หน่วยที่ 4 งานประดิษฐ์กับการดำรงชีวิตประจำวัน

1 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวติ ประจาวนั การแกะสลกั ผกั และผลไมส้ ด เป็นงานศิลปะประจาชาติไทยที่สืบเน่ืองมาแต่โบราณ เป็นงานศิลปะ ที่จดั ตกแต่งดว้ ยความต้งั ใจ ใชเ้ วลา ฝีมือ ความรู้ความสามารถ ตลอดจนความชานาญในการใชฝ้ ีมือและ ศิลปะ ดงั น้นั ผแู้ กะสลกั จะตอ้ งรู้หลกั ในการแกะสลกั ผกั และผลไมต้ ลอดจนขอ้ มูลพ้นื ฐานอื่นๆเก่ียวกบั การ แกะสลกั ผกั และผลไม้ ความหมายของการแกะสลกั ผกั และผลไม้ การแกะสลกั ผกั และผลไมเ้ ป็นงานประดิษฐผ์ กั หรือผลไม้ เป็นรูปทรง หรือรูปลายต่างๆตามที่ ออกแบบไวไ้ ดอ้ ยา่ งประณีตสวยงาม โดยใชเ้ ครื่องมือท่ีมีความแหลมคมตดั เกลา ปาด กรีด ควา้ น เซาะ แกะ และทาใหเ้ กิดรูปทรงและรูปร่างต่างๆที่ตอ้ งการ แต่การแกะสลกั ผกั และผลไมใ้ นท่ีน้ีมุ่งเนน้ เฉพาะการ นาไปใชท้ ี่เกี่ยวกบั งานอาหาร และการนาไปตกแต่งสถานที่ต่างๆ คุณค่าของการแกะสลกั ผกั และผลไม้ การแกะสลกั ผกั และผลไม้ เป็นการสร้างสรรคผ์ กั และผลไมส้ ดใหเ้ ป็นรูปลกั ษณะใหม่ท่ีสวยงาม อ่อนชอ้ ย ถือเป็นงานช่างช้นั นสูง เพราะตอ้ งแกะสลกั แข่งกบั เวลาเนื่องจากผกั ผลไมส้ ดเป็นวตั ถทุ ่ีไม่คงทน ถาวร ผแู้ กะสลกั ตอ้ งเก่ง ทางานไดร้ วดเร็ว และมีฝีมือประณีต ผลงานท่ีไดส้ ามารถนาไป ใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์ มากมายท้งั ดา้ นการรับประทาน การจดั ตกแต่งอาหาร การจดั ตกแต่งสถานที่ งานพระราชพธิ ี และงานพธิ ี ต่างๆสามารถนาความรู้ความชานาญในการแกะสลกั ผกั และผลไมไ้ ปประกอบอาชีพได้ นอกจากน้ีการ แกะสลกั ผกั และผลไมย้ งั เป็นการฝึกทกั ษะใหม้ ีความสมั พนั ธระหวา่ งมือกบั สมอง ฝึกจิตใหน้ ่ิง เป็นการฝึก สมาธิอยา่ งดีเลิศ ฝึกฝีมือใหเ้ กิดความชานาญเป็นพิเศษ ฝึกใหม้ ีความมานะ อดทน ใจเยน็ รู้จกั การตกแต่งและ มีความคิดสร้างสรรค์ ดงั น้นั การแกะสลกั ผกั และผลไมน้ อก จากจะเป็นงานศิลปะของไทยที่มีคุณค่าท้งั ใน ชีวติ ประจาวนั และในโอกาสพิเศษแลว้ ยงั เป็นการอนุรักษแ์ ละเผยแพร่ศิลปวฒั นธรรมของไทยอีกดว้ ย ประเภทและชนิดของการแกะสลกั ผกั และผลไม้ การแกะสลกั ผกั และผลไมส้ ามารถแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆตามลกั ษณะงานที่นาไปใชไ้ ด้ 3 ประเภทคือ 1.แกะสลกั ผกั และผลไมเ้ พ่ือจดั เล้ียง 2.แกะสลกั ผกั และผลไมเ้ พือ่ ประดิษฐต์ กแต่งจานอาหาร 3.แกะสลกั ผกั และผลไมเ้ พอ่ื ตกแต่งโตะ๊ อาหาร

2 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวติ ประจาวนั หลกั การจดั ผกั และผลไม้แกะสลกั เพื่อตกแต่งบนโต๊ะอาหาร การจดั ผกั และผลไมแ้ กะสลกั เพอื่ การตกแต่งโตะ๊ อาหารใหส้ วยงาม แปลกตา น่าสนใจน้นั สามารถทาได้ หลายรูปแบบโดยมแี นวทางหรือหลกั การจัดดงั นี้ 1. วางแผนกาหนดรูปแบบท่ีจะจดั ใหเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะของงานและสถานที่ 2. ใชห้ ลกั ศิลปะช่วยในการออกแบบและวาดภาพ เคา้ โครงของงานท่ีจะจดั 3. วางแผนเตรียมวสั ดุและอุปกรณ์ใหเ้ หมาะสม มีความคงทน แขง็ แรง โดยคานึงถึงฤดูกาล งบประมาณ และเวลา 4. กาหนดปริมาณของวสั ดุและอุปกรณ์ที่จะใช้ 5. จดั ดว้ ยความรวดเร็วเพอ่ื ประหยดั เวลาและแรงงาน 6. การจดั ไม่ควรใหร้ กรุงรัง และควรคานึงถึงความสะอาดเรียบร้อย การเลือกภาชนะในการจดั ผกั และผลไม้ 1. ภาชนะที่ประดิษฐข์ ้ึน เช่น ถาด จาน พาน แจกนั กระเชา้ อาจประดิษฐจ์ ากใบตอง ใบลาน ใบมะพร้าว ให้ เป็นภาชนะวงกลม วงรี สี่เหลี่ยม หา้ เหล่ียม หกเหล่ียม โดยการพบั กลีบลกั ษณะต่างๆเช่นกลีบกหุ ลาบกลีบ ผเี ส้ือ หกั คอมา้ สตั ตบงกช ภาชนะที่ประดิษฐข์ ้ึนน้ีเป็นงานศิลปะของชนชาติไทยที่ประณีตบรรจง แสดงให้ เห็นถึงเอกลกั ษณ์ของความเป็นไทย 2.เครื่องจกั สาน เช่น ถาด โตก กระจาด กระเชา้ ทาจากหวายหรือไมไ้ ผ่ ใหค้ วามรู้สึกที่นุ่มนวล ประณีต เป็ นธรรมชาติ 3. ภาชนะไม้ อาจทาจากไมส้ กั หรือไมท้ ่ีลงรักประดิษฐด์ ว้ ยกระจกสี ใหค้ วามรู้สึกท่ีหนกั แน่น สาหรับ ภาชนะไมต้ กแต่งดว้ ยกระจกอาจจะดูหรูหรา เด่นสะดุดตาสวยงาม 4. เครื่องแกว้ เช่น จาน พาน โถ อ่าง สร้างความเด่นหรูหรา สดใส แพรวพราว 5. เคร่ืองเงิน เครื่องทอง เช่น จาน พาน โตก ภาชนะเงินส่วนมากจะมีลายนูนละเอียด หรูหรา 6. เครื่องทองเหลือง เช่น ถาด โตก ภาชนะทองเหลืองจะหนกั แน่น 7. กระจกรูปร่างต่างๆ อาจไม่มีขอบหรือมีขอบที่ทาจากไม้ ทองเหลือง หรือพลาสติก ใชจ้ ดั ผกั ผลไม้ แกะสลกั ใหค้ วามรู้สึกหรูหรา สดใส ภาพผกั ผลไมท้ ี่จะจดั สะทอ้ นข้ึนมาทาใหผ้ ลงานที่จดั ดูสวยงาม และมี คุณคา่ มากยงิ่ ข้ึน หลกั การเลือกใช้ภาชนะดงั กล่าวมาแล้วนีค้ วรพจิ ารณาถึงความเหมาะสมต่างๆดังนี้ 1. งานท่ีจะจดั เป็นพธิ ีหรือไม่ เป็นงานพิเศษหรืองานธรรมดา 2. สถานท่ีจดั แลว้ นาไปจดั ในสถานที่เช่นไร เช่น ภายในหอ้ งท่ีมีเคร่ืองปรับอากาศ หอ้ งพดั ลม หรือนอก อาคาร 3. ขนาดของภาชนะ ควรใหเ้ หมาะสมกบั จานวนของผบู้ ริโภคและสถานท่ีท่ีจดั

3 หน่วยที่ 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั 4. ดูสิ่งแวดลอ้ มภายในงาน เช่น ภาชนะที่ใชจ้ ดั อาหารอยา่ งอื่นวา่ เป็นภาชนะประเภทใดควรจดั ภาชนะให้ เหมาะสม ภาพท่ี 1 แกะสลกั ผลไม้ อุปกรณ์เคร่ืองใช้ในการแกะสลกั ผกั และผลไม้ 1.มีดแกะสลกั มีดแกะสลกั มีลกั ษณะปลายเรียวแหลม คมบาง ทาดว้ ยแสตนเลสหรือเหลก็ ไม่เป็นสนิม หรือ ทองเหลือง เพอื่ ช่วยไมใ่ หผ้ กั และผลไมม้ ีสีดา ความยาวของตวั มีดส่วนที่คมไม่ควรเกิน 2 – 3 นิ้ว ความกวา้ ง ของใบมีดส่วนท่ีกวา้ งที่สุดประมาณ1/3 – 1/2 นิ้ว ดา้ มมีดไม่ควรมีน้าหนกั มากเพราะจะทาใหเ้ มื่อยเร็ว และ แกะสลกั ไดช้ า้ และไม่ควรเป็นมีดรูปโคง้ จะทาใหแ้ กะสลกั ไดย้ าก มีดแกะสลกั เล่มเดียวสามารถแกะสลกั ผกั และผลไมไ้ ดห้ ลายแบบ หลายชนิดตามความตอ้ งการ โดยไม่ตอ้ งใชเ้ ครื่องมืออยา่ งอื่นเลย จึงตอ้ งเกบ็ รักษา ปลายมีดใหแ้ หลมคมเสมอก่อน ใชค้ วรตรวจดูและและหมน่ั ลบั มีดใหค้ มอยเู่ สมอ หลงั การใชง้ านเสร็จทุก คร้ังควรลา้ งเชด็ ใหแ้ หง้ เกบ็ ใหเ้ รียบร้อย มีดแกะสลกั ใชส้ าหรับควา้ น แกะ สลกั เซาะ ใหเ้ ป็นร่อง และใชใ้ น การตดั เสน้ ลวดลาย ต่าง ๆ

4 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั 2. มีดปอกและมีดหน่ั มีดปอกและมีดหนั่ เป็นมีดบางใชส้ าหรับปอก ตดั หน่ั และเกลา ผกั ผลไม้ ซ่ึงจะมีรูปร่างต่างๆกนั วสั ดุ ท่ีใชค้ วรเป็น สแตนแลสหรือทองเหลือง เพือ่ ไม่ใหผ้ กั หรือผลไมด้ า ควรมีความคม มีดปอกควรมีความยาว ของใบมีด 4 - 5 นิ้ว และมีดหน่ั ควรมีความยาวของใบมีด 5 - 7 นิ้ว 3. มีดปอกสองคม มีดปอกสองคม ใชส้ าหรับปอกเปลือกผกั และผลไม้ ควรเลือกขนาดใหเ้ หมาะสมกบั ผกั และผลไมท้ ี่จะใช้ และที่ตกั ทรงกลม เป็นท่ีตกั ผลไม้ มีดา้ มจบั 4. หินลบั มีด

5 หน่วยที่ 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวติ ประจาวนั ใชส้ าหรับลบั มีดใหค้ มอยตู่ ลอดเวลา จะเป็นกอ้ นใหญ่หรือเลก็ กไ็ ด้ หรือจะเป็นรูปแบบต่าง ๆ แลว้ แต่ ผผู้ ลิตจะผลิต แต่ตอ้ งเป็นหินที่มีเน้ือละเอียด หากมีเน้ือหินหยาบจะทาใหเ้ สียเน้ือมีด ดงั น้นั เมื่อจะใชล้ บั มีด แกะสลกั หินลบั มีดจึงควรเลือกชนิดหินละเอียด เพ่อื จะไดไ้ ม่ทาใหม้ ีดสึกกร่อนเร็ว และมีดมีความคม สม่าเสมอ 5. เขียง ใชส้ าหรับรองรับมีด เมื่อปอกหรือหน่ั ผกั และผลไม้ จะเป็นเขียงไมห้ รือพลาสติกกไ็ ด้ แต่ควรจะเป็น เขียงที่สะอาด และไม่มีกล่ิน และควรลา้ งทาความสะอาดทุกคร้ังหลงั การใชง้ าน เพ่ือไม่ใหม้ ีเช้ือราติดอยบู่ น เขียง 6. อ่างผสมหรืออ่างใส่น้า ใชส้ าหรับใส่น้าลา้ งผกั และผลไมท้ ่ีจะแกะสลกั หรือสาหรับใส่ผลไมท้ ี่ยงั ไม่ไดแ้ กะสลกั ซ่ึงมีหลาย รูปแบบและขนาดแตกต่างกนั แลว้ แต่จะเลือกใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั งาน

6 หน่วยที่ 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั 7. ถาด ใชส้ าหรับใส่ผกั และผลไมท้ ่ียงั ไม่ไดแ้ กะสลกั หรือแกะสลกั แลว้ หรือใชส้ าหรับรองเศษผกั และ ผลไม้ ท่ีแกะสลกั ก่อนจะใส่ถงั ขยะกไ็ ด้ มีรูปแบบต่าง ๆ กนั แลว้ แต่ผผู้ ลิต 8. ผา้ เช็ดทาความสะอาด ผา้ ขนหนู หรือผา้ ฝ้าย ตดั เยบ็ ใหม้ ีขนาดเหมาะสมกบั การใชง้ านใชส้ าหรับเช็ดมือ เชด็ โต๊ะ อุปกรณ์ หรือภาชนะต่าง ๆ ในขณะแกะสลกั ควรเลือกท่ีซบั น้าไดด้ ี ผา้ ขาวบางใชส้ าหรับคลุมผกั และผลไมท้ ่ี แกะสลกั แลว้ เพอ่ื กนั ลมและแมลง 9. ที่ตกั ผลไมท้ รงกลม

7 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั ใชต้ กั ผลไมท้ ่ีใหไ้ ดท้ รงกลม หรือ ใชต้ กั ผลไมอ้ อกใหเ้ หลือเปลือกนาไปใชเ้ ป็นประโยชน์ เช่น ตกั เน้ือ แดงแตงโมออกเอาเอาเปลือกแตงโมไปทาอ่างท่ีใส่พ้นั ช์ และเน้ือแตงโมกลมจดั เป็นผลไมเ้ สิร์ฟ ข้นั ตอนการแกะสลกั แครท เป็นรูปดอกไม้ อุปกรณ์ 1. แครอท 1 ลูก 2. มีดแกะสลกั 3. มีดปลอกผลไม้

8 หน่วยที่ 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั ข้นั ตอน 1. หนั่ แครอทตามขนาดดอกท่ีตอ้ งการ กรณีตอ้ งการดอกใหญใ่ หห้ น่ั ช่วงบนของหวั แครอท และหน่ั ออก ประมาณ 1 เซนติเมตร คร่ึง

9 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวติ ประจาวนั 2. ปลอกเปลือกแครอทออกและเกลาผวิ แครอทใหเ้ รียบ 3. แบ่งออกเป็น 8 ส่วนเท่ากนั แลว้ ทาเคร่ืองหมาย

10 หน่วยที่ 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวิตประจาวนั 4. ลงมีดกรีดใหเ้ ป็นวงกลม เลก็ และใหญ่ ถดั กนั ไปตามภาพ 5. ควา้ นเน้ือระหวา่ ง วงกลมเลก็ และวงกลมใหญ่ 6. ทาร่องกลางวงกลมเพอ่ื ทาเป็นเกษรดอก โดยแบ่งออกเป็น 3 ส่วนเท่ากนั

11 หน่วยท่ี 4 งานประดษิ ฐ์กบั การดารงชีวติ ประจาวนั 7. ลงมีดตามร่องที่ทาเคร่ืองหมายไวใ้ นขา้ งตน้ 8. เกลาช่วงร่องใหด้ ูมนโคง้ และผวิ ดูเรียบ