พัฒนาการของอาเซียน2

 อาเซยี นมจี ุดเร่ิมตน้ จากสมาคมอาสา ซ่ึงกอ่ ตงั้ ข้ึนเม่ือเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2504 โดยไทย มาเลเซยี และฟิลปิ ปินส์ แตไ่ ดถ้ ูกยกเลกิ ไป ตอ่ มาในปี พ.ศ. 2510 ไดม้ ี การลงนามใน \"ปฏญิ ญากรุงเทพ\" อาเซยี นไดถ้ ือ กาเนิดข้ึนโดยมี รฐั สมาชกิ เร่ิมตน้ 5 ประเทศ หลงั จาก พ.ศ. 2527 เป็นตน้ มา อาเซยี นมรี ฐั สมาชกิ เพ่มิ ข้ึนจนมี 10 ประเทศปัจจุบนั กฎบตั รอาเซยี น ไดม้ กี ารลงนามเม่ือเดือนธนั วาคม พ.ศ. 2551 ซ่ึง ทาใหอ้ าเซยี นมสี ถานะคลา้ ยกบั สหภาพยุโรป มากย่งิ ข้ึน เขตการคา้ เสรีอาเซยี น ไดเ้ ร่ิมประกาศใชต้ ง้ั แตต่ น้ ปี พ.ศ. 2553 และกาลงั กา้ วสูค่ วามเป็น ประชาคม เศรษฐกจิ อาเซยี น ใน ปี พ.ศ. 2558

 อาเซยี นหรือ สมาคมประชาชาตแิ หง่ เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กอ่ ตง้ั ข้ึนโดย ปฏญิ ญากรุงเทพฯ ซ่ึงไดล้ งนามกนั ท่วี งั สราญรมย์ เม่ือวนั ท่ี 8 สิงหาคม 2510 โดย มวี ตั ถุประสงคเ์ พ่ือสง่ เสริม ความเขา้ ใจ อนั ดตี อ่ กนั ระหวา่ งประเทศในภูมภิ าค ธารง ไวซ้ ่ึงสนั ตภิ าพ เสถยี รภาพ และความมน่ั คงทางการเมือง สรา้ งสรรคค์ วาม เจริญ ทางดา้ นเศรษฐกจิ การพฒั นาทางสงั คมและวฒั นธรรม การกนิ ดอี ยูด่ บี นพ้ืนฐาน ของความเสมอภาค และ ผลประโยชนร์ ่วมกนั ของประเทศสมาชกิ เม่ือแรกกอ่ ตง้ั ใน ปี 2510 อาเซยี นมสี มาชกิ 5 ประเทศ ไดแ้ ก่ ไทย อนิ โดนีเซยี มาเลเซยี ฟิลปิ ปินส์ และสิงคโปร์ ในเวลาตอ่ มา บรูไนดารุสซาลาม ไดเ้ ขา้ เป็นสมาชกิ ลาดบั ท่ี 6 เม่ือปี 2527 เวยี ดนาม เขา้ เป็นสมาชกิ ลาดบั ท่ี 7 ในปี 2538 ลาว และ พมา่ เขา้ เป็น สมาชกิ พรอ้ มกนั เม่ือปี 2540 และ กมั พูชา เขา้ เป็นสมาชกิ ลา่ สุดเม่ือปี 2542 ทา ใหใ้ นปัจจุบนั อาเซยี นมสี มาชกิ รวมทงั้ หมด 10 ประเทศ

 สถานการณใ์ น เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใตไ้ ดเ้ ปล่ยี นผา่ นจากสภาวะแหง่ ความตึงเครียด และ การเผชญิ หนา้ ในยุค สงครามเยน็ มาสูค่ วามมเี สถยี รภาพ ความมน่ั คงและความร่วมมือ อยา่ งใกลช้ ดิ ในปัจจุบนั ซ่ึงทาใหอ้ าเซยี นกลาย เป็นภูมภิ าค ท่มี กี ารเจริญเตบิ โตทาง เศรษฐกจิ อยา่ งรวดเร็ว และเป็นตวั อยา่ งของการรวมตวั ของกลุม่ ประเทศ ท่มี พี ลงั ตอ่ รอง ในเวทกี ารเมืองและเศรษฐกจิ ระหวา่ งประเทศ ความกา้ วหนา้ ของอาเซยี นมปี ัจจยั สาคญั จาก ความไวใ้ จกนั ระหวา่ ง รฐั สมาชกิ อนั กอ่ ใหเ้ กดิ บรรยากาศท่สี รา้ งสรรคแ์ ละเอ้ือตอ่ การเพ่มิ พูน ความร่วมมือระหวา่ งกนั ไมน่ านมาน้ี ผูน้ าประเทศสมาชกิ อาเซยี นไดร้ ่วมกนั กาหนดเป้ าหมายใหภ้ ายในปี 2558 อาเซยี นสามารถรวมตวั กนั เป็น “ประชาคมอาเซยี น” ทงั้ ในแงก่ ารเมืองความมน่ั คง เศรษฐกจิ และสงั คมวฒั นธรรม โดยยึดประโยชน์สุขของ ประชาชนในประเทศสมาชกิ อาเซยี นเป็นศูนยก์ ลาง นอกจากการเป็นสมาชกิ กอ่ ตง้ั ของ อาเซยี นแลว้ ตง้ั แตเ่ ดือน กรกฎาคมของปีท่แี ลว้ จนถึงส้ินปีน้ี ไทยยงั ดารงตาแหน่งประธาน อาเซยี นอกี ดว้ ย โดยในฐานะประธานอาเซยี น ไทยมโี อกาสเป็นเจา้ ภาพการประชุมสุด ยอดผูน้ าอาเซยี นถึงสองครงั้ โดยคร้งั แรกเราไดจ้ ดั ไปแลว้ เม่ือเดือน กุมภาพนั ธุท์ ่ี อ. ชะอา และ อ. หวั หิน และเรากาลงั จะจดั อกี ครง้ั ระหวา่ ง วนั ท่ี 23-25 ตุลาคม ศกน้ี นอกจากน้ี การดารงตาแหน่งประธานอาเซยี นของไทย ในชว่ งหน่ึงปีคร่ึงน้ียงั เป็นชว่ งจงั หวะเดยี วกบั ท่ี อาเซยี นมผี ูบ้ ริหาร สานักเลขาธิการ เป็นคนไทย ซ่ึงกค็ ือ ดร.สุรินทร์ พศิ สุวรรณ ดารง ตาแหน่งเลขาธิการอาเซยี นตง้ั แตว่ นั ท่ี 1 มกราคม พ.ศ. 2551 มวี าระการดารงตาแหน่ง 5 ปี เป็นคนไทยคนท่สี องท่ไี ดด้ ารงตาแหน่งในองคก์ รน้ี โดยคนไทยคนแรกคือ แผน วรรณ เมธี (2532-2536)

 จากสนธิสญั ญาไมตรีและความร่วมมือในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ ไดม้ กี ารสรุปแนวทาง ของสมาคมประชาชาตแิ หง่ เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใตไ้ วจ้ านวนหกขอ้ ดงั น้ี[45] ใหค้ วามเคารพแกเ่ อกราช อานาจอธิปไตย ความเทา่ เทยี ม บูรณภาพแหง่ ดนิ แดนและ เอกลกั ษณข์ องชาตสิ มาชกิ ทงั้ หมด รฐั สมาชกิ แตล่ ะรฐั มสี ิทธิท่จี ะปลอดจากการแทรกแซงจากภายนอก การรุกรานดนิ แดน และการบงั คบั ขูเ่ ขญ็ จะไมเ่ ขา้ ไปยุง่ เก่ยี วกบั กจิ การภายในของรฐั สมาชกิ อ่ืน ๆ ยอมรบั ในความแตกตา่ งระหวา่ งกนั หรือแกป้ ัญหาระหวา่ งกนั อยา่ งสนั ติ ประณามหรือไมย่ อมรับการคุกคามหรือการใชก้ าลงั ใหค้ วามร่วมมือระหวา่ งกนั อยา่ งมปี ระสิทธิภาพ

 ในชว่ งกลางทศวรรษท่ี 60 ไดเ้ กดิ การเปล่ยี นแปลงในสถานการณก์ ารเมืองในหลาย ประเทศในภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ เชน่ การท่นี ายพลซูฮารโ์ ตไดข้ ้ึนดารงตาแหน่ง ผูน้ าอนิ โดนีเซยี คนใหมห่ ลงั เกดิ กบฏคอมมวิ นิสตใ์ นปี ค.ศ. 1965 และทาใหซ้ ูการโ์ นตอ้ ง ลงจากตาแหน่ง การเปล่ยี นแปลงคร้ังน้ีทาใหน้ โยบายตา่ งประเทศของอนิ โดนีเซยี เปล่ยี นแปลงจากนโยบายนิยมจนี ไปสูน่ โยบายท่มี คี วามสมั พนั ธใ์ กลช้ ดิ กบั ประเทศฝ่งั ตะวนั ตกมากข้ึน เพ่ือตอ่ ตา้ นการแผข่ ยายของลทั ธิคอมมวิ นิสตแ์ ละรวมถึงการยกเลกิ นโยบายเผชญิ หนา้ กบั มาเลเซยี ในขณะท่สี ิงคโปรไ์ ดถ้ อนตวั เองออกจากสหพนั ธรฐั มาเลเซยี เพ่ือเป็นรฐั อสิ ระในปี 1965 และท่ฟี ิลิปปินสไ์ ด้ ประธานาธิบดคี นใหม่ คือ เฟอรด์ ิ นานด์ อี มารก์ อส ท่ไี ดพ้ ยายามสานสมั พนั ธก์ บั มาเลเซยี อกี ครั้งหน่ึง จากการ เปล่ยี นแปลงทางการเมืองภายในประเทศในภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ ท่ที าใหค้ วาม ขดั แยง้ ระหวา่ งประเทศในภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใตบ้ รรเทาลง และในขณะท่เี กดิ ความตึงเครียดท่เี พ่มิ มากข้ึนจากกรณีสงครามอนิ โดจนี และการแผข่ ยายลทั ธิคอมมิวนิสต์ ในภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ ไมว่ า่ จะเป็นการสนับสนุนจากจนี หรือสหภาพโซเวยี ต ซ่ึงถือวา่ เป็นภยั คุกคามตอ่ ภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้

 ทาใหผ้ ูน้ า 5 ชาติ ในภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ อนั ไดแ้ ก่ ไทย มาเลเซยี ฟิลิปปินส์ อนิ โดนีเซยี และสิงคโปร์ ตระหนักถึงความจาเป็นในการกอ่ ตง้ั องคก์ ารในระดบั ภูมภิ าคท่จี ะ ชว่ ยสง่ เสริมความร่วมมือระหวา่ งประเทศเพ่ือตอ่ ตา้ นภยั คุกคามตา่ งๆ ดว้ ยเหตุน้ีเอง อาเซยี นจึงไดร้ บั การสถาปนาข้ึนจากปฏญิ ญากรุงเทพ (The Bangkok Declaration) โดยประเทศผูก้ อ่ ตง้ั ตกลงท่จี ะร่วมมือกนั เพ่ือเร่งการเจริญเตบิ โต ทางเศรษฐกจิ การพฒั นาและความกา้ วหนา้ ทางสงั คมและวฒั นธรรมในภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ ในขณะเดยี วกนั กจ็ ะใหค้ วามสาคญั กบั การสรา้ งเสถยี รภาพและ สนั ติภาพในภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ โดยปราศจากการแทรกแซงจากภายนอก (Gill, 1997 : 30) จานวนสมาชกิ ของอาเซยี นท่เี ร่ิมจาก 5 ประเทศในปี ค.ศ. 1967 กไ็ ดข้ ยายเป็น 6 ประเทศ ในปี ค.ศ. 1989 เม่ือบรูไนไดร้ บั เอกราชจากองั กฤษ และเม่ือสงครามเยน็ จบลงในตน้ ทศวรรษท่ี 90 เวยี ดนามไดเ้ ป็นสมาชกิ อาเซยี น ซ่ึงเป็น ครงั้ แรกท่อี าเซยี นใหก้ ารยอมรบั ประเทศท่มี รี ะบอบการปกครองแบบสงั คมนิยมเขา้ เป็น สมาชกิ ตอ่ มาลาวและพมา่ ไดเ้ ขา้ มาเป็นสมาชกิ ในปี ค.ศ. 1997 และกมั พูชาในปี ค.ศ. 1999

 ในปี พ.ศ. 2558 น้ี 10 ประเทศในอาเซยี น อนั ประกอบดว้ ย บรูไน พมา่ กมั พูชา อนิ โดนีเซยี ลาว มาเลเซยี ฟิลปิ ปินส์ สิงคโปร์ ไทย และเวยี ดนาม จะจบั มือกนั กา้ ว เขา้ สูก่ ารเป็นประชาคมอาเซยี น (ASEAN Economic Community: AEC) เพ่ือร่วมมือกนั ทางเศรษฐกจิ แน่นอนวา่ ความ ร่วมมือท่จี ะเกดิ ข้ึนตอ้ งอยูภ่ ายใตก้ รอบขอ้ ปฏบิ ตั ทิ ่สี มาชกิ เหน็ ชอบร่วม กนั ซ่ึง เรียกวา่ \"กฎบตั รสมาคมแหง่ ประชาชาตเิ อเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต\"้ หรือ \"กฎบตั ร อาเซยี น\" น่นั เอง กฎบตั รอาเซยี น มคี วามสาคญั อยา่ งไรในการเขา้ สูป่ ระชาคม อาเซยี น เรามารูจ้ กั \"กฎบตั รอาเซยี น\" กนั ใหม้ ากข้ึนดกี วา่ รูจ้ กั กฎบตั รอาเซยี น กฎบตั รอาเซยี น (ASEAN Charter) เปรียบไดก้ บั \"ธรรมนูญของ อาเซยี น\" ซ่ึงเป็นร่างสนธิสญั ญาท่ปี ระเทศสมาชกิ อาเซยี นทาร่วมกนั เพ่ือเป็นการ วางกรอบกฎหมาย แนวปฏิบตั ิ ขอบเขต ความรบั ผดิ ชอบตา่ ง ๆ รวมทงั้ โครงสรา้ ง องคก์ รใหก้ บั อาเซยี น ใหเ้ ป็นไปภายใตก้ ฎหมายเดยี วกนั ซ่ึงสามารถปรบั ปรุง แกไ้ ข และสรา้ งกลไกใหมข่ ้ึนมาได้ เพ่ือใหส้ อดคลอ้ งกบั ความเปล่ยี นแปลงในโลกปัจจุบนั

 ทงั้ น้ี ในการประชุมสุดยอดผูน้ าอาเซยี น ครั้งท่ี 13 เม่ือวนั ท่ี 20 พฤศจิกายน พ.ศ.2550 ท่ปี ระเทศสิงคโปร์ ผูน้ าอาเซยี นไดร้ ่วมกนั ลงนามรบั รองกฎบตั รอาเซยี น เน่ืองในโอกาสครบรอบ 40 ปี ของการกอ่ ตง้ั อาเซยี น กอ่ นจะร่วมทาสตั ยาบนั เม่ือ วนั ท่ี 15 ธนั วาคม พ.ศ.2551 หลงั จากมสี มาชกิ ครบ 10 ประเทศ ซ่ึงทาใหก้ ฎบตั ร อาเซยี นมผี ลบงั คบั ใชต้ ง้ั แตว่ นั ท่ี 15 ธนั วาคม พ.ศ.2551 เป็นตน้ มา วตั ถุประสงค์ ของกฎบตั รอาเซยี น กฎบตั รอาเซยี น กาหนดข้ึนมาโดยมเี ป้ าหมายใหอ้ าเซยี นเป็น องคก์ รท่มี ปี ระสิทธิภาพมากข้ึน มปี ระชาชนเป็นศูนยก์ ลาง โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ การ ขบั เคล่ือนการรวมตวั เป็นประชาคมอาเซยี น ภายในปี พ.ศ. 2558 ตามท่ผี ูน้ า อาเซยี นไดต้ กลงกนั ไว้ ซ่ึงกฎบตั รอาเซยี นน้ีมผี ลทาใหอ้ งคก์ รอาเซยี นมสี ถานะเป็น นิตบิ ุคคล โครงสรา้ งของกฎบตั รอาเซยี น โครงสรา้ งของกฎบตั รอาเซยี น ประกอบดว้ ยบทบญั ญตั ิ 13 หมวด 55 ขอ้ ครอบคลุมในทุก ๆ เร่ือง ไมว่ า่ จะเป็น เป้ าหมาย หลกั การ สมาชกิ ภาพ โครงสรา้ งองคก์ รของอาเซยี น องคก์ รท่มี ี ความสมั พนั ธก์ บั อาเซยี น เอกสิทธ์ิ และความคุม้ กนั กระบวนการตดั สินใจ การ ระงบั ขอ้ พิพาท งบประมาณและการเงนิ การบริหารจดั การ เอกลกั ษณแ์ ละ สญั ลกั ษณข์ องอาเซยี น และความสมั พนั ธก์ บั ภายนอก