การทำตะกร้าหวาย

บันทกึ การอนุรักษ์สืบสานภมู ปิ ัญญา “ตะกร้าหวาย” วชิ า ส32104 ประวตั ิศาสตร์ไทย04 จดั ทาโดย นายภเู บศร์ ปานดวงแก้ว เลขที่ 30 ช้ันมธั ยมศึกษาปี ที่ 6/5 โรงเรียนภาชี “สุนทรวทิ ยานุกลู ” อาเภอภาชี จงั หวดั พระนครศรีอยุธยา สานักงานเขตพืน้ ทีก่ ารศึกษามธั ยมศึกษาพระนครศรีอยธุ ยา

ภมู ปิ ัญญาไทยสาขาใด สาขาอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม บทั ครับ เป็ นเจา้ ของร้านบา้ นหตั ถกรรมไทย วนั น้ีจะมาเล่าถึงความเป็ นมาของตะกรา้ หวายกนั รู้หรือไม่ของ หัตถกรรมไทยแต่เดิมเป็ นของใชพ้ ้ืนบา้ นที่ใชส้ อยในชีวิตประจาวนั ในครัวเรือน วสั ดุที่นิยมนามาจกั สาน ส่วนใหญ่เป็ นวสั ดุจากธรรมชาตทิ มี่ ีอยใู่ นทอ้ งถ่ินเช่น หวาย ไมไ้ ผ่ ใบลาน เชือกกว้ ย กา้ นมะพร้าว ผกั ตบชวา ฟาง กก กระจดู เป็นตน้ สาขาการจดั การทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยมีกลุ่มชุมชนไดน้ าไมห้ วายมาสานตะกร้าโดยการทาข้ึนมาเพ่ือเป็ นการอนุรักษ์และพฒั นาการใช้ ประโยชน์ใหเ้ กิดคุณค่าเพอื่ สร้างรายไดใ้ หแ้ ก่ชุมชน

ลกั ษณะเด่นของภูมปิ ัญญา ในปัจจุบนั ตะกร้าหวายมีประโยชน์ในการใชส้ อยในชีวติ ประจาวนั ของคนเรา เช่น ใชเ้ ป็ นของขวญั เนื่อง ในโอกาสพเิ ศษต่างๆ อาธิ เช่น ใส่ผลไมเ้ พอ่ื เเยย่ี มคนไข้ ไวใ้ ส่ขวาดนมและของเล่นเด็กใส่ผลไมไ้ วบ้ นโต๊ะ งานแต่งงานจดั เป็นกระเชา้ ใชเ้ ป็นของขวญั สาหรบั วนั ปี ใหม่ เป็นตน้

ความสาคญั ของภูมปิ ัญญา..ต่อชุมชน เป็ นงานศิลปหตั ถกรรมพ้นื บา้ นของไทยท่ีมีมาชา้ นานและผลิตกนั ทุกภาค ภาคของประเทศไทย ซ่ึงส่วน ใหญ่จะใชว้ สั ดุที่หาไดใ้ นทอ้ งถ่ินเป็ นวตั ถุดิบในการผลิต เช่น หวาย ไมไ้ ผ่ ยา่ นลิเพา กระจูด กก ฯลฯ เม่ือ นามาผลิตเป็ นเคร่ืองมือใชใ้ นชีวิตประจาวนั โดยสนองความตอ้ งการประโยชน์ใช้สอยพ้นื ฐานเป็ นสาคญั และมีความสาพนั ธอ์ ยา่ งใกลช้ ิดกบั วถิ ีของคนไทยจนกลายเป็นส่วนหน่ึงของศลิ ปวฒั นธรรมพ้นื บา้ นท่ีมีการ สร้างสรรคแ์ ละสืบทอดตอ่ เนื่องกนั มาแต่อดีต

แนวทางการอนุรักษ์ภมู ปิ ัญญา 1.การรวมกลุ่มสรา้ งเครือข่ายในชุมชนสืบสานภูมิปัญญาการทาตะกร้าหวายใหเ้ ป็นที่รู้จกั กนั 2.การถ่ายทอดและเผยแพร่โดยการบอกเล่าหรือการสาธิตวธิ ีการปฏิบตั ิในการทาตะกรา้ หวาย 3.การทาตะกร้าหวายสามารถสรา้ งอาชีพเพอ่ื เพมิ่ รายไดใ้ หเ้ เก่ชุมชม

ข้นั ตอนการทาตะกร้าหวาย 1. ตดั กน้ คอื ข้นั ตอนการนาหวายท้งั ตน้ มาโคง้ ตามแบบท่ีตอ้ งการจะทา 2. ข้นึ ตะกร้า (จะใชล้ ายขดั ) คอื การนาหวายที่เตรียมไวม้ าสานเป็นลายขดั กบั หวาย ที่ตดั กน้ ไว้และจะมีหวาย ที่เป็นเสน้ ยนื หรือเสน้ ต้งั หรือด้ิว 3. การเขา้ แบบหรือเขา้ รอง คือการนาแบบหรือรองที่เตรียมไวม้ าใส่กน้ ตะกร้าท่เี ตรียมไว้ แลว้ สานตามแบบ และจะมีเสน้ หลกั เรียกวา่ ดิ้ว เพอื่ จะใชห้ วายทเ่ี ตรียมไวส้ านเป็นลาย 4. การสาน คือ ข้นั ตอนท่ีตอ้ งใชค้ วามละเอียดมากทสี่ ุด สานตามลายทต่ี อ้ งการ โดยจะมี เสน้ ตอกสองชนิด คอื ตอกยนื (ตอกต้งั หรือด้ิว) และตอกนอน (ตอกสาน) 5. การสาน หรือเมน้ ปาก คือ ข้นั ตอนทส่ี านเป็ นลายจนไดต้ ะกร้าตามตอ้ งการ แลว้ พบั ด้ิว ทเ่ี หลือลงมาและ ถกั ปากเพอ่ื เก็บความเรียบรอ้ ย 6. ใส่ขอบ คือ ข้นั ตอนท่ีถกั ปากเสร็จเรียบร้อยแลว้ นาหวายเป็ นตน้ ขนาดเดียวกบั ท่ีดีดกน้ มาโคง้ ทาเป็ นของ ปากกระเป๋ า แลว้ ถกั เป็ นลายปลาช่อน 7. เตรียมหู ใส่หู คือ การนาหวายเป็ นตน้ มาดดั แล้วโคง้ เพ่ือจะทาเป็ นหู และใชห้ วาย ที่เป็ นผิวของหวาย ขนาดตามท่ีเตรียมไวม้ าถกั รอบหู เป็นลายปลาช่อน ใหส้ วยงาม 8. ทาน้ามนั ชักเงา คือ การนาน้ามันมาทาตะกร้าท่ีสานเสร็จแล้ว เพือ่ ให้ตะกร้าแข็งแรง ไม่ข้ึนรา มีความ ทนทาน 9. บุผา้ ไหมดา้ นใน คือ ข้นั ตอนที่นาตะกร้าที่สานเสร็จแลว้ ไปบุผา้ ไหมรองภายในตะกร้า และจบั จีบปาก ตะกร้า ใหเ้ กิดความสวยงาม และเพม่ิ มูลคา่ ของตะกร้าใหส้ ูงข้ึนเหมาะสมในการใชส้ อย