วันฉัตรมงคล

ประวตั ิพระราชพธิ ี ฉัตรมงคล ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่ริม ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอแมร่ มิ

วนั ฉัตรมงคล โดย ...นางสาวกัณฐาภรณ์ กติยศ ความหมายของวนั ฉตั รมงคล วนั ฉัตรมงคล (อ่านว่า ฉัด-ตระ-มง-คล) มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพิธี ฉลองพระเศวตฉตั ร ทาในวันซึง่ ตรงกับวันบรมราชาภเิ ษก ความสาคญั ของวันฉัตรมงคล วันฉัตรมงคล เป็นวันที่ราลึกถึงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 10 แห่งราชวงศ์ จักรี และราชอาณาจักรไทย ของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้า เจา้ อย่หู วั หลงั จากเสดจ็ ข้ึนเถลิงถวลั ยราชสมบตั ิ ต่อจากพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 และดารงพระอิสริยยศเป็น “พระบาทสมเด็จพระวชิร เกล้าเจา้ อยู่หัว” ดงั น้ัน รัฐบาลไทยและพสกนิกร จงึ ได้น้อมเกล้าน้อมกระหมอ่ ม จัดงานพระราชพิธฉี ลองพระเศวตฉัตรหรือ รัฐพิธฉี ัตรมงคล หรืออาจเรียกว่าพระราชพิธีฉตั รมงคล ซ่งึ กระทาในวนั บรมราชาภิเษก ถวายเมอ่ื วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 ทงั้ นี้ พระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้าเจา้ อยู่หวั ได้มีพระปฐมบรมราชโองการในพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก นนั้ วา่ “เราจะสืบสาน รักษา และตอ่ ยอด และครองแผน่ ดินโดยธรรม เพ่อื ประโยชนส์ ุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป” ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแมร่ ิม ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาเภอแมร่ ิม

ย้อนรอยความเปน็ มาของวันฉัตรมงคล “ความเป็นมาของพระราชพิธีฉัตรมงคลนัน้ มีพระบรมราชาธิบายไว้ในพระราชพิธีสิบสองเดือน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว ว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั รัชกาลท่ี 4 ทรงมพี ระราชดาริว่า วันทพ่ี ระองคไ์ ดเ้ สด็จเถลิงถวลั ยราชสมบตั ิบรมราชาภิเษกน้ัน เป็นมหา มงคลสมัยซึ่งประเทศทั้งปวง ที่มีพระเจ้าแผ่นดินย่อมนับถือวันนั้นเป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล แต่ใน กรงุ สยามมไิ ด้มกี ารนกั ขตั ฤกษอ์ ันใด ครง้ั น้ี วันบรมราชาภิเษกของพระองค์ ตรงกบั สมยั ที่เจ้าพนักงาน ได้สมโภชเครื่องราชูโภคแต่เดิมมา ควรที่จะมีการสมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็นสวัสดิมงคลแก่ราช สมบัติ จึงได้ทรงพระราชดาริจัดการพระราชกุศล พระราชทานชื่อว่า ฉัตรมงคล นี้ขึ้น การพระราชพิธี ฉัตรมงคลเมือ่ ครั้งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรเิ ริ่มน้ัน มีสวดมนต์เลี้ยงพระ เวียนเทียน สมโภชพระมหาเศวตฉัตรที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทและพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ต่อมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 มีเพิ่มการพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้า อาลักษณ์อ่านคาประกาศ ยิงปืนใหญ่เฉลิมพระเกียรติ ชุมนุมถวายบังคมพระบรมรูป สมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช เวียนเทียนสมโภชเครื่องราชกกุธภัณฑ์ครั้งรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 การพระราชพิธีฉัตรมงคลได้เพิ่มการพระราชกุศลทักษิณานุ ประทาน ซึ่งเป็นการบาเพญ็ พระราชกศุ ลสนองพระมหากรุณาธคิ ณุ สมเด็จพระบูรพมหากษตั ริยาธิราช” ท่มี า : แพรว (2019) ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่รมิ ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอแมร่ ิม

ความเป็นมาของพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก การจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกนั้น มีหลักฐานปรากฏในหลักศิลาจารึก วัดศรีชุมของพญาลิไท ว่า เริ่มต้นมาตั้งแต่ครั้งพ่อขุนผาเมืองได้อภิเษกพ่อขุนบางกลางหาว หรือพ่อขุนบางกลางท่าว ให้เป็น ผูป้ กครองเมืองสุโขทยั จากนั้นในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้ทรงฟื้นฟู พระราชพิธีบรมราชาภิเษกให้ถูกต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษัตริย์ที่ยังมิได้ทรงประกอบพระราชพิธีบรม ราชาภิเษก จะไมใ่ ช้คาวา่ “พระบาท” นาหน้า “สมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว” และคาสงั่ ของพระองค์ก็ไม่เรียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอีกประการหนงึ่ คอื จะยงั ไม่มกี ารใช้ นพปฎลเศวตฉัตร หรอื ฉตั ร 9 ชน้ั “พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก” ทม่ี า : แนวหนา้ (2020) ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่ริม ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอแมร่ มิ

ความเป็นมาของพระราชพิธีฉตั รมงคล ก่อนหน้ารัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชพิธีฉัตรมงคลถือเป็นพิธี ของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ที่มีหน้าที่รักษาเครื่องราชูปโภคและพระทวารประตูวัง ได้จัดการ สมโภชสงั เวยเคร่อื งราชูปโภคท่ีตนรักษาทุกปีในเดือนหก และเปน็ งานสว่ นตัว ไมถ่ อื เป็นงานหลวง จนกระทั่ง สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์ ได้ทรงกระทาพิธี ฉตั รมงคลข้นึ เป็นครั้งแรก ในวนั บรมราชาภเิ ษก เมอื่ วันท่ี 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2393 โดยมีพระราชดาริ ว่า วันบรมราชาภิเษกเปน็ มหามงคลสมยั ทีค่ วรแกก่ ารเฉลิมฉลองในประเทศที่มีพระเจา้ แผ่นดิน จึงถือให้ วันนั้นเป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรที่จะมีการสมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็นสวัสดิมงคลแก่ ราชสมบตั ิ แต่เนอื่ งจากเป็นธรรมเนียมใหม่ ยากตอ่ การเขา้ ใจ อกี ทั้งเผอญิ ท่วี ันบรมราชาภิเษกไปตรงกับ วันสมโภชเครื่องราชูปโภคที่มีแต่เดิม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงอธิบายว่า วันฉัตร มงคลเปน็ วันสมโภชเครอื่ งราชูปโภค จึงไม่มีใครติดใจสงสัย ดังนั้น จึงได้มีพระราชดาริจัดงานพระราชกุศลพระราชทานชื่อว่า \"ฉัตรมงคล\" นี้ขึ้น โดยได้มี การเฉลิมฉลองดว้ ยการนิมนต์พระสงฆม์ าสวดเจริญพุทธมนต์ ในวนั ขึน้ 13 ค่า เดือน 6 รงุ่ ขึน้ มกี ารถวาย ภัตตาหารแด่พระสงฆ์ที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทและพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ด้วยเหตุนี้จึงถือว่าการ เฉลิมฉลองพระราชพิธีฉัตรมงคล เริ่มมีในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นครั้ง แรก ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 วันบรมราชาภิเษก ตรงกับเดือน 12 จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดงานฉัตร มงคลในเดือน 12 แต่ไม่ได้รับการยินยอม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงแก้ไขด้วย การออกพระราชบัญญัติว่าด้วยตราจุลจอมเกล้าสาหรับตระกูลขึ้น ให้มีพระราชทานตรานี้ตรงกับวัน คล้ายบรมราชาภิเษก ท่านผู้หลักผู้ใหญ่จึงยินยอมให้เลื่อนงานฉัตรมงคลมาตรงกับวันบรมราชาภิเษก แต่ยังให้รักษาประเพณีสมโภชเครื่องราชูปโภคอยู่ตามเดิม รูปแบบงานวันฉัตรมงคลจึงเป็นเช่นนี้จนถึง ปัจจุบนั ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่ริม ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาเภอแมร่ มิ

พระราชพิธฉี ัตรมงคลในรัชกาลปัจจุบัน ในรัชกาลปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน 3 วัน นั่นคือ วันฉัตรมงคล ตรงกับวันที่ 4 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประกอบพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษก ประกอบด้วย สรงพระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน ทรงรับน้าอภิเษก ณ พระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ทรงรับเครื่องราชกกุธภัณฑ์ ขัตติยราชวราภรณ์ และพระแสง ณ พระที่นั่งภทั รบิฐ เลยี้ งพระ พระสงฆด์ ับเทียนชยั ณ พระทีน่ ง่ั อมรนิ ทรวินจิ ฉยั วันที่ 5 พฤษภาคม เป็นพระราชพิธีเฉลิมพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระ ฐานันดรศกั ดิ์พระบรมวงศ์ และเสดจ็ พระราชดาเนินเลียบพระนครโดยขบวนพยุหยาตราสถลมารค จาก พระที่นั่งอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท วัดบวรนิเวศวิหาร วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และวัดพระเชตุพน วิมลมังคลาราม วันที่ 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออก ณ สีหบัญชร พระที่นั่งสุทไธ สวรรยปราสาท ให้ประชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เสด็จออกให้ทูตานุทูตและกงสุลต่างประเทศ เฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ พระทนี่ ั่งจักรมี หาปราสาท “เม่อื วนั ฉัตรมงคลเวียนมาบรรจบครบรอบอกี หนง่ึ ครา ในวนั ท่ี 4 พฤษภาคม พสกนิกรชาวไทย ทัง้ หลายจงึ ควรระลึกถงึ พระมหากรณุ าธิคณุ ของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หวั ซ่งึ ได้ ทรงประกอบพระราชกรณียกจิ อนั มีคณุ อนันต์แก่ปวงชนชาวไทยอยา่ งหาทสี่ ดุ มไิ ด้” ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่ริม ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอแมร่ ิม

กิจกรรมทค่ี วรปฏิบัติในวันฉตั รมงคล 1. ประดับธงชาติตามอาคารบ้านเรอื นและสถานที่ราชการ 2. ร่วมทาบุญตักบาตร ประกอบพธิ ที างศาสนา เพ่อื ถวายเปน็ พระราชกศุ ล 3. นอ้ มเกล้านอ้ มกระหมอ่ มถวายพระพรชัยพร้อมเพรยี งกัน กล่าวคาถวายอาศิรวาทราชสดดุ ี ถวายชยั มงคลใหท้ รงพระเกษมสาราญ ทรงเจริญพระชนมพรรษายิง่ ยืนนาน เปน็ มหามง่ิ ขวญั แกพ่ สกนกิ รชาว ไทยไปชั่วกาลย่ิงยนื นาน เรียบเรียงโดย...นางสาวกัณฐาภรณ์ กติยศ บรรณารักษ์ปฏิบัตกิ าร ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแมร่ ิม กศน.อาเภอแม่รมิ จังหวัดเชียงใหม่ ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่รมิ ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาเภอแม่ริม

ด้วยเกล้าด้วยกระหมอ่ ม ขอเดชะ ข้าพระพทุ ธเจ้า ผู้บริหาร ข้าราชการ ครู และบคุ ลากร กศน.อาเภอแมร่ มิ ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอแม่รมิ ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอแมร่ มิ

บรรณานุกรม ทาโร. (2020). วันฉตั รมงคล 4 พฤษภาคม มีความเป็นมาอย่างไรกนั นะ. สืบคน้ เม่ือ 2 พฤษภาคม 2563, จาก https://masii.co.th/blog/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%89%E0%B8%B1% E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A5-4- %E0%B8%9E%E0%B8%A4%E0%B8%A9%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A1 กระปุก. (2020). วันฉตั รมงคล 2563 ในรัชการที่ 10. สบื คน้ เมอ่ื 2 พฤษภาคม 2563, จาก https://hilight.kapook.com/view/188122