้ นฉันทลกั ษณอ์ ยำ่ งย่ิง สำมำรถแตง่ บทเจรจำของตวั ละครให้ เป็นคำฉันทไ์ ดอ้ ยำ่ งดีเย่ียม อีกทงั้ กำรใชภ้ ำษำก็คมคำย โดยบงั คบั ฉันทลกั ษณค์ รุลหุท่ี ไมเ่ ป็นอปุ สรรคเลย เชน่ บทเก้ียวพำรำสีตอ่ ไปน้ี แตง่ ดว้ ยวสนั ตดิลกฉันท์ มีกำรสลบั ตำแหน่งของคำ ทำใหเ้ กิดควำมไพเรำะไดอ้ ยำ่ งยอดเย่ียม

สุเทษณ์ : พ่ีรกั และหวงั วธุจะรกั และ บ ทอด บ ท้ิงไป มทั นำ : พระรักสมคั ร ณ พระหทยั ฤ จะทอดจะท้ิงเสีย ? สุเทษณ์ : ควำมรักละเห่ียอุระระทด เพรำะมิอำจจะคลอเคลีย มทั นำ : ควำมรกั ระทดอุระละเห่ีย ฤ จะหำยเพรำะเคลียคลอ  ๓. มีกำรใชโ้ วหำรภำพพจน์แบบอุปมำไดอ้ ยำ่ งแนบเนียนทำใหผ้ ูอ้ ำ่ นเกิดจินตนำภำพไดช้ ดั เจน เชน่ กำรใชโ้ วหำรภำพพจนแ์ บบอุปมำเปรียบเทียบโทษแหง่ ควำมรัก ดงั น้ี ควำมรักเหมือนโรคำ บนั ดำลตำใหม้ ืดมน ไมย่ ินและไมย่ ล อุปสรรคะใดใด ควำมรกั เหมือนโคถึก กำลงั คึกผิขงั ไว้ ก็โลดออกจำกคอกไป บ ยอมอยู่ ณ ท่ีขงั ถึงหำกจะผูกไว ้ ก็ดึงไปดว้ ยกำลงั ย่ิงหำ้ มก็ย่ิงคลง่ั บ หวนคิดถึงเจ็บกำย

ขอ้ คิดที่ไดร้ บั จำกเร่ือง ๑. ควำมรกั มีทงั้ คุณและโทษ สะทอ้ นแงค่ ิดใหเ้ ห็นวำ่ ควำมรักมีประโยชน์ ทำใหจ้ ิตใจแชม่ ช่ืนมีควำมสุข และเม่ือผิดหวงั พลำดรักก็อำจทำใหเ้ กิดโทษได้ ถำ้ หำกปล่อยใหค้ วำมรักน้ันเป็ นควำมหลง ขำดสติ พิจำรณำ ไตร่ตรองอำจทำใหต้ นเองและผูเ้ ก่ียวขอ้ งเดือดรอ้ นได้ ๒. ควำมรกั ที่แทจ้ ริงเกิดจำกใจบริสุทธ์ิ สะทอ้ นใหเ้ ห็นคำ่ นิยมเก่ียวกบั กำรครองรักระหวำ่ งชำยหญิงตอ้ ง เกิดจำกควำมรักพึงพอใจกนั ทง้ั สองฝ่ำย มิใชเ่ กิดจำกกำรบงั คบั ขูเ่ ข็ญใหร้ ับรัก จึงจะเกิดควำมสุขในชีวิต ๓. ควำมรกั ทำใหเ้ กิดทุกข์ สะทอ้ นแงค่ ิดใหค้ นในสงั คมไดเ้ ขำ้ ใจพุทธวจั นะ “ท่ีใดมีรัก ท่ีน่ันมีทุกข”์ วำ่ เม่ือมี ควำมรักตอ้ งรักอยำ่ งมีสติ ใชว้ ิจำรณญำณอยำ่ งรอบคอบ มิใชร่ ักอยำ่ งลุม่ หลงจะทำใหเ้ กิดควำมทุกขไ์ ด้

สรุป วรรณคดีเร่ืองมทั นะพำธำจะสอดแทรกแงค่ ิดและคุณธรรมจริยธรรมท่ีช้ีแนะวำ่ “กำรมีรักเป็นทุกขอ์ ยำ่ ง ย่ิง” ตรงตำมพุทธวจั นะท่ีวำ่ “ท่ีใดมีรัก ท่ีน่ันมีทุกข”์ อยำ่ งเชน่ ควำมรักท่ีเห็นแกต่ วั ของสุเทษณท์ ่ีมีตอ่ นำง มทั นำ เม่ือรักไมส่ มหวงั ก็เป็นทุกข์ เม่ือนำงมทั นำไมร่ ักสุเทษณก์ ็ยอมทำทุกอยำ่ งแมแ้ ตก่ ำรทำลำยควำม รักเพ่ือใหไ้ ดน้ ำงมำ นอกจำกน้ียงั กลำ่ วไวใ้ นดำ้ นกำรครองตนของผูห้ ญิง สตรีตอ้ งมีควำมระวงั ตอ่ ชำยมำรำคะ โดยท่ีบทละคร น้ีถำ่ ยทอดออกมำในรูปแบบท่ีใหน้ ำงมทั นำเป็นดอกกุหลำบเปรียบหนำมอนั แหลมคม เป็นเกรำะป้องกนั ตนใหพ้ น้ จำกมือผูท้ ่ีปรำรถนำรำ้ ยท่ีกะจะเด็ดออกไป หนำมก็เปรียบเสมือนสติปัญญำของหญิงสำว นำมำซ่ึงควำมสำมำรถเอำตวั รอดในหลำย ๆ เหตุกำรณ์ อีกทงั้ ยงั ช้ีถึงกำรมีบริวำรท่ีดี ก็จะนำมำซ่ึง คุณธรรมท่ีดี หำกมีบริวำรท่ีไมด่ ี ไมม่ ีคุณธรรมก็อำจทำเรำประสบหำยนะไดเ้ ชน่ กนั ตวั อยำ่ งเชน่ บริวำร ของทำ้ วสุเทษณ์ท่ีเป็นคนธรรพบ์ ำรุงบำเรอใหเ้ จำ้ นำยมีควำมสุข โดยขำดกำรไตร่ตรองด้ำนคุณธรรม ควำมดี กอ่ ใหน้ ำยประสบควำมเดือดรอ้ นเสียหำย

จดั ทำโดย นำงสำวสุนิสำ ยำมำ รหสั นักศึกษำ ๖๒๐๖๕๑๐๑๓๓ S.๑