โครงการหน่วยที่6

หน่วยท่ี 6 หลกั การโภชนาการและการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพ

หวั ขอ้ เรื่อง (Topics) 6.1 หลกั ของโภชนาการ 6.2 คานิยามทางโภชนศาสตร์ 6.3 ปญั หาทางโภชนาการของคนไทย 6.4 แนวทางการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดี 6.5 การดูแลสุขภาพเบ้ืองตน้ ของผูส้ ูงอายุ แนวคิดสำคญั (Main Idea) หลงั การออกกาลงั กายส่ิงท่ีควบคูก่ นั เพ่ือเสริมสรา้ งใหร้ ่างกายไดม้ ีพละกาลงั ชดเชยส่ิงท่ีร่างกายใชไ้ ปในการออกกาลงั กาย คือ อาหาร ดงั น้ันโภชนการอยา่ งถูกตอ้ งจะเป็นการสง่ เสริมสุขภาพเป็นอยา่ งดีโดยเฉพาะในชว่ งวยั จริญเติบโต อาหารกบั การออกกาลงั กาย เป็นส่ิง สาคญั ควบคูก่ นั ในการพฒั นาร่างกายเป็นอยา่ งมาก

สมรรถนะย่อย (Element of Competency) แสดงความรูเ้ ก่ียวกบั หลกั การโภชนาการและการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพ วตั ถปุ ระสงคเ์ ชิงพฤติกรรม (Behavioral Objectives) 1. บอกหลกั ของโภชนาการได้ 2. อธิบายคานิยามทางโภชนศาสตร์ได้ 3. อธิบายปัญหาโภชนาการของคนไทยได้ 4. บอกแนวทางการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดีได้ 5. อธิบายการดูแลสุขภาพเบ้ืองตน้ ของผูส้ ูงอายุได้

เน้ือหำสำระ (Content) 6.1 หลกั ของโภชนำกำร หลกั ของโภชนาการ คือ ควรบริโภคอาหารเพ่ือใหไ้ ดป้ ริมาณ คุณภาพและคุณคา่ ทางอาหารอยา่ ง พอเพียงโดยสารอาหารตา่ ง ๆ และพลงั งานท่ีไดร้ บั ตอ้ งสมดุลกนั ไมม่ ากหรือนอ้ ยจนเกินไป เพ่ือท่ี ร่างกายมีภาวะโภชนาการท่ีดี ไมเ่ ป็นโรคขาดสารอาหารหรือเป็นโรครบั สารอาหารเกิน ขอ้ ปฏิบตั ิการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดีมีดงั น้ี

6. คำนิยำมทำงโภชนศำสตร์ สารอาหาร (Nutrient) เป็นสว่ นประกอบสารเคมีในอาหาร เม่ือบริโภคเขา้ ไปแลว้ ร่างกายสามารถจะนาไปใชป้ ระโยชน์ได้ สารท่ีใหพ้ ลงั านแกร่ ่างกาย เรียกวา่ \"Macronutrients\" หรือ \"Fuel Nutrients\" 6.1 ภำวะโภชนำกำร 1.ภาวะโภชนการท่ีดี (Good Nutritional Status) หมายถึง ภาวะของร่างกายท่ีเกิดจากการไดร้ บั อาหารท่ีถูกหลกั โภชนาการหรือมีสารอาหารครบถว้ นและมีปริมาณเพียงพอกบั ความตอ้ งร่างกาย 2. ทุพโภชนาการ หมายถึง ภาวะท่ีร่างกายไดร้ บั สารอาหารผิดเบ่ียงเบนไปจากปกติ อาจเกิดจากการไดร้ ับ สารอาหารนอ้ ยกวา่ ปกติ หรือเหตุทุติยภูมิ คือ เน่ืองจากความบกพร่อง ตา่ งจากการบริโภคการยอ่ ย การดูดซึม 6.2 คุณค่ำอำหำร ตารางท่ี 6.1 คุณคา่ อาหาร (Food Composition Table) แมว้ า่ คนไทยสมยั โบราณจะไมร่ ูจ้ กั อาหารหลกั 5 หมูก่ ็ตาม แตอ่ าหารท่ีรบั ประทานกนั มามีคุณคา่ ตา่ ง ๆ ครบถว้ น เป็นอาหารท่ีรับประทานบอ่ ยในชีวิตประจาวนั ดงั ตาราง ซ่ึงแสดงคุณคา่ อาหารไทยจากสว่ นท่ีรับประทานใน 100 กรัม

เน้ือหำสำระ (Content) 6.1 หลกั ของโภชนำกำร หลกั ของโภชนาการ คือ ควรบริโภคอาหารเพ่ือใหไ้ ดป้ ริมาณ คุณภาพและคุณคา่ ทางอาหารอยา่ งพอเพียงโดยสารอาหารตา่ ง ๆ และ พลงั งานท่ีไดร้ บั ตอ้ งสมดุลกนั ไมม่ ากหรือนอ้ ยจนเกินไป เพ่ือท่ีร่างกายมีภาวะโภชนาการท่ีดี ไมเ่ ป็นโรคขาดสารอาหารหรือเป็นโรครบั สารอาหารเกิน ขอ้ ปฏิบตั ิการบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดีมีดงั น้ี 1. บริโภคอาหารครบ 5 หมู่ 6. บริโภคอาหารท่ีมีไขมนั พอควร 2. บริโภคขา้ วเป็นอาหารหลกั 7. หลีกเล่ียงอาหารรสหวานจดั และเค็มจดั 3. บริโภคผกั 8. บริโภคอาหารท่ีสะอาดปราศจากการปนเป้ื อน 4. บริโภคปลา 9. งดหรือลดเคร่ืองด่ืมท่ีมีแอลกอฮอล์ 5. ด่ืมนมใหเ้ หมาะสมตามวยั

6.3 ปัญหำทำงโภชนำกำรของคนไทย ในอดีตท่ีผา่ นมา ปัญหาโภชนาการเป็นเร่ืองเก่ียวกบั การขาดสารอาหารเป็นสว่ นใหญ่ การขาดโปรตีนและพลงั งานในทารก เด็กวยั กอ่ นเรียน วยั เรียน หญิงมีครรภแ์ ละหญิงใหน้ มบุตร โรคโลหิตจากการขาดธาตุเหล็กในหญิงมีครรภแ์ ละใหน้ มบุตร การขาดไอโอดีนในเขตจงั หวดั ภาคเหนือและบางสว่ นของ ภาคตะวนั ออกเฉียงหนือและภาคกลางและการขาดวิตามินกบั แร่ธาตุอ่ืน ๆ ทงั้ น้ีเน่ืองจากการเปล่ียนแปลงทางเศรษฐกิจและสงั คม เช่น โครงสรา้ งทาง เศรษฐกิจซ่ึงเปล่ียนจากเกษตรกรรมเป็นอุตสาหกรรมและพาณิชย์ โครงสรา้ งสงั คม ปัจจุบนั ปัญหำเก่ียวกบั ภำวะทพุ โภชนำกำรปรำกฎดงั ต่อไปน้ี 6.1 โรคขำดสำรอำหำรท่ีเป็ นปัญหำสำคญั 6.2 โรคขำดสำรอำหำรที่เป็ นปัญหำสำคญั รองลงมำ 1. โรคขาดโปรต่ืนและพลงั งาน 1. โรคเหน็บชา 2. โรคขาดวิตามินเอ 2. โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก 3. โรคขาดวิตามินบีสอง 4. โรคน่ิวในกระเพาะปัสสาวะ 3. โรคขาดสารไอโอดีน 6.3.3 ภำวะโภชนำกรเกินและโรค โรคท่ีพบมาก ไดแ้ ก่ โรคอว้ น ไขมนั สูงในเลือด โรคหวั ใจขาดเลือด โรคไขขอ้ (เกา๊ ท)์ เบาหวานและมะเร็ง เป็นตน้ พบมากข้ึนในประชากรเขตเมือง

6.4 แนวทำงกำรบริโภคอำหำรเพื่อสขุ ภำพท่ีดี การดูแลสุขภาพเพ่ือใหร้ ่างกายสมบูรณแ์ ข็งแรงนั้น การรูจ้ กั เลือกรับประทานอาหาร ถือเป็นส่ิงสาคญั โภชนบญั ญตั ิ 9 ประการ เป็นขอ้ บญั ญตั ิท่ีกระทรวงสาธารณสุขจดั ทา ข้ึนเพ่ือแนะนาประชาชนใหแ้ ละความเขา้ ใจในการรับประทานอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดี 1. รบั ประทานอาหารใหค้ รบ 5 หมู่ 2. รับประทนขา้ วเป็นหลกั สลบั กบั อาหารประเภทแป้งเป็นบางม้ือ 3. รบั ประทานพืชผกั ใหม้ ากและรบั ประทานผลไมเ้ ป็นประจารับประทานผกั ผลไมท้ ุกม้ือ 4. รบั ประทานปลา เน้ือสตั วไ์ มต่ ิดมนั ไขแ่ ละถว่ั เมล็ดแหง้ เป็นประจา ปลาเป็นโปรตีน คุณภาพดีและยอ่ ยงา่ ย 5. ด่ืมนมใหเ้ หมาะสมตามวยั นมชว่ ยใหก้ ระดูกและฟนั แข็งแรง เด็กควรด่ืมนมวนั ละ2 แกว้

6.5 กำรดแู ลสุขภำพเบ้ืองตน้ ของผูส้ งู อำยุ คนทว่ั ไปเรียกผูส้ ูงวยั วา่ คนแก่ คนชรา ผูส้ ูงอายุหรือผูเ้ ฒา่ ซ่ึงมีความหมายทางตวั เลข คือ คนท่ีมีอายุ 60 ปีข้ึนไป (เป็นคาจากดั ความขององคก์ รอนามยั โลก) แตใ่ นบาง ประเทศท่ีอายุเฉล่ียของประชากรยืนยาวกวา่ ของประเทศไทย และองคก์ ารนามยั โลกอาจถือเอาผูส้ ูงอายุ 65 ปีข้ึนไปก็ได้ ความเส่ือมของสงั ขารนัน้ เกิดข้ึนเป็นธรรมดาและเกิดอยา่ งชา้ ๆ ตงั้ แตอ่ ายุประมาณ 30 ปื และสมรรถภาพในการทางานของอวยั วะท่ีสาคญั ๆ ก็จะลดลงประมาณรอ้ ย ละ 1 ตอ่ ปี โดยตวั เองไมร่ ูส้ ึกแตอ่ ยา่ งใด แตไ่ มม่ ีอะไรในโลกท่ีเท่ียงแทแ้ น่นอน อตั ราการเกิดความเส่ือมหรือความชราของสงั ขารแตล่ ะคนจึงไมจ่ าเป็นตอ้ งเทา่ กนั มีคา กลา่ วท่ีเห็นจริงวา่ อายุเป็นเพียงตวั เลขเพราะบางคนอายุ 70 ปี อาจแข็งแรงและสามารถทางานไดอ้ ยา่ งปกติ แตบ่ างคนอายุ 6 ปี อาจชว่ ยตวั เองไมไ่ ดเ้ สียแลว้ เพราะ ความพิการเกิดข้ึน ทง้ั น้ียอ่ มข้ึนอยูก่ บั ปัจจยั หลายประการทาใหค้ นแกเ่ ร็ว-ชา้ ตา่ งกนั ไดแ้ ก่ พนั ธุกรรม การดาเนินชีวิตในวยั เด็ก หนุ่มสาว และภาวะโรคภยั ไขเ้ จ็บตา่ ง ๆ 1. ฉะนั้นจึงควรระมดั ระวงั และรีบป้องกนั แกไ้ ขในปัจจยั ท่ีสามารถเปล่ียนแปลงแกไ้ ขได้ เชน่ อยา่ ทาโทษตวั เองโดยการสูบบุหร่ี ด่ืมสุรา และยาเสพติด แตม่ าเนน้ ใน ปัจจยั ท่ีสง่ เสริมสุขภาพเสียแตเ่ น่ิน ๆจะดีกวา่ สูตรสาเร็จท่ีจาไดง้ า่ ย ๆ และท่ีรูก้ นั ทว่ั ไปคือ 3 อ อาหาร = กินอยา่ งถูกตอ้ ง ออกกาลงั กาย = ใหเ้ หมาะสมและตอ่ เน่ืองอยา่ งสม่าเสมอ อนามยั = ดูแลทงั้ กายและใจ