วิชาการบัญชีร่วมค้า หน่วยที่ 1

วชิ าการบัญชีร่วมค้าและระบบใบสําคญั รหัส 2201-2104

หน่วยท(ี 1 ความรู้เกย(ี วกบั การร่วมค้า

การร่วมค้า Joint Venture หมายถึง การประกอบการคา้ โดยบุคคลหรือกิจการต5งั แต่ 2 รายข5ึนไป มาร่วมลงทุนกนั มีการควบคุมร่วมกนั ตามทAีตกลงไวใ้ นสญั ญา โดยมีวตั ถุประสงคเ์ ฉพาะเจาะจง เพAือแสวงหากาํ ไรหรือเพืAอแบ่งปันกาํ ไรอนั เกิดจากกิจการ ดงั กล่าว และมีระยะเวลาจาํ กดั เมAือบรรลุวตั ถุประสงคแ์ ลว้ การร่วมคา้ น5นั กเ็ ป็นอนั สิ5นสุดลง 3

กิจการร่วมคา้ ตามประมวลรัษฎากร ไดแ้ ก่ กิจการท7ีดาํ เนินการ ร่วมกนั เป็ นทางคา้ หรือหากาํ ไร ระหว่างบุคคลดงั ต่อไปนBีคือ 1. บริษทั กบั บริษทั 2. บริษทั กบั ห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล 3. ห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกบั ห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล 4. บริษทั และหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกบั บุคคลธรรมดา 5. บริษทั และหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกบั คณะบุคคลท=ีมิใช่นิติบุคคล 6. บริษทั และหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกบั ห้างหุ้นส่วนสามญั 7. บริษทั และหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกบั นิติบุคคลอ=ืน

ลกั ษณะของการร่วมค้า จากความหมายของการร่วมคา้ ท=ีกล่าวมาแลว้ ลกั ษณะของการร่วมคา้ สรุปได้ ดงั นFี 1. โครงสร้าง การร่วมคา้ ประกอบดว้ ยบุคคลหรือกิจการตFงั แต่ 2 รายขFึนไป มาลงทุนร่วมกนั มีการควบคุมร่วมกนั เพ=ือประกอบการคา้ 2. วัตถุประสงค์ การร่วมคา้ มีวตั ถุประสงคเ์ ฉพาะเจาะจง โดยเป็ นการร่วมคา้ เพ=ือแสวงหากาํ ไร ร่วมกนั หรือเพื=อแบ่งปันกาํ ไรอนั เกิดจากกิจการดงั กล่าว 3. สัญญา การร่วมคา้ ตอ้ งมีการจดั ทาํ สัญญาเรียกว่า “สัญญาร่วมคา้ ” (Joint Venture Agreement) ขอ้ ตกลงตามสัญญาโดยปกติตอ้ งกระทาํ เป็ นลายลกั ษณ์อกั ษร

ลกั ษณะของการร่วมค้า 4. ระยะเวลาการดาํ เนินงาน การร่วมคา้ เป็ นการลงทุนที=ไม่ถาวรเหมือนการคา้ ปกติ เป็ นกิจการท=ีทาํ ขFึนใน ระยะเวลาสFันและเป็ นการชว=ั คราว 5. การเลิกกิจการ การร่วมคา้ จะเลิกกิจการเมื=อการดาํ เนินการคา้ นFนั เสร็จสิFนลง

ประเภทของกจิ การร่วมค้า กิจการร่วมคา้ โดยทวั0 ไปมี 2 ประเภท คือ 1. กิจการร่วมคา้ ที0ไม่ไดจ้ ดทะเบียนเป็ นนิติบุคคล ซ0ึงทาํ ให้ กิจการร่วมคา้ นEนั มีลกั ษณะคลา้ ยหา้ งหุน้ ส่วนสามญั 2. กิจการร่วมคา้ ท0ีจดทะเบียนเป็ นนิติบุคคล อาจจดทะเบียน เป็ นหา้ งหุน้ ส่วนนิติบุคคลหรือบริษทั จาํ กดั

ประโยชน์ของการร่วมค้า 1. ช่วยให้กิจการมีโอกาสไดล้ งทุนในโครงการที=ตอ้ งใชเ้ งินลงทุนจาํ นวนมากซ=ึงไม่ สามารถลงทุนเพียงกิจการเดียวได้ เช่น การสร้างสะพานขา้ มแม่นFาํ ขนาดใหญ่ การสร้างถนน ท=ีตอ้ งใชเ้ งินทุนจาํ นวนมาก 2. ช่วยลดและกระจายความเส=ียงจากการลงทุนในกรณีขาดทุนหรือการดาํ เนินกิจการ ลม้ เหลว 3. ช่วยลดค่าใชจ้ ่ายในการดาํ เนินงาน เนื=องจากมีการใชเ้ คร=ืองมือและเครื=องจกั ร ร่วมกนั มีการผสมผสานความรู้ความชาํ นาญและเทคโนโลยีเขา้ ดว้ ยกนั ทาํ ให้ สามารถประหยดั ค่าใชจ้ ่ายโดยไม่ตอ้ งลงทุนเพิ=ม 4. ช่วยประหยดั ภาษี โดยเฉพาะภาษีจากส่วนแบ่งกาํ ไรจากกิจการร่วมคา้ เพราะ กฎหมายกาํ หนดให้กิจการที=ดาํ เนินธุรกิจอยใู่ นประเทศไทยเมื=อไดร้ ับส่วนแบ่งของ กาํ ไรไม่ตอ้ งนาํ มาคาํ นวณรวมกบั รายไดข้ องบริษทั เดิมเพ=ือคาํ นวณภาษีเงินไดน้ ิติ บุคคลอีก

รปู แบบของการร่วมคา้ การดาํ เนนิ งานท,ีควบคุมร่วมกนั (Jointly Controlled Operations) สนิ ทรพั ยท์ ี,ควบคุมร่วมกนั (Jointly Controlled Assets) กจิ การที,ควบคุมร่วมกนั (Jointly Controlled Entities) 9

การดาํ เนนิ งานที,ควบคุมร่วมกนั (Jointly Controlled Operations) ไม่มีการจดั ตง,ั กจิ การร่วมคา้ แยกต่างหากจากกจิ การเดมิ แต่จะแฝงตวั อยู่ในกจิ การเดมิ ลกั ษณะการ ผูร้ ่วมคา้ แต่ละรายจะนาํ ทรพั ยากร (เช่น ที;ดนิ อาคาร ดาํ เนนิ งาน อปุ กรณ)์ และความรคู้ วามชาํ นาญของตนมาใชใ้ นการ ดาํ เนนิ การร่วมคา้ ผูร้ ่วมคา้ แต่ละรายรบั ผดิ ชอบในค่าใชจ้ า่ ย สนิ ทรพั ยท์ Hีอยู่ ในการควบคุมของผูร้ ่วมคา้ และหน,สี นิ ทีHตนเป็ นผูก้ ่อข,นึ ไม่ตอ้ งจดั ทาํ งบการเงนิ ของกจิ การร่วมคา้ 10

สนิ ทรพั ยท์ ี,ควบคุมร่วมกนั (Jointly Controlled Assets) ลกั ษณะการ ไม่มีการจดั ตง,ั กจิ การร่วมคา้ แยกต่างหากจากกจิ การเดมิ ดาํ เนนิ งาน แต่จะแฝงตวั อยู่ในกจิ การเดมิ มีการควบคุมร่วม หรอื เป็ นเจา้ ของร่วมในสนิ ทรพั ย์ (ผูร้ ่วมคา้ แต่ละรายจะนาํ สนิ ทรพั ยข์ องตนมาใหผ้ ูร้ ่วมคา้ ราย อน;ื ๆ ใชร้ ่วมกนั หรอื อาจเป็ นเจา้ ของร่วมกนั ในสนิ ทรพั ยท์ ;ี ซOอื มาเพอ;ื ใชต้ ามวตั ถุประสงคข์ องกจิ การร่วมคา้ ) ไม่ตอ้ งจดั ทาํ งบการเงนิ ของกจิ การร่วมคา้ 11

กจิ การท,ีควบคุมร่วมกนั หรอื กจิ การร่วมคา้ (Jointly Controlled Entities) มีการจดั ตง,ั กจิ การร่วมคา้ เป็ นหน่วยงานแยกออกมา ตามกฎหมาย เช่น บรษิ ทั จาํ กดั หา้ งหุน้ ส่วนหรอื กจิ การ ประเภทอนHื ลกั ษณะการ ดาํ เนนิ งานเหมือนกจิ การคา้ ทวัH ไป ดาํ เนนิ งาน ผูร้ ่วมคา้ ทุกรายมีอาํ นาจควบคุมร่วมกนั ในการดาํ เนนิ งานของ กจิ การร่วมคา้ ตอ้ งมีการจดบนั ทึกรายการคา้ และจดั ทาํ งบการเงนิ ของ กจิ การร่วมคา้ 12

วิธีการบญั ชสี าํ หรบั การร่วมคา้ วิธีท,ี 1 ผูร้ ่วมคา้ ต่างจดบนั ทึกรายการร่วมคา้ ทงั@ ส@นิ ในสมุดบญั ชขี องตน วิธีท,ี 2 ใชส้ มุดบญั ชชี ดุ หนงึ, ต่างหากสาํ หรบั กจิ การ ร่วมคา้ 13

วธิ ีท&ี 1 ผู้ร่วมค้าต่างจดบนั ทกึ รายการร่วมค้าท9งั สิ9นในสมุดบญั ชีของตน (ไม่ต้องมสี มุดบัญชีของกจิ การร่วมค้า) ผู้ร่วมค้าแต่ละรายจะบันทกึ รายการเกยี& วกบั การร่วมค้าทุกรายการในสมุด บญั ชีของตนโดยไม่คาํ นึงว่ารายการน9ันจะเกยี& วข้องกนั ตนหรือไม่ ดงั น9ัน เมื&อผู้ร่วมค้ารายหน&ึงมกี ารบนั ทกึ รายการเกย&ี วกบั การร่วมค้าในสมุด บญั ชีของตนแล้วต้องรีบแจ้งให้ผู้ร่วมค้ารายอื&นทราบ เพื&อให้บันทกึ รายการ ตามไปด้วย

วธิ ีที& 1 ผู้ร่วมค้าต่างจดบนั ทกึ รายการร่วมค้าท9งั สิ9นในสมุดบญั ชีของตน (ไม่ต้องมสี มุดบัญชีของกจิ การร่วมค้า) วธิ ีนีเ9 หมาะสําหรับการร่วมค้าทม&ี ลี กั ษณะ ดงั นี9 1. ระยะเวลาการดาํ เนินการร่วมค้าเป็ นระยะเวลาส9ัน 2. จาํ นวนรายการทเ&ี กยี& วข้องกบั การร่วมค้ามจี าํ นวนไม่มาก 3. ผู้ร่วมค้าแต่ละรายบนั ทกึ รายการร่วมค้าในสมุดของตนได้โดยสะดวก 4. ลกั ษณะการดาํ เนินงานของการร่วมค้าเอือ9 อาํ นวยให้ผู้ร่วมค้าบนั ทกึ รายการในสมุดบัญชีของตนเอง

วธิ ีท&ี 2 ใช้สมุดบัญชีชุดหน&ึงต่างหากสําหรับกจิ การร่วมค้า วธิ ีนีม9 กี ารใช้สมุดบญั ชีของกจิ การร่วมค้าขนึ9 ชุดหน&ึงโดยเฉพาะ เรียกว่า “สมุดบัญชีของกจิ การร่วมค้า” เพ&ือทาํ การจดบนั ทกึ รายการค้าของกจิ การ ร่วมค้า ส่วนผู้ร่วมค้าแต่ละรายจะจดบันทกึ รายการบัญชีในสมุดบญั ชีของตนเอง เฉพาะรายการทเ&ี กย&ี วข้องกบั ตนเท่าน9ัน

วธิ ีที& 2 ใช้สมุดบัญชีชุดหนึ&งต่างหากสําหรับกจิ การร่วมค้า วธิ ีนีเ9 หมาะสําหรับการร่วมค้าทม&ี ลี กั ษณะ ดงั นี9 1. ระยะเวลาการดาํ เนินการร่วมค้าเป็ นระยะเวลาค่อนข้างยาวนาน 2. จาํ นวนรายการทเ&ี กยี& วข้องกบั การร่วมค้ามจี าํ นวนมาก 3. ผู้ร่วมค้าแต่ละรายไม่สะดวกทจ&ี ะบันทกึ รายการร่วมค้าในสมุดของตน 4. ลกั ษณะการดาํ เนินงานของการร่วมค้าเอือ9 อาํ นวยต่อการบนั ทกึ บญั ชี แยกต่างหาก 5. นิยมใช้ในกรณที ก&ี จิ การร่วมค้าจดั ต9งั เป็ นนิตบิ ุคคล