หน่วยที่ 1 ครอบครัว

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 1 หน่วยที่ 1 ครอบครัว ความหมายและความสาคญั ของบ้าน ความหมายของบ้าน บา้ นเป็นที่อยอู่ าศยั ของมนุษยใ์ หค้ วามรัก ความอบอุ่น ความปลอดภยั เป็นศูนยร์ วมของสมาชิกทุก คนในครอบครัวท่ีจะใชช้ ีวิตร่วมกนั อยา่ งมีความสุขและมีความสมั พนั ธ์ท่ีดีต่อกนั ครอบครัว หมายถึง หน่วยหน่ึงของสงั คม ซ่ึงประกอบดว้ ยสมาชิกต้งั แต่ 2 คน ข้ึนไปอยรู่ ่วมบา้ น เดียวกนั ใหก้ ารศึกษา อบรมเล้ียงดู ความหมายของคาวา่ บา้ น ตามพจนานุกรม ฉบบั ราชบณั ฑิตสถาน บา้ น ความหมาย ท่ีอยอู่ าศยั ส่ิงปลูกสร้าง สาหรับเป็นที่อาศยั เช่น บา้ นพกั ตากอากาศ บา้ นเช่า โรงเรือนหรือสิ่งปลูกสร้างสาหรับใชเ้ ป็นท่ีอาศยั ซ่ึงมีเจา้ บา้ นครอบครอง และหมายรวมถึง แพ หรือ เรือ ซ่ึงจอดเป็นประจา ความสาคญั ของครอบครัว ใหก้ ารศึกษา อบรมเล้ียงดู ถ่ายทอดประสบการณ์ต่างๆและสร้างเสริม ประสบการณ์ต่างๆ ใหก้ บั สมาชิกที่อาศยั อยรู่ ่วมกนั ต้งั แต่เกิดจนเจริญเติบโตเป็นผใู้ หญ่ ใหค้ วามรัก ความ เมตตา การเอาใจใส่ ห่วงใย อาทร สร้างความเขา้ ใจ พยายามเขา้ ใจ และสร้างสมาชิกในครอบครัวใหม้ ี คุณลกั ษณะอนั พึงประสงคท์ ี่สงั คมตอ้ งการ ความหมายและความสาคญั ของครอบครัว ครอบครัวเป็นหน่วยหน่ึงของสงั คมซ่ึงประกอบดว้ ยสมาชิกต้งั แต่ 2 คนข้ึนไปอยรู่ ่วมบา้ นเดียวกนั ช่วยกนั ดูแลรักษาและออกคา่ ใชจ้ ่ายภายในบา้ นร่วมกนั นอกจากน้ีครอบครัวยงั เป็นรากฐานหรือสถาบนั ที่สาคญั ของสงั คมในการใหก้ ารศึกษาอบรมสง่ั สอน เล้ียงดูและสร้างประสบการณ์ดา้ นต่างๆแก่สมาชิกท่ีอาศยั อยรู่ ่วมกนั ต้งั แต่ยงั เดก็ จนเจริญเติบโตเป็นผใู้ หญ่ท่ี สมบูรณ์

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 2 ความหมายของครอบครัว ครอบครัว หมายถึง การอยรู่ ่วมกนั ของกลุ่มบุคคลท่ีเป็นสมาชิก ซ่ึงมีความสมั พนั ธก์ นั ผกู พนั กนั เช่น ความสมั พนั ธท์ างสายเลือด หรือการรับเป็นบุตรบุญธรรม สมาชิกที่มีความสมั พนั ธ์กนั และมีบทบาทและ หนา้ ท่ีแตกต่างกนั เช่น เป็นบิดา เป็นมารดา เป็นสามีหรือภรรยา หรือเป็นบุตร ฯลฯ ซ่ึงสมาชิก เศรษฐศาสตร์แห่งประเทศไทยไดใ้ หค้ วามหมายของครอบครัวในเชิงสหวทิ ยาการดงั น้ี 1. ดา้ นชีววทิ ยา ครอบครัวหมายถึง กลุ่มคนท่ีมีความผกู พนั ทางสายโลหิต 2. ดา้ นเศรษฐศาสตร์ ครอบครัวหมายถึง กลุ่มบุคคลที่ใชจ้ ่ายเงินจากงบประมาณเดียวกนั แมจ้ ะอาศยั อยตู่ ่าง สถานที่กนั 3. ดา้ นสงั คมศาสตร์ ครอบครัวหมายถึง กลุ่มคนท่ีอยรู่ ่วมเคหะสถานหรือบา้ นเดียวกนั มีปฏิสมั พนั ธ์ สนใจต่อ ทุกขซ์ ่ึงกนั และกนั มีความผกู พนั กนั มีความรักความปรารถนาดีต่อกนั โดยไม่จาเป็นตอ้ งสืบสายโลหิต เดียวกนั 4. ทางกฎหมาย หรือนิติศาสตร์ ครอบครัวหมายถึง ครอบครัวท่ีชายหญิงจดทะเบียนสมรสอยา่ งถูกตอ้ งตาม กฎหมาย ซ่ึงครอบคลุมถึงบุตรและบุตรบุญธรรม กฎหมายยงั ไดก้ าหนดหนา้ ท่ีความรับผดิ ชอบของบิดา มารดา สามี ภรรยา และบุตรท่ีมีต่อกนั และกาหนดสิทธิในการรับมรดกตามกฎหมาย สรุปได้ว่าครอบครัวจะมีลกั ษณะ ดังนี้ •ประกอบดว้ ยคนมากกวา่ 1 คนข้ึนไป ที่มีความผกู พนั กนั สมั พนั ธ์กนั ทางสายโลหิต หรือกฎหมาย • ความสมั พนั ธข์ องสมาชิกในครอบครัว มีลกั ษณะเฉพาะแตกต่างจากกลุ่มอ่ืนๆในสงั คม • สมาชิกในครอบครัวจะมีบทบาทตามท่ีสงั คมใหค้ วามหมาย เช่น บิดา มารดา บุตร เป็นตน้

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 3 ความสาคญั ของครอบครัว ใหก้ ารศึกษา อบรมเล้ียงดู ถ่ายทอดประสบการณ์ต่างๆและสร้างเสริม ประสบการณ์ต่างๆ ใหก้ บั สมาชิกท่ีอาศยั อยรู่ ่วมกนั ต้งั แต่เกิดจนเจริญเติบโตเป็นผใู้ หญ่ ใหค้ วามรัก ความ เมตตา การเอาใจใส่ ห่วงใย อาทร สร้างความเขา้ ใจ พยายามเขา้ ใจ และสร้างสมาชิกในครอบครัวใหม้ ี คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงคท์ ี่สงั คมตอ้ งการ ปัญหาครอบครัว ครอบครัวเป็นการรวมตวั ของบุคคลท่ีมีความรัก ความผกู พนั กนั มีปฏิสมั พนั ธก์ นั ช่วยเหลือเก้ือกลู กนั ครอบครัวเป็นสถาบนั สงั คมที่เลก็ ที่สุดแต่เป็นสถาบนั ท่ีมีความสาคญั ที่สุด เพราะเป็นหน่วยสงั คมแรกท่ีหล่อ หลอมชีวติ ของคนในครอบครัวใหก้ ารเล้ียงดูอบรมสงั่ สอน ครอบครัวเป็นแหล่งผลิตคนเขา้ สู่สงั คม สงั คมจะ ดีมากนอ้ ยเพยี งใดข้ึนอยกู่ บั ครอบครัว เพราะครอบครัวเป็นสถาบนั แรกท่ีใหก้ ารอบรมสง่ั สอน หล่อหลอม พฤติกรรม การกระทา ความคิด ความรู้สึก เรียกโดยรวมวา่ ช่วยหล่อหลอมบุคลิกภาพของมนุษย์ สร้างและ พฒั นาคุณภาพของมนุษยใ์ นสงั คม สงั คมไทยในอดีต สภาพความเป็นอยขู่ องครอบครัวจะมีความใกลช้ ิดสนิทสนมมีความผกู พนั มี สมั พนั ธภาพแน่นแฟ้น มีความเคารพนบั ถือ ใหค้ วามช่วยเหลือ ดูแลกนั อยา่ งทวั่ ถึง มีการติดต่อไปมาหาสู่หมู่ ญาติพ่ีนอ้ งสม่าเสมอ ครอบครัวส่วนใหญ่เป็นครอบครัวขยาย (Extended Family) คือเป็นครอบครัวใหญ่ที่ ประกอบไปดว้ ยญาติพนี่ อ้ งของสามีหรือภรรยา เช่น พี่ ป้า นา้ อา ป่ ู ยา่ ตา ยาย เป็นตน้ อยรู่ ่วมในครอบครัว ดว้ ย ปัจจุบนั ความเปล่ียนแปลงในสงั คม ส่งผลใหส้ ภาพครอบครัวไทยในอดีตเปลี่ยนแปลงไป เช่นเดียวกนั กล่าวคือ ครอบครัวปัจจุบนั ส่วนใหญ่จะเป็นครอบครัวเด่ียว (Nuclear Family ) จะมีเฉพาะสามี ภรรยา บุตร และอาจมีผชู้ ่วยทางานบา้ น พอ่ แม่ลูก ไม่คอ่ ยมีความใกลช้ ิดกนั มากนกั เพราะจะตอ้ งออกไปหารายไดน้ อก บา้ น มาช่วยจุนเจือครอบครัว ลูกตอ้ งจา้ งคนอื่นเล้ียง หรือใหญ้ าติดูแล หรือตอ้ งฝากเขา้ โรงเรียนก่อนวยั เรียน การไปมาหาสู่กบั ญาติพีน่ อ้ งนอ้ ยลง ความผกู พนั ความเอาใจใส่ซ่ึงกนั และภายในครอบครัวลดลง สิ่งแวดลอ้ มภายนอก คือ “กลุ่มเพือ่ นมี ความสาคญั มากกวา่ ครอบครัว” ถา้ ไดไ้ ปเขา้ กลุ่มกบั เพ่ือนที่ไม่ดีเป็นคนเลวร้าย ปัญหาอื่นๆ อาจตามมา เช่น ติดการพนนั ยาเสพติด ซ่องโจร สาส่อนทางเพศ ก่ออาชญากรรม เป็นตน้ สภาพที่เกิดข้ึนเช่นน้ีสะทอ้ นใหเ้ ห็นถึง “ความลม้ เหลวของสถาบนั ครอบครัว” ซ่ึงสาเหตุสาคญั ประการ หน่ึง คือ ความแตกแยกของพอ่ แม่ในการครองชีวิตคู่ ความไม่สนใจ ใส่ใจดูแลลูก การทุ่มเทใหก้ บั การทามา หากิน หรือส่ิงอ่ืนๆ มากกวา่ ลูก ปัจจยั เหลา่ น้ีทาใหเ้ ดก็ ในครอบครัวรู้สึกขาดความมน่ั คง ขาดความรักความอบอุ่นและขาดรูปแบบที่ เหมาะสมที่จะยดึ เป็นแนวทางได้ ทาใหเ้ ดก็ มีโอกาสง่ายต่อการเดิน “หลงทางชีวิต”

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 4 ครอบครัวอบอุ่น คือครอบครัวท่ีสมบูรณ์แบบ การ มีครอบครัวท่ีอบอุ่นทาใหเ้ ราดาเนินชีวติ ไดอ้ ยา่ งปกติสุข คนที่มีครอบครัวอบอุ่นยอ่ มมีความไดเ้ ปรียบ เพราะสามารถ ทาหนา้ ที่ไดเ้ หมาะสม และทาใหส้ มาชิกใน ครอบครัวมีสุขภาพจิตดีไปดว้ ย 10 ลกั ษณะ ครอบครัวทอ่ี บอุ่น 1. มีขอบเขตที่เหมาะสม ท้งั ขอบเขตส่วนบุคคล และคนในครอบครัว 2. มีความผกู พนั ทางอารมณ์ท่ีเหมาะสม ไม่ห่างเกิน ไป และไม่ใกลช้ ิดกนั เกินไป สมาชิกใน ครอบครัวมีความเป็นตวั ของตวั เอง แต่ยงั คงความเป็นอนั หน่ึงอนั เดียวกนั ในครอบครัวได้ 3. มีการจดั ลาดบั อานาจ และความเป็นผนู้ าที่ชดั เจน 4. สมาชิกมีบทบาทหนา้ ท่ีชดั เจน และปฏิบตั ิหนา้ ที่ไดอ้ ยา่ งสอดคลอ้ งกนั 5. โครงสร้างและการปฏิบตั ิหนา้ ที่ของครอบครัวมีความยดื หยนุ่ ดีและเหมาะสม 6. สามารถแกไ้ ขความขดั แยง้ ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ 7. มีการจดั ระบบภายในครอบครัวอยา่ งมีประสิทธิภาพ 8. มีการสื่อสารท่ีมีประสิทธิภาพ 9. มีเครือข่ายทางสงั คมท่ีดี และมีความสมั พนั ธท์ ่ีดีกบั ครอบครัว 10. สมาชิกในครอบครัวใชเ้ วลาอยรู่ ่วมกนั ตามสมควร การสร้างเสริมสัมพนั ธภาพกบั บุคคลในครอบครัว การไดอ้ ยใู่ นครอบครัวที่มีความสมั พนั ธภาพอบอุ่นเป็นความสุขอยา่ งหน่ึงท่ีคนทุกเพศทกุ วยั และทกุ ฐานะ ปรารถนาและเป็นกญุ แจสาคญั ของการมีสุขภาพจิตที่แขง็ แรงสมบูรณ์ สมาชิกในครอบครัวไม่วา่ จะเป็นสามีภรรยา หรือลูกกต็ ามที่ไดอ้ ยใู่ นครอบครัวอนั อบอุ่นจะรู้สึกวา่ อยาก กลบั บา้ นเม่ือเลิกงานหรือเลิกเรียน อยากมีกิจกรรมกบั คนที่บา้ น เช่น รับประทานอาหารเยน็ ร่วมกนั เล่นกีฬา ร่วมกนั มีขา่ วร้ายขา่ วดีอยากบอกคนที่บา้ น เพ่อื ใหค้ วามช่วยเหลือหรือร่วมดีอกดีใจดว้ ย ส่วนครอบครัวที่มีสมั พนั ธภาพไม่ดีน้นั ไม่มีใครอยากอยบู่ า้ น ไม่มีใครอยากปฏิบตั ิกิจกรรมร่วมกบั ใครทุกคนไขวค่ วา้ หาความสุขนอกบา้ น จะกลบั บา้ นเมื่อจาเป็น เช่น เงินหมด หรือตอ้ งการพกั ผอ่ นนอน หลบั เท่าน้นั สมั พนั ธภาพในครอบครัวเร่ิมตน้ จากความรักความอบอุ่นของสามีภรรยาท่ีดีต่อกนั เมื่อมีลูก สมั พนั ธภาพน้นั จะขยายไปสู่ลูก เป็นความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง พอ่ แม่ ลูก ซ่ึงทุกคนเป็นท้งั ผใู้ หแ้ ละผรู้ ับ ประกอบกบั มีความผกู พนั ทางสายเลือดของพอ่ แม่ท่ีมีต่อลูก ครอบครัวจึงเป็นแหล่งความรัก ความอบอุ่นที่ สาคญั และยงั่ ยนื กวา่ สมั พนั ธภาพใดๆ การสร้างเสริมสมั พนั ธภาพกบั บุคคลในครอบครัวมีแนวทางในการ ปฏิบตั ิดงั น้ี 1. ความผกู พนั ในครอบครัว สามีภรรยาตอ้ งช่วยกบั ประคบั ประคองชีวิตครอบครัวใหร้ าบรื่นมนั่ คง และช่วยกนั เล้ียงดูลูกดว้ ยความรักและเอาใจใส่ ในครอบครัวที่พอ่ แม่หยา่ ร้างกนั ใหม่ๆ ความผกู พนั ฉนั สามี ภรรยาและพอ่ แม่ลูกที่เคยมีถูกตดั หายไป คนเหล่าน้ีจะรู้สึกขาดความรักความอบอุ่น ถูกทอดทิ้งใหอ้ ยอู่ ยา่ ง

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 5 โดดเด่ียว โดยเฉพาะเดก็ ท่ียงั พ่ึงตนเองไม่ไดจ้ ะรู้สึกวา้ เหวม่ าก ดงั น้นั การท่ีจะสร้างเสริมสมั พนั ธภาพที่อบอ่นุ ในครอบครัวจึงจาเป็นตอ้ งรักษาความผกู พนั ไวเ้ ป็นอนั ดบั แรก ความผกู พนั ระหวา่ งแม่กบั ลูกน้นั เป็นความ ผกู พนั ที่แน่นแฟ้นดว้ ยการที่แม่เป็นผใู้ หก้ าเนิดและฟูมฟักดูแลจนลูกเจริญเติบโต ส่วนผเู้ ป็นพอ่ น้นั มีความ ผกู พนั การลูกดว้ ยการช่วยเล้ียงดู ปกป้องคุม้ ครองเป็นตวั อยา่ ง และช้ีแนะแนวทางใหล้ ูกเดินในทางที่ถูกตอ้ ง สาหรับผเู้ ป็นลูกน้นั กค็ วรใหค้ วามเคารพเชื่อฟังคาสง่ั สอนอบรมของพอ่ แม่ และแสดงความรักตอ่ พอ่ แม่โดย การขยนั หมนั่ เพยี รในการศึกษาเล่าเรียน ประพฤติตนเป็นคนดี ช่วยพอ่ แม่ทางานบา้ น ไม่เกเร เสพสารเสพติด เล่นการพนนั รวมท้งั ปฏิบตั ิกิจกรรมภายในยามวา่ งร่วมกบั ครอบครัว เช่น ออกกาลงั กายร่วมกนั ไปเที่ยวนอก บา้ นดว้ ยกนั นอกจากน้ีความผกู พนั ที่ครอบครัวไม่ควรละเลยอีกประการหน่ึง คือ ความกตญั ญูต่อป่ ูยา่ ตายาย การใหค้ วามรักเอาใจใส่ ตอบแทนพระคุณท่านที่ไดเ้ ล้ียงดูแลเรามา 2.การเอาใจใส่ คือ การใหค้ วามสนใจและสนบั สนุนตามความตอ้ งการอยา่ งเหมาะสม การเอาใจใส ตอ้ งมีความพอดี เช่น ลูกจะเรียนแลว้ กลบั บา้ นกี่โมงกไ็ ดไ้ ม่มีใครสนใจ จะทาใหค้ รอบครัวมีสภาพเหมือน ต่างคนต่างอยู่ การเอาใจใส่มากเกินไปกจ็ ะทาใหร้ าคาญ ไม่เป็นตวั ของตวั เองนอกจากน้ีการเอาใจใส่ตอ้ งมี ความเป็นธรรม ไดร้ ับความสาคญั เท่าเทียมกนั ทุกคนไมว่ า่ จะเป็นพอ่ แม่หรือลูกกต็ าม การเอาใจใส่ท่ีควรระมดั ระวงั คือ การใชเ้ งินทดแทนการเอาใจใส่ พอ่ แม่ไม่มีเวลากใ็ หเ้ งินลกู ไวใ้ ชเ้ ท่ียวเตร่ หรือซ้ือของตามที่ตอ้ งการ เมื่อถึงวนั เกิดกซ็ ้ือของมียหี่ อ้ ราคาแพงใหเ้ พอื่ แสดงถึงความสนใจใส่ใจของพอ่ แม่ ส่ิงเหล่าน้ีจะสร้างความอบอุ่นแบบจอมปลอมและความเป็นนกั วตั ถุนิยมใหแ้ ก่ลูก 3.ความเขา้ ใจ คาน้ีเป็นปัญหาสาหรับครอบครัวเสมอมา สามีภรรยาไม่เขา้ ใจกนั พอ่ แม่ไม่เขา้ ใจลูก ลูกไม่เขา้ ใจพอ่ แม่ ส่ิงท่ีครอบครัวควรเขา้ ใจกนั กค็ ือ ลกั ษณะนิสยั ใจคอ ขอ้ ดี ขอ้ บกพร่องของแต่ละคนเพอ่ื เป็นพ้นื ฐานในการอยรู่ ่วมกนั หรือปรับตวั เขา้ หากนั เช่น พอ่ ชอบบา้ นท่ีเงียบสงบแต่แม่ชอบบ่น พอ่ อาจจะ ตอ้ งพดู คุยกบั แม่ถึงเรื่องหรือสาเหตุที่ทาใหแ้ ม่ราคาญใจ ส่วนพอ่ กป็ รับปรุงแกน้ ิสยั ของตนเองใหแ้ มเ่ กิด ความพอใจ เม่ือพอ่ แกไ้ ขแลว้ แมก่ ค็ วรลดหรือหยดุ พฤติกรรมการบ่น 4.การพดู จา เป็นส่ิงสาคญั ที่จะสร้างหรือทาลายสมั พนั ธภาพอนั อบอุ่นในครอบครัว นอกจากการ พดู จาสุภาพและใหเ้ กียรติกนั แลว้ สมาชิกในครอบครัวควรรู้จกั การแสดงความรู้สึกที่ดีต่อกนั เช่น การแสดง ความรัก คาชมเชย การใหก้ าลงั ใจ การปลอบใจ การพดู ถึงขอ้ ดีและขอ้ เสนอแนะใหแ้ กไ้ ขปรับปรุง ส่วนเมื่อ เกินความไม่พอใจหรือความขดั แยง้ ควรหาโอกาสพดู หรือสื่อใหส้ มาชิกในครอบครัวไดเ้ ขา้ ใจถึงความรู้สึก เพอื่ ปรับความเขา้ ใจกนั และในครอบครัวจะไม่มีการพดู จาเกิดข้นึ เลยถา้ ไม่มีการฟัง ดงั น้นั นอกจากการพดู แลว้ ทุกคนควรยอมรับการรับฟังและความคิดเห็นของกนั และกนั ดว้ ย ส่ิงท่ีมกั จะเป็นอุปสรรคสาคญั ของการสร้างสมั พนั ธภาพที่อบอุ่นในครอบครัว ไดแ้ ก่ 1.การอา้ งวา่ ไม่มีเวลา ตอ้ งทามาหากิน แต่ถา้ เห็นสมั พนั ธภาพที่อบอุ่นของครอบครัวมีคุณคา่ ต่อจิตใจของทุก คนในครอบครัว คากล่าวอา้ งน้นั อาจหายไปหรือลดนอ้ ยลง

หน่วยที่ 1 ครอบครัว 6 2.การอา้ งวา่ ใหแ้ ลว้ เช่น ใหเ้ งินลูกแลว้ อยากไดอ้ ะไรกไ็ ปซ้ือเอาเอง ใหเ้ วลากบั ครอบครัวแลว้ แต่เวลาที่ให้ คือดูรายการโทรทศั นร์ ่วมกนั 3.การอา้ งวา่ จะทาใหเ้ หลิง คาน้ีมกั เป็นคาอา้ งของพอ่ ที่ไม่อยากแสดงท่าทางใหล้ ูกรู้วา่ พอ่ รักลูก ทาใหล้ ูก กลวั ไม่กลา้ ใกลช้ ิดพอ่ ซ่ึงบางคร้ังกวา่ จะถึงเวลาที่พอ่ บอกวา่ รักลูกกส็ ายเกินไปเสียแลว้ ความรักความอบอุ่น เป็นสิ่งที่ทุกคนตอ้ งการ ดงั น้นั ตอ้ งช่วยกนั สร้างสมั พนั ธภาพที่อบอุ่นเพ่ือความสุขของทุกๆคนในครอบครัว บทบาทหน้าทขี่ องสมาชิกในครอบครัว สมาชิกในครอบครัวแต่ละคนมีบทบาทและหนา้ ที่แตกต่างกนั ออกไป ครอบครัวจะมีความสุขถา้ บุคคล ในครอบครัวรู้บทบาทและปฏิบตั ิหนา้ ที่ของตน ดงั น้ี บทบาทและหน้าทขี่ องบิดามารดา บิดามารดาเป็นบุคคลที่สาคญั ของบา้ น ซ่ึงส่วนใหญ่บิดาจะทาหนา้ ที่เป็นผนู้ าของครอบครัวหรือหวั หนา้ ครอบครัว เป็นท่ีพ่ึงพาของสมาชิกในครอบครัว โดยทวั่ ไป บิดามารดามีบทบาทและหนา้ ท่ี ดงั น้ี 1. ประกอบอาชีพเพ่ือหารายไดเ้ ล้ียงครอบครัวใหเ้ พียงพอกบั คา่ ใชจ้ ่าย 2. รับผดิ ชอบเล้ียงดูบุตรหรือบุคคลในครอบครัวใหก้ ินอยอู่ ยา่ งมีความสุข 3. ประพฤติตนเป็นแบบอยา่ งท่ีดี เช่น ไม่ทะเลาะวิวาท ไม่ระบายอารมณ์กบั บุตร ไม่นินทาใหร้ ้ายผอู้ ่ืน ไม่เล่น การพนนั ไม่เสพส่ิงเสพติดและของมึนเมาท้งั หลาย เป็นตน้ 4. ใหก้ ารอบรมบุตรหลานหรือบุคคลในครอบครัว ท้งั ดา้ นจริยธรรม คุณธรรม เพ่อื การเป็นคนดีในสงั คม เช่น รู้จกั คุณค่าของการประหยดั อดทน และปกิบตั ิตามหลกั ธรรมทางศาสนา เป็นตน้ 5. ใหค้ วามปลอดภยั แก่บุตรและบุคคลในครอบครัว เช่น ดูแลรักษาเมื่อบุตรเจบ็ ป่ วย ใหท้ ี่อยอู่ าศยั ใหเ้ ส้ือผา้ เครื่องนุ่งห่ม เป็นตน้ 6. ดูแลเอาใจใส่ใหค้ วามรักความอบอุ่น มีเมตรตา ไม่ใชว้ าจาหยาบคาย ข่มขู่ ใหเ้ กิดความหวาดกลวั หรืออบั อายผอู้ ่ืน รวมท้งั ซกั ถาม และใหค้ าแนะนาในการแกป้ ัญหาต่างๆ 7. ใหก้ ารศึกษาต่อบุตร เพือ่ ใหบ้ ุตรมีความรู้อนั เป็นรากฐานถึงความมนั่ คงในชีวติ 8. ปกครองดูแลบุตรดว้ ยความยตุ ิธรรม ไม่เลือกที่รักมกั ที่ชงั เช่น ไม่ลาเอียงเขา้ ขา้ งบุตรคนใดคนหน่ึง 9. ส่งเสริมสุขภาพจิตและสุขภาพกาย เช่น ใหร้ ู้จกั เลือกรับประทานอาหารที่ถูกสุขลกั ษณะใหอ้ อกกาลงั กาย อยา่ งสม่าเสมอและพกั ผอ่ นอยา่ งเพียงพอ บทบาทและหน้าทขี่ องบุตร บุตรเป็นแกว้ ตาดวงใจและเป็นความหวงั ของพอ่ แม่ที่จะพ่ึงพาอาศยั ในยามเจบ็ ป่ วย และแก่ชรา โดยปกติพอ่ แม่ทุกคนอยากใหบ้ ุตรของตนเองมีความสุข มีอนาคตที่ดี ดงั น้นั บุตรควรปฏิบตั ิตน ดงั น้ี 1. ใหก้ ารเคารพและเช่ือฟังบิดามารดาและญาติผใู้ หญ่ในบา้ นทุกคน มีสมั มาคารวะ มีมารยาทในการพดู ไม่ แสดงกิริยาหยาบกระดา้ งต่อผอู้ าวโุ สและต่อบุคคลในครอบครัว

หน่วยท่ี 1 ครอบครัว 7 2. ช่วยเหลือการงานเท่าท่ีจะทาไดเ้ พ่อื ช่วยแบ่งเบาภาระงานในครอบครัว เช่น กวาดบา้ น ถูบา้ น เล้ียงนอ้ ง เป็น ตน้ 3. มีความขยนั หมน่ั เพยี รในการศึกษาหาความรู้ เพ่ือความมน่ั คงในอนาคต 4. ปฏิบตั ิตนเป็นคนมีระเบียบวนิ ยั ไม่สร้างความเดือดร้อนหรือไม่สร้างความเสื่อมเสียใหค้ รอบครัว เช่น ไม่ ลกั ขโมย ไมเที่ยวกลางคืน ไม่มว่ั สุมกบั เพือ่ ยต่างเพศและเสพยาเสพติด แต่งกายสุภาพตามขนบธรรมเนียม ประเพณีไทย เป็นตน้ 5. มีความกตญั ญู รู้จกั ช่วยเหลือพอ่ แม่หรือบุคลอื่นในครอบครัว เช่น ดูแลเมื่อเจบ็ ป่ วย หรือรับใชผ้ อู้ าวดุ สใน บา้ นซ่ึงเป็นผมู้ ีพระคุณแก่เรา 6. ช่วยเหลือครอบครัวในดา้ นเศรษฐกิจ โดยไม่ใชจ้ ่ายฟ่ มุ เฟื อยช่วยประหยดั หรือช่วยเพ่ิมรายได้ เช่น ปลูกผกั เพื่อประกอบอาหารในครอบครัว หรือจาหน่ายของขวญั ในเทศกาลปี ใหม่ เป็นตน้ 4. การดูแลช่วยเหลือและบริการบุคคลในครอบครัว การช่วยเหลือและให้บริการบุคคลในครอบครัว การดูแลช่วยเหลือและใหบ้ ริการกบั บุคคลในครอบครัว เป็นสิ่งสาคญั ท่ีจะช่วยสร้างความสมั พนั ธใ์ ห้ เกิดข้ึนระหวา่ งสมาชิกในครอบ ครัวได้ สมาชิกทุกคนตอ้ งการปัจจยั สี่และตอ้ งการมีสุขภาพจิตที่ดี มีความสุข และเป็นท่ีรักของทุกคน ดงั น้นั เราควรช่วยกนั ดูแลบุคคลในครอบครัวเพื่อชีวิตที่เป็นสุข ดงั น้ี 1. การดูแลสุขภาพกาย การดูแลสุขภาพกายของสมาชิกทุกคนในครอบครัวท่ีควรปฏิบตั ิ ดงั น้ี ควรจดั อาหารหรือ การประกอบอาหารที่เป็นประโยชนค์ รบถว้ นตามอาหารหลกั 5 หมู่ ใหเ้ พียงพอแก่ความ ตอ้ งการของร่างกายใหแ้ ก่สมาชิกในครอบครัว เพอื่ ช่วยใหร้ ่างกายเจริญเติบโต สมบูรณ์ แขง็ แรง ดูแลเร่ืองท่ีอยอู่ าศยั ใหถ้ ูกสุขลกั ษณะ สะอาด ปราศจากฝ่นุ ละออง และมีอากาศถ่ายเทไดส้ ะดวกหมนั่ ทาความ สะอาด ปัดกวาด เช็ดถู ดูแลเร่ืองเส้ือผา้ เครื่องนุ่งห่ม ท่ีนอน หมอน มุง้ ใหส้ ะอาดและมีเพยี งพอกบั การใชส้ อย ดูแลช่วยเหลือสมาชิกในครอบครัวเม่ือเจบ็ ป่ วย เช่น พาไปพบแพทย์ จดั หายาใหร้ ับประทาน เป็นตน้ 2. การดูแลสุขภาพจิต ในการดูแลสุขภาพจิตของสมาชิกในครอบครัวควรปฏิบตั ิ ดงั น้ี ใหค้ วามรักต่อ บุคคลในครอบครัวทุกคน เพราะความรักเป็นสิ่งจาเป็นสาหรับการอยรู่ ่วมกนั ผทู้ ี่ขาดความรัก จะรู้สึกเหงาวา้ เหว่ และจิตใจไม่มน่ั คง ใหค้ วามร่วมมือและส่งเสริมใหบ้ ุคคลในครอบครัวไดป้ ฏิบตั ิกิจกรรมอนั ก่อใหเ้ กิดความภาคภูมิใจใน สิ่งที่ ประสบความสาเร็จ เช่น การประดิษฐส์ ิ่งของ การทาขนม การหยบิ จบั สิ่งของต่างๆ ของเดก็ เพราะสิ่งเหล่าน้ี จะช่วยสร้างบุคลิกภาพที่ดี สร้างความเช่ือมน่ั ในตนเองใหเ้ กิดข้ึน และเกิดความภาคภูมิใจ รับฟังปัญหาต่างๆ ของคนในครอบครัว ท้งั ปัญหาจากเพ่อื นท่ีโรงเรียน ปัญหาจากครู รวมท้งั ปัญหาส่วนตวั อื่นๆ และช่วยกนั แกไ้ ขหรือใหแ้ นวทางปฏิบตั ิท่ีทาใหส้ มาชิกในครอบครัวคลายจากความ กงั วลในปัญหาน้นั สมาชิกในครอบครัวที่มีสุขภาพจิตไม่ปกติ จะสงั เกตได้ เช่น เหมอลอย เศร้าซึม เกบ็ ตวั กา้ วร้าว เป็นตน้

หน่วยที่ 1 ครอบครัว 8 3. การดูแลช่วย เหลือเดก็ ในบางครอบครัวจะมีนอ้ ง หรือมีหลานท่ีเป็นทารกและ เดก็ วยั ก่อนเรียน ซ่ึงโดย ปกติในบา้ นของเราถา้ มีเดก็ จะมีผทู้ ี่เป็นหลกั คอยดูแลเล้ียงดูอยู่ แลว้ ส่วนตวั เราควรมีความรู้ ความเขา้ ใจ และ ช่วยดูแลตามโอกาสตามควร เพ่ือแบ่งเบาภาระการเล้ียงดูและส่งผลใหเ้ กิดความสมั พนั ธ์ต่อกนั เกิดความรัก ความอบอุ่นในครอบครัวเราควรดูแลช่วยเหลือ ดงั น้ี ช่วยเปล่ียนผา้ ออ้ มเดก็ ทารกที่เปี ยกช้ืน เปล่ียนเส้ือกางเกงหรืออุม้ ในบางโอกาส และไม่ควรจูบบริเวณปาก และจมูกทารก เพอ่ื ความปลอดภยั แก่ทารก ช่วยดูแลไม่ใหร้ ้องเป็นเวลานาน ถา้ เป็นเดก็ ทารกควรสงั เกตวา่ ร้องไหเ้ พราะหิวนมหรือเปี ยกช้ืน หรือไม่ สบาย ถา้ ไม่สามารถช่วยเหลือได้ ควรบอกกล่าวแก่ผใู้ หญ่ในบา้ น พดู จาดว้ ยความไพเราะ อ่อนโยน ไม่เสียงดงั เพราะเดก็ จะรับรู้และมีความรู้สึกเช่นเดียวกบั ผใู้ หญ่ ในกรณีที่มีนอ้ งหรือหลานวยั ก่อนเรียนเล่าเรื่องต่างๆ ใหฟ้ ัง ควรฟังอยา่ งต้งั ใจ เพราะจะทาใหเ้ ดก็ รู้สึกอบอุ่น และควรยกยอ่ งชมเชยเม่ือเดก็ ช่วยทางานบา้ นหรืองานอ่ืนๆ ไดส้ าเร็จ 4. การดูแลช่วยเหลือคนวยั ชรา คนชราในบา้ นโดยทว่ั ไป ไดแ้ ก่ ป่ ูยา่ ตายาย ความชราของแต่ละคนมีความ แตกต่างกนั บางคนอายมุ ากแต่ร่างกายแขง็ แรง สามารถทากิจกรรมในบา้ นไดอ้ ยา่ งคล่องแคล่ว แต่บางคน เฉื่อยชา หรือ เจา้ อารมณ์ จูจ้ ้ี ข้ีบ่น ตอ้ งการลูกหลานเอาอกเอาใจ ดงั น้นั เราควรดูแลช่วยเหลือ ดงั น้ี ใหค้ วามสาคญั และความสนใจ พูดคุยอยา่ งสม่าเสมอเพือ่ ไม่ใหเ้ กิดความรู้สึกวา่ ถูกทอดทิ้ง คอยดูแลโดยไม่ ใชอ้ ารมณ์หรือแสดงกิริยาเกร้ียงกราดเม่ือไม่พอใจ ดูแลเร่ืองเส้ือผา้ เคร่ืองนุ่งห่มใหส้ ะอาดอยเู่ สมอ จดั อาหาร ที่มีประโยชนใ์ หร้ ับประทานครบ 5 หมู่ เป็นอาหารที่ยอ่ ยง่ายและไขมนั ต่า และน้าดื่มที่สะอาดเพยี งพอ ดูแล

หน่วยที่ 1 ครอบครัว 9 เรื่องท่ีพกั ผอ่ นหลบั นอนใหถ้ ูกสุขลกั ษณะ อากาศถ่ายเทไดส้ ะดวก หาโอกาสหรือวธิ ีการใหท้ ่านไดเ้ ดิน หรือ ออกกาลงั กายอยา่ งสม่าเสมอเพอ่ื การมีสุขภาพท่ีแขง็ แรง 5.การดูแลผปู้ ่ วยในบา้ น เมื่อมีสมาชิกในครอบครัวเจบ็ ป่ วย เราตอ้ งช่วยกนั ดูแลและหาทางรักษาใหห้ ายเร็ว ท่ีสุด ดงั น้ี ในกรณีที่เจบ็ ป่ วย และช่วยเหลือตวั เองได้ จดั หาเครื่องใชห้ รือส่ิงจาเป็นใหผ้ ปู้ ่ วยไดร้ ับความสะดวกสบาย เช่น เกา้ อ้ี ผา้ ห่ม ยาดม น้าดื่ม เป็นตน้ สอบถามอาการหรือพดู คุยกบั ผปู้ ่ วยบ่อยๆ เพอ่ื ทาใหผ้ ปู้ ่ วยมีความรู้สึกอบอุ่นไม่ถูกทอดทิ้ง หาวธิ ีใหผ้ ปู้ ่ วยเกิดความเพลิดเพลิน เช่น จดั หาหนงั สือไวใ้ หอ้ ่าน หรือมีวิทยุ โทรทศั น์ ไวด้ ู เป็นตน้ พาไปพบแพทยใ์ นกรณีท่ีเจบ็ ป่ วยมากตอ้ งใหแ้ พทยช์ ่วยเหลือ ช่วยดูแลใหผ้ ปู้ ่ วยไดร้ ับประทานยาอยา่ งสม่าเสมอตามแพทยส์ ง่ั จดั อาหารใหผ้ ปู้ ่ วยไดร้ ับประทานตามท่ีแพทยอ์ นุญาตหรือใหเ้ หมาะสม เช่น ผปู้ ่ วยที่เป็นโรคกระเพาะอาหาร ควรหลีกเลี่ยงอาหารรสจดั จดั ท่ีพกั ผอ่ นใหผ้ ปู้ ่ วยไดอ้ ยใู่ นท่ีอากาศถ่ายเทไดส้ ะดวก และไม่ถูกรบกวนจากเสียงเดก็ หรือเสียงอื่นๆที่ทา ใหร้ าคาญใจ 6 หลกั การอยรู่ ่วมกนั ในครอบครัว ครอบครัวจะอยอู่ ยา่ งสงบสุข สมาชิกในครอบครัวจะตอ้ งรู้จกั หนา้ ที่ ปฏิบตั ิต่อกนั อยา่ งเหมาะสมและยดึ หลกั ในการอยรู่ ่วมกนั ดงั ต่อไปน้ี 1. มีความรัก ความห่วงใย เมตตากรุณาต่อกนั ดว้ ยความจริงใจ และคอยดูแลทุกขส์ ุขของคนในครอบครัว 2. มีน้าใจต่อกนั รู้จกั ช่วยเหลือกนั มีการใหก้ ารรับตามความเหมาะสม 3. มีความเกรงใจกนั เคารพในสิทธิส่วนบุคคล รู้จกั กาลเทศะ 4. รับฟังความคิดเห็นของสมาชิกทุกคนในบา้ น เม่ือมีปัญหาเกิดข้นึ ทกุ คนในครอบครัวตอ้ งช่วยกนั เสนอแนะ แนวทางแกไ้ ขดว้ ยความจริงใจ 5. มีความยตุ ิธรรม ไม่ลาเอียงเขา้ ขา้ งใดขา้ งหน่ึง ตอ้ งปฏิบตั ิต่อทุกคนอยา่ งเท่าเทียมกนั 6. มีสมั มาคารวะแสดงความอ่อนนอ้ มถ่อมตนต่อผทู้ ี่มีอายมุ ากกวา่ มีความรู้สูงกวา่ ควรเคารพอยา่ งเหมาะสม ตามฐานะของบุคคลน้นั ๆ 7. รู้จกั รับผดิ ชอบต่อหนา้ ที่ของตน โดยปฏิบตั ิตามหนา้ ที่ที่ไดร้ ับมอบหมายท้งั หนา้ ท่ีภายในครอบครัวและ หนา้ ท่ี การงาน ดว้ ยความขยนั ซื่อสตั ย์ และอดทน