บทสรุปผู้บริหาร โครงการวิจัย การสังเคราะห์วิธีการสอนและรูปแบบการใช้เครื่องมือเพื่อการเรียนรู้ในรายวิชาออนไลน์

บทสรุปผู้บริหาร โครงการวิจัย การสังเคราะห์วิธีการสอน และรูปแบบการใช้เครื่องมือเพื่ อการเรียนรู้ในรายวิชา ออนไลน์แบบเปิดเพื่ อมวลชนเพื่ อเป็นแนวทาง การจัดการศึกษาในระบบ Thai MOOC (A Synthesis on Pedagogies and Tools for Learning in MOOCs: Guidelines for Collaborative and Self-paced Learning on Thai MOOC Platform) โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ปราวีณยา สุวรรณณัฐโชติ



บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร โครงการวิจัย การสงั เคราะหว์ ธิ ีการสอนและรูปแบบการใช้เคร่ืองมือเพ่ือการเรยี นรู้ในรายวชิ าออนไลน์ แบบเปิดเพ่ือมวลชนเพ่ือเป็นแนวทางการจดั การศึกษาในระบบ Thai MOOC (A Synthesis on Pedagogies and Tools for Learning in MOOCs: Guidelines for Collaborative and Self-paced Learning on Thai MOOC Platform) นกั วจิ ยั รองศาสตราจารย์ ดร.ปราวณี ยา สวุ รรณณฐั โชติ สงิ หาคม 2563 ปัจจบุ ันโครงการ Thai MOOC เปน็ โครงการสำคัญของการขับเคลื่อนตามแผนพัฒนาดิจทิ ัลเพ่ือเศรษฐกิจ และสังคม ระยะ 5 ปี (พ.ศ.2560-2564) ยุทธศาสตร์ที่ 3 สร้างสังคมคุณภาพด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล และแผน ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ.2561-2580) ยุทธศาสตร์ชาติด้านที่ 3 การพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพทรัพยากร มนุษย์ ดังนั้นจำเปน็ ต้องพิจารณาคุณภาพของการพฒั นาบทเรยี นออนไลน์แบบเปิดเพือ่ มวลชนให้เกิดการพัฒนาท่ี สร้างความยั่งยืนและลดช่องว่างของคุณภาพบทเรียนออนไลน์ระบบเปิดเพื่อมวลชน โดยมุ่งเน้นการขยายองค์ ความรู้ด้านการออกแบบการสอนเพื่อนำไปสู่การขยายความรู้และสมรรถนะผู้สอน ออนไลน์รวมถึงบุคลากรด้าน การศึกษาออนไลน์ในบริบทสำหรับบทเรียนออนไลน์แบบเปิดเพื่อมวลชน การศึกษาครั้งนี้จึงมุ่งเน้นสร้างความรู้ ผา่ นการวิจยั สังเคราะห์วิธีการสอนและรูปแบบการใชเ้ คร่ืองมือเพื่อการเรยี นรู้ในรายวชิ าออนไลน์แบบเปิดจากการ ทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบและใช้กระบวนการแลกเปลี่ยนความรู้เพื่อเป็นการสรา้ งองค์ความรเู้ กี่ยวกับการ ออกแบบการเรียนการสอน สื่อการเรียนรู้ การสื่อสาร รวมถึงผลการเรียนรู้ตามมาตรฐานการเรียนการสอน MOOC ในรายการที่ 3, 5, 6, และ 9 (ปราวีณยา สุวรรณณัฐโชติ และเสมอกาญจน์ โสภณหิรัญรักษ์, 2560) และ ช่วยให้ทางโครงการ Thai MOOC มีคลังความรู้ทีพ่ ร้อมจะเผยแพร่แก่คณาจารย์ รวมถึงบุคลากรที่มีสว่ นเกี่ยวข้อง กับการออกแบบและพัฒนาบทเรียนออนไลน์แบบเปิด และผู้เกี่ยวข้องในระดับหลักสูตรและหรือรายวิชาใน สถาบันการศึกษาที่มีความต้องการจัดการเรียนการสอนร่วมกับการใช้บทเรียน ออนไลน์แบบเปิดเพื่อมหาชนใน สถาบนั การศึกษาได้แนวทางไปพัฒนาต่อยอดการจัดการศกึ ษาในระบบเปิดต่อไป วตั ถปุ ระสงคก์ ารวจิ ยั 1 เพื่อศึกษาและสังเคราะห์องค์ความรู้เกี่ยวกับวิธีการสอนและเครื่องมือ (Pedagogy and tools) ในการศึกษาออนไลน์แบบเปดิ เพื่อการเรียนรู้ตลอดชวี ติ 2. เพื่อถอดองค์ความรู้การจัดการสอนรายวิชาออนไลน์ระบบเปดิ จากผู้สอนคัดสรรที่มีประสบการณ์สอน บนระบบแพลตฟอรม์ MOOC ระดับโลก 1

3. เพื่อนำเสนอแนวทางการใช้วิธีการสอนและเครื่องมือในการจัดการศึกษาออนไลน์แบบเปิด เพือ่ การเรียนรตู้ ลอดชวี ติ (Thai MOOC) วิธกี ารและขนั้ ตอนการสังเคราะห์แนวทางวิธีการสอนและเคร่อื งมือในการจดั การศกึ ษาออนไลนร์ ะบบ เปิดเพอื่ มวลชน เอกสารแนวทางวิธีการสอนและเคร่ืองมือในการจัดการศึกษาออนไลน์ระบบเปิดเพ่ือมวลชนนี้เป็นผลลัพธ์ จากโครงการวิจัยเรื่อง การสังเคราะห์วิธีการสอนและรูปแบบการใช้เครื่องมือเพื่อการเรียนรู้ในรายวิชาออนไลน์ แบบเปิดเพื่อมวลชนเพื่อเปน็ แนวทางการจัดการศึกษาในระบบ Thai MOOC ซ่ึงมีวัตถุประสงคก์ ารวิจัย ได้แก่ (1) เพื่อศึกษาและสังเคราะห์องค์ความรู้เกี่ยวกับวิธีการสอนและเครื่องมือ (Pedagogy and tools) ในการศึกษา ออนไลน์แบบเปิดเพ่ือการเรียนร้ตู ลอดชวี ิต (2) เพื่อถอดองค์ความรู้การจัดการสอนรายวิชาออนไลน์ระบบเปิดจาก ผู้สอนคัดสรรที่มีประสบการณ์สอนบนระบบแพลตฟอร์ม MOOC ระดับโลก และ (3) เพื่อนำเสนอแนวทางการใช้ วิธีการสอนและเคร่ืองมอื ในการจัดการศกึ ษาออนไลน์แบบเปิดเพื่อการเรียนรู้ตลอดชวี ิต (Thai MOOC) ซึ่งได้แบ่ง การดำเนนิ การออกเป็น 3 ระยะ ไดแ้ ก่ ระยะที่ 1 การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบจากงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับวิธีการสอนและ รูปแบบการใช้เครื่องมือเพื่อการเรียนรูใ้ นรายวิชาออนไลน์ระบบเปิดเพื่อมวลชน ซึ่งได้มีการคัดกรองบทความวิจยั อยา่ งเปน็ ระบบ จากฐานข้อมลู การวจิ ยั ออนไลนท์ ี่มีวารสารเก่ียวขอ้ งกบั ทางการศกึ ษาและเทคโนโลยกี ารศกึ ษามาก ที่สุด จำนวน 3 ฐาน ได้แก่ Springer Link, Science Direct, และ Wiley โดยได้กำหนดคำสำคัญในการสืบค้น ได้แก่ Pedagogy, MOOC, MOOCs และมเี กณฑก์ ารคดั เลอื ก ไดแ้ ก่ (1) เปน็ บทความวจิ ยั เท่าน้นั (2) เป็นบทความ ท่สี ามารถเขา้ ถึงได้อยา่ งสมบูรณ์แบบ Fulltext (ภายใต้บญั ชีและระบบเครอื ข่ายของทางจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) (3) เปน็ บทความทีใ่ หข้ ้อมลู เก่ยี วกบั การจดั การเรยี นการสอน วธิ ีกาสอน เทคนคิ การสอน หรอื การประเมนิ ผล และ หรืออธิบายรายละเอียดของเทคโนโลยที ่ีใช้ในการจัดกิจกรรมออนไลน์ ระยะเวลาย้อนหลัง 5 ปี พ.ศ.2558-25562 (ค.ศ. 2015-2019) พบบทความที่เกี่ยวข้องรวม 737 บทความ และเมื่อผ่านการคัดกรองสำหรับเลือกใชว้ ิเคราะห์ สงั เคราะห์ เปน็ จำนวน 28 ฉบับ ระยะที่ 2 การถอดองค์ความรู้การจัดการสอนรายวิชาออนไลน์ระบบเปิด และระยะที่ 3 การ สงั เคราะหแ์ ละนำเสนอแนวทางวธิ กี ารสอนและรูปแบบการใช้เคร่ืองมือในการจดั การศึกษาออนไลนร์ ะบบเปิด การศึกษาวิจัยในระยะที่ 2 นี้ ได้รับผลกระทบจากสถานการณ์แพร่ระบาดไวรัส COVID-19 ใน ประเทศไทยมีความรุนแรงขน้ึ ทางกระทรวงการอดุ มศึกษา วิทยาศาสตร์ วจิ ัยและนวัตกรรม ไดม้ ีการจัดทำประกาศ ลงวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2563 เรื่อง มาตรการและการเฝ้าระวังการระบาด ของโรคไวรัสโคโรน่า Coronavirus (COVID-19) จนมาถึง ประกาศลงวนั ท่ี 17 มนี าคม พ.ศ. 2563 เร่อื ง มาตรการและการเฝ้าระวงั การระบาดของโรค ติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด-19 (Coronavirus Disease (COVID-19)) (ฉบับที่ 3) : การปฏิบัติการ ของสถาบนั อุดมศกึ ษาเพื่อป้องกนั การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ซึ่งมีเป้าหมายในการลดการแพรก่ ระจายการติด 2

เชอ้ื ลดกจิ กรรมท่มี คี นอยู่ร่วมกันในท่เี ดยี วกนั จำนวนมาก ซงึ่ มผี ลกระทบโดยตรงกับการจัดประชุมสมั มนาถอดองค์ ความรู้การจัดการเรียนการสอน MOOC ในการนี้ผู้วิจัยจึงมีการปรับขั้นตอนการเก็บรวบรวมข้อมูลใหม่ให้ สอดคล้องกับสถานการณแ์ ละการดำเนินการที่สามารถถอดองค์ความรู้การจัดการสอนรายวิชาออนไลน์ระบบของ MOOC ได้โดยยงั ตอบวัตถุประสงคก์ ารวิจยั ข้อ 2 ได้ ดงั น้ี ตารางที่ 1 แผนการเก็บรวบรวมข้อมูลก่อนและหลังการแพร่ระบาดไวรัส COVID-19 ที่ส่งผลต่อการเก็บรวบรวม ข้อมลู วจิ ัยในระยะท่ี 2-3 แผนการเกบ็ รวบรวมข้อมูล แผนการเกบ็ รวบรวมขอ้ มูล (กอ่ นการแพรร่ ะบาด COVID-19) (ระหว่างการแพรร่ ะบาด COVID-19 เดือนกุมภาพนั ธ์ - มีนาคม 2563) 1. สำรวจรายวชิ า MOOC ในระดบั โลก จากแพลตฟอร์ม 1. สำรวจรายวชิ า MOOC ในระดบั โลก จากแพลตฟอร์ม MOOC เช่น Coursera หรอื EdX หรือ MOOC จากทาง MOOC เช่น Coursera หรอื EdX หรอื MOOC จากทาง ยุโรป หรือจีน เพ่ือคดั เลือกรายวิชาและผู้สอน ยุโรป หรือจีน เพ่อื คดั เลือกรายวชิ าและผู้สอน จากนน้ั วเิ คราะหล์ ัษณะการสอน การออกแบบรายวชิ า และ เทคโนโลยที เี่ ลือกใช้ 2. เชิญประชุมผู้สอนที่มีประสบการณ์สอนของ MOOC 2. เนอื่ งด้วยไม่สามารถจัดการประชุมแบบเผชิญหนา้ ในช่วง จากแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ และจัดสัมมนาเพื่อถอดองค์ เดือนมีนาคม 2563 ไดต้ ามแผนการ จึงไดม้ กี ารปรบั เปลยี่ น ความรู้จากผู้สอน รูปแบบเป็นการจดั สมั มนาผ้เู ชย่ี วชาญทมี่ ีประสบการณ์ MOOC นานาชาติ ได้แก่ JMOOC (ประเทศญ่ปี ุ่น), Federica MOOCs (ประเทศอติ าลี) และ SAWAYAM MOOC (ประเทศอินเดยี ) รวม 3 คน โดยดำเนนิ การ ประชมุ สมั มนาออนไลน์ ในงาน International e- Learning Conference 2020 เม่ือวนั ท่ี 30 กรกฎาคม 2563 เวลา 14:00-15:15 น. 3. การสังเคราะห์และนำเสนอแนวทางวิธีการสอนและ 3. จัดสมั มนาผสู้ อนชาวไทยท่ีมปี ระสบการณผ์ ลติ MOOC เครอื่ งมือในการจดั การศึกษาออนไลนร์ ะบบเปิดเพ่อื มวลชน ในระบบ Thai MOOC เพ่อื แลกเปล่ียนประสบการณ์และ ถ่ายทอดความรู้จากประสบการณต์ รงทีไ่ ด้จดั ทำและสอน ด้วย MOOC จำนวน 12 คน (คดั เลอื กจากรายวิชาท่มี ี รูปแบบการสอนและนำเสนอเนือ้ หาที่ดแี ละนา่ สนใจ อกี ท้งั อยู่ในกลุ่มทม่ี จี ำนวนผลู้ งทะเบยี นสมคั รเรยี นอยู่ใน 30 ลำดับต้นๆ ของจำนวนวชิ ากวา่ 486 วิชาบนระบบ Thai MOOC) โดยดำเนินการประชมุ ออนไลนภ์ ายใต้งานประชุม วิชาการระดับชาตดิ า้ นอเี ลริ น์ นงิ ประจำปี 2563 ในวันท่ี 3

23 กรกฎาคม 2563 เวลา 13.00-16.00 น. แบ่งออกเปน็ 4 หอ้ งประชุมภายใต้หวั ข้อ “กลยทุ ธก์ ารสอนสำหรับการ ผลติ คอรส์ อเี ลริ ์นนิงและ MOOC” 4. การศกึ ษากรณศี ึกษาและแนวปฏบิ ัติที่ดีจากรายวิชา MOOC คดั สรร จากแพลต็ ฟอรม์ MOOC ระดับโลก 5. การสงั เคราะห์และนำเสนอแนวทางวธิ กี ารสอนและ เครื่องมือในการจัดการศึกษาออนไลนร์ ะบบเปดิ เพื่อมวลชน โดยสังเคราะหจ์ ากการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ การถอดบทเรยี นจากผสู้ อนและผเู้ ชย่ี วชาญทางด้าน MOOC ระดบั นานาชาติ และผสู้ อนจากระบบ Thai MOOC และนำเสนอกรณศี กึ ษาและแนวปฏบิ ตั ทิ ดี่ จี าก รายวชิ า MOOC คัดสรร การนำ MOOC ไปใชก้ ับการศึกษาระดบั อดุ มศึกษา (ผลการวิจยั จากการสังเคราะห์บทความวิจัยคัดสรร: การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ) ในหนังสือชื่อ MOOCs: Design, Use and Business Models โดยทีมผู้เขียนคือ Pomerol, J.C., Epelboin, Y., & Thoury (2015) ได้มีการกล่าวถึงการใช้ MOOC กับห้องเรียนแบบกลับด้าน (Flipped Classroom) ในการศึกษาระดับอุดมศึกษา ซึ่งนำร่องโดยมหาวิทยาลัยชื่อดัง เช่น มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด มหาวิทยาลยั เพนซิลวาเนีย เป็นต้น สำหรบั การวจิ ัยการสังเคราะห์วธิ ีการสอนและรูปแบบการใช้เครื่องมือเพ่ือการ เรียนรู้ในรายวิชาออนไลน์แบบเปิดเพื่อมวลชนเพื่อเป็นแนวทางการจัดการศึกษาในระบบ Thai MOOC ซึ่งได้ สังเคราะห์เอกสารบทความวิจัยคัดสรร จำนวน 28 ฉบับ ซึ่งตีพิมพ์เผยแพร่ระหว่างปี พ.ศ. 2558-2562 พบ บทความวิจัยท่ีนำ MOOC ไปใช้กับการศึกษาระดับอุดมศึกษาในรูปแบบห้องเรียนกลับด้านหรือการเรียนการสอน แบบผสมผสาน (Blended learning) ตารางท่ี 2 บทความวจิ ัยคดั สรรทีน่ ำ MOOC ไปใช้ในการเรยี นแบบกลบั ดา้ นหรือการเรยี นแบบผสมผสาน ผวู้ ิจยั Self- Collaboration Flipped/blended รปู แบบ/วธิ /ี เทคนคิ /เครือ่ งมอื paced Learning Freitas, • • เกมฟิ ิเคชัน Morgan และ การเรยี นรู้แบบผสมผสาน Gibson (2015) ส่อื สังคมออนไลน์ ใช้ simulator 4

ผูว้ ิจยั Self-paced Collaboration Flipped/blended รูปแบบ/วธิ ี/เทคนิค/เครอื่ งมอื Learning Chen and • • • อภปิ รายกลมุ่ ยอ่ ย (การเรยี นแบบ Chen (2015) • • ผสมผสาน) Magen-Nagar • • หอ้ งเรยี นแบบพลกิ กลับ/ โครงงาน / และ Cohen • กจิ กรรมกลมุ่ “Team Class” (2016) • สือ่ สงั คมออนไลน์ Muñoz Merino หอ้ งเรยี นแบบพลิกกลบั และคณะ (2016) • การบา้ นออนไลน์ Rayyan และ การสอบยอ่ ยออนไลน์ คณะ (2016) การอภปิ รายในชนั้ เรียน (การเรียน แบบผสมผสาน) Ng (2018) • • • การกำกบั ตนเองของผู้เรยี น Chan และคณะ • • หอ้ งเรียนท่ีพลกิ กลบั (2019) • group wiki project Wang และ Zhu (2019) • gamification scenario การประเมินผล • หอ้ งเรยี นแบบพลิกกลบั กจิ กรรมกลุ่ม แบบฝึกหดั 1) ผลการวิเคราะหว์ ธิ กี ารสอนและเคร่อื งมือจากการทบทวนวรรณกรรมอยา่ งเป็นระบบ จากการศึกษาทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบและได้คัดกรองบทความวิจัยคัดสรรจำนวน 28 ฉบบั จากฐานข้อมลู Springer Link, Science Direct, และ Wiley เผยแพรย่ อ้ นหลัง 5 ปี พ.ศ.2558-25562 (ค.ศ. 2015-2019) ไดพ้ บรปู แบบการสอน วิธีการสอน เทคนิคการสอน และสอ่ื และเครื่องมือท่ีใชใ้ นการจดั การเรียนการ สอน MOOC สรปุ ได้ดงั ตารางที่ 3 – 4 5

ตารางที่ 3 ผลการวิเคราะหว์ ธิ กี ารสอนที่พบในรายวิชา MOOC จากงานวจิ ัยคดั สรร รูปแบบการสอน วธิ กี ารสอน เทคนคิ การสอน รูปแบบทีป่ รากฎใน MOOC •การใช้สถานการณ์ (Scenario) •การตอบโต้ความคิดเห็น • การเรยี นรู้แบบรว่ มมือ •การสาธิต (Demonstration) (Feedback) (Collaborative Learning) •การแก้ปัญหา (Problem- •เกมมิฟิเคชนั (Gamification) • การเรียนการสอนแบบ solving) •การเลา่ เรอื่ ง (Storytelling) สืบสอบ (Inquiry-based •การประเมินผลเพอ่ื การเรียนรู้ •จับคู่ผเู้ รียน (Match learners) learning) (Assessment for learning) รปู แบบการนำ MOOC ไปใชใ้ น •แนะนำอย่เู คยี งขา้ งกบั ผเู้ รยี น การสอนระดับอดุ มศึกษา (Guide on the side) (นำเสนอในบทที่ 2) •การกระตนุ้ ความรเู้ ดิมหรือ • การเรยี นกลบั ดา้ น ทักษะเดิมของผเู้ รยี น (Flipped Classroom) (Activate prior knowledge or skills) • การเรยี นการสอนแบบ ผสมผสาน (Blended •การประเมินโดยเพื่อนและให้ Learning with MOOC) ขอ้ มลู ป้อนกลับโดยเพอื่ น ระหวา่ งการเรียนรเู้ ป็นกลมุ่ (Peer assessment and peer แบบเผชิญหน้า (Face-to feedback) Face study group) กับการ เรยี น MOOC จากตารางที่ 3 สำหรับรูปแบบการสอนที่พบได้ชัดในรายวิชา MOOC คือรูปแบบการเรียนรู้แบบร่วมมือ การแก้ปัญหาเป็นฐาน และการเรียนแบบสืบสอบ และเมื่อมีการนำ MOOC ไปใช้ผสมผสานกับการสอนใน ระดับอุดมศึกษา จะมีรูปแบบเป็นการเรียนรู้แบบกลับด้าน และการเรียนแบบผสมผสานระหว่างการเรียนในช้ัน เรียนหรือการเรียนท่ผูสอนในสถาบันอุดมศึกษาดำเนินการ ร่วมกับการเรียนผ่านระบบ MOOC ซึ่งเป็นการเรียนรู้ ด้วยตนเอง และพบว่าวิธีการสอนที่ใช้สถานการณ์จริงเข้ามาร่วมทั้งที่ปรากฎในวีดิทัศน์และในตัวอย่างต่างๆ เป็น อีกวิธีสอนที่ผู้สอนใช้ เช่นเดียวกับการสาธิตในวีดิทัศน์ทั้งการถ่ายทำที่แสดงการสาธิตต่างๆ หรือการสาธิตผ่าน โปรแกรมคอมพิวเตอร์บนหน้าจอให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ อีกวิธีการหนึ่งคือ การใช้การประเมินผลเพ่ือการเรียนรู้เป็น 6

วิธีการสอนที่ช่วยกระตุ้นให้ผู้เรียนติดตามบทเรียนและประเมินตนเองเป็นระยๆ ส่วนเทคนิคการสอนนั้นมีหลาย เทคนิคทีเ่ กดิ ขึ้นจากการใช้สือ่ และเทคโนโลยี สำหรับสื่อและเทคโนโลยีที่ใช้จัดการสอน MOOC จากตารางที่ 4 พบว่า การใช้สื่อหลักยังเป็นวีดิทัศน์ และสื่อรองคือ เอกสารอ่านประกอบ รวมถึงแหล่งเรียนรู้ภายนอก แต่มีการใช้เครื่องมือหรือเทคโนโลยีส่งเสริม ปฏิสัมพันธ์การเรียนของผู้เรียนกับเนื้อหาผ่านทางเว็บแอปพลิเคชันหรือโมบายแอปพลิเคชัน เพื่อจำลองหรือให้ ผ้เู รียนไดฝ้ กึ ทำผา่ นโปรแกรมการจำลองสถานการณ์ รวมถงึ การใชเ้ ครื่องมือวเิ คราะห์ เครอื่ งมือบนระบบคลาวด์ใน การทำงาน และยังมีการใช้สื่อเครือข่ายทางสังคมเพิ่มปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนกับผู้สอน และระหว่างผู้เรียนกับ ผ้เู รยี นมากขึน้ อกี ดว้ ย ตารางท่ี 4 ผลการวเิ คราะหส์ อื่ และเทคโนโลยที ีใ่ ช้จดั การสอน MOOC จากงานวิจยั คดั สรร ส่อื เครอื่ งมือ/เทคโนโลยี • วดี ิทัศน์ (VIDEO) • กระดานสนทนา (DISCUSSION FORUM) • เอกสาร (PDF file/ Web page) • เครือ่ งมอื วิเคราะห์ (ANALYTICS) • แหลง่ เรียนรู้ภายนอก (LEARNING • สอื่ เครือขา่ ยทางสงั คม (SOCIAL RESOURSES) NETWORK) • เว็บแอปพลิเคชัน (WEB-BASED APPLICATIONS) /โมบายแอพลเิ คชนั (MOBILE APPLICATIONS) • เครอ่ื งมอื บนคลาวด์ (CLOUD BASED TOOLS) 2) ผลการสงั เคราะหก์ ารบริหาร การจัดการและกลยุทธ์การสอนจากผู้เชย่ี วชาญตา่ งประเทศ จากการจัดประชุมสัมมนาทางไกล ผู้เชี่ยวชาญต่างประเทศด้าน MOOC เนื่องด้วยไม่สามารถ จัดการประชมุ แบบเผชญิ หนา้ ในชว่ งเดือนมีนาคม 2563 ได้ตามแผนการ จงึ ได้มีการปรบั เปล่ียนรูปแบบเป็นการจัด สัมมนาผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์ MOOC นานาชาติ ได้แก่ JMOOC (ประเทศญี่ปุ่น), Federica MOOCs (ประเทศอิตาลี) และ SAWAYAM MOOC (ประเทศอินเดีย) รวม 3 คน โดยดำเนินการประชุมสัมมนาทางไกล ออนไลน์ ผ่านการประชุมภาพและเสียงด้วยระบบ ZOOM Video Meeting ภายใต้งาน International e- Learning Conference 2020 เมื่อวันที่ 30 กรกฎาคม 2563 เวลา 14:00-15:15 น. การสังเคราะห์การถอดองค์ ความรไู้ ดผ้ ลดังตารางที่ 5 7

ตารางท่ี 5 สังเคราะหก์ ารบริหาร การจัดการและกลยุทธ์การสอนจากวทิ ยากรตา่ งประเทศ การบริหาร 1) รัฐบาลสนับสนนุ ด้านการเข้าถงึ สัญญาณอินเทอร์เนต็ อุปกรณท์ ี่ใช้ในการเรียน การจดั การ ออนไลน์ มีการสนับสนุนการเผยแพรช่ อ่ งทางการศกึ ษาในรูปแบบต่างๆ ทง้ั ระบบ ออนไลน์ผา่ นคอมพวิ เตอรห์ รือสมารท์ โฟน และการศึกษาทางไกลผา่ นโทรทัศน์ 2) มผี ู้สนับสนุนในการบรหิ ารจดั การและทำโครงการระดับประเทศและระดับ นานาชาติ 3) ดแู ลด้วยองคก์ รและผู้เชี่ยวชาญดา้ นการศึกษา และมคี วามตั้งใจในการการผลักดนั และพัฒนาการศึกษาให้การเรียนแบบออนไลนแ์ ละ MOOCs มีประสิทธภิ าพทดั เทียม กับการเรียนในสถานศึกษา 1) รฐั บาลมีนโยบายด้านการศึกษาที่ปรบั ใช้ให้เขา้ กบั สถานการณป์ ัจจบุ นั และจัดหา สิง่ จำเปน็ สำหรับสถานศึกษา โดยกระจายการจดั การให้กบั องค์กรหรอื สถานศกึ ษา ต่างๆ ไดเ้ ร่งปรับตวั และไม่ให้ผ้เู รยี นเสยี เวลาและเสยี โอกาสทางการศึกษา 2) มีการเผยแพรท่ รัพยากรการเรยี นรู้อย่างทัว่ ถึง 3) จดั ระบบการเรยี นในสถานการณ์ฉุกเฉินตามความเหมาสมของระดบั ช้ัน เชน่ ใน สถานการณ์การแพร่ระบาดโควิด 19 3.1) ระดบั ประถมเรยี นระบบออนไลน์ทบ่ี า้ น เน้นการเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง มอบหมายงาน เพราะผู้ปกครองนักเรยี นมีความกงั วลเกย่ี วกับสถานการณม์ ากจึงงด เวน้ การไปโรงเรยี น ปรับเปน็ การเรยี นแบบวิดโี อ ไลฟ์วิดโี อ ใช้แบบฝึกหดั หรือ มอบหมายการบ้านแบบดจิ ิทัล เป็นตน้ 3.2) อาชวี ะศึกษา การเรียนการสอนแบบบรรยายทมี่ ีการบันทกึ วิดโี อในชน้ั เรียน เอาไว้ (นำมาใชท้ ้งั ในรปู แบบออนไลน์และดีวีดี) กล่องพูดคุยสำหรบั ใชถ้ าม-ตอบ คำถาม, วดิ โี อการสาธติ การทดลองตา่ งๆ, ใชโ้ ปรแกรมหรือแอพพลเิ คชน่ั ตา่ งๆ Teams, Zoom, Webex, YouTube, Google classroom, LINE 3.3) ระดับอุดมศกึ ษา จำกดั การเข้าถงึ วดิ โี อ ให้ใช้ส่ือทีเ่ ป็นไฟล์เสียงหรือ ไฟลข์ ้อมูลทส่ี ามารถดาวน์โหลดได้ เพ่ือทจี่ ะไดโ้ หลดเก็บเอาไวก้ อ่ นการเรยี น ลด ปัญหาการล่มของระบบเมื่อมีผ้ใู ชเ้ ขา้ ใช้เปน็ จำนวนมาก จำกัดการเขา้ ถึงวดิ โี อคอน เฟอเรนซ์ในเวลาเดยี วกัน เพ่ือไมใ่ ห้เกิดปญั หาการมีผู้ใช้เขา้ ใช้พรอ้ มกนั เปน็ จำนวน มากเกินไป จัดการเรียนการสอนใหม้ รี ะยะเวลาท่ีสนั้ ลง 8

กลยทุ ธก์ ารสอน - ใช้การสอนใหน้ อ้ ย แตก่ ระตุ้นการคิดของผเู้ รยี น “Stop teaching, So Student Can Start Learning” รูปแบบ/เทคนิค/ - Re-imagining Teaching and Learning (พจิ ารณาโหมดของการส่อื สารสำหรับ วิธีการสอน การจดั การเรยี นการสอน MOOC ในการนำไปใชก้ บั สถาบันการศึกษา) - Same time, same place (การเรียนในช้ันเรยี น เวลาเดยี วกนั ) - Different time, same place - Same time, different place - Different time, different place - การใช้เพ่อื นประเมิน (peer review) - การอภิปรายกลุ่ม (Discussion group) - Cover F2F functionary << Replacing F2F << give priority to F2F - Auto lesson management <<Personnel management << Learning Analytics 1) ผสู้ อนต้องวิเคราะหผ์ เู้ รียนเพื่อออกแบบและจัดเตรียมหลกั สตู ร 2) จัดเตรียมบทเรียนท่ีมคี วามเหมาะสมทั้งเวลา เนอื้ หา กจิ กรรม สื่อ การ ประเมนิ ผล และช่องทางการติดต่อกับผเู้ รยี น 3) ต้องเตรียมความพรอ้ มของผู้เรียนก่อนเริ่มเรยี นในหลกั สตู ร เชน่ การให้ผเู้ รียนทำ ความเขา้ ใจรูปแบบการเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง รปู แบบของกิจกรรมและเคร่ืองมือที่ใช้ ระหวา่ งหลกั สูตร 4) กอ่ นเรยี นต้องมีการชี้แจงวัตถุประสงค์การเรียนรอู้ ยา่ งชดั เจน และหรือการแจง้ วัน เวลาในการเขา้ เรียนและการส่งภาระงาน 5) นำเสนอบทเรียนผา่ นวิดโี อ หนังสือหรือเอกสารอเิ ลก็ ทรอนิกส์ สอื่ การเรยี นร้ตู ่างๆ 6) มกี จิ กรรมระหว่างหลกั สตู ร เชน่ ตอบคำถามหรือทำแบบทดสอบยอ่ ยกอ่ นเรียน ทำกจิ กรรมกลุ่ม (ตอบคำถาม, ถกประเด็น, ระดมความคิด, สำรวจความเหน็ ) ทำงานเดีย่ ว 7) ใช้ชอ่ งทางตดิ ต่อส่ือสารกับผเู้ รียนตลอดหลักสตู ร เชน่ กระดานสนทนา e-mail 8) ใช้การประเมินผลทีห่ ลากหลายวิธี เช่น การประเมินตนเอง การประเมนิ โดยเพื่อน การประเมินหรอื ให้ข้อเสนอแนะโดยผู้สอน 9

3) ผลการสงั เคราะห์การถอดความร้จู ากผูส้ อน MOOC ในระบบ Thai MOOC จำนวน 12 คน สรปุ สาระเนอ้ื หาการจัดงานสัมมนาออนไลน์ แนวทางการจัดการเรียนด้วย MOOC เพื่อสะสมในคลงั หน่วยกิต และเทยี บโอนตามสมรรถนะวิชาชพี ภายใตห้ วั ข้อ “กลยทุ ธ์การสอนสำหรับการผลติ คอรส์ อีเลิรน์ นงิ และ MOOC” มีการดำเนนิ การเป็นขนั้ ตอนตั้งแต่ก่อนวางแผนการผลิต การผลติ การสอนและการประเมนิ แนวทางการนำคอร์ส MOOC ไปใช้ มีการนำไปผสมผสานกับการเรยี นการสอนระดับอดุ มศึกษา ท้งั แบบห้องเรียนกลับด้าน และเปน็ การเรียนแบบผสมผสาน สำหรับการผลติ วีดิทัศน์ มีการออกแบบวธิ ีการสอนทห่ี ลากหลาย ท้ังเปน็ แบบการบรรยายโดยตรง รูปแบบการสมั ภาษณ์ ละคร สถานการณ์จำลอง รวมถงึ มกี ารใชเ้ กมเป็นฐานในการออกแบบกระบวนการเรียนการ สอน แต่ยังพบไม่มากนัก สว่ นใหญ่ยงั คงเนน้ ท่กี ระบวนการผลิตวดี ทิ ัศน์ สำหรับเครอ่ื งมือที่ใช้ มกี ารใช้เป็นไปในทางเดยี วกนั กบั ข้อค้นพบจากการทบทวนวรรณกรรมอยา่ ง เป็นระบบ แตย่ งั ชาดเร่ืองของการพัฒนาโปรแกรมบนเว็บ หรอื โปรแกรมที่ใช้บนอปุ กรณเ์ คลือ่ นทเี่ ฉพาะกับรายวิชา ซง่ึ ควรมกี ารส่งเสรมิ ใหใ้ ช้มากขน้ึ เชน่ อาจเปน็ โปรแกรมการจำลอง เป็นต้น ตารางท่ี 6 แสดงเครือ่ งมือทแ่ี ตล่ ะวชิ า นำไปใชใ้ นการจัดการเรียนการสอน MOOC ตารางท่ี 6 สรุปตวั อย่างเครื่องมือที่ใช้ในกจิ กรรมระหวา่ งเรียนบน MOOC เคร่อื งมอื ตวั อย่างเคร่ืองมอื การใช้เคร่อื งมือ ตัวอยา่ งรายวิชา ในระบบ Thai MOOC สื่อสงั คมออนไลน์ Line, Facebook, 1) ประกาศข่าวประชาสมั พันธ์ -การจัดการเรยี นรู้วชิ าวิทยาศาสตร์ (Social Media) Messenger การช้ีแจงเนื้อหาที่ทนั ตอ่ แบบสะเต็มศึกษา เหตกุ ารณป์ จั จบุ นั -โครงสรา้ งคอนกรีตเสรมิ เหล็ก 2) ตดิ ตามผู้เรยี น -การเขยี นแบบสถาปัตยกรรม 3) ชว่ ยในการตอบปัญหากับ -การขึ้นโมเดลสามมติ ิดว้ ย ผ้เู รยี นทงั้ แบบเสมือนเวลาและ เทคโนโลยแี บบจำลองสารสนเทศ ไมเ่ สมอื นเวลา อาคาร 4) สอนผา่ น Live เปดิ โอกาส -การจัดการวัฒนธรรมเพือ่ การ ให้มีการถามตอบระหวา่ ง ทอ่ งเทยี่ ว ผู้เรยี นและผสู้ อนได้ (กรณีใช้ -อุตสาหกรรมการบิน MOOC กับนสิ ติ นกั ศกึ ษา -พฤตกิ รรมผ้บู รโิ ภคกบั ธุรกจิ คา้ ปลีก ภายในสถาบนั การศกึ ษาที่ ในยคุ ดจิ ิทัล ผูส้ อนเปดิ สอน) -การออกเสยี งภาษาองั กฤษและ สทั ศาสตร์ภาษาองั กฤษเบอ้ื งตน้ -จติ วิทยากับชีวติ ประจำวัน 10

เครอื่ งมอื ตัวอย่างเคร่ืองมอื การใช้เครื่องมอื ตัวอยา่ งรายวิชา Kahoot, Padlet ในระบบ Thai MOOC กระดานสนทนา Hotmail, Gmail 1) การสรา้ งกิจกรรมระหว่าง -อาเซยี นศกึ ษา (Discussion การเรยี นออนไลน์ -การออกเสยี งภาษาอังกฤษและ board) 2) ตอบคำถามระหวา่ ง สัทศาสตรภ์ าษาองั กฤษเบ้อื งต้น หลักสตู ร เครอ่ื งมอื สง่ เสรมิ 1) ชว่ ยในการทำกิจกรรมการ -เทคโนโลยีเสรมิ การสอน ในยุค การเรียนออนไลน์ เรยี นระหว่างหลักสูตร Digital (Online tools 2) สร้างแบบทดสอบ -การสอนแบบ Active Learning for learning) 3) ใช้สรา้ งความรว่ มมือ ในห้องเรียนท่ีสนกุ และใช้งานได้ ออนไลน์ (Padlet) ทันที จดหมาย 1) กระตุ้นผูเ้ รยี นให้เรียนจน -ช่องปากและฟันตรวจเองได้งา่ ยนดิ อิเล็กทรอนิกส์ จบหลักสตู ร เดยี ว ฉบบั ทันตแพทยส์ อน (E-mail) -อุตสาหกรรมการบนิ -พฤตกิ รรมผู้บริโภคกบั ธรุ กจิ ค้าปลีก ในยุคดจิ ิทัล -การออกเสียงภาษาอังกฤษและ สัทศาสตร์ภาษาองั กฤษเบือ้ งตน้ ขอ้ เสนอแนะในการนำผลการวจิ ัยไปใช้ 1. จากแนวโน้มที่พบจากการศึกษาและสังเคราะห์วรรณกรรม ร่วมกับการถอดองค์ความรู้จากผู้สอนวิชา MOOC จากระบบ ThaiMOOC สามารถเสนอข้อเสนอแนะสำหรับการใช้ MOOC ในประเทศไทยได้ว่า ควรมีการ ส่งเสริมการผลิตรายวิชา MOOC เพื่อเป็นเครื่องมือหรือกลไกหลักของการศึกษาตลอดชีวิต และใช้เป็นเครื่องมือ สำหรับการปรับเปลี่ยนวิธีจัดการเรียนการสอนของผู้สอนในระดับอุดมศึกษา เพื่อช่วยกระตุ้นกระบวนการสอนที่ ส่งเสริมการคิดขั้นสูงได้มากขึ้นตามเป้าหมายของการจดั การเรียนการสอนแบบหอ้ งเรียนกลับด้าน สำหรับผู้สอนท่ี เปน็ เจ้าของวชิ า MOOC สามารถออกแบบการเรียนการสอนแบบห้องเรียนกลบั ดา้ นหรือแบบผสมผสานได้สะดวก และสอดคลอ้ งกับเป้าหมายท่ีต้องการพฒั นาผเู้ รียนได้ อย่างไรกต็ ามภาระงานสอนทค่ี ่อนข้างมากอยู่แล้วของผู้สอน อาจทำใหก้ ารแบ่งเวลาเพอ่ื จดั การกับการผลิต MOOC ใหไ้ ด้คณุ ภาพอาจเป็นสงิ่ ท่ที า้ ทายสำหรับผสู้ อน 2. จากผลการวิจัยพบว่า วิธีการสอนหรือเทคนิคการสอนที่ปรับใช้จากการเรียนการสอนแบบเผชิญหน้าให้ ดำเนินการทางคอร์สออนไลน์นั้น จำเป็นต้องอาศัยความเข้าใจเชงิ เทคนิคเกี่ยวกับเทคโนโลยีประกอบกัน จึงควรมี การเผยแพร่องค์ความรู้ด้านวิธีการสอนและเครื่องมือออนไลน์รวมถึงการจัดประสบการณ์แลกเปล่ี ยนระหว่าง ผู้สอนคอรส์ ออนไลน์ MOOC ภายในสถาบนั การศึกษา 11

3. การออกแบบคอร์ส MOOC จำเป็นต้องมีการทำงานร่วมกันเป็นทีมระหว่างผู้สอนซึ่งเป็นเจ้าของเนื้อหา และทีมงานฝ่ายผลิต โดยเฉพาะนกั ออกแบบการเรยี นการสอน หรอื นกั เทคโนโลยีการศกึ ษา ซ่ึงควรมบี ทบาทสำคัญ สำหรับการสนบั สนนุ และให้คำปรึกษาดา้ นวธิ กี ารสอนและการเลือกใช้ส่ือและเครือ่ งมือออนไลน์กับผู้สอน ขอ้ เสนอแนะการวจิ ัยคร้งั ตอ่ ไป 1. การเลอื กใชเ้ ครื่องมือสำหรับคอรส์ MOOC ของไทย ควรมีความหลากหลายและพิจารณาถึงวัตถุประสงค์ ของการเรียนมากย่ิงขึน้ เพ่อื เลอื กใชเ้ คร่ืองมือออนไลน์ รวมถึงเคร่ืองมือสำหรบั การวดั และประเมินผลให้เหมาะสม และสอดคลอ้ งมากยิ่งขน้ึ ซ่ึงสว่ นนค้ี วรมีการส่งเสริมให้มีการวิจัยนำร่องในรายวิชาของไทย เช่น วิชาท่ีจำเป็นต้องมี การใชโ้ ปรแกรมการจำลอง หรอื การใชเ้ ทคโนโลยีความเป็นจริงเสมือนเข้ามาเป็นเครื่องมือการเรยี นรู้ 2. จากการวิจัยครั้งนี้พบว่า นักการศึกษาในต่างประเทศมีการทำงานร่วมกับนักออกแบบการสอนหรือนัก เทคโนโลยกี ารศกึ ษา ซึ่งจากการประชุมถอดองค์ความรู้ของต่างประเทศและไทย มีความแตกต่างกัน จึงควรมีการ วิจัยเกี่ยวกับสง่ เสริมสมรรถนะของผู้สอนและนักออกแบบการสอนใหท้ ำงานร่วมกันในการจัดการศึกษาระบบเปิด มากขึน้ โดยพจิ ารณาโมเดลของมหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช หรอื มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ ที่มกี ารแนะนำวิธีการ สอนและเครื่องมือในระบบ MOOC แกผ่ ูส้ อนอยา่ งใกล้ฃดิ ------------------------------------------------- 12