การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

นมแม่การเลย้ี งลูกด้วย

การเลี้ยงลูกดว้ ยนมแม่ การเลย้ี งลกู ด้วยนมแม่ ทารกที่กินนมแม่จะได้รับสารอาหารที่ดีกว่า และ ประกอบกบั การมคี วามเชอ่ื บางอยา่ งไมถ่ กู ตอ้ ง และ อทิ ธพิ ล ป่วยด้วยโรคติดเช้ือและ โรคภูมิแพ้น้อยกว่ากลุ่มที่ถูกเล้ียง ของการโฆษณาสินคา้ ประเภทนมผสม อาหารสำ� หรบั ทารก ด้วยอาหารอ่ืน และเติบโตอย่างมีพัฒนาการที่ดีกว่าทารก และเดก็ ในรปู แบบตา่ งๆ เหลา่ น้ี ลว้ นมสี ว่ นทำ� ใหแ้ มใ่ หอ้ าหาร ที่ถกู เลยี้ งด้วยนมผสมและอาหารอนื่ ไม่เหมาะสมกบั ลกู กอ่ ใหเ้ กดิ ปญั หาเดก็ ขาดสารอาหาร และ เด็กทุกคนควรได้รับนมแม่ตั้งแต่แรกเกิด เพราะการ เจ็บปว่ ยเป็นโรคไดง้ ่าย บางรายอาจรนุ แรงถงึ ตาย เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีประโยชน์สูงสุดทั้งต่อสุขภาพและ ดังน้นั ทกุ คนควรจะได้รบั รู้ถงึ ประโยชนข์ องการเลย้ี งดู พัฒนาการของลูก ต่อสายสัมพันธ์ทางใจระหว่างแม่และลกู ดว้ ยนมแม่ วธิ ปี ฏบิ ตั ทิ ท่ี ำ� ไดง้ า่ ย แมเ้ มอ่ื แมต่ อ้ งทำ� งานนอกบา้ น และต่อสุขภาพของแม่ แม้ในครอบครัวที่สามารถซื้อหา แมท่ เ่ี ลย้ี งลกู ดว้ ยนมแมค่ วรไดร้ บั กำ� ลงั ใจและความสนบั สนนุ นมผสม มนี ำ้� สะอาด ถกู อนามยั และสามารถเตรยี มนมผสม จากสามี ครอบครวั ชมุ ชน เพอื่ นรว่ มงาน รฐั และองคก์ รทอ้ งถน่ิ ไดอ้ ยา่ งถูกสขุ ลกั ษณะกต็ าม ดังนั้นทกุ ฝ่ายตอ้ งร่วมรณรงค์ จำ� เป็นตอ้ งมนี โยบาย และดำ� เนินการส่งเสริมการใหค้ วามรู้ การเล้ียงลูกด้วยนมแม่ถึง ๖ เดือน หรือให้นานท่ีสุดเท่าที่ และสนับสนุนการเล้ียงลูกด้วย นมแม่ โรงพยาบาล สภาวะครอบครัวจะทำ� ได้ สายสมั พนั ธแ์ มล่ กู และบรกิ ารใหค้ ำ� ปรกึ ษาแนะนำ� ครอบครวั ปจั จบุ นั แมส่ ว่ นใหญจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งประกอบอาชพี เพอื่ ชว่ ย ที่มีประสทิ ธภิ าพ หารายได้ให้แก่ครอบครัว ท�ำให้มีเวลาส�ำหรับลูกน้อยลง 2

การเลี้ยงลกู ด้วยนมแม่ ๑นมแมเ่ พียงอยา่ งเดียว คืออาหารท่ีดที สี่ ดุ สำ� หรบั ทารกในชว่ ง ๖ เดือนแรก ๑.๑ การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ช่วยให้แม่และลูกได้เรียนรู้ ๑.๖ การให้อาหารอ่นื ในทารกช่วง ๖ เดอื นแรก จะทำ� ให้ ทีจ่ ะรักและผูกพันกนั ซึงเรียกว่า “สายใยรักแม่ลกู ” ทารกดูดนมแมไ่ ดน้ อ้ ยลง และอาจท�ำใหล้ ูกทอ้ งเสยี การดูแลเอาใจใส่ลูกอย่างใกล้ชิด ช่วยท�ำให้ลูกรู้สึก หรือติดเชื้อได้ เมื่อลูกดูดนมแม่น้อยลง แม่จึงสร้าง อบอุ่นและอุ่นใจ ซ่ึงเป็นปัจจัยส�ำคัญในการเจริญ น�้ำนมน้อยลงด้วย เพราะขาดการกระตุน้ เนอื่ งจาก เตบิ โต และพฒั นาการของลกู ร่างกายแม่สร้างน�้ำนมตามความต้องการของลูก ๑.๒ นมแมช่ ว่ ยเพมิ่ การเจรญิ เตบิ โต พฒั นาการ มสี ารอาหาร ทั้งปริมาณและคุณภาพ ฉะนั้นควรให้ลูกดูดนมแม่ ท่ีเหมาะสม ป้องกันการเจ็บป่วยของลูกได้เพราะมี บ่อยตามความตอ้ งการของลูก ภมู ติ ้านทานโรคจากแม่ ซ่งึ ในนมอืน่ ๆ อาทนิ มผสม ๑.๗ การให้นมแม่เพียงอย่างเดียวจนลูกอายุ ๖ เดือน นมผง หรอื นมสัตว์ ไมม่ ี ชว่ ยลดการเกดิ โรคกลมุ่ ภมู แิ พ้ เชน่ หอบหดื เยอื่ จมกู ๑.๓ น้�ำนมแม่มีน้�ำและสารอาหารที่เพียงพอกับความ อกั เสบ ผวิ หนังอักเสบ เป็นตน้ โดยเฉพาะในกรณที ่ี ต้องการของลกู เพราะฉะนนั้ ไมต่ ้องใหอ้ ย่างอน่ื มีประวัตโิ รคภมู ิแพใ้ นครอบครัว นอกจากน้ี การได้ ๑.๔ นมแมเ่ ปน็ นมทีย่ อ่ ยง่ายกวา่ นมอนื่ รบั นมแมเ่ พยี งอยา่ งเดยี วในระยะทที่ ารกมรี ะบบทาง ๑.๕ การให้อาหารอื่นในเด็กทีมีอายุตํ่ากว่า ๖ เดือน เดินอาหารท่ียังท�ำงานได้สมบูรณ์ จะช่วยลดปัญหา จะทำ� ใหเ้ ดก็ เสย่ี งตอ่ การเกดิ โรคทอ้ งเสยี หรอื เกดิ การ แพน้ มววั เจ็บป่วยอืน่ ๆ ได้ ๒แม่ควรไดอ้ ุ้มลูกทันทีหลงั คลอดโดยสัมผัสแนบเนอ้ื ระหว่างแมล่ ูก และให้ลูกดูดนมแม่ภายใน ๑ ช่ัวโมง ๒.๑. การสมั ผสั แนบเนอ้ื ระหวา่ งแมแ่ ละลกู และการใหน้ ม หรอื นมผสม ทันทีหลังคลอด จะช่วยกระตุ้นให้แม่สร้างน�้ำนม ๒.๓ หัวน�้ำนมซ่ึงเป็นน้�ำนมใสสีเหลือง (โคลอสตรัม เร็วขึ้นและยังช่วยให้มดลูกหดตัวดี ท�ำให้ลดความ Colostrum) ท่ีแม่สร้างข้ึนใน ๒-๓ วันหลังคลอด เส่ยี งในการตกเลือดหลังคลอด ลดการตดิ เชือ้ และ เป็นอาหารท่ีดีที่สุดของลูกในช่วงแรกเกิด เพราะมี ให้รกคลอด สารอาหาร และมีภูมิต้านทานจากแม่ ซ่ึงจะช่วย ๒.๒ เพ่ือให้แม่สามารถเลี้ยงลูกนมของตนเองได้ส�ำเร็จ ป้องกันจากการตดิ เชือ้ จงึ ใหล้ กู ดดู หวั น�้ำนมน้ี ไม่ให้ จ�ำเป็นต้องให้แม่และลูกอยู่ด้วยกันทันทีหลังคลอด แม่บบี ท้ิง แมล่ ูกอยดู่ ว้ ยกนั ตลอดเวลา โดยไม่ต้องให้ลูกกนิ นำ้� 3

การเล้ียงลกู ดว้ ยนมแม่ ทเ่ี หมาะกับลูกทมี่ ีน้ำ� หนกั นอ้ ย หรือเกิดกอ่ นก�ำหนด ๒.๔ ในช่วง ๒-๓ วันแรก ควรใหแ้ มอ่ ยู่กบั ลกู ตลอดเวลา ซึ่งลูกที่เกิดก่อนก�ำหนด หรือน้�ำหนักแรกเกิดน้อย กว่า๒,๕๐๐ กรมั อาจไมส่ ามารถดดู นมจากเต้าได้ใน สอนแม่ให้อุ้มลูก และให้ลูกดูดบ่อยๆ อย่างถูกวิธี ระยะแรก จงึ ตอ้ งบบี เกบ็ นำ�้ นมแมไ่ วป้ อ้ นลกู ดว้ ยถว้ ย ถา้ ลูกมปี ัญหาการดูดนม ควรสอนแม่ให้บบี นมแมใ่ ส่ ชอ้ น หรอื สายยางปลอดเชอ้ื จากโดยพยาบาล จนลกู ถ้วยสะอาดและป้อนลูกโดยไม่ต้องใช้ขวดนม สามารถดูดจากเตา้ ได้ คอยกระตนุ้ ใหล้ กู หดั ดดู นมแมบ่ อ่ ยๆ โดยทว่ั ไปทารก แรกเกิดสามารถดดู นมแมไ่ ด้ ๒.๕ นมแมค่ ืออาหารท่ีดที สี่ ดุ ส�ำหรับทารกทุกคน รวมทั้ง ทารกที่มีน้�ำหนักแรกเกิดน้อย แม่จะสร้างน�้ำนม ๓ แม่เกือบทุกคนสามารถเล้ียงลูกด้วยนมตนเอง ได้สำ� เร็จเมื่ออมุ้ ลูกและให้นมอย่างถูกวิธี ลูกควรได้ ดดู นมแมบ่ อ่ ยๆ ทง้ั กลางวนั และกลางคนื ตามความตอ้ งการ ของลูกซึ่งจะปรับเปล่ยี นไปตามวยั ๓.๑ แมส่ รา้ งนำ้� นมไดเ้ พยี งพอกบั ความตอ้ งการของลกู ๓.๒ การอุ้มลูกถูกวิธจี ะชว่ ยใหล้ ูกดูดนมแม่ไดด้ ี ย่ิงถ้าลกู ดูดนมมาก แมก่ จ็ ะสร้างน�้ำนมมาก แม่เกือบทกุ คน การอ้มุ ถูกวิธี คือ สามารถเลยี้ งลกู ด้วยนมตนเองได้สำ� เร็จ และสร้างน�ำ้ นมได้ • ลำ� ตวั กับศรีษะลูกอยู่ในแนวเดยี วกนั เพยี งพอ เมอ่ื : • ตัวลกู อยู่ชดิ แนบเนื้อกบั ตวั แม่ • แม่มีความต้ังใจเล้ียงลูกด้วยนมแม่ และได้รับการ • ตวั ลูกตะแคงเข้าหาตัวแม่ สนับสนุนจากครอบครวั • ลกู ผ่อนคลาย มีความสุขและดดู นมไดด้ ี • แมไ่ ด้รบั ความรเู้ ก่ียวกับวธิ ีปฏิบตั ทิ ถี่ กู ตอ้ ง • แม่ได้รับอาหารที่ถูกต้องตามหลักโภชนาการและ ถา้ อมุ้ ไม่ถูกวธิ ีจะทำ� ใหเ้ กิดปัญหา เพียงพอ • หวั นมแม่เจบ็ และแตก • แม่เลย้ี งลูกดว้ ยนมแม่อยา่ งเดียว • ลูกไดร้ ับน�้ำนมไม่เพยี งพอ • แมอ่ ุ้มลกู กนิ นมและดดู นมไดถ้ ูกวธิ ี • ลูกไมย่ อมดดู นม • ลูกสามารถดูดได้บ่อยและนานตามความต้องการ ทง้ั กลางวนั และกลางคนื และดดู นมใหห้ มดทลี ะขา้ ง 4

การเลี้ยงลกู ดว้ ยนมแม่ รูไ้ ดอ้ ยา่ งไรว่าลูกดูดนมแม่ไดถ้ กู วธิ ี แตล่ ะมือ้ ไดม้ ากขึ้น และจำ� นวนมอื้ จะลดลงเปน็ ลำ� ดับ และ • เหน็ ลานหวั นมอยเู่ หนอื รมิ ฝปี ากลกู และใตร้ มิ ฝปี าก ปรบั ตวั มากนิ นมในช่วงกลางวันบอ่ ยกว่ากลางคนื เมอื่ อายุ ลูกด้านล่าง ๖ เดอื นขนึ้ ไปเดก็ สว่ นใหญ่ไม่ต้องการดดู นมหลังเที่ยงคืน • ปากลกู อา้ กวา้ ง รมิ ฝปี ากแนบกบั เตา้ นมแม่ ๓.๔ เด็กท่ีร้องไห้ อาจเป็นเพราะต้องการให้อุ้ม กอด • คางลกู อยชู่ ิดเตา้ นมแม่ หรือเปล่ียนผ้าอ้อม นอกเหนือไปจากการต้องการอาหาร • ลกู ดดู นมไดแ้ รง กลนื เปน็ จงั หวะ และมกี ารสลบั หยดุ จงึ ไมค่ วรปอ้ นนมทกุ ครงั้ ทล่ี กู รอ้ งไห้ แตค่ วรสงั เกตพฤตกิ รรม เปน็ พักๆ และเสียงรอ้ งของลูก และตอบสนองอยา่ งเหมาะสม • แมจ่ ะไมร่ ู้สึกเจ็บหวั นมเวลาให้นมลูก ๓.๕ พ่อและญาติพ่ีน้องในบ้าน สามารถช่วยดูแลแม่ ให้ได้พักผ่อน ในช่วงเล้ียงลูกด้วยนมแม่ และให้แม่ได้ ๓.๓ ในช่วงแรกเกิด - ๑ เดือน ลูกควรได้ดูดนมแม่ รบั ประทานอาหารทม่ี สี ารอาหารครบถว้ น ตลอดจนชว่ ยทำ� งาน ทุกครั้งเมือ่ ตอ้ งการ อย่างน้อย ๘ ครัง้ หรอื มากกว่า ภายใน ในบา้ น และดแู ลเดก็ คนอน่ื ในบา้ น เพอ่ื ใหแ้ มม่ เี วลาพกั ผอ่ น เวลา๒๔ ชั่วโมง ถ้าลูกหลับนานกว่า ๓ ชั่วโมงหลังกินนม มากพอ แม่ควรปลุกลูกให้ดูดนมแม่ เมื่ออายุเพ่ิมข้ึนเด็กจะดูดนม ๔การเล้ียงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวนาน ๖ เดือน ชว่ ยปอ้ งกนั ลกู จากโรคท้องเสยี และการตดิ เช้อื อื่นๆ ซงึ่ ไมม่ นี มผสมหรอื อาหารอน่ื ๆ สามารถใหภ้ มู ติ า้ นทานโรค ในลักษณะเหมอื นนมแม่ ๔.๑ ในนำ�้ นมแมม่ สี ารทเ่ี ปน็ ภมู คิ มุ้ กนั และเซลเมด็ เลอื ด เพยี งอยา่ งเดยี วใน ๖ เดอื นแรก นอกจากนนั้ นมผสมเปน็ นม ขาวของแม่ จึงท�ำให้น�้ำนมแม่สามารถยับย้ัง และป้องกัน ทด่ี ดั แปลงมาจากนมสตั วม์ โี ปรตนี ทแ่ี ตกตา่ งจากของมนษุ ย์ การตดิ เชอ้ื โรคในทางเดินอาหาร ทางเดนิ หายใจของลกู ทำ� ใหท้ ารกอาจแพ้โปรตีนจากนมผสม นำ� ไปสกู่ ารเจ็บป่วย ๔.๒ ทารกแรกเกิด – ๖ เดือน ยังมีระบบการสร้าง เป็นโรคภูมแิ พไ้ ด้ ภูมิค้มกันโรคที่ยังท�ำงานได้ไม่เต็มที่ เยื่อบุทางเดินอาหาร ๔.๓ ถงึ แมว้ า่ ในปจั จบุ นั อตุ สาหกรรมอาหาร จะพยายาม และทางเดนิ หายใจยงั พฒั นาไม่สมบรู ณ์ จึงมคี วามเสยี่ งต่อ ดัดแปลงให้มีสารอาหารเลียนแบบธรรมชาติของนมแม่ การติดเช้ือในส่ิงแวดล้อม น้�ำด่ืม และอาหารได้ง่าย มกี ารลดปรมิ าณโปรตนี บางชนดิ และมีการเตมิ สารอาหาร ทารกชว่ งวยั นที้ แ่ี มเ่ ลย้ี งดว้ ยนมแมเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว จงึ มคี วาม หลายอย่าง ดังที่ปรากฏในท้องตลาดที่มีการแข่งขันและ ปลอดภัยจากการได้รับเชื้อโรคต่างๆ จากน�้ำนมผสม โฆษณาอย่างแพร่หลาย แต่ในปัจจุบันสามารถกล่าวได้ว่า ภาชนะ และอาหารอื่นๆ และยังได้รับความคุ้มครองจาก ยังไม่มีนมผสมชนิดใดหรืออาหารใดๆ มีคุณลักษณะอย่าง นมแม่ จงึ เปน็ เหตผุ ลทมี่ กี ารแนะนำ� แมใ่ หเ้ ลย้ี งลกู ดว้ ยนมแม่ นมแม่ในดา้ นสารภมู ิคมุ้ กนั และเซลเมด็ เลือดขาวจากแม่ 5

การเล้ียงลกู ด้วยนมแม่ ๕ในช่วง ๖ เดือนแรก การเล้ียงลูกด้วยนมผสมหรือ นมจากสัตว์ อาจท�ำให้ลูกเจ็บป่วยถึงตายได้ เพราะเส่ียงต่อการติดเช้ือ และระบบการย่อยอาหาร ของทารกในชว่ งนี้ยังท�ำงานไมส่ มบรู ณ์ ๕.๑ ลกู ทไ่ี มไ่ ด้กินนมแม่ตนเองจะไมไ่ ดร้ ับภมู ิตา้ นทาน ใช้น้�ำสะอาดในการผสมนม ทุกขั้นตอนของการเตรียมนม และสารอ่ืนๆ ท่ีมาจากน้�ำนมแม่ ท่ีจะสามารถป้องกัน ผสมต้องให้ถูกสุขอนามัย ต้องท้ิงนมท่ีผสมแล้วให้อุ่นพอดี โรคต่างๆ ได้ ทารกเหล่านี้ก็มีโอกาสท้องเสีย เป็นโรคทาง กอ่ นทจี่ ะน�ำไปปอ้ นลูก เดนิ หายใจ จนถงึ ปอดบวมได้ ซง่ึ ทง้ั โรคทอ้ งเสยี และปอดบวม ๕.๕ นมสัตว์และนมผสมที่ชงแล้ว จะเสียถ้าทิ้งไว้ใน เป็นสาเหตกุ ารตายของทารกและเดก็ เล็ก อณุ หภมู หิ อ้ ง (ประมาณ ๒๐-๒๕ องศาเซลเซยี ส) เกนิ ๒ ชว่ั โมง ๕.๒ การเลี้ยงลูกด้วยนมผสม จะท�ำให้เกิดการเจริญ ซง่ึ นมแมจ่ ะทิ้งไว้ในอณุ หภูมหิ อ้ งได้ถงึ ๘ ช่วั โมง โดยไมเ่ สยี เติบโตทชี่ ้าและเกิดการเจ็บปว่ ยได้ง่าย ถา้ แตอ่ ยา่ งไรกด็ คี วรเกบ็ นมทกุ ชนดิ ใสใ่ นภาชนะทสี่ ะอาดและ • เตมิ นำ้� ในนมผสมมากไปหรือน้อยไป เกบ็ ไว้ในต้เู ย็น • น้�ำทใ่ี ช้ผสมไมส่ ะอาด ๕.๖ การป้อนนมจากแก้ว จะปลอดภัยกว่าขวดนม • ขวดหรือจกุ นมไม่สะอาด เพราะว่าแก้วสามารถท�ำความสะอาดได้ง่ายกว่าขวด นมผสมที่ใช้แทนนมแม่ อาจมีเช้ือโรคท่ีท�ำให้เกิดโรค การป้อนจากแก้วจะได้รับการสัมผัสและการกระตุ้น ในทารกได้ จากการศกึ ษาพบวา่ ทารกทถ่ี กู เลย้ี งดว้ ยนมผสม สนองความต้องการของลูกได้ จากการท่ีต้องอุ้มในขณะ เม่ือเทียบกับทารกที่เลี้ยงด้วยนมแม่ ทารกที่กินนมผสม ปอ้ นนมจากแกว้ การปอ้ นนมจากแกว้ จะทำ� ใหล้ กู ไมม่ ปี ญั หา เพิ่มความเสย่ี งตอ่ การเกิดโรคอ้วนและโรคเร้ือรังต่างๆ เชน่ จากการดดู นมจากเตา้ แม่ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด โรคเบาหวาน เมอ่ื โตขน้ึ ได้ ๕.๗ อาหารทีด่ ที สี่ ดุ ส�ำหรบั ลูกท่กี ินนมแมจ่ ากเต้าไม่ได้ ๕.๓ การเลยี้ งลกู ดว้ ยนมผสม มคี า่ ใชจ้ า่ ยสงู โดยเฉพาะ คือ น�้ำนมแมท่ ี่บีบออกมาแล้วปอ้ นจากแก้วทสี่ ะอาดแม้แต่ อย่างยิ่งถ้าพ่อแม่ไม่สามารถที่จะซื้อนมผสมที่มีคุณภาพ ทารกแรกเกดิ กส็ ามารถปอ้ นจากแกว้ ได้ และถา้ จำ� เปน็ ทตี่ อ้ ง ตัวอย่างเช่น ถ้าจะเล้ียงลูก ๖ เดือนแรก ด้วยนมผสม เล้ียงลูกดว้ ยนมผสมทม่ี คี ุณภาพ กค็ วรจะตอ้ งปอ้ นดว้ ยแกว้ ต้องใช้นมผสมถึง ๒๐ กิโลกรัม ซ่ึงแพทย์และพยาบาล ควรบอกใหพ้ อ่ แมท่ ราบถงึ คา่ ใชจ้ า่ ยหาตอ้ งการเลยี้ งลกู ดว้ ย นมผสม ๕.๔ ถ้าจ�ำเปน็ ที่ต้องเล้ียงลูกดว้ ยนมผสม จะตอ้ งตม้ น้ำ� สะอาดใหเ้ ดอื ดกอ่ น จงึ เตมิ นมผสม ไมใ่ หใ้ ชน้ ำ�้ ตม้ ทเ่ี ยน็ แลว้ ผสมนม ตอ้ งทำ� ตามคำ� แนะนำ� ในการผสมนมอยา่ งเครง่ ครดั เพ่ือจะท�ำให้แน่ใจว่านมผสมได้สัดส่วนพอเหมาะ และต้อง 6

การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ๖ในกรณที แ่ี มต่ ดิ เชอื้ เอชไอวี เชอื้ นสี้ ามารถผา่ นทางนำ�้ นม ไปสู่ลูกได้ ดังนั้นเพื่อป้องกันไม่ให้ลูกติดเช้ือเอชไอวี จากนมแมป่ ระเทศไทยมนี โยบายใหแ้ มท่ ต่ี ดิ เชอื้ เอชไอวเี ลยี้ งลกู ดว้ ยนมผสมสตู รดดั แปลงสำ� หรบั ทารกแทนนมแม่ โดยสนบั สนนุ นมผสมดังกล่าวจนถงึ อายุ ๑๘ เดือน ๖.๑ หญิงตั้งครรภ์ และแมท่ ี่คิดว่าอาจติดเชอื้ เอชไอวี ชว่ ง ๖ - ๑๒ เดือน ควรปรึกษาแพทย์ พยาบาล ในการตรวจ เอชไอวี และ • ลกู ทกุ คนควรไดร้ บั อาหารตามวยั เพม่ิ ขนึ้ จากนมแม่ รบั การปรกึ ษากอ่ นและหลงั การตรวจ หญงิ ทต่ี ดิ เชอ้ื เอชไอวี หรือนมผสม เพือ่ การเจรญิ เติบโตทส่ี มบรู ณ์ ควรไดร้ บั การปรกึ ษาว่า จะลดการแพร่เชือ้ เอชไอวี จากแม่ • แม่ที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวตลอด ๖ เดือน สู่ลูกช่วงต้ังครรภ์ คลอด และการเลอื กใช้นมเลยี้ งลกู อยา่ ง ก็ควรจะเล้ียงลูกด้วยนมแม่ต่อพร้อมกันให้อาหาร เหมาะสม ตลอดจนแนวทางการสนบั สนนุ ทจี่ ะดแู ลรกั ษาแม่ ตามวัยจนกว่าลกู สามารถกินอาหารไดค้ รบ ๕ หมู่ ที่ติดเชื้อ เอชไอวี ต่อไป เช่น การรักษาด้วยยาต้านไวรัส หลากหลาย การดูแลสุขภาพของแม่ การป้องกันการแพร่เช้ือสู่ลูกและ สมาชิกในครอบครัว และการเล้ียงดูลูก และการติดตาม ขอ้ มูลสำ� คญั อืน่ ๆ การรักษาตามกำ� หนด เปน็ ตน้ • ระหว่างการให้การปรึกษากับแม่ที่ติดเช้ือ เอชไอวี ๖.๒ การใหน้ มและอาหารตามวยั ของแมท่ ต่ี ดิ เชอ้ื เอชไอวี ควรประเมินว่าแม่สามารถที่จะเลี้ยงลูกด้วยนม ช่วง ๖ เดอื นแรกหลังคลอด อยา่ งอนื่ แทนนมแมไ่ ดห้ รอื ไม่ ซง่ึ การประเมนิ นคี้ วร • เพื่อหลีกเลี่ยงการติดเชื้อเอชไอวีจากแม่สู่ลูกทาง ประเมินก่อนท่ีลูกจะเกิดและตลอดช่วงที่เลี้ยงลูก นำ�้ นม ควรเลย้ี งลกู ดว้ ยนมผสมสตู รดดั แปลงสำ� หรบั ดว้ ยนมแมอ่ ยู่ พรอ้ มกบั ใหก้ ารสนบั สนนุ การแมอ่ ยา่ ง ทารกอยา่ งเดยี ว ซง่ึ รฐั บาลสนบั สนนุ ใหน้ มผสมชนดิ เตม็ ทจ่ี ากแพทย์ พยาบาล นี้จนลูกมีอายุ ๑๘ เดือน ครอบครัวต้องแน่ใจว่า • ถ้าแม่แน่ใจว่าจะสามารถเล้ียงลูกด้วยนมผสมได้ สามารถชงนมผสมที่สะอาดถูกสุขอนามัยตามท่ี อยา่ งดี ถกู ตามขนั้ ตอน มคี ณุ ภาพแลว้ กค็ วรจะหยดุ แนะน�ำไว้ขา้ งต้น การเล้ียงลกู ด้วยนมแม่ แล้วใชน้ มผสมแทน พอ่ แม่ • ถา้ เลอื กเลยี้ งลกู ดว้ ยนมแม่ กค็ วรเลย้ี งลกู ดว้ ยนมแม่ ควรไดร้ บั คำ� แนะนำ� ในการชงนมทส่ี ะอาดถกู สขุ อนามยั อยา่ งเดียวตลอด ๖ เดือน ไมใ่ ห้กนิ นมผสมนำ้� หรอื และถูกขน้ั ตอน อาหารอนื่ รว่ มกบั นมแม่ ซึง่ การเลี้ยงลกู ดว้ ยนมแม่ • แมท่ ค่ี ลอดลกู ใหมแ่ ตย่ งั ไมไ่ ดต้ รวจเลอื ด ควรแนะนำ� อย่างเดียวจะลดการติดเช้ือ เอชไอวีจากแม่ ให้เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว ๖ เดือนและ เม่ือเทียบกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ปนกับนมผสม เล้ียงตลอดไปจนถงึ ๒ ปี พร้อมอาหารตามวัย น�้ำ หรืออาหารอน่ื ๆ • ถา้ ตรวจพบวา่ ลกู ตดิ เชอ้ื เอชไอวี จากแมแ่ ลว้ ใหก้ าร • การให้อาหารอื่นปนกับนมแม่ท่ีติดเช้ือ เอชไอวี ปรึกษาแม่เร่ืองการให้อาหารทารก เพ่ือเป็น ในช่วง ๖ เดือนแรก นอกจากท�ำให้เส่ียงต่อการ ทางเลือกกับแม่ต่อไป ติดเชื้อ เอชไอวี แล้วยังท�ำให้เกิดการติดเชื้ออ่ืนๆ การขาดสารอาหาร ถึงขน้ั เสียชีวิตได้ 7

การเล้ยี งลูกดว้ ยนมแม่ ๗ผู้หญิงท่ีท�ำงานนอกบ้าน สามารถเล้ียงลูกด้วย นมแม่ต่อไปได้ เม่ืออยู่กับลูก ควรให้ลูกดูดนมแม่ ให้บ่อยท่ีสุดเท่าท่ีจะท�ำได้และในช่วงที่ไปท�ำงานบีบน้�ำนม เกบ็ ไว้ ผูด้ ูแลเด็กป้อนน้�ำนมแม่ให้เดก็ โดยใช้แกว้ ที่สะอาด ๗.๑ ระหว่างลาคลอด กอ่ นกลับไป เอกสารอ้างองิ จาก Spangler A. Amy Spangler’s Breastfeeding: a parent’s guide (1999) ท�ำงาน แม่ควรเตรียมตัวเล้ียงลูกด้วย นมแม่อย่างต่อเน่ือง โดยบีบเก็บน�้ำนม ตุนไว้ในตู้เย็น แล้วซักซ้อมความเข้าใจ และการปฏิบัติกับผู้เลี้ยงดูเพื่อให้ ป้อนน้ำ� นมแมจ่ ากแกว้ ใหเ้ ดก็ ๗.๒ แม่ที่ท�ำงานควรเล้ียงลูกด้วย นมแม่ให้บ่อยในช่วงที่อยู่กับลูก ซึ่งการ ใหน้ มลกู บอ่ ยๆ เปน็ การสรา้ งนำ�้ นมเพม่ิ ขน้ึ ในชว่ งทแ่ี มท่ ำ� งานสามารถบบี นำ�้ นมไวใ้ น ภาชนะที่สะอาดเก็บไว้ในตู้เย็น หรือ ท้ิงไว้ที่อุณหภูมิห้องไม่เกิน ๘ ช่ัวโมง แล้วใช้น้�ำนมน้ีป้อนลูกในช่วงท่ีแม่ มาทำ� งานได้ ๗.๓ ครอบครวั ชมุ ชน และลกู จา้ ง สามารถทจี่ ะกระตนุ้ ใหส้ ถานประกอบการ ใหเ้ วลา สถานท่ี ที่จะบบี น้�ำนมเกบ็ ไว้ใน ที่ท�ำงาน ควรเป็นที่ท่ีสะอาด ปลอดภัย เปน็ สว่ นตวั มนี ำ้� สะอาดใหล้ า้ งมอื ใหเ้ กบ็ น้�ำนม และเก็บในตู้เย็น ทั้งนี้ นายจ้าง ควรเขา้ ใจถงึ ความสำ� คญั ของการเลยี้ งลกู ดว้ ยนมแม่ว่าเปน็ สวสั ดกิ ารท่ีพึงมพี ึงได้ 8

การเลี้ยงลกู ดว้ ยนมแม่ ๗.๔ ระยะเวลาของการเก็บน้ำ� นมแม่ วิธีการเก็บ ระยะเวลาทเ่ี ก็บได้ เก็บที่อณุ หภูมิห้อง (>25 องศาเซลเซยี ส) 1 ชั่วโมง เก็บทอ่ี ณุ หภูมิห้อง (<25 องศาเซลเซยี ส) 4 ช่วั โมง เกบ็ ในกระตกิ น�้ำแขง็ 1 วนั เก็บในตเู้ ย็นช่องธรรมดา 2-5 วัน เกบ็ ที่ตู้เย็นช่องแข็ง (แบบประตเู ดียว) 2 สัปดาห์ เก็บท่ีตู้เย็นช่องแข็ง (แบบประตแู ยก) 3 เดือน ๗.๕ การละลายนมแม่ การละลายนมแม่จากชอ่ งแชแ่ ข็งท�ำไดห้ ลายวิธี คือ • แชภ่ าชนะทบ่ี รรจนุ มแม่ในนำ้� เยน็ ประมาณ ๕ นาที • ใสใ่ นตเู้ ยน็ ธรรมดา โดยทงิ้ ไว้ ๑ คืน หลังจากนั้น ให้แช่ภาชนะท่ีบรรจุนมแม่ในน้�ำอุ่นจนกระท่ังได้อุณหภูมิที่เหมาะสม ห้ามอุ่นนมแม่ด้วยไมโครเวฟ เพราะอาจจะอนุ่ จนรอ้ นเกินไป และท�ำใหส้ ูญเสยี สารอาหารบางอยา่ งได้ 9

การเลย้ี งลกู ดว้ ยนมแม่ ๘การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่หลัง ๖ เดือนไปแล้ว ให้เพิ่ม อาหารตามวัย และให้ลูกกินนมแม่ต่อเน่ืองถึง ๒ ปี ตามความเหมาะสม ๘.๑ น้�ำนมแม่ยังเป็นอาหารท่ีมีคุณค่าและประโยชน์ ๘.๒ แนะนำ� ให้แมเ่ ล้ยี งลกู ดว้ ยนมแม่ จนถึงอายุ ๒ ปี ส�ำหรับลูกที่มีอายุเกิน ๖ เดือน ทั้งในแง่สารอาหารและ หรือมากกว่าน้ัน ตราบใดท่ีลูกยังต้องการดูดนมแม่อยู่ มภี มู คิ ุ้มกัน การได้ดูดนมแม่ท�ำให้เด็กมีความสุข และสามารถเป็น แหล่งอาหาร โดยเฉพาะเวลาลกู ป่วย ๙ภาวะท่คี วรงด และไม่ควรงด เก่ยี วกบั การใหน้ มแม่ ๙.๑ ภาวะทคี่ วรงดตลอดไป ได้แก่ • ลูกมีความผิดปกติของการสร้างและท�ำงานของ เอนซยั มท์ ใี่ ชใ้ นการยอ่ ยนำ�้ นม เชน่ galactosemia, maple syrup urine disease (MSUD), phenylketonuria มีความจ�ำเป็นต้องกินนมผสม สตู รพเิ ศษ • มารดาตดิ เชอ้ื เอชไอวี ๙.๒ ภาวะที่ควรงดช่ัวคราว ได้แก่ • ลกู เกิดก่อนกำ� หนด (<๓๒ สปั ดาห)์ หรือมีน้ำ� หนกั ตัวน้อยมาก (<๑๕๐๐ กรัม) หรือมีปัญหาน�้ำตาล ในเลือดต่�ำ ทารกกลุ่มนี้มีความจ�ำเป็นต้องได้รับ นมแม่รว่ มกบั นมผสม • มารดาปว่ ย ทำ� ใหไ้ มส่ ามารถใหน้ มลกู ได้ เชน่ มภี าวะ ติดเชือ้ ในกระแสเลอื ด • มารดาป่วยด้วยโรคติดเชื้อท่ีอาจติดต่อไปยังลูกได้ เชน่ เริม อีสุกอใี ส วัณโรค • มารดาได้รับยาท่ีมีผลต่อลูกได้ เช่น ยากันชัก ยาทางดา้ นจติ เวช ยาเคมบี ำ� บดั iodine-131 10

การเล้ยี งลูกดว้ ยนมแม่ ข้อมูลจากหนงั สือ ความร้เู พอ่ื ชวี ิต ซ่งึ คณะทำ� งาน น�ำโดยสถาบันแหง่ ชาติเพ่อื การพฒั นาเด็กและครอบครวั ไดป้ รบั ปรงุ จากหนงั สือ Facts for Life FacWtsHOfo,rULNifEeS(C4Oth, UeNdFitPioAn, ,U2N0D1P0,) UเปNน็ AขIDอ้ มSูล, ทWจ่ี Fดั Pทแำ� ลโดะยWองoคr์กldารBยaนู nิเซkฟ, 11