สำนวนไทย

สำนวนไทย

สำนวนไทย เป็นคำกลำ่ วหรือถอ้ ยคำคม คำยสัน้ ๆ ทผ่ี ูกเข้ำเป็น ประโยคหรือวลี มคั วำมหมำย กระชบั รัดกุม แต่มีควำมหมำย เปน็ นยั และมคี วำมหมำยเชิง อุปมำเปรยี บเทียบ โดยแบ่ง ออกเปน็ สำนวน สภุ ำษติ และ คำพังเพย

สำนวน หมำยถึง ถ้อยคำหรอื ขอ้ ควำมทีก่ ล่ำวสืบตอ่ มำชำ้ นำน แล้วมีควำมหมำยไมต่ รงตำมตัว หรอื มคี วำมหมำยอนื่ แฝงอยู่ ลักษณะของสำนวน ๑. มีกำรซ้ำคำ ๒. มกี ำรเปรยี บเทยี บใชอ้ ปุ มำ หรืออุปไมย ๓. เปน็ คำคมหรือคำกล่ำวท่ใี หแ้ ง่ คิดตำ่ ง ๆ ๔. มีลกั ษณะเป็นบคุ ลำธษิ ฐำน

สุภำษติ หมำยถึง ขอ้ ควำม หรอื ถ้อยคำสั้น ๆ มีควำม กะทดั รัด มักมควำมหมำยไป ในทำงแนะนำส่งั สอน ใหค้ ติ สอนใจ เชน่ • ทำดีได้ดี ทำชั่วไดช้ ัว่ • ยิ่งหยดุ ยิ่งไกล ยงิ่ ไปยิง่ แค่ • ปญั ญำประเสรฐิ กว่ำทรัพย์

คำพงั เพย หมำยถึง ถอ้ ยคำ ทีม่ คี วำมหมำยลึกซง้ึ กว่ำสำนวน และมลี ักษณะติชมหรือแสดง ควำมเหน็ อยู่ในตัว แตไ่ ม่ถงึ กับ สอน เชน่ • ตำนำ้ พรกิ ละลำยแมน่ ้ำ • ปิดทองหลังพระ • มือไม่พำยเอำเทำ้ รำนำ้

สำนวนไทย สุภำษติ และ คำพงั เพย เรียกรวมวำ่ สำนวน ไทย เนื่องจำกไมส่ ำมำรถชีช้ ัด หรือแบ่งแยกออกจำกกนั ไดโ้ ดย เด็ดขำด เพรำะบำงข้อควำมมี ลกั ษณะเปน็ ทง้ั สำนวน สภุ ำษติ และคำพงั เพยอยใู่ นตัว

ตัวอยำ่ ง “นำ้ ขึน้ ใหร้ บี ตกั ” เปน็ สำนวนได้ เพรำะมี ควำมหมำยไม่ตรงตำม ตัวอกั ษร เปน็ สุภำษติ ได้ เพรำะให้คติ สอนใจ เป็นคำพังเพยได้ เพรำะเปน็ กำรแสดงควำมเหน็

สำนวนไทย

“ไก่เหน็ ตีนงู งเู หน็ นมไก”่ ต่ำงฝำ่ ยตำ่ งรู้ควำมลับ ของกันและกัน

“กำแพงมหี ู ประตูมีตำ” สิง่ ใดท่เี ปน็ ควำมลบั เวลำจะพดู ออกไปจะต้องระมัดระวังใหม้ ำก เพรำะอำจมีผอู้ น่ื ได้ยนิ แลว้ นำเอำ ควำมลับน้ันไปเปดิ เผย

“เกบ็ เบีย้ ใตถ้ ุนร้ำน” เก็บเลก็ ผสมนอ้ ย

“ขิงก็รำ ข่ำก็แรง” ตำ่ งก็จัดจ้ำนพอๆ กัน ตำ่ งกม็ ี อำรมณ์รอ้ นพอๆ กัน ตำ่ งไม่ยอมละกัน

“คมในฝัก” ภำยนอกดนู ิ่งสงบเสงี่ยม แต่เมอ่ื พดู หรือกระทำสิ่งใดออกมำ จึงรู้ วำ่ มีควำมรูค้ วำมสำมำรถสงู

“เดินตำมหลงั ผใู้ หญ่ หมำไม่กัด” ประพฤตติ ำมอยำ่ งผใู้ หญ่ยอ่ ม ปลอดภัย

“น้ำมำปลำกินมด นำ้ ลดมดกนิ ปลำ” โอกำสของใครหรอื จังหวะดี ของใคร ฝำ่ ยนนั้ กย็ อ่ มชนะ ควำมหมำยอยำ่ งเดียวกบั คำวำ่ “ ทีใคร ทมี นั ”

“ นำ้ ขน้ึ ใหร้ บี ตกั ” เมือ่ มีโอกำสดี ๆ ผำ่ นเขำ้ มำ ให้รบี คว้ำโอกำสนั้นเอำไว้ และ เก็บเก่ยี วผลประโยชนใ์ หเ้ ต็มที่ ก่อนทช่ี ว่ งเวลำท่มี โี อกำสดี ๆ จะ ผ่ำนไป

“ตดั หำงปล่อยวัด” ตัดขำดไมเ่ กี่ยวขอ้ ง ไมเ่ อำเปน็ ธุระ อกี ต่อไป

“ขำยผำ้ เอำหน้ำรอด” ยอมสละสิ่งท่สี ำคญั เพ่ือรักษำ ชื่อเสยี งไว้ ทำให้ลุลว่ งไปเพื่อ รกั ษำชื่อเสียง

“ตกกระไดพลอยโจน” จำยอมเข้ำไปเกย่ี วข้องใน เหตุกำรณ์เพรำะไมม่ ีทำงเลย่ี ง , พลอยประสมโรงทำไป หรือ พลอยเป็นไปดว้ ยเมื่อเห็นว่ำ จำเปน็ ต้องทำ

“ตำน้ำพรกิ ละลำยแมน่ ำ้ ” ใชจ้ ่ำยสุรุ่ยสุรำ่ ยไมเ่ กดิ ประโยชน์ อะไรลงทนุ ไปมำกแตไ่ ด้ ผลประโยชนไ์ มค่ ุ้มทุน

“ปน้ั น้ำเป็นตัว” สรำ้ งเรื่องเท็จใหเ้ ห็นเป็นจริง เป็นจังข้นึ มำ

“เจำ้ ไมม่ ศี ำล สมภำรไมม่ ีวดั ” ผ้ไู ม่มที อ่ี ยู่อำศยั เปน็ หลกั แหล่ง, คนไม่มหี ลกั แหล่ง

“ช้ำงตำยทั้งตัว เอำใบบัวมำปดิ ” ควำมชวั่ หรือควำมผดิ รำ้ ยแรงท่ี คนรทู้ ่วั กันแล้ว จะปิดอยำ่ งไรก็ ไมม่ ดิ

“ดำบสองคม” มที ง้ั คณุ และโทษ , มีท้งั ขอ้ ดีและ ข้อเสีย

“ขชี่ ำ้ งจบั ตั๊กแตน” ลงทุนมำกแตไ่ ด้ผลนิดหนอ่ ย

“กระต่ำยตน่ื ตูม” อำกำรตื่นตกใจในเหตุกำรณ์ ท่สี รุปขน้ึ เองอย่ำงไม่มีเหตุผล ตน่ื ตกใจโดยไมค่ ิดถึงเหตุผลว่ำ เกิดอะไรขน้ึ กันแน่ ดว่ นสรปุ อะไร ง่ำย ๆ

“ยกภเู ขำออกจำกอก” โล่งอก หมดควำมวติ กกังวลใจ

“ย่ืนหมยู น่ื แมว” ตกลงที่จะแลกเปลี่ยนของกัน โดยตำ่ งฝำ่ ยต่ำงให้และรบั ใน เวลำเดียวกนั เพ่อื ใหก้ ำร แลกเปลย่ี นเป็นไปอย่ำงยุติธรรม ไมม่ กี ำรบิดพลิว้

“นำ้ ตำลใกลม้ ด ใครจะอดได”้ ชำยหญงิ ที่ใกลช้ ิดกันมำกยอ่ มห้ำม ใจไมใ่ ห้รกั กันได้ยำก

“นำ้ น่ิงไหลลึก” คนทีม่ ีท่ำหงิม ๆ มักจะมี ควำมคิดลกึ ซ้ึง

“เล็กพรกิ ขีห้ นู” เล็กแตเ่ ก่งกล้ำสำมำรถมำก , เลก็ แต่มีพิษสง

“ตดั ไฟแต่ต้นลม” กำรแกป้ ัญหำท่สี ำเหตุเพอ่ื ท่จี ะ ไมใ่ ห้เร่อื งบำนปลำย

“เขียนเสอื ให้ววั กลัว” กำรทำอยำ่ งใดอยำ่ งหนง่ึ เพ่อื เป็นกำรขม่ ข่ใู หอ้ กี ฝ่ำยหน่งึ หวำดกลวั เสียขวัญหรือเกรงขำม ไม่กล้ำทำอะไรท่ไี มส่ มควรลงไป

“หำยเขำ้ กลบี เมฆ” หำยลับไปโดยไม่ได้พบอกี

1. “ใหท้ ่ำนทำ่ นจักใหต้ อบสนอง” ตรงกับสำนวนใดมำกที่สุด 1. สมนำ้ สมเนื้อ 2. ตอ้ นรบั ขับสู้ 3. ถ้อยทีถอ้ ยอำศัย 4. ยื่นหมยู น่ื แมว

2. อ่ำนขอ้ ควำมที่กำหนดใหแ้ ลว้ พิจำรณำว่ำควรเตมิ สำนวนใดลงใน ช่องวำ่ ง แมว้ รี ะจะไม่ช่ำงพูดแตเ่ ขำ เสมือน…….หำกพวกเรำไปขอ คำแนะนำอำจจะช่วยให้ทำงำนได้ สำเร็จ 1. คล่นื ใตน้ ้ำ 2. เสือซ่อนเล็บ 3. เลก็ พริกขหี้ นู 4. น้ำน่งิ ไหลลกึ

3. อำ่ นบทควำมขำ้ งต้นแล้วตอบคำถำม เดก็ ชำยขวญั ฟำ้ เปน็ เดก็ กำพร้ำมฐี ำนะ ยำกจนเขำตอ้ งทำงำนแบบตนี ถบี ปำกกดั เพื่อเลย้ี งตวั เองและนอ้ ง ๆ แมท้ ุก วนั หยดุ หรือภำยหลงั เลกิ เรยี นเขำก็ตอ้ ง ทำงำนตัวเป็นเกลยี วแตเ่ ขำไมเ่ คยรสู้ กึ ทอ้ แท้ทต่ี วั เองตอ้ งทำงำนอำบเหงอื่ ตำ่ ง นำ้ เพรำะถอื คตวิ ำ่ ……………..จะทำใหผ้ ่ำน พน้ ควำมยำกลำบำกและเกดิ ควำม ภำคภมู ิใจ สำนวนขอ้ ใดถกู ต้องและเหมำะสมท่จี ะ เลอื กเตมิ ในช่องว่ำง 1. น้ำขึน้ ให้รบี ตัก 2. เกบ็ หอมรอมรบิ 3. พงึ่ ลำแข้งตวั เอง 4. เกบ็ เบย้ี ใตถ้ ุนร้ำน