โครงการหน่วยที่ 5

หน่วยท่ี 5 กจิ กรรมนนั ทนาการเพื่อเสรมิ สุขภาพ

หวั ขอ้ เรอื่ ง (Topics) 5.1 ความหมายของนนั ทนาการ 5.2 กิจกรรมเพื่อพฒั นาสุขภาพและสมรรถภาพ 5.3 กจิ กรรมนนั ทนาการเพื่อสุขภาพ 5.4 ประโยชนข์ องการออกกาลงั กาย 5.5 การออกกาลงั กายทเี่ หมาะสมกบั วยั แนวคดิ สำคญั (Main Idea) นนั ทนาการเป็ นการจดั กจิ กรรมเพ่ือสง่ เสรมิ ในดา้ นสุขภาพกายและสุขภาพจติ โดยจดั กิจกรรมตา่ ง ๆ ใหก้ ลุ่มยาวชน กลุม่ ผทู้ างาน และกลุม่ ผูส้ งู อายุ ไดอ้ อกกาลงั กายเพ่อื เป็นการสง่ เสรมิ ใหร้ กั าาสุขภาพมากยง่ิ ข้น สมรรถนะยอ่ ย (Element of Competency) แสดงความรเู้ กย่ี วกบั กจิ กรรมนนั ทนาการเพ่อื เสรมิ สรา้ งสุขภาพ วตั ถุประสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1. บอกความหมายของนนั ทนาการได้ 2. บอกกจิ กรรมเพอื่ พฒั นาสุขภาพและสมรรถภาพได้ 3. บอกกิจกรรมนนั ทนการเพื่อสุขภาพได้ 4. อธบิ ายประโยชนข์ องการออกกาลงั กายได้ 5. อธบิ ายการออกกาลงั กายทเ่ี หมาะสมกบั วยั ได้

เน้ือหาสาระ (Content) 5.1 ควำมหมำยของนนั ทนำกำร นนั ทนาการ เป็นคามาจากคาเดมิ วา่ \"สนั ทนาการ\" ซง่ พระยาอนุมานราชธน หรอื เสถียรโกเศศ ไดบ้ ญั ญตั ไิ วเ้ มื่อปี พศ. 2507 และตรวจกบั ศพั ทภ์ าาาองั กฤาวา่ \"Recreation\" มีนกั วชิ าการไดใ้ หค้ วามหมายของนนั ทนาการไว้ หลากหลาย ซง่ สามารถสรุปไดด้ งั น้ี นนั ทนาการ คอื กิจกรรม ทก่ี ระทาในยามวา่ งจากภารกิจงานประจา ซง่ ผเู้ ขา้ รว่ มกิจกรรมกระทาดว้ ยความสมคั รใจ และมีความพงพอใจ โดยกิจกรรมนน้ั ไม่ขดั ตอ่ ขนบธรรมนียมประเพณีวฒั นธรรมและกฎหมายบา้ นเมือง ทาใหเ้ กิด ความสนุกสนานเพลดิ เพลนิ มีสขุ ภาพกายและสุขภาพจติ ดี

5.2 กจิ กรรมเพอ่ื พฒั นำสขุ ภำพและสมรรถภำพ สขุ ภาพเป็ นสง่ิ สาคญั สาหรบั คนทุกคน จดุ มุุ่ งหมายของนนั ทนาการประการหน่ง ก็เพอื่ พฒั นาสขุ ภาพรา่ งกายและสขุ ภาพจติ ของคนใหส้ มบูรณ์ ดงั นน้ั กิจกรรมนนั ทนาการเป็ นกจิ กรรมหน่งทมี่ ี ความสาคญั พรอ้ มกบั ความสนใจในสขุ ภาพของคนในปัจจบุ นั คอื กจิ กรรมนนั ทนาการประเภทพฒั นาสขุ ภาพและสมรรถภาพ ซง่ กิจกรรมนนั ทนการประหน่งเป็ นกจิ กรรแบบผสมผสานเป็ นเรอ่ื ง เก่ยี วกบั การจดั การลีลาชวี ติ (Lifestyle Management) ซง่ นกั วชิ าการใหค้ าจากดั ความของคาวา่ นนั ทนาการสขุ ภาพ (Wellness)วา่ หมายถง กจิ กรรมประเทศลลี าชวี ติ (Lifestyle) ชนิดหน่ง ซง่ มี ความประสงคท์ จี่ ะฝกฝนดา้ นสขุ ภาพและการทาใหม้ สี ขุ ภาพดี หรอื อกี ความหมายหน่ง คอื สงิ่ ทเ่ี กดิ ข้นพรอ้ ม ๆ กบั มนุาย์ ซง่ สงิ่ ดงั กลา่ วน้ีเป็ นพ้นื ฐานของสภุ าพดแี ละเป็ นการพฒั นาของชุมชน และจะมี สว่ นชว่ ยในการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ซง่ มีความสาคญั ตอ่ สภาวะและสภาพความเป็ นอยู่ กจิ กรรมนนั ทนาการสขุ ภาพ (wellness) คอื กจิ กรรมนนั ทนาการเพ่อื พฒั นาสขุ ภาพ ซง่ กิจกรรมเป็ นการจดั การของบุคคลซง่ มคี วามกี่ยวขอ้ งกบั ขอ้ มลู การศกาา โอกาสสาหรบั การปล่ียนแปลงทาง พฤตกิ รรมและยงั เป็ นการจงู ใจในการใหค้ วามชว่ ยเหลอื และสนบั สนุนใหผ้ เู้ ขา้ รว่ มกระทาในสง่ิ ทเ่ี ป็ นไปไดม้ ากทสี่ ุดเกย่ี วกบั ลกั าณะการดาเนินชวี ติ เพื่อใหม้ คี วามเป็ นอยทู่ ด่ี ี รปู แบบกำรจดั กิจกรรม 1. การออกกาลงั กายเพ่ือสขุ ภาพและสมรรถภาพ 2. การจดั การเกยี่ วกบั โภชนาการการจดั การเกย่ี วกบั การบรโิ ภคเครอื่ งดม่ื สงิ่ เสพตดิ 4. การจดั โปรแกรมนนั ทนาการเพอื่ พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ 5. การสรา้ งสมดุลสขุ ภาพกายและสขุ ภาพจติ 6. การควบคมุ ความเครยี ดและการผอ่ นคลาย 7. การจดั การเกยี่ วกบั ความปลอดภยั ตอ่ พฤตกิ รรมเสยี่ ง กิจกรรมนนั ทนาการสุขภาพเป็ นกจิ กรมทม่ี งุ่ เนน้ ทางดา้ นการสง่ เสรมิ ความแข็งแรงสมบูรณใ์ หแ้ กร่ า่ งกายประเภทของกจิ กรรมเพื่อพฒั นาสขุ ภาพและสมรรถภาพ มดี งั น้ี 1. การออกกาลงั กายเพอ่ื สขุ ภาพ 2. การพกั ผ่อน 3. การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ เชน่ ไปเทยี่ ว ชมภาพยนตร์ ฝกสมาธคิ ุณคา่ ของกิจกรรมพฒั นาสุขภาพและสมรรถภาพ 1. พฒั นคณุ ภาพชวี ติ ทางดา้ นสขุ ภาพกาย และจติ ใจ 2. พฒั นาสมรรถภาพทางกาย 3. สรา้ งความสมดุลของรา่ งกาย 4. ผอ่ นคลายความตงเครยี ดจากการดาเนินชวี ติ ประจาวนั

5.3 กิจกรรมนนั ทนำกำรเพอ่ื สขุ ภำพ สุขภาพเป็ นสง่ิ สาคญั สาหรบั ทกุ คน จดุ มุ่งหมายของนนั้ ทนาการประการหน่ง คอื พฒั นาสขุ ภาพกายและสุขภาพจติ ของคนใหส้ มบูรณย์ ง่ิ ข้น ดงั นน้ั กจิ กรรมนนั ทนาการเป็ นอกี กจิ กรรมหน่งทม่ี ี ความสาคญั เพ่ิมข้นพรอ้ มกบั ความสนใจในสขุ ภาพของคนในปัจจบุ นั คอื นนั ทนาการเพ่ือสขุ ภาพ เชน่ เตน้ รา รอ้ งเพลง กฬี าชนิดตา่ ง ๆ ออกกาลงั กาย เตน้ แอโรบคิ การฝกสมาธิ โยคะ ประเภทของ กิจกรรมกีฬาแบง่ ออกเป็ น 6 ประเภทใหญๆ่ ดงั น้ี 5.1 เกม คอื กิจกรรมทม่ี คี วามหลากหลายในรูปแบบตา่ ง ๆ เชน่ เกมเบ็ดเตล็ด เกมทนี่ าไปสกู่ ฬี าใหญ่ เกมประกวด เกมสรา้ งสรรค์ เกมกลุม่ สมั พนั ธ์ เกมสรา้ งเสรมิ คุณคา่ ทางศลิ ปวฒั นธรรม และ การละเลน่ พ้ืนบา้ น เชน่ ชกั เยอ่ วงิ่ เป้ียว ลิงจบั หลกั อกี าฟักไข่ และมอญซอ่ นผา้ 5.2 กฬี ำประเภทเดยี่ วและประเภทคู่ เชน่ ยงิ ธนู กรฑี า วา่ ยนา้ แบดมินตนั ปิงปองเทนนิส และแข่งเรอื 5.3 กฬี ำประเภททีม ปัจจบุ นั ไดร้ บั ความนิยมสงู เนื่องจากกฬี าประเภททมี จะชว่ ยสง่ เสรมิ คุณคา่ ทางสดั สว่ น ความสามคั คี มนุายสมั พนั ธ์ การรวมกลุม่ เป็นสมาชกิ ของกลุ่ม การแสดงออกในความ- มุง่ มน่ั ความสาเรจ็ กีฬาประเภททมี ไดแ้ ก่ ฟตุ บอล บาสเกตบอล ตะกรอ้ ฮอกก้ี วอลเลยบ์ อล และแชรบ์ อล 5.4 กฬี ำสำหรบั สตรแี ละเดก็ เป็นการจดั การกีฬาเพอ่ื สง่ เสรมิ ใหส้ ตรมี โี อกาสไดเ้ ขา้ รว่ มกจิ กรรมกฬี ามากข้น เชน่ หว่ งยาง แชรบ์ อล วา่ ยนา้ วอลเลยบ์ อล และยมิ นาสตกิ สว่ นในเดก็ นนั้ ปัจจบุ นั องคก์ รทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การจดั กจิ กรรมกีฬา ไดม้ ีการสง่ เสรมิ และเปิดโอกาสใหเ้ ดก็ ไดม้ สี ว่ นในการเลน่ และแขง่ ขนั กีฬา ตามความเหมาะสมกบั สภาพรา่ งกาย เซน่ ฟตุ บอล วา่ ยนา้ กรฑี า (ระยะสนั้ ) ยมิ นาสตกิ และวอลเลยบ์ อล 5.5 กฬี ำนนั ทนำกำร หมายถง กฬี ามวลชน (Mass Sport) หรอื กีฬาทน่ี ิยมเลน่ กนั ทงั้ ชายหญิง เด็ก ผูใ้ หญ่ และผสู้ งู อายุ และกที าในกลุม่ คนพิเศา เชน่ คนพิการ โดยมจี ดุ มุง่ หมายเพ่อื ใหผ้ เู้ ขา้ รว่ ม เลน่ กฬี าทาในชว่ งเวลาวา่ ง เป็ นการสง่ เสรมิ คุณคา่ การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ โดยมิไดม้ ุง่ ผลสมั ฤทธจิ์ ากการแขง่ ขนั เชน่ เดนิ วง่ิ เพอื่ สุขภาพ กีฬาระหวา่ งเมอื ง แรลลท่ี วั ร์ การทดสอบ สมรรถภาพทางกาย ดานา้ และปีนเขา 5.6 กฬี ำเพอื่ กำรแข่งขนั หมายถง กีฬาทเ่ี ป็นทกั าะทางการกฬี าเพ่ือความเป็นเลศิ ในการแข่งขนั มีการฝกซอ้ มกนั อยา่ งตอ่ เนื่องโดยหวงั ผลประโยชนจ์ ากการแขง่ ขนั ฉะนน้ั ในสว่ นของผเู้ ล่นจะไมถ่ อื วา่ เป็ นกจิ กรรมนนั ทนากา แตใ่ นสว่ นของผชู้ มนน้ั ถือวา่ ใช่ เพราะเป็ นการใหค้ วามสนุกสนานเพลดิ เพลนิ พกั ผ่อนหยอ่ นใจ เสรมิ สรส้ งประสบการณ์ พฒั นาการทางดา้ นอารมณแ์ ละมสี ว่ นรว่ มไดอ้ กี ดว้ ย เชน่ ฟุตบอลเซปักตะกรอ้ มวยสากล เทนนิส และบาสเกตบอล

5.4 ประโยชนข์ องกำรออกกำลงั กำย ประโยชของการออกกาลงั กายนน้ั จะทาใหม้ ีสขุ ภาพทแ่ี ข็งแรง แสดงถงคณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ี โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในวยั เดก็ ซง่ เป็นวยั ทก่ี าลงั เจรญิ เติบโตในสดั สวน ตงั้ แตส่ รรี ะรา่ งกาย ดา้ นจติ ใจ ดา้ นความคดิ ความจา หากไดร้ บั การออกกาลงั กายยงิ่ สามารถพฒั นาสขุ ภาพโดยรวมไดท้ กุ ๆ ดา้ น พ่อและแม่จงจาเป็ นตอ้ ง ใหก้ ารสนบั สนุนในดน้ น้ี และฝกใหล้ กู ออกกาลงั กายเป็นประจาสมา่ เสมอ เดก็ ทไ่ี ดร้ บั การออกกาลงั กายจะมีขอ้ ไดเ้ ปรยี บดงั น้ี 5.4.1 ดำ้ นควำมเจรญิ เติบโต ถา้ เดก็ ไดร้ บั การออกกาลงั กายอยา่ งถกู วธิ ี การเจรญิ เติบโตของเซลล์ ซง่ เป็นจดุ เจรญิ เตบิ โตของกระดกู (Growth late) จะไดร้ บั การกระตนุ้ และแบง่ ตวั มาก ข้น เอน็ และขอ้ ตอ่ จะเจรญิ เตบิ โตตามสดั สว่ นไปดว้ ย สว่ นเด็กทไี่ ม่ไดอ้ อกกาลงั กายตามวยั อนั ควรอยา่ งเหมาะสม กระดูกจะเลก็ เปราะบาง และขยาย สดั สว่ นในดา้ นความยาวไดไ้ มด่ เี ทา่ ทคี่ วร จงทาใหแ้ คระแกรน เติบโตชา้ 5.4.2 ดำ้ นสติปัญญำ การออกกาลงั กายทาใหเ้ กิดการกระตุน้ ของฮอรโ์ มนตา่ ง ๆ หลายชนิด โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ Growth Hormone ซง่ เป็นฮอรโ์ มนเพื่อความเจรญิ เตบิ โต สามารถหลง่ั ออกมาไดม้ ากข้น เสรมิ สรา้ งพฒั นาการทางสมอง เกิดเชาวป์ ัญญา สง่ ผลใหก้ ารศกาาเลา่ เรยี นอยใู่ นเกณฑท์ ดี่ ีกวา่ 5.4.3 ดำ้ นสขุ ภำพ การออกกาลงั กายจะชว่ ยกระตนุ้ ระบบสรา้ งภูมิคมุ้ กนั ในรา่ งกายใหม้ ีคณุ ภาพสูงยงิ่ ข้น มีผลในการปกป้ องรา่ งกายจากสง่ิ แปลกปลอมของเช้อื โรคและสาร ภูมิแพต้ า่ ง ๆ เด็กทข่ี าดการออกกาลงั กายจะมีโอกาสเป็นโรคแทรกซอ้ นไดบ้ อ่ ย ซง่ ปัญหาเกี่ยวกบั สุขภาพน้ีมกั จะตดิ ตวั ไปจนถงผใู้ หญ่ 5.4.4 ดำ้ นสงั คมและจติ ใจ การออกกาลงั กายและเลน่ กฬี าเป็นหมูค่ ณะทาใหเ้ ดก็ รูจ้ กั ปรบั ตวั ในสงั คม เป็นการบ่มเพาะใหเ้ กดิ EQ (ความฉลาดทางอารมณ)์ สามารถเขา้ ใจความรูส้ ก ความคดิ ของคนอนื่ ไดเ้ ป็นอยา่ งดเี ป็ นประโยชนส์ ขุ ในการดารงชวี ติ ในสงั คมเม่ือเติบใหญ่

5.5 กำรออกกำลงั กำยที่เหมำะสมกบั วยั การเลือกชนิดหรอื วธิ กี ารออกกาลงั กายทจ่ี ะใหผ้ ลดีตอ่ รา่ งกาย ควรเลือกแบบวธิ ที เี่ หมาะสมกบั ตนอายุจงเป็นส่ิงสาคญั ตอ่ วธิ กี ารเลือกการ ออกกาลงั กายหรอื เล่นกฬี า เพ่ือไมใ่ หเ้ กิดผลเสยี มากกวา่ ผลดีดงั นนั้ ชว่ งอายุของการออกกาลงั กายจงควรมีความแตกต่างกนั 5.1 วยั เดก็ : ก่อน 11 ปี สาหรบั เดก็ ผหู้ ญงิ และก่อน 12 ปี สาหรบั เดก็ ผชู้ าย ในวยั น้ีจะเป็ นชว่ งทร่ี า่ งกายมีการพฒั นาอยา่ งรวดเรว็ แตค่ วามสามารถของรา่ งกายตอ่ กิจกรรมการทฬี่ ายงั มขี อ้ จากดั การออกกาลงั กายหรอื การฝกทกั าะกีฬาทตี่ อ้ งใชเ้ ทคนิคสงู ๆ ใชแ้ รงมาก 5.2 วยั ร่นุ : ระหว่ำงอำยุ 12-15 ปี วยั รุน่ เป็ นวยั ของการฝกฝนทจ่ี ะเตรยี มการเป็ นนกั กีฬาทมี่ คี วามสามารถสงู ได้ สภาวะของรา่ งกายกาลงั มคี วามเจรญิ เตบิ โต การเลือกเล่นกีฬาสามารถเลอื กเลน่ ได้ แทบทุกประเภททม่ี คี วามชอบหรอื สนใจ และหากมีความพยายามทจี่ ะฝกทกั าะ เทคนิค และความชานาญอยา่ งจรงิ จงั สมา่ เสมอ ก็มีโอกาสประสบผลสาเรจ็ โดยเฉพาะ อยา่ งยงิ่ กีฬายมิ นาสตกิ และวา่ ยนา้ ซง่ เหมาะสาหรบั ฝกขณะรา่ งกายกาลงั เจรญิ เตบิ โตในชว่ งน้ี 5.3 วยั หนุ่มสำว : ตง้ั แต่ 16-30 ปื วยั หนุ่มสาวเป็ นชว่ งทร่ี า่ งกายมกี ารพฒั นาเต็มทแี่ ลว้ สมรรถภาพทางกายมีความพรอ้ มพวกทมี่ พี ้ืนฐานมาดจี ากวยั สามารถพฒั นาสบื ตอ่ และฝกเทคนิคในชนั้ สงู ไดง้ า่ ย ซง่ จะทาใหป้ ระสบผลสาเร็จสงู สดุ ในวยั น้ี 5.4 วยั ผูใ้ หญ่ : ตงั้ แต่ 30 ปื ข้นึ ไป วยั ผใู้ หญ่เป็ นวยั ทส่ี มรรถภาพทางรา่ งกายในดา้ นตา่ ง ๆ เรม่ิ ถดถอยลดลง โดยเฉลย่ี ลดลงรอ้ ยละ 1 ของทุกปี วยั น้ีควรเลือกการออกกาลกั ายเพ่ือสุขภาพมากกวา่ กฬี าเพอ่ื การแขง่ ขนั ไม่ควรหกั โหมและเสย่ี งตอ่ การบาดเจบ็ 5.5 วยั ชรำ : ตงั้ แต่ 60 ปี ข้นึ ไป วยั ชราเป็ นวยั ทอ่ี วยั วะตา่ ง ๆ เรม่ิ เสอื่ มอยา่ งชดั เจน สมรรถภาพการทางานรา่ งกายลดลงควรหลกี เลย่ี งกจิ กรรมทห่ี นกั เร็ว การเหวย่ี ง การกระแทก หรอื นานเกินไปโดยไมม่ ี จงั หวะพกั สงิ่ ทคี่ วรตระหนกั อกี ประการ คอื ควรไดร้ บั การตรวจกายจากแพทย์ เพอื่ ทราบขอ้ มูลเก่ียวกบั สขุ ภาพและความ-สมบูรณข์ องตน