วรรรกรรมเรื่องอิเหนา

อิเหนา ตอน ศึกกะหมังกุหนิง



อเิหนา ตอนศกึ กะหมงั กุหนงิ ความเป็ นมา อเิ หนา ตอน ศึกกะหมังกหุ นิง อเิ หนา เป็ นบทละครพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลยั เป็ น บทละครทีว่ รรณคดสี โมสรยกย่องให้เป็ นยอดของบทละครรา เพราะเป็ นหนังสือซ่ึงแต่งดี พร้อมท้งั เนื้อหา ท้งั ความไพเราะ ท้ังกระบวนท่ีจะเล่นละครประกอบกนั และยงั เป็ น หนังสือดใี นทางทจ่ี ะศึกษาประเพณไี ทยสมยั โบราณ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หล้า นภาลยั ทรงพระราชนิพนธ์ตรงตามตาราทุกอย่าง แม้บทละครเร่ืองอเิ หนาจะมีเค้าเร่ืองมา จากนิทานพืน้ เมืองชวา แต่ทรงดดั แปลงแก้ไขให้เข้ากบั ธรรมเนียมของบ้านเมือง อธั ยาศัย และรสนิยมของคนไทย

ผู้แต่ง -พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หล้านภาลยั ประวตั ผิ ้แู ต่ง อเิ หนาเป็ นบทละครราพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หล้านภาลยั มหาราช รัชกาลที่ ๒ แห่งพระบรมราชวงศ์จกั รี ตลอดระยะเวลาท่พี ระองค์ทรงครองราชย์ เป็ นสมยั ท่วี รรณคดเี จริญที่สุดในสมัยนีห้ ลาย เรื่องได้รับการยกย่องว่าเป็ นยอดของ วรรณคดี และทรงได้รับการเทิดพระเกยี รตจิ ากองค์การการศึกษาวทิ ยาศาสตร์และ วฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ในฐานะบุคคลสาคญั ของโลก

บทละครรา เรื่อง อเิ หนา มรี ูปแบบการแต่งกลอนบทละครซ่ึงมลี กั ษณะ บงั คบั เหมือนกลอนส่ีสุภาพ แต่ละวรรคมกั จะขนึ้ ต้นด้วยคาว่า “เม่ือน้ัน” “บัดน้ัน” และ “มาจะกล่าวบทไป” แผนผงั และตวั อย่างบทละคร บัดน้ัน ดะหมงั ผู้มยี ศถา นับนิว้ บงั คมคลั วนั ทา ทูลถวายสาราพระภูมี เมื่อน้ัน ระตูหมนั หยาเรืองศรี รับสารมาจากเสนี แล้วคลอี่ อกอ่านทนั ใด

เน้ือเร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง มีดงั น้ี ทา้ วกะหมงั กหุ นิงส่งทูตไปสู่ขอบุษบา แต่ไดร้ ับการปฏิเสธจากทา้ วดาหาจึงเตรียมจดั ยกทพั ไปตีเมืองดาหาโดยใหพ้ ระอนุชา ยกทพั มาช่วย ทา้ วกะหมงั กหุ นิงใหว้ หิ ยาสะกาเป็น ทพั หนา้ พระอนุชาท้งั สองเป็นทพั หลงั ฝ่ ายทา้ วดาหาไดข้ อความช่วยเหลือไปยงั ทา้ วกเุ รปัน และทา้ วกาหลงั และทา้ วสิงหา ส่าหรี ทา้ วกเุ รปันส่งราชสารฉบบั หน่ึงส่งใหอ้ ิเหนายกทพั มาช่วยทา้ ดาหาทาศึก อีกฉบบั ส่งไปใหร้ ะตูหมนั หยาโดยตาหนินางจินตหราวา่ เป็นตน้ เหตุที่ทาใหเ้ กิดศึกคร้ังน้ี ระตู หมนั หยารู้สึกผดิ จึงเร่งใหอ้ ิเหนายกทพั ไปเมืองดาหา ส่วนทา้ วกาหลงั ใหต้ ามะหงงกบั ดะหมงั คุมทพั มาช่วย ทา้ วสิงหดั ส่าหรีส่งสุหรานากงผเู้ ป็นโอรสมาช่วยรบ เม่ือทะท่ีช่วยเมืองดาหารบมาครบกนั แลว้ อิเหนามีบญั ชาใหจ้ กั ทพั รบกบั ทา้ วกะห มงั กหุ นิงคร้ันท้งั สองฝ่ ายเผชิญหนา้ กนั สงั คามาระตาเป็นคูต่ ่อสูก้ บั วิหยาสะกาและสงั หาร วหิ ยาสะกาได้ ทา้ กะหมงั กหุ นิงเห็นโอรสถูกสงั หารตกจากมา้ กโ็ กรธ ขบั มา้ ไล่ล่าสงั คา มาระตา อิเหนาจึงเขา้ สกดั และต่อสู้ ท้งั สองฝ่ ายฝีมือเท่าเทียมกนั จนในท่ีสุดอิเหนาจึงใช้ กริชสงั หารทา้ วกะหมงั กหุ นิงได้ ทพั ฝ่ ายทา้ วกะหมงั กหุ นิงจึงเป็นฝ่ ายพ่ายแพไ้ ป

ตัวอย่างบทกลอนจากเร่ือง อิเหนา เมื่อน้นั พระองคท์ รงพภิ พดาหา คร้ันสุริยฉ์ ายบ่ายสามนาฬิกา กโ็ สรจรงคงคาอ่าองค์ ทรงเครื่องประดบั สรรพเสร็จ แลว้ เสดจ็ ยา่ งเย้อื งยรู หงส์ ออกยงั พระโรงคลั บรรจง นงั่ ลงบนบลั ลงั กร์ ูจี ยาสาบงั คมบรมนาถ เบิกทูตถือราชสารศ จึงดารัสตรัสสงั่ ไปทนั ที ใหเ้ สนีนาแขกเมืองมา เม่ือน้นั องคท์ า้ วกเุ รปันเป็นใหญ่ คร้ันดะหมงั เสนาทูลลาไป พระตรึกไตรในคดีดว้ ยปรีชา แลว้ ตรัสแก่กะหรัดตะปาตี อนั สงครามคร้ังน้ีเห็นหนกั หนา จะเปล่ียวเปล่าเศร้าใจอนุชา ไม่มีท่ีจะปรึกษาหารือใคร

คาศัพท์ ความหมาย กะระตะ เร่งมา้ กิริณี ชา้ ง ตาข่าย ชาลี นกยงู บุหรง พนั ตู ตอ่ สู้ติดพนั เบญจวรรณ นกแกว้ ขนาดใหญ่มีหลายสี ปะเสบนั ที่พกั เจา้ นาย

คุณค่าด้านเนอ้ื หา ๑) โครงเรื่อง ๑.๑) แนวคดิ ของเร่ือง เร่ืองอเิ หนา ตอนศึกกะหมงั กหุ นิงเป็ นเรื่องทแี่ สดงให้เห็นถงึ ความรักทพ่ี ่อมีให้ต่อลกู รักและตามใจลกู ทุกอย่าง แม้กระท่ังตวั ตายกย็ อม ๑.๒) ฉาก เนื้อเรื่องเป็ นเร่ืองของชวา แต่การบรรยายฉากในเรื่องเป็ นฉากของไทย บ้านเมืองทก่ี ล่าวพรรณนาไว้คือกรุงรัตนโกสินทร์ วฒั นธรรมประเพณที ่ีปรากฏในเรื่องคือ เร่ืองของไทยท่สี อดแทรกไว้อย่างมีศิลปะ อาทิ พระราชพธิ ีสมโภชลูกหลวง(เม่ืออเิ หนา ประสูต)ิ พระราชพธิ ีการพระเมรุที่เมืองหมันหยา พระราชพธิ ีรับแขกเมือง (เม่ือเมืองดาหา รับทูตจรกา) พระราชพธิ ีโสกนั ต์ (สียะตรา) ซ่ึงล้วนแต่เป็ นพรราชพธิ ีของไทยแต่โบราณ ๑.๓) ปมขดั แย้ง ตอนศึกกะหมงั กหุ นิงมหี ลายข้อขดั แย้ง แต่ละปมปัญหาเป็ นเร่ืองที่อาจ เกดิ ได้ในชีวติ จริง ละสมเหตุสมผล เช่นท้าวกเุ รปันจะให้อเิ หนาอภเิ ษกกบั บุษบา แต่อเิ หนา หลงรักจนิ ตะหรา ไม่ยอมอภเิ ษกกบั บุษบา

๒) ตวั ละคร ในเร่ืองอเิ หนาตอนศึกกะหมังกหุ นิง มตี วั ละครที่มีบทบาทสาคญั ปรากฏอยู่ มาก ตวั ละครมบี ุคลกิ นิสัยท่ีโดดเด่นและแตกต่างกนั เช่น เช่น ๒.๑) ท้าวกเุ รปัน เป็ น กษตั ริย์เทวาผ้ยู งิ่ ใหญ่ มีอนุชา ๓ องค์ ครองเมืองดาหา กากลงั สิงหดั ส่าหรี ลกั ษณะนิสัย เป็ นคนถือยศศักด์ิ ไม่ไว้หน้าใคร เป็ นคนรักเกยี รตริ ักวงศ์ตระกลู ๒.๒) ท้าวดาหา เป็ นอนุชาองค์รองของท้าวกเุ รปัน มลี กั ษณะนิสัย เป็ นผู้รักษาคาสัตย์ เป็ นผู้ทม่ี ีขตั ตยิ ะมานะ เป็ นผู้มีความรอบคอบในการศึก ๒.๓) อเิ หนา เป็ นโฮรสท้าวกเุ รปันกบั ประไหมสุหรี อเิ หนาเป็ นหนุ่มรูปงาม เข้มแขง็ ใจเดด็ เอาแต่ใจตนเอง เจ้าชู้ ๒.๔) จนิ ตะหรา ราชธิดาของระตูหมนั หยากบั ประไหมสุหรี มลี กั ษณะนิสัย เป็ นคน แสงงอนใจน้อย เป็ นคนมีเหตุมีผล ไม่ดือ้ ดงึ เป็ นคนทม่ี คี วามรู้สึกไว รับรู้ไว ๒.๕) ท้าวกะหมังกหุ นิง เป็ นกษตั ริย์เมืองกะหมังกหุ นิง มีลกั ษณะนิสัย ป็ นคนรักลูก ยงิ่ ชีวติ เป็ นคนใจเดด็ ขาด เป็ นคนประมาท

คุณค่าด้านกลวิธีการแต่ง ๑. จนิ ตภาพ กวใี ช้คาบรรยายได้ชัดเจน สามารถทาให้ผู้อ่านสามารถคดิ ภาพตามและได้รับ อรรถรสในการอ่านมากขนึ้ ๒. ภาพพจน์ ภาพพจน์ทีก่ วใี ช้มหี ลายลกั ษณะ ดงั นี้ ๒.๑) การเปรียบเทยี บแบบอุปมา หรืออปุ มาโวหาร เป็ นการใช้โวหารเปรียบเทยี บโดย ใช้คาเปรียบเทียบสิ่งหน่ึงเหมือนส่ิงหนึ่ง ทาให้เหน็ ภาพได้ชัดเจนย่ิงขนึ้ ๒.๒)การเปรียบเทียบการเกนิ จริงหรือการใช้โวหารอธิพจน์เป็ นการใช้คา เปรียบเทยี บท่เี กนิ จริง เพื่อเน้นความรู้สึกให้ผู้อ่านเหน็ ภาพและเกดิ ความลกึ ซึง้ ได้ง่าย ๓. การเล่นคา โดยการซ้าคา มีการใช้ภาษาสละสลวยงดงาม การเล่นคาพ้องเสียง เล่น สัมผสั พยญั ชนะเพ่ือให้เกดิ ความไพเราะ

๑)แสดงให้เห็นความเช่ือ ประเพณี และพธิ ีกรรมโบราณ ๒) แสดงให้เห็นถึงสภาพการศึกสงครามเมื่อคร้ังอดตี

ขอ้ คิดเตือนใจ ที่วา่ ลูกของใครใครกร็ ัก แต่การท่ีรักและตามใจลูกจนเกินไป บางคร้ังความรักของพอ่ แม่กอ็ าจจะฆ่าลูกและฆ่าตนเองดว้ ย อิเหนา เป็นบทละครที่มีเน้ือหาเป็นท่ีนิยม เน่ืองดว้ ยสานวน กลอนมีความไพเราะและเหมาะที่จะนาไปเล่นละคร แมจ้ ะมีเคา้ เรื่องมาจาก นิทานพ้ืนเมืองชวา แต่พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลยั ทรง ดดั แปลงแกไ้ ขใหเ้ ขา้ กบั ธรรมเนียมและรสนิยมของคนไทยไดโ้ ดยไม่ขดั กบั เรื่องเดิม นอกจากน้ีผอู้ ่านยงั อาจแสวงหาความรู้เร่ืองประเพณีไทยได้ ดว้ ยเหตุน้ีบทละครเร่ืองอิเหนาจึงเป็นวรรณคดีที่มีความโดเด่นและควรค่า แก่การอ่านเป็นอยา่ งยงิ่

ผู้จดั ทา นางสาว ณฏั ฐชา กุลมาตย์ รหัสนักศึกษา 6207710005 สาขาภาษาไทย Sec.1