โรงเรียนขนาดเล็ก

โครงการบรหิ ารจดั การโรงเรียนขนาดเล็ก “บรหิ ารจัดการโรงเรยี นขนาดเลก็ สู่ความยั่งยนื ”

บรหิ ารจัดการโรงเรียนขนาดเล็กสคู่ วามย่ังยนื เพิ่มประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การและคณุ ภาพการจัดการเรียนการสอนในโรงเรยี นขนาดเล็ก แผนบรหิ ารจัดการ สง่ เสรมิ สนับสนุนการจัดการ โรงเรยี นขนาดเลก็ การเรียนรวม เรยี นการสอน รูปแบบต่าง ๆ 1. โรงเรียนขนาดเล็กลดลง จากการยบุ รวม/เลกิ จานวน 1,137 โรงเรียน 2. ครจู ากโรงเรียนขนาดเล็กท่ียุบรวม/เลิกได้ และนาไปสอนทีโ่ รงเรยี นหลัก จานวน 3,411 คน 3. โรงเรียนขนาดเลก็ มกี ารจัดการเรยี นการสอนทมี่ คี ณุ ภาพ ลดความเหลอ่ื มลา 4. การบริหารจดั การในภาพรวมของ สพฐ. เปน็ ไปอย่างมีประสิทธภิ าพ 5. จานวนโรงเรยี นขนาดเลก็ มคี วามเหมาะสมกบั ความจาเปน็ ของพืนที่ นาไปสู่การเพิ่มคุณภาพและ ประสิทธภิ าพทางการศกึ ษา การเพิ่มจานวนนักเรียนต่อห้อง หรอื อัตราส่วนครูต่อนกั เรยี นสูงขนึ วิจยั และพัฒนา ส่งเสริมการใช้ รปู แบบ ทรัพยากรร่วมกนั การบรหิ าร กับภาคส่วนอ่ืน ๆ โรงเรียนขนาดเล็ก ทีเ่ หมาะสม

๑ ความเปน็ มา สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ปจั จบุ นั มโี รงเรียนในสังกัด จานวน 30,112 แห่ง และเป็นโรงเรียนขนาดเล็กที่มีนักเรียนตังแต่ 120 คนลงมา จานวน 15,089 แห่ง คิดเป็นจานวนถึง ร้อยละ 50.11 ของจานวนโรงเรียนทังหมด ซ่ึงจานวนโรงเรียนขนาดเล็กมีแนวโน้มสูงขึนทุกปี เนื่องจาก อัตราการเกิดลดลง ความนิยมของผู้ปกครองท่ีต้องการส่งบุตรหลานไปโรงเรียนในเมือง และการย้ายถ่ิน ตามการประกอบอาชีพของผู้ปกครอง การมีโรงเรียนขนาดเล็กจานวนมาก ทาให้การจัดการศึกษาไม่สามารถ สะท้อนคุณภาพและประสิทธิภาพได้ การบริหารจัดการไม่คุ้มทุน โรงเรียนขนาดเล็กจึงกลายเป็นประเด็น ท่สี าคญั ของระบบการจัดการศึกษาขันพนื ฐาน สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน จึงได้กาหนดนโยบาย แนวทาง มาตรการ การดาเนินงาน และพัฒนาคุณภาพการศึกษา ตลอดจนรูปแบบการใช้ทรัพยากรร่วมกัน เพื่อส่งเสริม ประสิทธิภาพการบริหารจัดการ และคุณภาพการจัดการเรียนการสอนในโรงเรียนขนาดเล็ก อันจะนาไปสู่ การลดความเหลอื่ มลา และเพิม่ โอกาสให้นักเรยี นได้รับการศึกษาท่ีมคี ุณภาพต่อไป

๒ วตั ถุประสงค์ 2.1. เพื่อลดจานวนโรงเรยี นขนาดเล็กให้เหมาะสมกับความจาเป็นของพืนที่ นาไปสู่การเพ่ิมคุณภาพ และประสทิ ธิภาพทางการศกึ ษา การเพิม่ จานวนนกั เรียนต่อหอ้ ง หรอื อตั ราสว่ นครตู ่อนักเรียนสงู ขนึ 2.2. เพอ่ื ยกระดบั คุณภาพการจดั การเรยี นการสอนและการบรหิ ารจดั การโรงเรยี นขนาดเล็ก ๓ เปา้ หมาย 3.1 เชิงปริมาณ : โรงเรียนขนาดเล็กลดลง จานวน 500 โรงเรียน และนาครูจากโรงเรียนขนาดเล็ก ท่ยี ุบรวม/เลิกได้ไปสอนที่โรงเรียนหลัก จานวน 3,000 คน ๓.2 เชิงคุณภาพ : โรงเรียนขนาดเล็กมีการบริหารจัดการอย่างมีประสิทธิภาพและจัดการเรียน การสอนอย่างมคี ณุ ภาพ ๔ การดาเนนิ การ เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของโรงเรียนขนาดเล็ก ให้มีการบริหารจัดการอย่าง มีประสิทธิภาพ สามารถจัดการเรียนการสอนอย่างมีคุณภาพตามนโยบายรัฐบาล ตังแต่ปีงบประมาณ 2558 สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขันพืนฐาน ไดม้ ีการดาเนนิ การ ดงั นี 4.1 การวางแผนบรหิ ารจดั การโรงเรยี นขนาดเล็ก สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้มีการจาแนกโรงเรียนเป็น ๒ กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่ กลุ่มที่จาเป็นต้องมีเนื่องจากอยู่ในพืนที่ห่างไกล ทุรกันดาร และกลุ่มโรงเรียนขนาดเล็กท่ัวไป ซึ่งมเี ป้าหมายเรยี นรวมและยุบเลกิ โรงเรียน ในปีการศึกษา 2562 –2565 ดงั นี ยบุ เลกิ ได้ Stand Alone, 369 611 โรงเรยี นท่รี วมได้ 14109 ภาพแสดงสัดส่วนการบริหารจัดการโรงเรยี นขนาดเล็ก ในปีการศึกษา 2562 –2565

แผนการบรหิ ารจัดการโรงเรยี นขนาดเลก็ ปีการศกึ ษา 2562 –2565 จานวนโรงเรียน จานวนโรงเรียน Stand Alone โรงเรียนท่ีรวมได้ ยบุ เลิกได้ ทง้ั หมด ขนาดเล็ก 30,112 15,089 611 14,109 369 และในปีที่ผ่านมา สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้มีการจัดทา แผนยุทธศาสตร์พัฒนาโรงเรียนขนาดเล็ก พ.ศ.2558-2561 เผยแพร่ให้หน่วยงานและสถานศึกษาในสังกัด และหนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องอื่น ๆ แผนการบรหิ ารจัดการโรงเรยี นขนาดเลก็ ปกี ารศกึ ษา 2558 – 2561 ปีการศกึ ษา จานวนโรงเรยี นท้งั หมด จานวนโรงเรียนขนาดเลก็ เปา้ หมายยบุ รวม/เลิก 2557 30,922 15,506 50 โรงเรยี น 2558 30,816 15,577 80 โรงเรยี น 2559 30,717 15,705 100 โรงเรียน 2560 30,405 15,231 120 โรงเรยี น 2561 30,112 15,089 150 โรงเรยี น 4.2 การสง่ เสริมการเรียนรวม สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้ส่งเสริมให้โรงเรียนขนาดเล็กจัดการเรียน การสอนแบบเรียนรวม โดยมีรูปแบบ ดังนี เรียนรวมทุกชัน เรียนรวมบางช่วงชัน เรียนรวมบางชัน เรียนรวม บางวิชา เรียนรวมบางช่วงชนั และบางชนั เรียนรวมบางชว่ งชันและบางวิชา และเรียนรวมบางชันและบางวชิ า ซึ่งได้มกี ารดาเนนิ การอยา่ งตอ่ เนือ่ ง ดงั ต่อไปนี 4.๒.1 การพัฒนาโรงเรยี นที่มคี วามพร้อมเปน็ โรงเรียนดีใกลบ้ ้าน (โรงเรยี นแม่เหล็ก) จานวน 310 โรงเรยี น ใหม้ ีความพรอ้ มด้านอาคารสถานที่ ครู สื่อการเรยี นการสอน 4.2.2 สง่ เสรมิ ใหโ้ รงเรียนท่มี ักเรียนตังแต่ ๒๐ คนลงมา ควบรวมกับโรงเรียนดีใกล้บ้าน ที่มรี ะยะทางไมเ่ กิน ๖ กโิ ลเมตร จานวน ๘๒๗ โรงเรยี น ซ่ึ ง ส า นั ก ง า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร การศึกษาขันพืนฐาน ได้มีการสนับสนุนงบประมาณ เพ่ือการเดินทางไปเรียนรวม โดยจัดค่าพาหนะตามท่ีจ่าย จริง โรงเรียนมารวม/เลิกจัดสรรตามระยะทาง ได้แก่ ระยะทางไม่เกิน ๓ กิโลเมตร คนละ ๑๐ บาท ต่อวัน / มากกว่า ๓-๑๐ กิโลเมตร คนละ ๑๕ บาท ต่อวัน และ มากกว่า ๑๐ กิโลเมตรขึนไป คนละ ๒๐ บาทต่อวัน ตังแต่ ปีงบประมาณปีงบประมาณ 2558-2561 โดยใน ปีงบประมาณ 2562 ได้จัดสรรให้นักเรียนทังสิน ภาพรถรับ-ส่งนักเรียน 74,244 คน จานวนเงนิ ทังสิน 106,913,490 บาท เพื่อการเดนิ ทางไปเรียนรวม

จัดสรรค่าบรหิ ารจัดการรถรับ-ส่งนักเรียน เปน็ รถปคิ อัพ/รถบริจาค รถตู้โดยสารขนาด 12 ที่น่ัง และรถ Mobile Unit คันละ 150,000 บาท เพื่อเคลื่อนย้ายนักเรียนไปเรียนรวม ส่งผลให้ขนาด จานวนนักเรียนต่อห้องเพ่ิมสูงขึน โดยในปีงบประมาณ 2562 ได้จัดสรรค่าบริหารจัดการทังสิน 316 คัน จานวนเงนิ ทงั สนิ 29,128,600 บาท 4.3 สนบั สนนุ การจดั การเรียนการสอนรปู แบบต่าง ๆ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้สนับสนุนงบประมาณสาหรับการจัดการ เรียนสอนคละชัน การจัดสรรส่ือการเรียนการสอนเพ่ือสนับสนุนการทางานของครู และการจัดสรร DLTV DLIT ส่อื 60 พรรษาสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีฯ ให้กับโรงเรียนขนาดเล็กเพ่ือสนับสนุน การจดั การเรยี นการสอนของครู ใหม้ ีคุณภาพ และสามารถพฒั นาตนเองไดอ้ ย่างต่อเน่ือง ภาพการพฒั นาคณุ ภาพการศึกษาทางไกลผา่ นดาวเทียม (DLTV) และส่อื 60 พรรษา สมเด็จพระเทพฯ 4.4 ส่งเสริมการใช้ทรพั ยากรร่วมกนั กบั ภาคสว่ นตา่ ง ๆ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้ประสานกับหน่วยงานสังกัดอ่ืน เพ่ือประชาสัมพันธ์ให้หน่วยงานอ่ืนมาใช้ประโยชน์โรงเรียนขนาดเล็กท่ีไม่มีนักเรียนเป็นแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ ตามความตอ้ งการของชุมชน เชน่ กศน. พม. อปท. ฯลฯ 4.5 วิจัยและพฒั นารูปแบบการบรหิ ารโรงเรยี นที่เหมาะสม สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ได้มีการนาร่องการวิจัยและพัฒนารูปแบบ การบริหารโรงเรียนขนาดเล็ก โดยเร่ิมท่ีจังหวัดเลย เพ่ือเป็นแนวทางการจัดทาแผนบริหารจัดการโรงเรียน ขนาดเลก็ พ.ศ. 2562-2565 ตอ่ ไป นอกจากนี สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน ยังได้ พัฒนาฐานข้อมูล ที่เป็นปัจจุบันและครบถ้วนนอบด้านของโรงเรียนขนาดเล็ก (Big Data) เพื่อใช้เป็นข้อมูลการกาหนดนโยบาย เป้าหมาย การดาเนินการ การบริหารจัดการ การแก้ปัญหา และการจัดทรัพยากรสนับสนุนที่เหมาะสม ครอบคลุมและเพียงพอ

๕ ผลการดาเนินการ จากการดาเนินการข้างต้น พบว่า ในเชิงปริมาณ ปีการศึกษา 2560 โรงเรียนขนาดเล็กมีการยุบเลิก จานวน 474 โรงเรียน ต่อมาในปีการศึกษา 2561 โรงเรียนขนาดเล็กมีการยุบรวม/เลิก 663 โรงเรียน ซ่ึงลดลงอย่างต่อเน่ือง และยังมีโรงเรยี นขนาดเล็กที่อยใู่ นระหว่างดาเนินการยบุ เลิกอีกจานวน 369 โรงเรียน ตาราง จานวนโรงเรียนขนาดเลก็ ท่ยี ุบเลกิ ได้ ปีการศึกษา จานวนโรงเรยี นขนาดเลก็ ทีย่ บุ รวม/เลกิ 2560 474 โรงเรยี น 2561 663 โรงเรียน 15,800 จานวนโรงเรียนขนาดเลก็ ปกี ารศึกษา 2558-2561 15,600 15,400 2558 2559 2560 2561 15,200 15,000 14,800 14,600 ในเชิงคุณภาพ พบว่า โรงเรียนขนาดเล็กมีการจัดการเรียนการสอนที่มีคุณภาพยิ่งขึน ดังเห็นได้จาก ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนโรงเรียนขนาดเล็ก ในปีการศึกษา 2561 ที่มีค่าเฉล่ียรวมทุกกลุ่มวิชา สงู ขนึ ตาราง ผลการทดสอบทางการศกึ ษาระดับชาติขั้นพื้นฐาน (O-NET) ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 6 ของโรงเรยี นขนาดเล็ก สังกัด สพฐ. ปีการศกึ ษา 2558-2561 ปีการศึกษา ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ภาษาอังกฤษ รวมทุกกลุ่มวชิ า 2558 47.75 40.91 40.95 34.78 41.10 2559 51.11 37.80 39.66 29.38 39.49 2560 44.29 34.51 37.44 30.83 36.77 2561 53.63 34.14 38.00 33.39 39.79

6 ประโยชน์ที่ได้รับ 6 1.เชงิ ปริมาณ 6.1.1 โรงเรียนขนาดเลก็ ลดลง จากการยบุ รวม/เลกิ จานวน 1,137 โรงเรียน 6.1.2 ครูจากโรงเรียนขนาดเล็กที่ยุบรวม/เลิกได้ และนาไปสอนท่ีโรงเรียนหลัก จานวน 3,411 คน 6 2.เชงิ คณุ ภาพ 6.2.1 โรงเรียนขนาดเล็กมีการจัดการเรียนการสอนท่ีมีคุณภาพ ลดความเหลื่อมลา เพิ่มโอกาสและคณุ ภาพทางการศึกษาให้แก่นักเรยี น 6.2.2 การบริหารจัดการในภาพรวมของสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขันพืนฐาน เป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ โรงเรียนมีการใชท้ รพั ยากรรว่ ม 6.2.๓ จานวนโรงเรียนขนาดเล็กมีความเหมาะสมกับคว ามจาเป็นขอ ง พืน ท่ี นาไปสู่การเพิ่มคุณภาพและประสิทธิภาพทางการศึกษา การเพ่ิมจานวนนักเรียนต่อห้อง หรืออัตราส่วนครู ตอ่ นักเรยี นสูงขึน