หน่วยที่ 2 การจัดการสิ่งแวดล้อม

หน่วยที่ 6การจัดการส่ิงแวดล้อม

147 หน่วยท่ี 6 การจดั การส่ิงแวดล้อมหวั ข้อเรื่อง 6.1. ความหมายของการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม 6.2 การแกป้ ัญหาส่ิงแวดลอ้ มโดยการจดั การสาระการเรียนรู้ การเพม่ิ จานวนประชากร และการใชเ้ ทคโนโลยเี พ่ือผลิตสิ่งอานวยความสะดวกใหก้ บัมนุษย์ เป็นสาเหตุสาคญั ที่ทาใหท้ รัพยากรธรรมชาติถูกนามาใชอ้ ยา่ งฟ่ ุมเฟื อย โดยเฉพาะทรัพยากรธรรมชาติที่ใชแ้ ลว้ หมดไป เช่น น้ามนั แก๊สธรรมชาติ และยงั ทาใหม้ ีของเสียตกคา้ งอยใู่ นส่ิงแวดลอ้ ม เกิดมลพิษส่ิงแวดลอ้ ม เช่น มลพษิ ทางน้า มลพษิ ทางอากาศ เป็นตน้ ปัญหาดงั กล่าวจะส่งผลกระทบตอ่ มนุษย์ ในที่สุดการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม ช่วยใหม้ ีการนาทรัพยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ มมาใชอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ และไมเ่ กิดผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดลอ้ มจุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม 1. บอกความหมายการจดั การสิ่งแวดลอ้ มได้ 2. อธิบายการแกป้ ัญหาส่ิงแวดลอ้ มโดยการจดั การได้ 3. บอกมาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ มหรือ ISO 14000 ได้ 4. อธิบายผลิตภณั ฑฉ์ ลากเขียวได้

148หน่วยท่ี 6 การจดั การส่ิงแวดล้อม การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศไทยไดข้ ยายตวั อยา่ งรวดเร็ว ทาใหเ้ กิดผลกระทบต่อสภาพแวดลอ้ มวงกวา้ ง การนาเทคโนโลยมี าใช้ ทาใหท้ รัพยากรถูกนามาใชอ้ ยา่ งรวดเร็ว เช่นทรัพยากรป่ าไม้ ทรัพยากรดิน ทรัพยากรน้า เป็นตน้ และอยใู่ นสภาพเสื่อมโทรมก่อใหเ้ กิดปัญหาส่ิงแวดลอ้ มตามมา ไดแ้ ก่ ปัญหาความเส่ือมโทรมของคุณภาพส่ิงแวดลอ้ มตามธรรมชาติไม่วา่ จะเป็นดิน น้า อากาศ แร่ธาตุ ป่ าไม้ สตั ว์ พืช ทิวทศั น์ ระบบนิเวศทางธรรมชาติตา่ งๆ ตลอดจนปัญหาความเสื่อมโทรมของสภาพแวดลอ้ มที่มนุษยส์ ร้างข้ึนมาดว้ ย ถา้ ไม่มีการจดั การและหาแนวทางแกไ้ ขปัญหาดงั กล่าว ปัญหาส่ิงแวดลอ้ มจะส่งผลกระทบตอ่ ความเป็นอยขู่ องมนุษยม์ ากข้ึน6.1 ความหมายของการจัดการส่ิงแวดล้อม การจดั การสิ่งแวดลอ้ ม หมายถึง กระบวนการจดั การแผนงานหรือกิจกรรมในการจดั สรรการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติหรือส่ิงแวดลอ้ ม เพื่อตอบสนองความตอ้ งการของมนุษย์เพอื่ ใหบ้ รรลุเป้ าหมายสูงสุดของการพฒั นา คือ ความมีเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ สังคม และคุณภาพสิ่งแวดลอ้ ม โดยอาศยั หลกั การในการใชส้ อยทรัพยากรที่ประหยดั ยนื ยาว และก่อใหเ้ กิดความเสียหายต่อสภาพแวดลอ้ มนอ้ ยที่สุดเท่าที่จะทาได้ (ชชั พล ทรงสุนทรวงศ,์ 2546 : 280) การจดั การสิ่งแวดลอ้ ม หมายถึง กระบวนการดาเนินการอยา่ งมีระบบในการจดั การให้ทรัพยากรธรรมชาติสามารถสนองความตอ้ งการของมนุษย์ ดว้ ยการสร้างกลไกควบคุมโดยไม่ก่อใหเ้ กิดผลกระทบต่อระบบสิ่งแวดลอ้ ม เพื่อการมีใชใ้ นอนาคตต่อไป(เกษม จนั ทร์แกว้ , 2547 : 301) สรุปว่า การจัดการสิ่งแวดล้อม หมายถึง การดาเนินการต่อส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งเป็ นระบบและมีประสิทธิภาพในการนาเอาทรัพยากรธรรมชาติมาใชส้ นองความตอ้ งการของมนุษย์ ก่อใหเ้ กิดผลกระทบตอ่ สิ่งแวดลอ้ มนอ้ ยที่สุด เพอ่ื ใหส้ ิ่งแวดลอ้ มสามารถเอ้ืออานวยประโยชน์ต่อมนุษยไ์ ด้ตลอดไปโดยการป้ องกนั การรักษา และแกไ้ ข ปรับปรุง แนวคิดในการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม มีดงั น้ี (ภาณี คูสุวรรณ์, 2551 : 191) 1. การสงวน (Preservation) หมายถึง การธารงไวึ้ ่ึงความสมดุลของธรรมชาติ โดยปล่อยใหท้ รัพยากรและสิ่งแวดลอ้ มมีการเจริญเติบโต และมีความสัมพนั ธ์แบบพ่งึ พาอาศยั ึ่ึงกนั และกนัตามธรรมชาติทุกประการ โดยมนุษยไ์ มค่ วรเขา้ ไปเก่ียวขอ้ ง

149 2. การอนุรักษ์ (Conservation) หมายถึง การดูแล ป้ องกนั รักษา ึ่อมแึม และการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอ้ มเพื่อใหเ้ กิดประโยชน์ตอ่ มนุษยม์ ากที่สุด โดยไมท่ าลายหรือให้เกิดความเสียหายนอ้ ยท่ีสุด นบั วา่ เป็นการรู้จกั ใชท้ รัพยากรอยา่ งชาญฉลาดใหเ้ ป็ นประโยชน์ตอ่สงั คมส่วนรวมมากท่ีสุด และใชไ้ ดเ้ ป็นเวลานานท่ีสุด โดยสูญเสียทรัพยากรนอ้ ยที่สุด และกระจายการใชป้ ระโยชน์ใหท้ ว่ั ถึง 3. การพฒั นา (Development) หมายถึง การปรับปรุง ฟ้ื นฟู บูรณะสิ่งแวดลอ้ มใหม้ ีสภาพที่ดีข้ึน และสามารถนามาใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์ 4. การใช้ประโยชน์ (Utilization) หมายถึง การนาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม มาใชป้ ระโยชนอ์ ยา่ งถูกหลกั วชิ าการ6.2 การแก้ไขปัญหาด้านส่ิงแวดล้อมโดยการจดั การ เป็นแนวทางที่กาลงั ไดร้ ับความสนใจมากเพราะเป็นการผสมผสานองคป์ ระกอบต่างๆ ของกระบวนการมาสู่การดาเนินการอยา่ งมีระบบดงั ต่อไปน้ี 6.2.1 เทคโนโลยสี ะอาด เทคโนโลยสี ะอาด หมายถึง วธิ ีการการผสมผสานการป้ องกนั ปัญหาส่ิงแวดลอ้ มในกระบวนการผลิต ผลิตภณั ฑ์และบริการอยา่ งมีประสิทธิภาพ เพอ่ื ลดความปัญหาที่จะมีผลกระทบตอ่ มนุษยแ์ ละส่ิงแวดลอ้ ม ึ่ึงหน่วยงานและองคก์ รนามาเป็นวธิ ีการช่วยเสริมการจดั การส่ิงแวดลอ้ มเป็นเคร่ืองมือในการสร้างความไดเ้ ปรียบทางธุรกิจ เพราะสามารถลดตน้ ทุนในการผลิต และลดความเสี่ยงท้งั ดา้ นเคร่ืองจกั ร คนงานและผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดลอ้ ม นอกจากน้ียงั เป็ นการเพิ่มประสิทธิภาพในดา้ นการผลิต 6.2.1.1 ประโยชน์ของเทคโนโลยสี ะอาด เทคโนโลยีสะอาดเป็ นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพ ในการสร้างการพฒั นาที่ยงั่ ยืน ทาให้สามารถรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอ้ ม ควบคู่ไปกบั การพฒั นาอุตสาหกรรมของประเทศ ผลของการใช้เทคโนโลยสี ะอาด มีดงั ต่อไปน้ี (1) เป็นวธิ ีการช่วยเสริมการจดั การส่ิงแวดลอ้ มในหน่วยงาน (2) เป็นเครื่องมือสาหรับสร้างความไดเ้ ปรียบทางธุรกิจ (3) ใชว้ ตั ถุดิบและควบคุมกระบวนการผลิตอยา่ งมีประสิทธิภาพ ทาใหข้ องเสียลดนอ้ ยลง (4) ลดตน้ ทุนและลดความเสี่ยงท้งั ดา้ นเครื่องจกั รและคนงานและผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ ม

150 (5) เพม่ิ ประสิทธิภาพในการผลิต (6) สร้างภาพพจนท์ ี่ดีใหก้ บั หน่วยงาน (7) เป็นวธิ ีการที่จะนาไปสู่มาตรฐานระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ISO 14001 6.2.1.2 วธิ ีการของเทคโนโลยสี ะอาด (1) ปรับเปลย่ี นวตั ถุดิบ - ลดหรือยกเลิกการใช้วตั ถุดิบที่เป็ นอนั ตราย เช่น สีที่มีโลหะหนักผสมอยู่ และตวัละลายท่ีมีสารคลอรีนเป็นองคป์ ระกอบ ผลิตภณั ฑ์ และพลงั งานจากการรั่วไหลหรือหกลน้ - ใชว้ ตั ถุดิบที่มีคุณภาพสูง เพ่ือหลีกเล่ียงการเติมสิ่งปนเป้ื อนเขา้ ไปในกระบวนการผลิต - ใชว้ สั ดุที่สามารถนากลบั มาใชใ้ หม่ได้ (2) ปรับปรุงระบบการทางานและระบบการบริหารการจัดการในหน่วยงาน - ลดการสูญเสียของวตั ถุดิบ ผลิตภณั ฑ์ และพลงั งานจากการร่ัวไหลหรือหกลน้ - ติดต้งั อุปกรณ์ เครื่องจกั รในลกั ษณะท่ีจะลดการร่ัวไหล สูญเสีย และปนเป้ื อนในระหวา่ งการผลิตท่ีมีการเคล่ือนยา้ ยขนถ่ายชิ้นส่วนหรือวสั ดุตา่ งๆ - มีถาดรองรับการหยดหรือแผน่ การกระเึ็นของของเหลว - วางแผนการผลิตเพ่อื ช่วยลดความจาเป็นที่ตอ้ งลา้ งเครื่องจกั รหรืออุปกรณ์บอ่ ยๆ - จากดั ขนาดของจานวนการผลิตแต่ละคร้ังใหเ้ หมาะสมเพ่อื ลดปริมาณการเกิดของเสีย - ปรับปรุงระบบบริหารการจดั การดา้ นการจดั เกบ็ วตั ถุดิบ ผลิตภณั ฑ์ เพอื่ หลีกเลี่ยงการเสียหรือหมดอายุ - วางแผนการึ่อมบารุงเครื่องจกั ร อุปกรณ์ เพ่ือหลีกเล่ียงการสูญเสียจากการหยดุึ่อมแึมเคร่ืองจกั รขณะดาเนินการผลิต - ปิ ดไฟเมื่อไม่ใชง้ าน - หลีกเล่ียงการรวมของเสียต่างชนิดเขา้ ดว้ ยกนั (3) นากลบั มาใช้ใหม่ในโรงงาน - นาน้าหล่อเยน็ น้าท่ีใชใ้ นกระบวนการผลิต และตวั ทาละลาย ตลอดจนวสั ดุอื่นๆกลบั มาใชใ้ หมใ่ นโรงงาน - นาพลงั งานความร้อนส่วนเกินหรือเหลือใชก้ ลบั มาใชใ้ หม่ - หาทางนาวตั ถุดิบท่ีไมไ่ ดค้ ุณภาพมาใชป้ ระโยชน์ - หาทางใชป้ ระโยชน์จากสารหรือวสั ดุท่ีปนอยใู่ นของเสีย

151 (4) ปรับเปลย่ี นเทคโนโลยี - เปลี่ยนอุปกรณ์ ตาแหน่งการวางอุปกรณ์ หรือระบบท่อ เพ่ือเพ่มิ ประสิทธิภาพในการเคลื่อนยา้ ยหรือขนถ่ายอุปกรณ์ - ใชร้ ะบบอตั โนมตั ิ หรืออุปกรณ์ควบคุมท่ีช่วยลดผลผลิตที่ดอ้ ยคุณภาพไม่ไดม้ าตรฐาน - ปรับปรุงการดาเนินการผลิต เช่น อตั ราไหล อุณหภมู ิ ความดนั หรือระยะเวลาเพอ่ื เพ่มิประสิทธิภาพการผลิตหรือลดปริมาณของเสีย - ใชส้ ารช่วยเหลือหรือเร่งปฏิกิริยาที่เหมาะสม - ติดต้งั อุปกรณ์การลา้ งแบบสวนกระแส - หลีกเลี่ยงการใชต้ วั ทาละลายโดยติดต้งั อุปกรณ์ทาความสะอาดแบบกล - ติดต้งั มอเตอร์ที่มีประสิทธิภาพและควบคุมความเร็วการหยดุ ของมอเตอร์เพ่ือลดการสิ้นเปลืองพลงั งาน (5) ปรับเปลยี่ นผลติ ภัณฑ์ - ปรับเปล่ียนสูตรของผลิตภณั ฑเ์ พอ่ื ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ มเมื่อผบู้ ริโภคนาไปใช้ใชส้ ารช่วยเหลือ - เพ่มิ อายกุ ารใชง้ านของผลิตภณั ฑ์ - ยกเลิกการใชส้ ่วนหรือองคป์ ระกอบของผลิตภณั ฑท์ ี่ไม่สามารถนากลบั มาใชไ้ ด้ - ออกแบบผลิตภณั ฑท์ ่ีสามารถแยกส่วนได้ ติดต้งั ง่าย ประกอบง่าย และสามารถนากลบั มาใชใ้ หมไ่ ดง้ ่าย - ยกเลิกหีบห่อบรรจุที่ไม่จาเป็น 6.2.2 มาตรฐานการจัดการส่ิงแวดล้อมหรือ ISO 14000 มาตรฐานการจัดการสิ่งแวดล้อมหรือ ISO 14000 คือ มาตรฐานระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม (Environmental Management) ที่องคก์ ารทางธุรกิจอุตสาหกรรมและการบริการตา่ งๆนาไปใชจ้ ดั ระบบการจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ มเพอื่ ใหม้ ีผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ มนอ้ ยที่สุด โดยจะตอ้ งมีการประกาศเป็นนโยบายอยา่ งชดั เจน มีการดาเนินการอยา่ งจริงจงั อยา่ งเป็นข้นั ตอน สามารถตรวจสอบไดแ้ ละตอ้ งเปิ ดเผยนโยบายการจดั การส่ิงแวดลอ้ มต่อสาธารณชนดว้ ย องคก์ ารระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการมาตรฐาน หรือ ISO (International Organization forStandardization) เป็นองคก์ ารที่กาหนดมาตรฐานระบบคุณภาพ ISO 9000 ข้ึนมาเพื่อใหป้ ระเทศสมาชิกใชด้ าเนินงานในองคก์ ารดา้ นธุรกิจอุตสาหกรรมการผลิตและการบริการต่างๆ เพื่อพฒั นาการดาเนินงานใหม้ ีคุณภาพ การที่ธุรกิจอุตสาหกรรมต่างๆ พฒั นามากข้ึนเป็นสาเหตุหน่ึง ของการทาใหเ้ กิดปัญหาส่ิงแวดลอ้ มดา้ นตา่ งๆ มากข้ึน คือ อากาศเป็นพิษ น้าเสีย ดว้ ยเหตุน้ีทางองคก์ ารวา่

152ดว้ ยการมาตรฐานจึงไดก้ าหนดนโยบายเกี่ยวกบั การจดั การส่ิงแวดลอ้ มข้ึนมาควบคุมงานของธุรกิจตา่ งๆ อีกระบบหน่ึง เรียกวา่ มาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม ISO 14000 องคก์ ารระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการมาตรฐาน จดั ทาอนุกรมมาตรฐานการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม “ISO 14000 Series” ข้ึน ISO 14000 เป็นชุดของมาตรฐานประกอบไปดว้ ยมาตรฐานหลายเล่ม เริ่มต้งั แตห่ มายเลข 14001 จนถึง 14100 (ปัจจุบนั ISO กาหนดเลขสาหรับมาตรฐานน้ีไว้100 หมายเลข) โดยแตล่ ะเล่มเป็นเร่ืองของมาตรฐานท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การจดั การส่ิงแวดลอ้ มท้งั สิ้น(ชชั พล ทรงสุนทรวงศ,์ 2546 : 282) ISO 14000 เป็นมาตรการท่ีเกิดจากแนวคิดที่วา่ ธุรกิจและสิ่งแวดลอ้ มเป็นส่ิงท่ีตอ้ งดาเนินการควบคู่กนั ไป เพื่อใหเ้ กิดการพฒั นาธุรกิจแบบยงั่ ยนื ภาคธุรกิจและอุตสาหกรรมที่ถูกระบุวา่ มีส่วนในการสร้างปัญหาต่อสภาพแวดลอ้ ม ธุรกิจเหล่าน้ีจึงถูกควบคุมเก่ียวกบั ระบบการผลิต เพอ่ืตอ้ งการใหม้ ีส่วนรักษาสภาพแวดลอ้ ม นอกจากน้ีระบบธุรกิจการคา้ ของโลกไดใ้ ช้ กลยทุ ธ์ทางดา้ นการจดั การสิ่งแวดลอ้ มมาเป็ นเครื่องกีดกนั ทางการคา้ ระหวา่ งประเทศ คือ ถา้ ประเทศใดผลิตสินคา้และบริการโดยมีระบบการผลิตที่ทาลายสภาพแวดลอ้ ม ก็จะลดปริมาณการึ้ือหรือยกเลิกการคา้ระหวา่ งกนั เป็ นตน้ จากกลยทุ ธ์น้ีเองท่ีประเทศตา่ งๆ ไดน้ าระบบ ISO 14000 ไปใชเ้ พอ่ื ลดปัญหาสภาพแวดลอ้ มในประเทศของตน แมว้ า่ มาตรฐานจะไมไ่ ดบ้ งั คบั ใชก้ ต็ าม 6.2.2.1 ขอบเขตของมาตรฐาน ISO 14000 มาตรฐาน ISO 14000 ที่ทาง ISO กาหนดข้ึนน้นั มีเน้ือหาครอบคลุมการดาเนินการดา้ นส่ิงแวดลอ้ มรวมท้งั หมด 5 เรื่อง คือ (1) ระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม (2) การประเมินผลการดาเนินการดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม (3) การตรวจสอบและบนั ทึกผลมลพิษ (4) การวเิ คราะห์และประเมินวงจรชีวติ ของผลิตภณั ฑ์ (5) การใชฉ้ ลากผลิตภณั ฑเ์ พอื่ ส่ิงแวดลอ้ ม จากเน้ือหาท่ี ISO กาหนดข้ึนน้ี สานกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม (สมอ.) ของไทยไดน้ ามาปรับใชก้ บั องคก์ ารต่างๆ ภายในประเทศ และไดแ้ บ่งกลุ่มจากเน้ือหาท้งั หมดเป็น3 กลุ่ม โดยแต่ละกลุ่มของอนุกรมมาตรฐาน มอก.-ISO 14000 มีรายละเอียดเช่นเดียวกบั ของ ISOดงั ภาพท่ี 6.1 รายละเอียดต่อไปน้ี

153 มาตรฐานระบบ มอก.-ISO 14000 มาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม ท่ีเก่ียวกบั ผลิตภณั ฑ์ มาตรฐาน การตรวจประเมินและวดั ผล มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน การตรวจ การวดั ผล ฉลากผลิตภณั ฑ์ การประเมิน ประเมนิ การปฏิบตั งิ าน เพ่อื สิ่งแวดลอ้ ม วงจรชีวติ ของ ควบคุมมลพษิ ผลิตภณั ฑ์ISO 14001 ISO 14010 ISO 14031 ISO 14020 ISO 14041ISO 14004 ISO 14011 ISO 14021 ISO 14042 ISO 14012 ISO 14022 ISO 14043 ISO 14023 ISO 14044 ISO 14024 ISO / G.64 การกาหนดคุณลกั ษณะ ดา้ นสิ่งแวดลอ้ มในมาตรฐานผลติ ภณั ฑ์ ภาพที่ 6.1 แสดงอนุกรมมาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม มอก.-ISO 14000 (1) มาตรฐานระบบการจัดการส่ิงแวดล้อม (Environmental Management Systems =EMS) เป็นมาตรฐานที่ควบคุมระบบการจดั การสิ่งแวดลอ้ มขององคก์ ารท้งั ดา้ นนโยบาย การวางแผน การปฏิบตั ิตามแผน การตรวจสอบ และการทบทวนปรับปรุงระบบ โดยแบง่ เป็น 1.1 ISO 14001 เป็นขอ้ กาหนดระบบการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม 1.2 ISO 14004 เป็นขอ้ แนะนาดา้ นหลกั การและเทคนิคในการนาระบบไปปฏิบตั ิ

154 (2) มาตรฐานการตรวจประเมนิ และวดั ผล (Evaluation and Auditing) เป็นมาตรฐานท่ีกาหนดวธิ ีการตรวจประเมินดา้ นสิ่งแวดลอ้ มึ่ึงมี 2 ส่วน คือ 2.1 มาตรฐานการตรวจประเมิน (Environmental Auditing = EA) 1. ISO 14010 เป็นหลกั การทวั่ ไปของการตรวจประเมิน 2. ISO 14011 เป็นวธิ ีการตรวจประเมินระบบการจดั การดา้ นส่ิงแวดลอ้ ม 3. ISO 14012 เป็นขอ้ กาหนดคุณสมบตั ิของผตู้ รวจประเมิน 2.2 มาตรฐานการวดั ผลการปฏิบตั ิงานควบคุมมลพิษ (Environmental PerformanceEvaluation = EPE) 1. ISO 14031 เป็นหลกั การทวั่ ไปของการวดั ผลการปฏิบตั ิงานควบคุมมลพษิ (3) มาตรการทเ่ี กย่ี วกบั ผลติ ภณั ฑ์ มี 2 ส่วน คือ 3.1 มาตรฐานฉลากเพ่ือสิ่งแวดลอ้ ม (Environmental Labeling = EL) เป็นมาตรฐานการติดฉลากผลิตภณั ฑท์ ี่มีส่วนช่วยลดผลกระทบตอ่ สิ่งแวดลอ้ ม ไดแ้ ก่ 1. ISO 14020 เป็นหลกั การพ้ืนฐานในการติดฉลากผลิตภณั ฑเ์ พ่ือส่ิงแวดลอ้ ม 2. ISO 14021 เป็นนิยามเก่ียวกบั การใชฉ้ ลากผลิตภณั ฑเ์ พอื่ ส่ิงแวดลอ้ มท่ีผผู้ ลิตรับรองตนเอง 3. ISO 14022 เป็นมาตรฐานวา่ ดว้ ยสญั ลกั ษณ์สาหรับผลิตภณั ฑ์ เพอื่ ส่ิงแวดลอ้ มที่ผผู้ ลิตใชร้ ับรองตนเอง 4. ISO 14023 เป็นขอ้ กาหนดวธิ ีการตรวจสอบ และรับรองฉลากผลิตภณั ฑเ์ พื่อส่ิงแวดลอ้ มที่ผผู้ ลิตติดไว้ 5. ISO 14024 เป็นหลกั การระเบียบปฏิบตั ิ ขอ้ กาหนดและวธิ ีการรับรองผลิตภณั ฑเ์ พอื่ส่ิงแวดลอ้ มของหน่วยรับรอง 3.2 มาตรฐานการประเมินวงจรชีวติ ของผลิตภณั ฑ์ (Life Cycle Assessment = LCA) เป็นมาตรฐานวเิ คราะห์ผลกระทบดา้ นสิ่งแวดลอ้ มของผลิตภณั ฑต์ ้งั แต่ข้นั วตั ถุดิบจนถึงข้นั เลิกใช้ 1. ISO 14040 เป็นหลกั การพ้นื ฐานและกรอบการดาเนินการ 2. ISO 14041 เป็นการรวบรวมขอ้ มูลดา้ นส่ิงแวดลอ้ มตลอดวงจรชีวติ ของผลิตภณั ฑ์ 3. ISO 14042 เป็นการประเมินผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดลอ้ มตลอดวงจรชีวติ ของผลิตภณั ฑ์ 4. ISO 14043 เป็นการแปลผลท่ีไดจ้ ากขอ้ มูล

155 6.2.2.2 หลกั การของ ISO 14000 การที่เร่ืองสิ่งแวดล้อมกลายมาเป็ นเง่ือนไขที่ใช้ในการกีดกนั ทางการค้า จึงกลายเป็ นส่ิงจาเป็ นที่องค์การทุกประเภทโดยเฉพาะธุรกิจอุตสาหกรรมจะตอ้ งมีการจดั ระบบการจดั การสิ่งแวดลอ้ มใหไ้ ดม้ าตรฐาน ึ่ึงการจะดาเนินการใหไ้ ดม้ าตรฐานจะตอ้ งปฏิบตั ิตามหลกั การดงั น้ี (1) การกาหนดนโยบายด้านสิ่งแวดล้อม เก่ียวกบั นโยบายที่ทางองคก์ ารตา่ งๆ จะตอ้ งจดั การเกี่ยวกบั สิ่งแวดลอ้ มน้ีเป็ นหนา้ ท่ีของฝ่ ายบริหารท่ีจะตอ้ งดาเนินการ การกาหนดนโยบายน้นั จะตอ้ งคานึงถึงความเหมาะสมกบั องคก์ าร พิจารณาถึงผลกระทบท่ีจะเกิดข้ึนจากการบริหารขององคก์ ารดว้ ย นอกจากน้ีจะตอ้ งดาเนินการในเรื่องตอ่ ไปน้ี 1.1 ตอ้ งมีความจริงจงั ในการป้ องกนั มลพิษปรับปรุงผลงานการปฏิบตั ิการดา้ นสิ่งแวดลอ้ มใหต้ ่อเน่ือง 1.2 ตอ้ งปฏิบตั ิตามกฎหมายและกฎระเบียบที่เก่ียวขอ้ งต่างๆ 1.3 ตอ้ งกาหนดกรอบหรือขอบเขตการดาเนินงานไวเ้ ป็นลายลกั ษณ์อกั ษร เพื่อสามารถนาไปปฏิบตั ิจริงไดต้ ามวตั ถุประสงคแ์ ละเป้ าหมายท่ีองคก์ ารกาหนดไว้ 1.4 เผยแพร่นโยบายและการดาเนินงาน จะตอ้ งมีการเผยแพร่นโยบายและการดาเนินงานดา้ นส่ิงแวดลอ้ มแก่พนกั งานรวมถึงสาธารณชน ภาพที่ 6.2 หลกั การของระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ISO 14000 ท่ีมา : http://app.tisi.go.th/14000/14000-1t.html (19-02-2553)

156 (2) การวางแผน ในการวางแผนเพื่อสนองนโยบายดา้ นส่ิงแวดลอ้ มขององคก์ ารจะตอ้ งดาเนินการต่อไปน้ี 2.1 ลกั ษณะของปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม องคก์ ารจะตอ้ งมีกระบวนการและปฏิบตั ิตามกระบวนการในการระบุถึงสิ่งท่ีเกี่ยวขอ้ งทางดา้ นสิ่งแวดลอ้ มต่อกิจกรรมการผลิตและการบริการึ่ึงทางองคก์ ารจะตอ้ งควบคุม คาดการณ์ และกาหนดวา่ ส่ิงใดจะเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อส่ิงแวดลอ้ มเพอื่ จะไดท้ ราบถึงลกั ษณะของปัญหา ท้งั น้ีทางองคก์ ารจะตอ้ งจดั ทาขอ้ มูลต่างๆ ใหเ้ ป็นปัจจุบนั 2.2 กฎระเบียบและขอ้ กาหนดทางกฎหมาย องคก์ ารจะตอ้ งกาหนดวธิ ีการบง่ ช้ีขอ้ กาหนดตามกฎหมาย และขอ้ กาหนดอื่นๆ ท่ีทางองคก์ ารจะตอ้ งปฏิบตั ิตามขอ้ ตกลงโดยตรงรวมท้งั กาหนดวธิ ีตามการเปล่ียนแปลงแกไ้ ขขอ้ กฎหมาย และการทาความเขา้ ใจในขอ้ กฎหมาย และขอ้ กาหนดน้นั ดว้ ย 2.3 วตั ถุประสงคแ์ ละเป้ าหมาย ทางองคก์ ารจะตอ้ งกาหนดวตั ถุประสงคท์ ่ีชดั เจน และต้งั เป้ าหมายที่สามารถวดั ผลไดโ้ ดยสอดคลอ้ งกบั นโยบายที่จะแกไ้ ขปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม 2.4 โครงการส่ิงแวดลอ้ ม องคก์ ารตอ้ งจดั ทาโครงการที่เก่ียวขอ้ งกบั ส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งนอ้ ย 1 โครงการ โดยตอ้ งแต่งต้งั ผรู้ ับผดิ ชอบโครงการ กาหนดวธิ ีอีกท้งั ระยะเวลาในการดาเนินการไวใ้ หช้ ดั เจนเพ่อื ใหก้ ารดาเนินงานบรรลุผลสาเร็จ (3) การนาไปปฏบิ ัติ เพ่ือใหไ้ ดโ้ ครงการจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ มขององคก์ ารประสบผลทางองคก์ ารจะตอ้ งดาเนินการตามข้นั ตอนต่อไปน้ี 3.1 การกาหนดโครงสร้างและรับผดิ ชอบโดยองคก์ ารจะตอ้ งกาหนดหนา้ ที่ความรับผดิชอบของบุคลากรใหเ้ ป็นลายลกั ษณ์อกั ษรและชดั เจนโดยมีการประชาสมั พนั ธ์ใหท้ ราบทวั่ กนัเพอ่ื ใหก้ ารบริหารงานเกิดประสิทธิภาพ นอกจากน้ีฝ่ ายบริหารจะตอ้ งจดั หาทรัพยากรท่ีจาเป็นตอ่การปฏิบตั ิงาน ไดแ้ ก่ บุคลากร วสั ดุ-อุปกรณ์ งบประมาณใหเ้ พยี งพอ และตอ้ งคอยควบคุมระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งจริงจงั และต่อเนื่อง 3.2 จดั ฝึกอบรมเพ่ือสร้างจิตสานึกและความสามารถ องคก์ ารจะตอ้ งสร้างความตระหนกั ใหบ้ ุคลากรเห็นความสาคญั และจาเป็นของการฝึ กอบรม โดยส่งเสริมใหบ้ ุคลากรรับการฝึกอบรมเก่ียวกบั การจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ มอยา่ งเหมาะสม 3.3 การประชาสมั พนั ธ์ องคก์ ารจะตอ้ งกาหนดวธิ ีประชาสมั พนั ธ์ท้งั ภายในองคก์ ารและระหวา่ งองคก์ ารอยา่ งมีประสิทธิภาพ 3.4 การจดั ทาเอกสาร องคก์ ารตอ้ งกาหนดวธิ ีควบคุมเอกสารทุกรายการตามท่ีกาหนดไวใ้ นมาตรฐาน ISO 14000 เพื่อใหแ้ น่ใจวา่ เอกสารเหล่าน้นั มีอยใู่ นท่ีที่จดั ไว้ มีการแกไ้ ขปรับปรุง

157ตามกาหนดเวลาหรือเม่ือจาเป็น เอกสารฉบบั ใดที่ใชไ้ ดจ้ ะตอ้ งแจกจ่ายไปยงั บุคคลึ่ึงอยใู่ นสถานที่ตา่ งๆ ท่ีง่ายต่อการศึกษาหรือใชใ้ นการปฏิบตั ิงาน หากเอกสารฉบบั ใดไม่ใชต้ อ้ งกาจดั ทิ้งอยา่ งถูกวธิ ี 3.5 การควบคุมการดาเนินงาน องคก์ ารตอ้ งมุง่ ช้ีวา่ การดาเนินงานและกิจกรรมใดบา้ งเกี่ยวขอ้ งกบั ลกั ษณะปัญหาส่ิงแวดลอ้ มท่ีระบุไวใ้ นนโยบาย วตั ถุประสงค์ และเป้ าหมายโดยทางองคก์ ารตอ้ งกาหนดแผนกิจกรรมและแผนการบารุงรักษาเพอื่ ใหแ้ น่ใจวา่ การปฏิบตั ิงานอยภู่ ายในภาวะที่กาหนด 3.6 การเตรียมพร้อมในสถานการณ์ฉุกเฉิน องคก์ ารตอ้ งวางแผนเตรียมรับสถานการณ์ฉุกเฉินอนั เกิดจากอุบตั ิเหตุต่างๆ (4) การตรวจสอบและแก้ไข มีข้นั ตอนดาเนินการดงั น้ี 4.1 การติดตามและวดั ผล องคก์ ารตอ้ งกาหนดวธิ ีดาเนินการเพอื่ ติดตามและวดั ผลการปฏิบตั ิงานเป็นประจา ณ จุดปฏิบตั ิงานที่สามารถก่อใหเ้ กิดผลกระทบตอ่ สิ่งแวดลอ้ มตอ้ งมีการบนั ทึกผลการปฏิบตั ิงาน เครื่องมือท่ีจะใชว้ ดั ผลทุกประเภทจะตอ้ งมีการทดสอบหรือเพอื่ ตรวจสอบสภาพของเคร่ืองมือ นอกจากน้ีจะตอ้ งกาหนดวธิ ีประเมินผลการปฏิบตั ิงานตามกฎหมายเก่ียวกบัสภาพแวดลอ้ มเป็นระยะ 4.2 การแกไ้ ขขอ้ ผิดพลาด สาหรับการกาหนดวธิ ีคน้ หาสาเหตุของปัญหารวมท้งั แกไ้ ขขอ้ ผดิ พลาด องคก์ ารจะตอ้ งสืบหาขอ้ ผดิ พลาดน้นั มีการกาหนดวธิ ีแกไ้ ขแลว้ ลงมือปฏิบตั ิ โดยจะตอ้ งกาหนดวธิ ีควบคุมเพื่อป้ องกนั การเกิดึ้า และเมื่อแกไ้ ขแลว้ จะตอ้ งมีการบนั ทึกการเปลี่ยนแปลงไวด้ ว้ ย 4.3 การบนั ทึกผล องคก์ ารตอ้ งกาหนดวธิ ีบนั ทึกผลการฝึกอบรม การตรวจติดตามการทบทวน วธิ ีการเก็บรักษา การทาลาย ท้งั น้ีเพอื่ ง่ายตอ่ การตรวจสอบกลบั 4.4 การตรวจติดตามระบบการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม องคก์ ารตอ้ งจดั ทาโครงการและวธิ ีการติดตามระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ มตามช่วงเวลาที่กาหนดอยา่ งสม่าเสมอ เพ่ือตรวจสอบวา่เป็นไปตามแผน และตามขอ้ กาหนดของมาตรฐานการจดั การส่ิงแวดลอ้ มตามช่วงเวลาที่กาหนดอยา่ งสม่าเสมอ เพ่ือตรวจสอบวา่ เป็นไปตามแผน และตามขอ้ กาหนดของมาตรฐานการจดั การสิ่งแวดลอ้ มหรือไม่ 4.5 การทบทวน การทบทวนการจดั การสิ่งแวดลอ้ มเป็นหนา้ ที่ของผบู้ ริหารระดบั สูงึ่ึงจะตอ้ งกระทาเป็นระยะๆ ท้งั น้ีเพ่ือสร้างความมน่ั ใจวา่ ระบบน้นั ไดท้ าใหเ้ กิดการปรับปรุงอยา่ งต่อเน่ือง

158 6.2.2.3 การนา ISO 14000 มาใช้ องคก์ ารต่างๆ จะนาระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ มมาใชใ้ นกระบวนการผลิตของตนน้นั ตอ้ งมีข้นั ตอนดาเนินการดงั น้ี (1) การตรวจประเมินระบบการจัดการด้านส่ิงแวดล้อม ทางองคก์ ารจะตอ้ งระบุถึงข้นั ตอนต่างๆ ของกิจกรรมทุกประเภทภายในองคก์ ารที่มีความสัมพนั ธ์หรือเกี่ยวขอ้ งกนั ท้งั น้ีเพื่อจะได้ตรวจประเมินระบบการจดั การทุกข้นั ตอนไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ (2) การวางแผนงาน เป็นการเปิ ดโอกาสใหม้ ีการติดตามผลการประกอบการท่ีมีผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ มอยา่ งต่อเนื่อง รวมท้งั มีการรายงานผล มีการทบทวนในส่วนที่เก่ียวขอ้ งกบั เป้ าหมายและวตั ถุประสงคท์ ี่วางไว้ (3) การทบทวนองค์การ เป็นการตรวจประเมินโครงสร้างขององคก์ ารอีกท้งั กาหนดหนา้ ท่ีความรับผดิ ชอบ รวมถึงการทบทวนโครงสร้างและบทบาทการจดั การท่ีเป็ นทางการ การเชื่อมโยงระหวา่ งหน่วยงานตา่ งๆ (4) การจัดทานโยบายด้านส่ิงแวดล้อม จะตอ้ งมีการจดั ทานโยบายส่ิงแวดลอ้ มข้ึนเพ่อืดาเนินการภายในองคก์ าร ท้งั น้ีสมาชิกขององคก์ ารทุกคนจะตอ้ งมีความรู้และเขา้ ใจนโยบายน้ีอยา่ งชดั เจน เพอ่ื การนาไปปฏิบตั ิจริงได้ (5) ข้อกาหนดด้านสิ่งแวดล้อม เป็นการเปลี่ยนแปลงนโยบาย ใหเ้ ป็นขอ้ กาหนดเพ่ือทุกฝ่ ายจะไดป้ ฏิบตั ิตามขอ้ กาหนดน้นั ใหถ้ ูกตอ้ ง ท้งั น้ีขอ้ กาหนดท่ีต้งั ข้ึนตอ้ งต้งั อยบู่ นพ้นื ฐานของวตั ถุประสงคด์ า้ นสิ่งแวดลอ้ ม (6) โครงการเพอื่ บรรลุข้อกาหนด เป็นการจดั ทาโครงการภาคปฏิบตั ิจากขอ้ กาหนดต่างๆึ่ึงอาจจะเป็นโครงการในหลายลกั ษณะ เช่น - โครงการบริหารคุณภาพทวั่ ไปท้งั องคก์ าร - โครงการบริหารขอ้ มูลขา่ วสาร - โครงการส่ือสารอยา่ งมีประสิทธิภาพ - โครงการกาหนดระเบียบการจดั การดา้ นการออกแบบผลิตภณั ฑ์ (7) การฝึ กอบรม ทางองคก์ ารจะตอ้ งสนบั สนุนและส่งเสริมใหบ้ ุคลากรขององคก์ ารเขา้ รับการฝึกอบรม เพื่อเพม่ิ พนู ความรู้ความสามารถ และสร้างจิตสานึกในการดาเนินการเพอื่ รักษาสภาพแวดลอ้ มอยา่ งจริงจงั (8) การตรวจวดั และการปรับปรุงแก้ไข เป็นข้นั ตอนสาคญั ท่ีจะช่วยใหอ้ งคก์ ารสามารถนาข้นั ตอนของระบบการจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม มารวมกบั ข้นั ตอนการปฏิบตั ิงานภายในองคก์ ารเพ่ือจะทาใหก้ ารตรวจประเมินองคก์ ารเกิดความน่าเชื่อถือ ทาใหท้ ราบผลท่ีชดั เจนสามารถปรับปรุง

159แกไ้ ขไดถ้ ูกวธิ ี และเป็นการตรวจวดั งานไดท้ ้งั ระบบ การแกไ้ ขกจ็ ะทากนั ท้งั ระบบ เพือ่ ใหเ้ กิดประสิทธิภาพอยา่ งแทจ้ ริง ท้งั น้ีเพราะการจดั ทาโครงการสิ่งแวดลอ้ มขององคก์ ารจะไม่สามารถดาเนินการได้ หากหน่วยงานหรือฝ่ ายอื่นไมเ่ ขา้ มาเก่ียวขอ้ งดว้ ย 6.2.2.4 ประโยชน์ของ ISO 14000 องคก์ ารต่างๆ ท่ีสมคั รใจนาระบบ ISO 14000 มาใช้ เพ่ือใหม้ ีการปรับปรุงส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งตอ่ เน่ืองในการผลิตสินคา้ หรือบริการของตนเอง ึ่ึงปัญหาดา้ นส่ิงแวดลอ้ มท่ีองคก์ ารต่างๆ จะตอ้ งดาเนินการจดั การ ดงั ต่อไปน้ี - การปล่อยของเสียลงสู่น้า อากาศและดิน - การจดั การของเสียท่ีเกิดจากการใชพ้ ลงั งาน เช่น ไฟฟ้ า น้ามนั และเช้ือเพลิงอ่ืนๆ - การเกบ็ และจดั การเก่ียวกบั วตั ถุอนั ตราย - การทาลายโอโึน - การใชท้ รัพยากรธรรมชาติท่ีมีอยอู่ ยา่ งจากดั เพ่ือใหเ้ กิดประโยชนส์ ูงสุด เม่ือองคก์ ารใดสามารถจดั การกบั ปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม กส็ ามารถท่ีจะเสนอใหส้ านกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑ์อุตสาหกรรม และสถาบนั สิ่งแวดลอ้ มไทยพิจารณาเพือ่ ขอใบรับรองISO 14000 สาหรับประชาสัมพนั ธ์องคก์ าร ึ่ึงการไดร้ ับการรับรองน้นั นบั วนั จะมีความสาคญั มากข้ึน โดยเฉพาะสาหรับผผู้ ลิตสินคา้ เพือ่ การส่งออกเพราะปัจจุบนั มีหลายประเทศในทวปี ยโุ รปและอเมริกาใหค้ วามสนใจเกี่ยวกบั ปัญหาส่ิงแวดลอ้ มมากข้ึน โดยมีเง่ือนไขสาคญั ในการพิจารณาึ้ือสินคา้ นอกจากมาตรฐานของสินคา้ โดยทวั่ ไปแลว้ สินคา้ น้นั จะตอ้ งมาจากขบวนการผลิตท่ีไมม่ ีผลกระทบใดๆ ต่อสิ่งแวดลอ้ ม ดงั น้นั ประโยชนท์ ี่สาคญั ของการรับการรับรอง ISO 14000 มีอีกหลายประการ ึ่ึงจะสร้างประโยชนต์ ่อองคก์ าร ดงั ต่อไปน้ี (1) เป็ นการส่งเสริมการอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม และบริหารงานด้านสิ่งแวดล้อมไดอ้ ย่างมีระบบ ถ้าทุกประเทศ ทุกองค์กรการผลิตต่างร่วมมือกันแก้ไขปัญหาดังกล่าวย่อมส่งผลให้สภาพแวดลอ้ มโดยรวมของแต่ละประเทศ และต่อโลกดีข้ึน ึ่ึงจะเป็ นผลโดยตรงต่อการดารงชีวิตของมนุษยเ์ อง (2) เกดิ สภาพแวดล้อมการทางานทด่ี ี รวมท้งั มีการป้ องกนั กรณีที่มีอุบตั ิเหตุเกิดข้ึน (3) สร้างโอกาสแข่งขันทางการค้า โดยเฉพาะการคา้ ระหวา่ งประเทศกบั กลุ่มประเทศในภูมิภาคตา่ งๆ

160 (4) สร้างความก้าวหน้าให้กบั องค์การ เมื่อมีการนา ISO 14000 ไปใชย้ อ่ มหมายถึง มีการเปลี่ยนแปลงและพฒั นาภายในองคก์ าร โดยมีการปรับปรุงเทคโนโลยแี ละกระบวนการผลิตใหม้ ีประสิทธิภาพ ึ่ึงเท่ากบั เป็นการสร้างความกา้ วหนา้ ใหม้ ีมากข้ึน (5) ช่วยให้ผ้ปู ระกอบการลดภาระค่าใช้จ่าย เมื่อองคก์ ารนาระบบการจดั การดา้ นส่ิงแวดลอ้ มไปใช้ จะทาใหล้ ดปัญหามลพิษดา้ นส่ิงแวดลอ้ มลง ทาใหอ้ งคก์ ารไมต่ อ้ งเสียคา่ ใชจ้ า่ ยในการกาจดั มลพิษ เช่น ไม่ตอ้ งสร้างเคร่ืองบาบดั น้าเสีย ไม่ตอ้ งสร้างเตาเผาขยะ เป็นตน้ (6) เกดิ ภาพลกั ษณ์ทดี่ ีให้กบั องค์การ สังคมจะยอมรับองคก์ ารท่ีรักษาสภาพแวดลอ้ มเพราะมนั่ ใจไดว้ า่ ไมไ่ ดเ้ ป็ นแหล่งสร้างปัญหาใหก้ บั สังคม ไมท่ าใหป้ ระชาชนเดือดร้อน (7) ลดปัญหาความขัดแย้งทางการค้าระหว่างประเทศ การที่บางประเทศใชข้ อ้ อา้ งเก่ียวกบัการผลิตท่ีทาลายสภาพแวดลอ้ มของบางประเทศมาเป็ นขอ้ อา้ งไม่ึ้ือสินคา้ เป็นสาเหตุหน่ึงของความขดั แยง้ ระหวา่ งประเทศ ถา้ ทุกประเทศมีระบบการผลิตท่ีรักษาส่ิงแวดลอ้ มยอ่ มลดปัญหาขดั แยง้ ลงได้ 6.2.2.5 ผลติ ภัณฑ์ฉลากเขียว ในบรรดามาตรฐานต่างๆ ของมาตรฐาน ISO 14000 น้นั มาตรฐานฉลากเพื่อสิ่งแวดลอ้ มเป็นมาตรฐานที่หลายประเทศ ไดด้ าเนินการมาก่อนหนา้ ท่ีจะมีการประกาศใชม้ าตรฐาน ISO 14000อยา่ งเป็นทางการ สาหรับประเทศไทยกด็ าเนินการภายใตช้ ื่อวา่ โครงการฉลากเขยี ว โครงการฉลากเขียวของประเทศไทยเป็นการออกฉลากใหก้ บั ผลิตภณั ฑเ์ พือ่ รับรองวา่ ได้ผา่ นการตรวจประเมินและตรวจสอบแลว้ วา่ ไดม้ าตรฐานท้งั ทางดา้ นส่ิงแวดลอ้ มและคุณภาพ ึ่ึงหมายความวา่ เป็นผลิตภณั ฑท์ ี่ผา่ นวธิ ีการหรือข้นั ตอนการผลิตท่ีใชท้ รัพยากรอยา่ งมีประสิทธิภาพสูงสุด และก่อใหเ้ กิดมลพิษนอ้ ยท่ีสุดเมื่อเทียบกบั ผลิตภณั ฑใ์ นกลุ่มเดียวกนั ผลิตภณั ฑ์ที่จะไดร้ ับเคร่ืองหมายฉลากเขียว หมายถึงสินคา้ และบริการหลายประเภท ยกเวน้ ยา เครื่องดื่ม อาหารเน่ืองจากผลิตภณั ฑ์ 3 ประเภทน้ีมีความสาคญั เก่ียวขอ้ งกบั สุขภาพและความปลอดภยั ในการบริโภค โครงการฉลากเขียวอาจจดั อยใู่ นฉลากผลิตภณั ฑเ์ พ่อื ส่ิงแวดลอ้ ม โดยใหเ้ ป็นไปตามความสมคั รใจของผผู้ ลิต ผจู้ ดั จาหน่าย หรือผใู้ หบ้ ริการที่ตอ้ งการแสดงความรับผดิ ชอบต่อสิ่งแวดลอ้ มเป็นการกระตุน้ ใหก้ ลุ่มผผู้ ลิตหนั มาใชเ้ ทคโนโลยที ่ีสะอาด เพื่อผลิตภณั ฑท์ ี่มีผลกระทบต่อส่ิงแวดลอ้ มนอ้ ยลง ใหร้ ัฐบาลและเอกชนร่วมมือกนั ฟ้ื นฟูรักษาสิ่งแวดลอ้ ม ลดปัญหามลภาวะดว้ ยการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภค ดว้ ยการปลูกจิตสานึกทางดา้ นส่ิงแวดลอ้ มใหผ้ บู้ ริโภค โดยการแนะนาผลิตภณั ฑท์ ี่มีผลกระทบตอ่ สิ่งแวดลอ้ มนอ้ ยและกระตุน้ ใหม้ ีการบริโภคผลิตภณั ฑ์ดงั กล่าวมากข้ึน

161 ภาพท่ี 6.3 สญั ลกั ษณ์ฉลากเขียว ที่มา : http://www.vcharkarn.com/varticle/40815 (19-02-2553) ฉลากเขียวเป็นเครื่องหมายที่ส่ือถึงความเป็ นหน่ึงเดียวกนั ของมนุษย์ (รูปหนา้ เด็กกาลงั ยมิ้ )สัตว์ (รูปนก) ส่ิงแวดลอ้ ม (รูปตน้ ไม)้ และโลก การช่วยกนั อนุรักษส์ ิ่งแวดลอ้ มในวนั น้ีเท่ากบั ช่วยใหเ้ ราอยดู่ ว้ ยกนั ในโลกอยา่ งมีความสุขตลอดไป หน่วยงานที่รับผดิ ชอบดาเนินการเรื่องฉลากเขียว ไดแ้ ก่ (1) สานกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม (2) สถาบนั สิ่งแวดลอ้ มไทย การคดั เลือกผลิตภณั ฑเ์ พ่ือใชฉ้ ลากเขียวน้นั มีหลกั การสาคญั คือ (1) เป็นผลิตภณั ฑท์ ่ีใชเ้ พ่อื อุปโภคบริโภคทว่ั ไปในชีวติ ประจาวนั (2) คานึงถึงผลกระทบของผลิตภณั ฑท์ ี่มีต่อสิ่งแวดลอ้ ม รวมท้งั คุณประโยชน์ทางส่ิงแวดลอ้ มที่ไดร้ ับเม่ือผลิตภณั ฑน์ ้นั ถูกจาหน่ายออกสู่ตลาด (3) วธิ ีการตรวจสอบตอ้ งไมย่ งุ่ ยากหรือเสียคา่ ใชจ้ า่ ยในการประเมินคุณภาพของผลิตภณั ฑต์ ามขอ้ กาหนดทางสิ่งแวดลอ้ มเกินไป (4) ตอ้ งเป็นผลิตภณั ฑท์ ่ีผผู้ ลิตมีทางเลือกอื่นในการผลิตท่ีทาใหเ้ กิดผลกระทบต่อสิ่งแวดลอ้ มนอ้ ยกวา่ สินคา้ ท่ีไดร้ ับฉลากเขียวน้นั จะตอ้ งผา่ นการประเมิน ผลกระทบแบบครบวงจรต้งั แต่กระบวนการผลิต การขนส่ง การใชง้ าน จนถึงการกาจดั เม่ือสินคา้ หมดอายุ ท้งั น้ีการขอฉลากเขียวน้นั ผผู้ ลิต ผจู้ าหน่าย หรือผใู้ หบ้ ริการสามารถขอรับการรับรอง เพื่อนาไปใชใ้ นการโฆษณาและติดท่ีตวั ผลิตภณั ฑไ์ ด้ ตวั อยา่ งผลิตภณั ฑท์ ่ีอยใู่ นโครงการฉลากเขียว

162- กระดาษรีไึเคิล (กระดาษพิมพ์ เขียน และกระดาษอนามยั )- ผลิตภณั ฑส์ าเร็จรูปที่แปรรูปจากพลาสติกที่ใชแ้ ลว้ แปรรูปกลบั มาใชใ้ หม่- หลอดฟลูออเรสเึนึ์ประหยดั พลงั งานไฟฟ้ า- ตเู้ ยน็ ประหยดั พลงั งาน- สีอิมลั ชนั สูตรไมผ่ สมสารตะกวั่ และสารปรอท- เครื่องสุขภณั ฑป์ ระหยดั น้า- เคร่ืองปรับอากาศประหยดั พลงั งานไฟฟ้ า- ถ่านไฟฉายสูตรไม่ผสมสารปรอท- สารึกั ฟอกท่ีไม่ทาลายส่ิงแวดลอ้ ม - สเปรยไ์ ม่มีแกส๊ ึีเอฟึี - ฉนวนกนั ความร้อน - ผลิตภณั ฑท์ าจากผา้ ไมฟ่ อกยอ้ ม - วสั ดุก่อสร้างทดแทนไม้ ภาพท่ี 6.4 ผลิตภณั ฑฉ์ ลากเขียว ท่ีมา : http://local.environnet.in.th/friendly2.php?id=147 (19-02-2553)

163สรุป การแกไ้ ขปัญหาส่ิงแวดลอ้ มโดยการจดั การ เป็ นแนวทางแกไ้ ขปัญหาสิ่งแวดลอ้ มที่ผสมผสานองค์ประกอบต่างๆ ของกระบวนการมาสู่การดาเนินการอยา่ งมีระบบ แนวคิดในการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม มีดงั น้ี การสงวน การอนุรักษ์ การพฒั นา และการใชป้ ระโยชน์ มาตรฐานการจดั การส่ิงแวดลอ้ มหรือ ISO 14000 คือ มาตรฐานระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ท่ีองคก์ ารทางธุรกิจอุตสาหกรรมและการบริการตา่ งๆ นาไปใชจ้ ดั ระบบการจดั การดา้ นสิ่งแวดลอ้ มเพื่อใหม้ ีผลกระทบต่อส่ิงแวดลอ้ มนอ้ ยท่ีสุด มาตรฐาน ISO 14000 ท่ีทาง ISOกาหนดข้ึนน้นั มีเน้ือหาครอบคลุมการดาเนินการดา้ นส่ิงแวดลอ้ มรวมท้งั หมด 5 เร่ือง คือ กระบวนการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม การประเมินผลการดาเนินการดา้ นส่ิงแวดลอ้ ม การตรวจสอบและบนั ทึกผลมลพษิ การวเิ คราะห์และประเมินวงจรชีวิตของผลิตภณั ฑ์และการใชฉ้ ลากผลิตภณั ฑเ์ พอ่ืสิ่งแวดลอ้ ม ผลิตภณั ฑฉ์ ลากเขียว เป็นการออกฉลากใหก้ บั ผลิตภณั ฑเ์ พอ่ื รับรองวา่ ไดผ้ า่ นการตรวจประเมินและตรวจสอบแลว้ วา่ ไดม้ าตรฐานท้งั ทางดา้ นสิ่งแวดลอ้ มและคุณภาพ ึ่ึงหมายความวา่เป็นผลิตภณั ฑท์ ่ีผา่ นวธิ ีการหรือข้นั ตอนการผลิตที่ใชท้ รัพยากรอยา่ งมีประสิทธิภาพสูงสุด และก่อใหเ้ กิดมลพษิ นอ้ ยที่สุดเมื่อเทียบกบั ผลิตภณั ฑใ์ นกลุ่มเดียวกนั ผลิตภณั ฑท์ ่ีจะไดร้ ับเครื่องหมายฉลากเขียว หมายถึงสินคา้ และบริการหลายประเภท ยกเวน้ ยา เครื่องดื่ม อาหาร เน่ืองจากผลิตภณั ฑ์3 ประเภทน้ีมีความสาคญั เกี่ยวขอ้ งกบั สุขภาพและความปลอดภยั ในการบริโภค

164 แบบฝึ กหดั หน่วยท่ี 6 การจัดการส่ิงแวดล้อมจงตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ถูกต้อง1.จงอธิบายความหมายของมาตรฐานการจดั การส่ิงแวดลอ้ มหรือ ISO 14000ตอบ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................2.จงอธิบายความหมายการจดั การสิ่งแวดลอ้ มมาพอเขา้ ใจตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. จงบอกแนวคิดในการจดั การสิ่งแวดลอ้ มมาใหค้ รบท้งั 4 ขอ้ตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. การแกไ้ ขปัญหาส่ิงแวดลอ้ มโดยการจดั การทาไดก้ ่ีแนวทาง อะไรบา้ งตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5. เพราะเหตุใดปัจจุบนั ปัญหาส่ิงแวดลอ้ มจึงทวคี วามรุนแรงข้ึนอยา่ งรวดเร็วตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................6. จงบอกความหมายของคาวา่ เทคโนโลยสี ะอาดตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1657. หน่วยงานใดที่รับผดิ ชอบเรื่องฉลากเขียวตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................8. จงบอกประโยชน์ของเทคโนโลยสี ะอาดตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................9. จงบอกข้นั ตอนการนา ISO 14000 มาใชใ้ หค้ รบท้งั 8 ข้นั ตอนตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................10. ขอบเขตการดาเนินการดา้ นสิ่งแวดลอ้ มของ ISO 14000 มีกี่เร่ือง อะไรบา้ งตอบ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

166 ใบงานท่ี 6.1 การจัดการสิ่งแวดล้อมเร่ือง การจดั การปัญหาสิ่งแวดลอ้ มในชุมชนจุดประสงค์ 1. ระบุปัญหาเก่ียวกบั ส่ิงแวดลอ้ มที่พบในชุมชนท่ีนกั เรียนอาศยั อยไู่ ดอ้ ยา่ งนอ้ ย 1 ปัญหา 2. อธิบายสาเหตุของปัญหาได้ 3. เสนอแนะแนวทางในการแกป้ ัญหาสิ่งแวดลอ้ มได้คาชี้แจง 1. ใหน้ กั เรียนแบ่งเป็นกลุ่มๆ ละ 4 - 7 คน 2. ให้แต่ละกลุ่มวิเคราะห์ปัญหาท่ีเกิดข้ึนในชุมชนที่นักเรียนอาศยั อยู่ แลว้ เลือกมาศึกษาปัญหา 1 ปัญหา โดยไมใ่ หึ้ ้ากบั กลุ่มอ่ืน เช่น 2.1 ปัญหาน้าท่วมขงั ในชุมชน 2.2 ปัญหาเรื่องขยะมลู ฝอย 2.3 ปัญหาการใชท้ ่ีดินเพอ่ื การเกษตร 2.4 ปัญหาการตดั ไมท้ าลายป่ า 2.5 ปัญหาการปล่อยน้าเสียทิ้งจากโรงงานอุตสาหกรรม 2.6 ปัญหาการปล่อยควนั พษิ และกล่ินจากโรงงานอุตสาหกรรม 2.7 ปัญหาอ่ืนๆ 3. ใหแ้ ตล่ ะกลุ่มวางแผนร่วมกนั ในการดาเนินการ มีข้นั ตอนของการวางแผนดงั น้ี 3.1 ศึกษาปัญหาวา่ คืออะไร 3.2 ศึกษาสาเหตุของปัญหาวา่ เกิดจากอะไรบา้ ง 3.3 ศึกษาคน้ ควา้ ทางเลือกตา่ งๆ ในการแกป้ ัญหาน้นั ๆ 3.4 เลือกแนวทางในการแกป้ ัญหาใหเ้ หมาะสมและปฏิบตั ิไดใ้ นระดบั ชุมชน 4. บนั ทึกขอ้ มูลลงในแบบฟอร์มที่กาหนดให้ 5. นาผลที่ไดจ้ ากการแกป้ ัญหามาอภิปรายร่วมกนั ในช้นั เรียน และเผยแพร่โดยการจดัป้ ายนิเทศหรือนิทรรศการ

167 ตวั อย่างแบบฟอร์มกจิ กรรมการจัดการปัญหาส่ิงแวดล้อมในชุมชนโครงการเร่ือง....................................................................................................................................... 1. ปัญหา............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2. ที่มาของปัญหา............................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ขอ้ มลู ที่ใชใ้ นการแกป้ ัญหา............................................................................................................................................................................................................................................................ 4. แนวทางการแกป้ ัญหา................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 5. การแกป้ ัญหา..................................................................................................................... 6. ผลการแกป้ ัญหาและขอ้ เสนอแนะ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

168 แบบประเมนิ ผลตนเองหลงั การเรียนรู้ หน่วยท่ี 6 เรื่อง การจัดการสิ่งแวดล้อม จานวนข้อสอบ 10 ข้อ คะแนนเตม็ 10 คะแนน เวลา 10 นาที----------------------------------------------------------------------------------------------------------------คาสั่ง จงพจิ ารณาเลือกคาตอบที่ถูกตอ้ งเพียงขอ้ เดียวและทาเครื่องหมาย X ลงในกระดาษคาตอบ1. ตามความคิดของนกั วทิ ยาศาสตร์ ขอ้ ใดคือสาเหตุหลกั ของปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม ก. การใชส้ ารเคมีในการเกษตร ข. ความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ค. การเปลี่ยนแปลงของภมู ิอากาศ ง. ความเจริญกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยี2. ขอ้ ใดถือเป็นยคุ แรกท่ีเป็นจุดเร่ิมตน้ ของการเปล่ียนแปลงทางสิ่งแวดลอ้ มมากที่สุด ก. ยคุ ก่อนประวตั ิศาสตร์ ข. ยคุ ปฏิวตั ิอุตสาหกรรม ค. ยคุ ปัจจุบนั ง. ยคุ เทคโนโลยี3. ISO 14000 เก่ียวขอ้ งกบั เรื่องใด ก. ผลิตภณั ฑ์ ข. กิจการทหาร ค. สิ่งแวดลอ้ ม ง. การศึกษา4. ขอ้ ใดไม่ใช่การอนุรักษท์ รัพยากรและสิ่งแวดลอ้ ม ก. เกษมสุขเขา้ ร่วมโครงการปลูกป่ า ข. สุนทรจดั ทาโครงการหนงั สือมือสอง ค. วนั ชยั นาไมส้ กั เก่าท่ีเหลือใชม้ าเป็นฟื นในการหุงตม้ อาหาร ง. กองลูกเสือวสิ ามญั ช่วยกนั พฒั นาป่ าชุมชน5. หน่วยงานใดของไทยท่ีเป็นสมาชิก ISO ก. กระทรวงวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ข. กระทรวงอุตสาหกรรม ค. สานกั งานคณะกรรมการส่ิงแวดลอ้ ม ง. สานกั งานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม

1696. การปลูกป่ าในเขตพ้ืนที่เส่ือมโทรม เป็นการจดั การส่ิงแวดลอ้ มโดยใชแ้ นวคิดใด ก. การสงวน ข. การอนุรักษ์ ค. การพฒั นา ง. การใชป้ ระโยชน์7. หน่วยงานใดท่ีเป็นผกู้ าหนดมาตรฐาน ISO ข้ึนเป็นมาตรฐานสากล ก. องคก์ ารการคา้ โลก ข. องคก์ ารสหประชาชาติ ค. องคก์ ารวา่ ดว้ ยการอุตสาหกรรม ง. องคก์ ารระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการมาตรฐาน8. ผลิตภณั ฑใ์ ดที่จะไดร้ ับฉลากเขียว ก. ผลิตภณั ฑท์ ่ีใชว้ ตั ถุดิบจากธรรมชาติ ข. ผลิตภณั ฑท์ ่ีมีระบบการผลิตไมท่ าลายส่ิงแวดลอ้ ม ค. ผลิตภณั ฑท์ ่ีผลิตเพือ่ การบริโภคเท่าน้นั ง. ผลิตภณั ฑท์ ่ีไม่ใชเ้ ทคโนโลยใี นการผลิต9. มาตรฐาน ISO 14012 เกี่ยวขอ้ งกบั เรื่องใด ก. เป็นหลกั การทว่ั ไปของการตรวจประเมิน ข. เป็นวธิ ีการตรวจประเมินระบบการจดั การสิ่งแวดลอ้ ม ค. เป็นขอ้ กาหนดระบบการจดั การส่ิงแวดลอ้ ม ง. เป็นขอ้ กาหนดคุณสมบตั ิของผตู้ รวจประเมิน10. ขอ้ ใดไม่ใช่หนา้ ที่ของ ISO ก. จดั ต้งั และพฒั นาระบบมาตรฐานสากล ข. ผลิตและจาหน่ายสินคา้ ท่ีมีคุณภาพ ค. ส่งเสริมการแลกเปล่ียนความรู้เทคโนโลยี ง. ออกมาตรฐานสากลระหวา่ งประเทศ