รวมเล่มสอบ - นางสาว อารยา เกษมสวัสดิ์

ของดีเมืองปากน้ำโพ โดย นางสาว อารยา เกษมสวสั ด์ิ รายงานน้เี ป็นสว่ นหน่งึ ของการศกึ ษา วชิ าเทคโนโลยีและสารสนเทศเพื่อการจดั การอาชีพ รหสั วิชา 30001-2001 สาขาวิชาถ่ายภาพและมัลติมีเดีย ภาคเรียนท่ี 1 ปกี ารศกึ ษา 2564 วทิ ยาลยั อาชีวศึกษานครสวรรค์ สำนักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา

ก คำนำ ของดเี มืองปากน้ำโพ ฉบบั นเ้ี ปน็ ส่วนหนึ่งของวิชาเทคโนโลยสี ารสนเทศเพ่ือการจดั การอาชพี ระดับช้ันปวส1/1 โดยมจี ดุ ประสงค์ เพื่อการศึกษาหาความรูเ้ กยี่ วกับการสืบค้นและจัดเกบ็ ข้อมูล สารสนเทศ ตลอดจนการประยกุ ตใ์ ช้ เทคโนโลยสี ารสนเทศ เพื่อการจดั การงานอาชีพ ผู้จัดทำได้เลอื ก หัวข้อ ของดีเมืองปากน้ำโพ เนื่องมาจากเป็นเร่ืองทีน่ ่าสนใจ รวมถึงเป็นการ นำความรู้จากหนังสือเรียนและอินเทอร์เน็ตมาสรุปเป็นเนื้อที่สั้นกระซับและเข้าใจง่าย ขอขอบคุณ อาจารย์ ธารทิพย์ ธนะภักดิ์ ผู้ให้ความรู้และแนวทางการศึกษา อาจารย์และเพื่อนๆทุกคนที่ให้ความ ช่วยเหลือมาโดยตลอด ผู้จัดทำหวังว่ารายงานฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ให้ความรู้แก่ผู้อ่านและเป็น ประโยชนแ์ กผ่ สู้ นใจทกุ ทา่ น นางสาว อารยา เกษมสวัสด์ิ

สารบญั ข เรื่อง หนา้ คำนำ ก สารบญั ข สารบญั รูปภาพ ค ของดีเมอื งปากนำ้ โพ 1 ประวัติและความเป็นมาประเพณีแหเ่ จ้าพ่อ-เจา้ แม่ปากน้ำโพ 1 ประวตั ิความเปน็ มาศาลเจา้ พ่อเทพารักษ์ 3 งานประเพณแี ห่เจ้าพอ่ เจ้าแม่ปากน้ำโพ 4 เทศกาลตรุษจนี นครสวรรค์ 5 บรรณานกุ รม 7 ภาคผนวก 8 9 ประวัตผิ จู้ ดั ทำ

สารบัญรปู ภาพ ค เร่ือง หน้า 3 ภาพที่ 1 อัญเชญิ เจ้าพ่อ-เจา้ แม่ จากศาลเจ้าพอ่ เทพารักษ์ 4 ภาพท่ี 2 การจัดงานกลางคืน 5 ภาพที่ 3 การจดั งานกลางวัน 6 ภาพที่ 4 การแห่ขนึ้ ไปทางเหนอื ทางสถานีรถไฟ 6 ภาพท่ี 5 องค์สมมุตเิ จา้ แม่กวนอมิ

1 ของดเี มืองปากน้ำโพ สวรรค์ทวี่ า่ ไม่ใช่สวรรค์ชนั้ ดาวดงึ สห์ รอื สวรรค์ชัน้ ไหน ๆ ท่ีอยบู่ นฟ้า แต่เปน็ สวรรคบ์ นดินทไ่ี ป ถงึ ง่าย ๆ และมที ีใ่ หเ้ ที่ยวใหพ้ ักผอ่ นมากมายนั่นกค็ ือจังหวัดนครสวรรคเ์ มืองทีม่ ีคำขวัญวา่ “เมืองส่ีแคว แห่มังกร พกั ผ่อนบึงบอระเพ็ด ปลารสเด็ดปากน้ำโพ” นครสวรรค์ เปน็ จังหวัดหนึ่งในภาคเหนอื ตอนลา่ งทเ่ี คยมชี ื่อเรียกในอดีตหลายชือ่ ทั้งช่ือ เมอื ง พระบาง เมอื งชอนตะวนั และ เมืองปากนำ้ โพ สดุ ทา้ ยไดเ้ ปลีย่ นช่อื เปน็ นครสวรรค์ เพื่อความเปน็ สริ ิมงคลแตช่ าวบ้านกย็ ังนิยมเรยี ก เมืองปากนำ้ โพ เพราะเคยมีต้นโพใหญอ่ ยูต่ รงปากแมน่ ำ้ หรืออาจจะเป็นเพราะเปน็ ทโี่ ผล่ของปากแม่น้ำทส่ี ำคัญอย่างที่รู้ ๆ กันว่าแมน่ ำ้ ปิง วัง ยม นา่ น ไหล รวมกันกลายเป็นแมน่ ้ำเจา้ พระยา นครสวรรค์ยังมี ประเพณีแหเ่ จา้ พ่อ-เจ้าแม่ปากน้ำโพ ซึง่ เปน็ ประเพณขี องชาวไทยเช้ือสายจีนทจี่ ัดขน้ึ เปน็ ประจำทกุ ปีในชว่ งเทศกาลตรุษจนี ในงานจะมีงานแห่ มงั กรทองซึ่งชาวจนี ถือว่าเปน็ เทพเจ้าที่บนั ดาลคุณประโยชนแ์ ก่มวลมนุษย์ จึงแหแ่ หนเพ่ือแสดงความ กตญั ญู และความเป็นสริ มิ งคล (เยอื นปากนำ้ โพ ดขู องดีที่ “นครสวรรค์” https://mgronline.com/travel/detail/9470000081712 สบื ค้นวนั ท่ี 7/10/2564) ประวตั แิ ละความเปน็ มาประเพณแี หเ่ จา้ พ่อ-เจ้าแมป่ ากนำ้ โพ มกี ารแหเ่ จา้ พ่อ-เจ้าแม่ ปากนำ้ โพเกิดข้ึนหลังจากโรคห่า (อหวิ าตกโรค) และฝดี าษระบาดเมือ่ ประมาณ ปี พ.ศ.2460–2462 ชาวปากน้ำโพไดร้ ับความเดือดรอ้ นมีผูค้ นล้มตายและเจ็บป่วย เป็น จำนวนมากดว้ ยเหตทุ ว่ี ่าวิทยาการแพทยส์ มัยใหม่ยังไม่เปน็ ท่ีแพรห่ ลาย ทำให้ชาวบ้านหันไปพ่ึงหมอ จีน(ซนิ แส)เพอ่ื ช่วยรกั ษาโรคแต่ไมส่ ามารถหยดุ โรคระบาดได้ ชาวบา้ นจงึ หนั ไปหาทพ่ี ึ่งจากเทพอารักษ์ สงิ่ ศกั ด์ิสิทธ์ทิ ้งั หลายและมเี หตุบังเอญิ ไดม้ ชี าวบา้ นบนบานตอ่ เจ้าพ่อเทพารักษ์หรือปุนเถ้ากง เพ่ือขอใหป้ ดั เป่าโรครา้ ยไปจากหมู่บา้ นและได้ทำการเชิญเจ้ามาเข้าทรง เพ่อื ทำพิธรี กั ษาโรคด้วยการ เขียน “ฮ”ู้ กระดาษยนั ต์ และนำไปเผาใสน่ ำ้ ดม่ื กิน ปรากฏวา่ เป็นสงิ่ มหศั จรรย์ โรครา้ ยที่ไดด้ บั ชวี ติ คน ในหมบู่ า้ นได้หยุดการระบาดลงผคู้ นปราศจากโรคภยั จนเป็นทเ่ี ลือ่ งลือถึงความศักด์ิสิทธขิ์ องเจา้ พ่อ เทพารักษ์

2 ประวัติความเป็นมาศาลเจ้าพ่อเทพารกั ษ์ ศาลเจา้ พ่อเทพารกั ษ์นั้นเป็นศาลเก่าของชาวจีนนครสวรรค์ไมป่ รากฎหลักเกณฑ์ในการสร้าง แตม่ ีหลกั ฐานท่ีสามารถจะบอกอายุของศาลแหง่ น้ีได้ คือ “ระฆงั ” ท่อี ยู่ในศาลเจา้ แห่งนี้รอบ ๆ ตวั ระฆังเขยี นด้วยภาษาจนี โดย “นายหงเปียว แซผ่ ”ู่ ไดน้ ำมาจากตำบลแมจ่ ิว อำเภอปุ้นเชียง เกาะ ไหหลำ สาธารณรฐั ประชาชนจนี มาถวายไวท้ ่ีศาลเจ้าเทพารักษ์เพ่ือเปน็ ระฆงั ประจำศาล ประมาณปี พ.ศ. 2413 (ค.ศ.1870) (ข้อมูลจากแผ่นป้ายประกาศภายในศาลเจา้ พ่อเทพารักษ์) และมีเรอ่ื งเล่ากัน ว่า เดมิ มศี าลเจา้ ต้ังอยรู่ ิมแม่น้ำน่าน (แควใหญ่) มีอยดู่ ว้ ยกัน 2 ศาล เปน็ ศาลเจ้าพ่อกวนอู และศาล เจา้ พอ่ เทพารักษ์ มลี ักษณะเป็นศาลเลก็ ๆ อย่บู ริเวณใกลก้ ัน สันนิษฐานว่าตวั ศาลคงผุผงั ชาวปากน้ำ โพจงึ ได้ร่วมกันตั้งศาลขึ้นมาใหม่ มีชือ่ วา่ “ศาลเจา้ พ่อเทพารกั ษ”์ ในชว่ งการจดั งานเทศกาลตรุษจนี คณะกรรมการจดั งานจะตง้ั ศาลเจา้ ชว่ั คราว จำนวนสอง ศาลไว้ที่บริเวณถนนริมแมน่ ำ้ (ต้นแมน่ ้ำเจ้าพระยา)ศาลแรกเรยี กว่าศาลเหนือตั้งบนถนนอรรถกวี บริเวณขา้ งธนาคารกรุงไทย สาขานครสวรรค์ โดยอญั เชิญเจา้ พ่อ-เจา้ แม่ จากศาลเจา้ พ่อ-เจา้ แม่หนา้ ผา มาประจำท่ีศาลเจา้ ช่ัวคราวน้ศี าลท่ีสองเรียกวา่ ศาลใต้ ต้ังบนถนนริมแม่น้ำซง่ึ ตงั้ อยู่ฝัง่ ตรงข้าม แม่น้ำกบั ศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ และจะอัญเชญิ เจา้ พ่อ-เจ้าแม่ จากศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ มาประจำที่ ศาลเจ้าชว่ั คราวนี้ การต้งั ศาลเจา้ ช่ัวคราวในตำแหนง่ กลางเมืองนี้ ก็เพ่ือให้ประชาชนได้รับความ สะดวกในการมาสกั การะเจ้าพ่อ-เจ้าแม่ปากน้ำโพ และเป็นการจัดงานฉลองเทศกาลตรุษจนี อกี ดว้ ย เทศกาลตรุษจนี หรอื ว่าเปน็ วันขึน้ ปใี หม่ของจนี เป็นวนั ที่ 1 เดือน 1 ของจนี สำหรบั ปนี ีว้ ันตรุษจนี ตรง กบั วันท่ี 24 มกราคม 2544 (วนั ท่ี 1 เดอื น 1 ของจีน) พอถึงเทศกาลตรุษจีน ตามบ้านต่าง ๆ จะทำการไหว้เจ้าของตนเอง เพ่อื เปน็ การสง่ เจา้ ที่เรา กราบไหว้ขน้ึ สวรรค์ พอใกล้ ๆ จะส้ินปี ชาวจีนจะนิยมทำความสะอาดบ้านคร้งั ใหญ่ เรยี กวา่ ลา้ งบ้าน พอวันที่ 22 มกราคม 2544 (วนั ท่ี 29 เดอื น 12 ของจีน) เป็นวนั จ่าย (คอื วันก่อนส้ินปี 1 วัน) จะต้อง เตรียมซื้อขา้ วของต่าง ๆ ให้เรียบรอ้ ย เพื่อจะเอาไวไ้ หว้ วันที่ 23 มกราคม 2544 (วันท่ี 30 เดอื น 12 ของจีน) เปน็ วนั ไหว้ ในวนั น้ีตอนเชา้ จะมีการไหว้เจ้าตามด้วยการไหว้บรรพบุรุษในตอนสาย แลว้ ไหว้ผี ไม่มีญาติในตอนบ่าย วันที่ 24 มกราคม 2544 (วนที่ 1 เดือน 1 ของจนี ) เป็นวนั ชิวอิด หรอื วนั ถอื คือ ในวันนท้ี กุ คนจะพดู และทำแต่ส่ิงทีม่ งคล วนั ถือนีบ้ างคนก็เรียก วนั เที่ยว ในวันน้ีในบา้ นทุกคนจะไม่มี การทำงาน จะเป็นการสร้างสรรค์ สมาชิกในครอบครัว มกี ารขอพรจากผูใ้ หญ่ และขอพรซ่งึ กนั และกนั ผู้ใหญก่ ็จะมีการแจก องั เปา (แต๊ะเอีย) ให้กับเดก็ ๆ ดังน้นั ในปนี ้ี คณะกรรมการจดั งานเจ้าพ่อ-เจา้ แม่ ปี 43-44 จึงกำหนดงานตรษุ จีนตงั้ แตว่ ันท่ี 17-28 มกราคม 2544 (วนั ที่ 24 เดือน12 – วันที่ 5 เดอื น 1 ของจนี ) โดยมกี ารสรา้ งศาลจำลองขนึ้ 2 ศาล คือศาลเจา้ พ่อเทพรักษ์ ริมฝง่ั แม่

3 ดงั น้นั ชาวปากน้ำโพ จึงได้รว่ มกนั อญั เชิญเจา้ พ่อ-เจ้าแม่ ท่ีอยู่ในศาลเจา้ พ่อเทพารักษ์ มา แหร่ อบตลาด เพ่ือความเปน็ สิริมงคลแกช่ วี ติ และครอบครวั ตั้งแตน่ ้ันมา “งานประเพณีแห่ เจา้ พ่อ-เจา้ แม่ ปากน้ำโพ” ในสมัยเร่มิ แรกนนั้ มวี ัตถุประสงคใ์ นการที่จะ นำองคเ์ จา้ พ่อ-เจ้าแม่ แห่ไปในเส้นทางต่าง ๆ ในเมอื ง เพอ่ื ใหป้ ระชาชนไดส้ ักการะและเป็นการปัดเปา่ ทุกข์ภัย เพื่อใหเ้ ป็นสิริมงคลแกเ่ มอื ง และชาวเมืองปากนำ้ โพ โดยมกี ารแสดงในขบวนแห่บา้ ง เชน่ สิงโต ล่อโก้ว ฯ แต่ด้วยเหตทุ ่กี ารจัดให้มงี านแห่เจ้าพ่อ-เจา้ แม่ นี้อย่ใู นช่วงของเทศกาลตรษุ จนี ซ่งึ เป็น บรรยากาศในช่วงของการเฉลิมฉลอง ดังนน้ั จึงมีการจัดขบวนแสดงตา่ งๆลงไปในขบวนแห่ ในแนวของ ตำนานต่างๆ ในปัจจุบนั องค์เจา้ พ่อ-เจ้าแม่ ท่นี ำมาร่วมในขบวนแห่ ท่ีเรียกวา่ “เจ้าพ่อ-เจ้าแม่ปากนำ้ โพ” หมายถึงองค์เจา้ พ่อ-เจ้าแม่ และเทพเจ้าตา่ ง ภาพที่ 1 อญั เชิญเจ้าพ่อ-เจา้ แม่ จากศาลเจา้ พ่อเทพารักษ์ (ประเพณแี หเ่ จ้าพ่อ-เจา้ แมป่ ากน้ำโพ https://sites.google.com/site/fastivelthailand/home/wathn-thr-mm-phakh- henux/prapheni-hae-cea-phx-cea-mae-pakna-pho สืบคน้ วนั ที่ 7/10/2564)

4 งานประเพณีแหเ่ จ้าพ่อเจา้ แมป่ ากน้ำโพ เป็นประเพณีของชาวไทยเชื้อสายจนี ทอ่ี าศยั อยใู่ น จงั หวัดนครสวรรค์ จดั ข้นึ เป็นประจำทุกปี ในชว่ งเทศกาลตรุษจนี โดยการจดั งานในปจั จุบนั จะจดั งานกลางคนื ถึง 12 คืนดว้ ยกัน ในสมยั เริ่มแรกนน้ั เป็นการนำองคเ์ จ้าพอ่ เจ้าแมแ่ ห่ไปในเสน้ ทางตา่ งๆ ในเมือง เพ่ือใหช้ าวเมอื ง ได้สักการะขอพร ปัดเป่าทุกข์ภัยต่างๆ เป็นสิรมิ งคลแกเ่ มืองนครสวรรค์ และชาวเมอื งปากนำ้ โพ ในช่วงเทศกาลตรุษจีน จงึ ได้อัญเชญิ องค์เจา้ พ่อเจ้าแม่ทกุ องค์ แหท่ างน้ำ แล้วข้ึนบกแหร่ อบตลาดแห่ รอบตลาดปากน้ำโพ จนในปจั จบุ นั เปล่ยี นมาแหท่ างบกเพยี งอยา่ งเดยี ว • รอบกลางคนื ในวนั ชวิ ซา หรือ วันที่ 3 เดอื น 1 ตามปฏิทนิ ของจีน เวลา 18.00-22.00 น. • รอบกลางวนั ในวนั ชวิ ส่ี หรอื วนั ท่ี 4 เดือน 1 ตามปฏิทินของจนี ภาพท่2ี การจดั งานกลางคนื (Medtech THAI STUDIO LAB 249 https://travel.trueid.net/detail/emLz8kQx3rew สืบคน้ วันท่ี 7/10/2564)

5 ภาพที่3 การจัดงานกลางวัน (NICKY1841 https://travel.trueid.net/detail/emLz8kQx3rew สบื คน้ วันท่ี 7/10/2564) เทศกาลตรุษจีน นครสวรรค์ จะทำการแห่ขึน้ ไปทางเหนือทางสถานรี ถไฟ ขบวนแห่จะมเี ฉพาะองค์เจา้ และพะโหลว่ ต่อมา เมือ่ การคมนาคมทางบกสะดวกจงึ ได้อญั เชิญออกแหร่ อบตลาดปากน้ำโพ และไดน้ ำเอาศลิ ปวฒั นธรรม ของชาวไหหนำ คือการเชิดเสือพะโหล่ว สาวงามถือโบ้ยโบ้ (อาวุธเจ้า) ไซกี่ (ธง) และมาร่วมในขบวน จนกระทง่ั ปี พ.ศ. 2460 – 2462 เกิดโรคห่า (อหิวาตกโรค) ระบาด ทำใหป้ ระชาชนล้มตายเป็นจำนวน มาก ด้วยเหตุเพราะการแพทย์ การสาธารณสุข สมัยนั้นยังไม่เจริญเท่าที่ควร ชาวบ้านต้องพึ่งพาหมอ ตามบ้าน หรือชินแสจีน แต่ก็ไม่สามารถยับยั้งโรคระบาดได้ ส่วนใหญ่หันไปพึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซ่ึงในคร้ัง นั้นเจ้าพ่อแควใหญ่ (เจ้าพ่อเทพารักษ์) ได้ประทับทรง ทำพิธีรักษาโรคดว้ ยการเขยี น “ยันต์กระดาษ” หรือเรียกว่า “ฮู้” ให้ติดตัวหรือปิดไว้หน้าบ้าน และได้นำฮู้เผาไฟเพื่อทำน้ำมนต์ให้ประชาชนดื่มกิน และประพรมรอบตลาด บริเวณใดที่ได้ทำพิธีแล้วก็จะใช้ผ้าแดงกัน้ ไวใ้ ห้ประชาชนผ่านไปมาเส้นทางนี้ ได้ เป็นผลให้การระบาดของโรคหมดไป ความศักดิ์สิทธิ์จากปากต่อปากที่เล่าขานและแรงศรัทธา จึง ทำให้มผี ู้คนศรทั ธามากราบไหวเ้ พมิ่ ขึ้นทกุ ปี

6 ภาพที4่ การแหข่ ึน้ ไปทางเหนือทางสถานรี ถไฟ (Admin www.fastbikesthailand.com/image-post?slug=chinese-new-year-in- nakhon-sawan สบื คน้ วันที่ 7/10/2564) ภาพที่5 องคส์ มมตุ เิ จา้ แม่กวนอมิ (ทมี ถ่ายภาพจิตอาสาลูกหลานชาวนครสวรรค์ www.bloggang.com/viewdiary.php?id=ampha093&month=02- 2019&date=21&group=1&gblog=3 สบื ค้นวนั ที่ 7/10/2564)

7 บรรณานกุ รม ตรษุ จนี นครสวรรค์ 2564 เปิดตำนานงานประเพณแี หเ่ จ้าพ่อเจ้าแม่ปากนำ้ โพความศรัทธากว่า 100 ปี. https://travel.trueid.net/detail/emLz8kQx3rew สบื คน้ วนั ท่ี 7 ตุลาคม 2564 เทศกาลตรษุ จนี ...จ.นครสวรรค์. www.fastbikesthailand.com/image-post?slug=chinese- new-year-in-nakhon-sawan สบื ค้นวันท่ี 7 ตลุ าคม 2564 ประเพณีแหเ่ จ้าพ่อ-เจ้าแมป่ ากนำ้ โพ. https://sites.google.com/site/fastivelthailand/home/wathn-thr-mm-phakh- henux/prapheni-hae-cea-phx-cea-mae-pakna-pho สืบค้นวันท่ี 7 ตุลาคม 2564 เยอื นปากนำ้ โพ ดูของดีที่ “นครสวรรค์”. https://mgronline.com/travel/detail/9470000081712 สบื ค้นวันที่ 7 ตลุ าคม 2564

8 ภาคผนวก

9 ประวัตผิ จู้ ัดทำ ชอ่ื -นามสกุล นางสาว อารยา เกษมสวสั ด์ิ ชอ่ื เลน่ ปาลม์ ชนั้ ปวส.1/1เลขท่ี17สาขาถา่ ยภาพและมลั ติมเี ดีย ท่อี ยู่ 91/1 หมู่13 ตำบล วดั ไทรย์ อำเภอเมือง จังหวดั นครสวรรค์ 60000 ประวัติการศกึ ษา สำเรจ็ การศึกษาระดบั ประกาศนียบัตรวชิ าชพี (ปวช.) สาขาถ่ายภาพและวีดีทัศน์ วทิ ยาลยั อาชวี ศกึ ษานครสวรรค์ ปจั จุบันกำลงั ศกึ ษา อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์ ระดับประกาศนยี บัตรชั้นสงู (ปวส.) สาขาถา่ ยภาพและมลั ติมเี ดยี วทิ ยาลยั อาชีวศกึ ษานครสวรรค์ อำเภอเมือง จงั หวัดนครสวรรค์