บทสรุปผู้บริหาร โครงการ พัฒนาโมดูลเชื่อมโยงสำหรับมหาวิทยาลัย องค์กร สถาบันที่ให้บริการ MOOC (MOOC Provider)

บทสรุปผู้บริหาร โครงการ พั ฒนาโมดูลเชื่อมโยงสำหรับมหาวิทยาลัย องค์กร สถาบันที่ให้บริการ MOOC (MOOC PROVIDER) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่



บทสรุปผ้บู ริหาร (Executive Summary) โครงการ พฒั นาโมดูลเชือ่ มโยงสำหรับมหาวิทยาลัย องค์กร สถาบนั ท่ี ให้บริการ MOOC (MOOC Provider) เสนอต่อ โครงการมหาวทิ ยาลยั ไซเบอร์ไทย กระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วจิ ัยและนวตั กรรม จดั ทำโดย สำนกั บรกิ ารเทคโนโลยสี ารสนเทศ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ 1

ภาพรวมโครงการ หลกั การและเหตุผล สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา มีหน้าที่กำกับดูแลและส่งเสริมการดำเนินงานของมหาวิทยาลัย/ สถาบนั การศึกษาในระดบั อดุ มศึกษาท่วั ประเทศ โดยสำนกั งานคณะกรรมการการอดุ มศึกษา จงึ ไดจ้ ดั ต้งั โครงการ Thailand Cyber University (TCU) ขึ้น เพื่อสนับสนุนใหเ้ กดิ การเรียนรู้ผ่านสอื่ อิเล็กทรอนิกส์ (e–Learning) โดยในป�จจุบันทาง Thailand Cyber University (TCU) ได้พัฒนาระบบและศูนย์กลางการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ระบบเป�ดสำหรับมหาชนแห่งชาติ (Thai MOOC) เป�นสถาป�ตยกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศกลางเพื่อรองรับ “การศึกษาระบบเป�ดเพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิต” (Lifelong Learning Space) โดย TCU จะทำหน้าที่เป�นหน่วยงานกลางที่จะประสานงานกับมหาวิทยาลัย/สถาบันการศึกษาต่างๆ ในการ จัดทำหลักสูตร online ร่วมกัน โดยมหาวิทยาลัย/สถาบันการศึกษาจะเป�นเจ้าของหลักสูตร ทั้งนี้การให้บริการหลักสูตร online จะให้บริการผ่านเครือข่ายเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อพัฒนาการศึกษา (Inter-University Network: UniNet) ทีได้มีการเชื่อมโยง กบั มหาวทิ ยาลัย/สถาบันการศกึ ษาแล้วท่วั ประเทศ ป�จจบุ นั มหาวิทยาลัย/สถาบนั การศึกษาหลายแหง่ ในประเทศไทย ไดเ้ ร่ิมใหม้ ีการใชบ้ ทเรียน online เปน� สว่ นเสริมในการ เรียนการสอนเพิม่ มากข้ึน โดยในอนาคตมกี ารคาดการณ์วา่ การเรยี นรู้ของผเู้ รยี นในอนาคตมีความต้องการท่จี ะเรียนรแู้ บบ Online Learning มากขึ้น ประกอบกับในป�จจบุ นั มหาวทิ ยาลัย/สถาบันการศกึ ษาชั้นนำหลายแห่งทางในประเทศ และต่างประเทศไดม้ ีการ สนับสนุนให้เกิดการเรียนรู้แบบ Online Learning เพิ่มขึ้นและมีแนวโน้มที่จะมีรายวิชา Online learning แบบเต็มรายวิชา ประกอบกบั ในป�จจบุ ันมกี ารพฒั นาระบบจดั การเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเป�ดท่ีสามารถรองรับผู้เรยี นได้อย่างไม่จำกัดจำนวน (MOOC) นำเสนอผ่านระบบ Thai MOOC (แพลตฟอร์มกลางให้บริการรายวิชาในระบบเป�ดระดับชาติ) ที่มีรายวิชาหลากหลาย มหาวิทยาลัยต่าง ๆ สามารถที่จะให้นักศึกษาของตนเองเข้าเรียนรู้เพื่อเป�นรายวิชาเลือก รายวิชาเสริมหลักสูตรได้ โดยในระบบ จัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระดับชาติจะมีฐานข้อมูลผู้เรียน ประวัติการเรียน คะแนน ผลลัพธ์การเรียนรู้รายวิชาที่เก็บใน ธนาคารหน่วยกิต (Credit Bank) หากสามารถเชื่อมโยงสารสนเทศผู้เรียนในระบบ Thai MOOC กับระบบสารสนเทศผู้เรียนของ มหาวิทยาลัย เพือ่ ให้เกดิ ประโยชนใ์ นลกั ษณะต่าง ๆ เช่น การนำผลลพั ธก์ ารเรียนกลับมาเป�นส่วนหนึ่งของการเรยี นจบหลกั สตู รของ ผ้เู รียนในลักษณะของการทำเทียบโอน Credit transfer เปน� ตน้ รวมถึงการแลกเปลย่ี นสารสนเทศอ่ืนๆระหวา่ งระบบเรยี นการสอน เพอ่ื ใหเ้ กิดประโยชน์ในการจัดการเรยี นการสอนใหเ้ กิดประสิทธิภาพและคุณภาพได้ การดำเนินการแลกเปลยี่ นสารสนเทศดังกล่าว ต้องสามารถตรวจสอบย้อนกลับจากตวั ผ้เู รียนได้ว่าสงั กัดอยูม่ หาวทิ ยาลยั /สถาบันการศกึ ษาใด การยนื ยนั ตัวตนของผู้เรยี นท่ีมีความ นา่ เชือ่ ถอื จงึ เป�นเรื่องสำคัญ ดงั นน้ั ทาง Thailand Cyber University (TCU) จงึ มแี นวคดิ ท่ีจะดำเนินการวจิ ยั และพัฒนากระบวนการ กลไก มาตรฐาน ชุดข้อมูล มาตรฐานเทคโนโลยีในการเชื่อมโยง รวมถึงระบบซอฟท์แวร์เพื่อเชื่อมโยงแลกเปลี่ยนสารสนเทศระหว่างระบบจัดการ เรยี นการสอนแบบเปด� ในระดับชาติ Thai MOOC กับระบบสารสนเทศผ้เู รยี นของมหาวทิ ยาลัย รวมท้งั กลไกการยนื ยนั ยนื ยนั ตวั ตน สำหรับผูเ้ รียน Thai MOOC เพื่อใช้ในการสง่ เสรมิ การใชป้ ระโยชน์รายวชิ าในระบบเปด� กบั การเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยรวมทงั้ 2

พัฒนาต้นแบบการเทียบโอนสมรรถนะและหน่วยกิตในระดับอุดมศึกษา (Credit Bank and credit transfer) ระหว่าง สถาบนั การศกึ ษาและ Thai MOOC ทม่ี คี วามนา่ เชื่อถอื วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาวิจัยความต้องการการแลกเปลี่ยนสารสนเทศผู้เรียนระหว่างระบบการเรียนการสอนแบบเป�ด Thai MOOC และระบบสารสนเทศผู้เรียนของมหาวิทยาลัย เพื่อเป�นประโยชน์ในลักษณะต่างๆ รวมทั้งประโยชน์ในการเทียบโอนผล การเรยี นรู้ 2. เพื่อพัฒนากระบวนการ กลไก มาตรฐานชุดข้อมูล มาตรฐานเทคโนโลยีในการเชื่อมโยงระบบสารสนเทศ วิธีการยืนยัน ตัวตนผู้เรียน และมาตรฐานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องในการเชื่อมโยงระบบการเรียนการสอนแบบเป�ด Thai MOOC และระบบ การเรยี นการสอนของมหาวทิ ยาลยั 3. เพ่ือพฒั นาตน้ แบบซอฟทแ์ วร์ ท่ีทำหนา้ ทีแ่ ลกเปลยี่ นสารสนเทศตามขอ้ 2 ระหว่างระบบการเรียนการสอนแบบเป�ด Thai MOOC และระบบสารสนเทศผู้เรียนของมหาวิทยาลัยอย่างน้อย 2 แห่ง เพื่อเป�นประโยชน์ในการเทียบโอนผลลัพธ์การ เรียนรู้ที่สามารถตรวจสอบและยนื ยนั ตัวตนผเู้ รยี นไดถ้ กู ตอ้ ง เปา้ หมายโครงการ โครงการมหาวิทยาลยั ไซเบอร์ไทย และมหาวิทยาลยั ตา่ งๆ สามารถเช่อื มโยงและแลกเปล่ยี นสารสนเทศผู้เรยี นระหวา่ งกนั เป�นฐานรากที่สำคัญในการพัฒนารูปแบบอุดมศึกษาเพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิต รองรับและปรับเปลี่ยนให้การศึกษาใน ระดับอุดมศึกษายืดหยุ่นขึ้น เป�นประโยชน์ในการพัฒนาคน เพิ่มเติมศักยภาพคนในยุคใหม่ ตลอดจนการดำเนินงานด้านการทำ Credit Transfer ในอนาคตได้ ผลท่ไี ด้รับ 1. ได้ความต้องการการแลกเปลี่ยนสารสนเทศผู้เรียนระหว่างระบบการเรียนการสอนแบบเป�ด Thai MOOC และระบบสารสนเทศผู้เรียนของมหาวิทยาลัย เพื่อเป�นประโยชน์ในลักษณะ ตา่ งๆ รวมท้ังประโยชนใ์ นการเทียบโอนผลการเรียนรู้ โครงการฯ ได้สำรวจสถานการณ์ของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ พบว่ามกี ารขับเคลื่อนการเรยี นร้ตู ลอดชีวิตโดยการ จดั ต้งั วทิ ยาลัยการเรียนร้ตู ลอดชวี ิตขิ ึ้น ซึ่งเปน� การขยายขอบเขตการใหบ้ รกิ ารดา้ นการศึกษาออกไปสศู่ ิษยเ์ ก่าทจี่ บไปแลว้ และผู้เรยี นทั่วไปท่ีไม่ใช่นักศึกษาของมหาวทิ ยาลัย โดยเป�นแนวโน้มทีม่ หาวิทยาลยั สว่ นใหญ่ท้ังในและต่างประเทศกำลัง ให้ความสำคัญเพื่อตอบโจทยใ์ หมใ่ นการ up-skill และ re-skill ประชากรให้เท่าทันกบั ความรู้ท่เี ปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว และกลุ่มผูเ้ รียนเหล่านอ้ี าจเป�นเป้าหมายลูกคา้ สำคัญของมหาวทิ ยาลัยไม่แพ้กล่มุ นกั ศึกษาเดมิ 3

ดังนั้นการสร้างหลักสูตรที่มีความยืดหยุ่นจึงเป�นความต้องการสำคัญ การถ่ายโอนแลกเปลี่ยนสารสนเทศ ระหว่างหน่วยงานการศกึ ษาเปน� หวั ใจสำคัญ ตัวอยา่ งที่ชดั เจนคือการนำวชิ าเรียน Online แบบเปด� เชน่ Thai MOOC มา เปน� สว่ นหนง่ึ ของหลกั สตู ร จะเป�นประโยชนก์ ับมหาวิทยาลัย ซึ่งมีเนื้อหาทผ่ี ลติ โดยอาจารยม์ หาวิทยาลยั เชียงใหม่อยู่แล้ว จำนวนมาก ภายใตค้ วามร่วมมือทีม่ ีระหว่าง Thai MOOC กับ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ดงั นัน้ การออกแบบการแลกเปล่ยี น สารสนเทศระหวา่ งมหาวิทยาลัยฯ กบั Thai MOOC จึงเปน� สงิ่ ที่จะช่วยส่งเสริมใหแ้ นวทางการสรา้ งหลกั สูตรน้ีเปน� จรงิ ขน้ึ ได้ ความตอ้ งการแลกเปลี่ยนสารสนเทศท่ีสำคัญได้แก่ 1.1 ระบบยืนยนั ตัวตนทสี่ ามารถระบผุ เู้ รยี นขา้ มสถาบันได้ ในการแลกเปลี่ยนสารสนเทศใดๆ สิ่งสำคัญพื้นฐานคือการระบุตัวตนผู้เรียนได้ ไม่ว่าผู้เรียนนั้นจะมีบัญชีที่ หลากหลายแยกตามหน่วยงานทีเ่ ขา้ รบั การศกึ ษา เช่น ผเู้ รยี นท่มี บี ัญชที ้องถน่ิ ที่มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ หากตอ้ งการดึงผล การเรียนจาก Thai MOOC ก็จำเป�นตอ้ งมีวิธีการระบุตัวตนไดว้ ่าผเู้ รียนนนั้ ใชบ้ ัญชีใดในระบบ Thai MOOC ในช่วงต้นของโครงการ ผู้จัดทำได้นำเสนแนวคิดการใช้บัญชีผู้ใช้ของ Thai MOOC เป�นบัญชีกลางในการเข้าใช้ บริการเรียนรู้ตลอดชีวิตของมหาวิทยาลยั เชียงใหม่ อย่างไรก็ดีโครงการได้ปรบั แนวคิดใหม่ ซึ่งเป�นผลมาจากการสำรวจ ความพรอ้ มในทางปฏิบัติ และแนวทางปฏบิ ตั ทิ ่ีเป�นสากล ดังนี้ เปน� แนวทางทีส่ อดคล้องกบั สภาพจริงของหน่วยงานท้องถ่นิ เนอื่ งจากมหาวิทยาลยั เชยี งใหม่กำลังเร่งเปด� ตัววทิ ยาลยั การศึกษาตลอดชวี ติ ในต้นป� พ.ศ. 2563 ทำใหว้ ิทยาลัย ฯ มีความจำเป�นเร่งด่วนในการตดั สนิ ใจเลือกวิธสี ร้างบัญชีผู้ใช้ให้แก่ผู้เรยี น แม้ผู้บริหารวิทยาลัยฯ จะมีความเข้าใจ และ ให้ความสำคัญกับการเชือ่ มโยงผู้เรยี นเขา้ กบั บญั ชีกลางระดับประเทศ แต่ก็ไม่สามารถตอบรบั นโยบายการ “บังคับ” ให้ ผู้เรยี นมีบัญชีผู้ใชส้ ่วนกลาง “ก่อน” เพื่อมาใชบ้ ริการของวทิ ยาลยั ฯ อีกทั้งสุดท้ายแลว้ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ก็จะตอ้ งมี การเก็บข้อมูลผู้ใชใ้ นฐานข้อมูลของตนเอง เช่น เก็บรหัสนักศึกษา เก็บผลการลงทะเบียนเรียน บริการที่ต้องการใช้ เป�น ตน้ การสรา้ งบัญชผี ้ใู ช้ทอ้ งถิน่ ของมหาวทิ ยาลัยเองจงึ ดเู ปน� ทางออกท่ีทำได้เรว็ กวา่ และตอบความต้องการในชว่ งเร่ิมตน้ น้ี ได้ดกี วา่ เมื่อคณะผู้จัดทำได้เห็นสถานการณ์เช่นนี้ จึงพอจะคาดการณ์ได้ว่า อาจจะเกิดขึ้นกับมหาวิทยาลัยอื่นๆ ได้ เช่นกัน ดังนนั้ การใชบ้ ญั ชีผูใ้ ชก้ ลางตัง้ แตแ่ รกอาจไมใ่ ชท่ างออกท่ีเหมาะสมทส่ี ุด ในขณะเดียวกนั ทาง ThaiMOOC กย็ งั อยู่ ระหว่างการออกแบบระบบ ID Provider ใหม่ให้สามารถให้บริการยืนยันตัวตนกับหนว่ ยงานอื่นๆ การใช้บัญชีผู้ใช้กลาง ในเวลานจ้ี ึงนา่ จะเป�นการเรง่ รดั หน่วยงานที่เก่ียวข้องคอ่ นขา้ งมาก เป�นแนวทางปฏิบัติทเ่ี ปน� มาตรฐาน นากจากป�จจัยด้านเวลาและความพร้อมของหนว่ ยงานที่เกี่ยวข้องแล้ว โครงการได้สำรวจแนวทางการบริหาร จัดการบญั ชผี ูใ้ ชท้ เ่ี ปน� มาตรฐานและนยิ มใชก้ นั ในองคก์ รท่ีให้บรกิ ารสาธารณะทว่ั ไป จงึ ได้แนวคิดดังนี้ 4

• การยืนยันตัวตนแยกออกจากบัญชีผู้ใช้ – การยืนยันตัวตนเป�นกระบวนการหนึ่งในการเข้าใช้งานบริการ ออนไลนข์ องผู้ใหบ้ รกิ ารหนึ่ง แต่ บัญชีผู้ใช้ ซึ่งหมายถึง ข้อมูลสว่ นตวั ตลอดจนผลการศึกษา ไม่จำเปน� ตอ้ งผูก อยู่กับบัญชียืนยนั ตัวตนเจ้าใดเจ้าหน่ึง ดังนั้นในทางทฤษฎผี ู้ใช้หนึ่งๆ สามารถเขา้ ถึงบัญชีและข้อมูลของตนได้ ผา่ นทางชอ่ งทางยืนยนั ตวั ตนหลายช่องทาง • การสนับสนุน ID Provider ที่หลากหลาย - การอนุญาตให้ผู้ใช้หนึ่งๆ เข้าใช้บริการออนไลน์โดยเลือก ID Provider (IDP) ที่หลากหลายเป�นสิ่งที่พบเห็นได้ทั่วไป เช่น เป�นเรื่องปกติที่ website หนึ่งๆ จะอนุญาตให้ login เข้าใช้บริการด้วยบัญชีของ IDP ที่ได้รับความนิยมสูง เช่น Google, Microsoft, หรือ Facebook ดังนน้ั จึงสามารถมองบัญชีส่วนของของ Thai MOOC เป�นหนึ่งใน IDP ของมหาวิทยาลัยได้ และถือเป�นทางเลือกให้ ผใู้ ชบ้ ริการวา่ ตอ้ งการยืนยันตัวตนดว้ ยบญั ชีใด 1.2 รูปแบบการแลกเปลี่ยนสารสนเทศระหว่างสถานศึกษาโดยมี TCU (Thai MOOC) เป�น ตวั กลาง ในระบบการศึกษาตลอดชีวิต ระบบธนาคารหน่วยกิตนับเป�นส่วนประกอบที่สำคัญ และการเทียบโอนหน่วยกิต หรือ ใบรับรองสมรรถนะเป�นกิจกรรมหลักที่จำเป�นต้องอาศัยมาตรฐานกลางที่ยืดหยุ่น ซึ่งรูปแบบการเก็บหนว่ ยกิตโดยทั่วไปทำได้ สามรูปแบบคือ 1. เก็บหน่วยกิตที่องค์กรกลาง - เช่น TCU สามารถทำหน้าที่เป�นหน่วยงานกลางที่อาสาเก็บหน่วยกิตหรือสมรรถนะ ของผู้เรียนในสถานศึกษาต่างๆ เมื่อใดที่สถานศึกษาหนึ่งต้องการเทียบโอนหน่วยกิต ก็สามารถทำได้โดยการ สอบถามมายัง TCU ผ่านทาง API ท่ีกำหนดเป�นมาตรฐานไว้ 2. เก็บหน่วยกติ ไว้ที่มหาวิทยาลัย และโอนหน่วยกิตข้ามองค์กรโดยการแลกเปลี่ยนขอ้ มูลโดยตรง – วิธีนี้ผลการศึกษา ของผู้เรียนจะถูกเก็บไว้ที่มหาวิทยาลัยต้นสังกัด เมื่อประสงค์จะส่งผลการเรียนไปยังสถาบันอื่น ก็ให้แลกเปลี่ยน ข้อมลู กันโดยตรง โดยต้องกำหนดมาตรฐานการแลกเปลีย่ นขอ้ มลู ให้เป�นที่ยอมรับกันทัง้ สองฝ่าย 3. เก็บหน่วยกิตไว้ที่มหาวทิ ยาลัยและโอนหน่วยกิตข้ามองค์กรผา่ นทางหน่วยงานกลาง – วิธีนี้ข้อมลู ผลการศกึ ษาของ ผู้เรียนจะถูกเก็บไวท้ ี่มหาวิทยาลัยตน้ สังกัด และเมื่อต้องการส่งผลการเรียนน้ีไปยังสถานศึกษาอืน่ ก็จะทำผ่านทาง หน่วยงานกลางที่คอยกำหนดมาตรฐานการรับส่งข้อมูล และควบคุมสิทธิในการเข้าถึงข้อมูลนั้นๆ โดย TCU เป�น หน่วยงานทเี่ หมาะสมในการปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ีตัวกลางนี้ 5

ข้อดขี ้อเสียของท้งั สามวิธีสรปุ ได้ตามตารางต่อไปนี้ ขอ้ ดี ขอ้ เสีย 1.องคก์ รกลางเก็บหน่วยกติ หนว่ ยกติ ถูกเก็บไวใ้ นท่ีเดียว กำหนดมาตรฐาน ผลการเรียน, หน่วยกิต, และสมรรถนะ 2.มหาวทิ ยาลยั เกบ็ หน่วยกติ ในการอา่ น, เขยี น, ปรบั ปรงุ ขอ้ มูลได้งา่ ย ของผู้เรียนเป�นข้อมูลของมหาวทิ ยาลัยที่ 3.โอนหนว่ ยกิตผา่ นองค์กรกลาง ข้อมูลเข้าถึงได้ง่าย มีที่อยู่กลางแห่งเดียว ทุก อาจไม่ประสงค์จะมอบให้หน่วยงาน มหาวิทยาลยั ใช้ข้อมลู รว่ มกนั ภายนอกจดั เก็บหรอื บรหิ าร มหาวิทยาลัยเป�นเจ้าของข้อมูล ไม่ต้องนำไป การแลกเปลีย่ นข้อมูลอาจไม่มีมาตรฐาน เกบ็ กับองค์กรภายนอก ที่เหมือนกันระหว่างองค์กร การรับส่ง ข้อมูลอาจมรี ายละเอียดที่แตกต่างกนั ไป ตามหน่วยงานที่มีความร่วมมือ ทำให้ บริหารจัดการ การแลกเปลี่ยนข้อมูลได้ ยาก มหาวิทยาลัยเป�นเจ้าของข้อมูล ไม่ต้องนำไป หน่วยงานกลางสามาร ถกำ ห นด เก็บกบั องคก์ รภายนอก มาตรฐานในการแลกเปลี่ยนข้อมูลให้ เป�นหนึ่งเดียวได้ง่าย หน่วยงานกลางมี ข้อมูลระดับประเทศถึงสถิติการโอน หนว่ ยกิตระหว่างสถานศึกษา จากการสำรวจสถานการณ์ในมหาวิทยาลยั เชียงใหม่พบว่าแนวทางที่สามคือการโอนหน่วยกติ ผ่านองค์กรกลางเปน� วิธีที่น่าจะเป�นไปได้มากที่สุด เพราะข้อมูลผลการเรียนของนักศึกษานั้นถือเป�นความลับส่วนตัว จึงทำให้แนวคิดเรื่องการนำ ข้อมูลนี้ไปเก็บและดูแลโดยหน่วยงานภายนอกยังไม่น่าสนใจ ประกอบการการที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่กำลังเป�ดตัววิทยาลัย การศกึ ษาตลอดชวี ิตในช่วงต้นป� 2563 น้ี ซึ่งระบบจัดเกบ็ หน่วยกติ ส่วนกลาง (ของ TCU) ยังไม่มีให้ใช้ ดังนั้นการเกบ็ ข้อมูลผล การเรียนเองในมหาวิทยาลยั จึงเปน� ทางเลือกท่ีดี จากกรณีศึกษาของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่จึงพอคาดการณ์ได้ว่า มหาวิทยาลัยอื่นน่าจะมีความคิดเห็นคล้ายกัน ยกเว้นสำหรับสถานศึกษาขนาดเล็กท่ีไมม่ ีความพรอ้ มดา้ นการพัฒนาระบบฐานข้อมูลของตนเอง ซึ่งอาจสนใจใช้ระบบฯ ของ สว่ นกลางแบบที่ 1 ได้ ส่วนรูปแบบที่ 2 ที่มหาวิทยาลัยแลกเปลี่ยนข้อมูลกันโดยตรงเป�นระบบที่ควบคุมมาตรฐานได้ยาก สุดท้ายแล้วจะ สร้างความลำบากให้กับมหาวิทยาลัยเองที่ต้องรองรับรูปแบบและมาตรฐานข้อมูลของแต่ละหน่วยงานที่อาจไม่เหมือนกัน นอกจากนัน้ มหาวิทยาลัยยังต้องประสานกนั เองเพื่อใหส้ ามารถแลกเปลีย่ นข้อมลู กันได้ ทงั้ ทางนโยบายและในทางเทคนิค เป�น งานทีน่ า่ จะใชเ้ วลาและเกดิ ขอ้ ผิดพลาดได้ง่าย 6

ดังนั้นรูปแบบที่น่าสนใจที่สุดคือรูปแบบที่สามที่มีหน่วยงานกลางทำหน้าที่เป�นเหมือน Broker ในการแลกเปลี่ยน ข้อมูล หรือเป�นระบบธนาคารหน่วยกิตที่มีสารบัญกลาง ซึ่งมีจุดเด่นที่การกำหนดมาตรฐานการแลกเปลี่ยนข้อมูลทำได้ง่าย นอกจากนั้นการที่ข้อมูลไหลผ่านส่วนกลางก็ทำให้มีแหล่งบันทึกหลักฐาน สามารถใช้อ้างอิงได้ และที่สำคัญเป�นขอ้ มูลดิบที่มี ประโยชน์ในการติดตามสถานกรณ์ของการแลกเปลี่ยนโอนย้ายหน่วยกิตข้ามสถานบันอีกด้วย ซึ่งระบบจะมีรายละเอียดการ ทำงานดังแสดงใน รูปท่ี 1 รปู ที่ 1 แสดงโครงการการถ่ายโอนใบรบั รองสมรรถนะหรือหนว่ ยกติ ระหวา่ งสถานศกึ ษาโดยมี Thailand Cyber University เปน� ตวั กลาง 7

2. มีกระบวนการ กลไก มาตรฐานชุดข้อมูล มาตรฐานเทคโนโลยีในการเชื่อมโยงระบบ สารสนเทศ วิธีการยืนยันตัวตนผู้เรียน และมาตรฐานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องในการเชื่อมโยงระบบ การเรียนการสอนแบบเป�ด Thai MOOC และระบบการเรียนการสอนของมหาวิทยาลัยท่ี สามารถถ่ายทอดแนวทางดังกล่าวใหแ้ กห่ น่วยงานทางด้านการศึกษาในระดับอุดมศึกษาได้ 2.1 ระบบจดั การบญั ชแี ละยืนยนั ตัวตนผู้เรียนข้ามสถาบนั รปู ท่ี 2 แสดงข้ันตอนการสร้างบญั ชใี หม่ โดยมที างเลือกในการสรา้ งบญั ชใี หม่ธรรมดาหรือสร้างบญั ชีจากข้อมูลบัญชีของ ThaiMOOC จาก Flow Chart ใน รูปที่ 2 เมื่อผู้ใช้เข้ามาใช้งานเป�นครั้งแรก ผู้ใช้จะเลือกได้ว่าเข้าเข้าใช้งานผ่านบัญชีของ Thai MOOC หรือจะสร้างบัญชีผู้ใช้ใหม่กับมหาวิทยาลัย หากผู้ใช้มีบัญชี Thai MOOC อยู่แล้วก็สามารถใช้บัญชีและรหัสผ่านในการ ยืนยันตัวตน เนื่องจากเป�นการใช้งานคร้ังแรก ระบบของมหาวิทยาลัยจะยงั ไม่มีข้อมูลส่วนตวั (Profile) ของผู้ใช้นั้นๆ ดังนั้นระบบ 8

จะขอใหผ้ ูใ้ ชส้ รา้ งบัญชขี องมหาวิทยาลยั แตร่ ะบบจะสามารถดงึ ข้อมลู สว่ นตวั เชน่ ชอื่ นามสกลุ และขอ้ มูลพ้นื ฐานอา่ นมาจากบญั ชี Thai MOOC ได้ (ตามแต่ที่ IDP ของ Thai MOOC จะส่งมา) ทำให้ผู้ใช้ประหยัดเวลาในการกรอกข้อมูลได้บางส่วน นอกจากน้ัน ระบบจะยงั บันทกึ Thai MOOC ID ของผ้ใู ช้นน้ั ไว้ในระบบดว้ ยเพ่ือใหส้ ามารถเช่ือมโยงบญั ชมี หาวทิ ยาลยั เข้ากับบัญชี Thai MOOC ได้ อนั เป�นประโยชน์ในการ login คราวต่อๆ ไป หรือการโอนผลการเรยี น MOOC จากระบบ Thai MOOC มายังมหาวทิ ยาลยั เพื่อ ใชป้ ระกอบการประเมณิ เป�นตน้ อย่างไรก็ดี การสมัครเข้าใช้งานบริการศึกษาตลอดชีวิตจะไม่บังคับว่าต้องมีบัญชี Thai MOOC โดยผู้ใช้สามารถเลือก สร้างบัญชีมหาวิทยาลัยไดโ้ ดยตรง เพยี งแต่จะต้องกรอกขอ้ มูลส่วนตัวเองทั้งหมด และจะไมม่ กี ารเช่อื มโยงไปยงั บัญชี Thai MOOC ซ่ึงหากผใู้ ช้ประสงคจ์ ะทำการเชอ่ื มโยงในภายหลังก็สามารถทำไดผ้ า่ นทางการแกไ้ ขข้อมลู ส่วนตัวของตน ละเลือกเชอ่ื มโยงบัญชี ซึ่ง จะตอ้ งสามารถป้อน User name และ password ของ Thai MOOC ทถ่ี ูกตอ้ ง และชื่อนามสกุลของทัง้ สองบญั ชจี ะตอ้ งตรงกนั การเข้าใชง้ านบริการการศกึ ษาตลอดชวี ิตของมหาวิทยาลยั รูปท่ี 3 แสดงตัวอย่างขน้ั ตอนการเข้าใชง้ านทรัพยากรของมหาวทิ ยาลัยโดยใชบ้ ัญชผี ู้ใช้ชนิดตา่ งๆ หลังจากท่ีสร้างบัญชผี ู้ใช้ในครัง้ แรกสำเร็จแล้ว ในครั้งต่อไปผู้ใช้สามารถเลอื กไดว้ ่าจะ Login ด้วยบัญชีของมหาวิทยาลยั หรือจะใชบ้ ัญชีของ Thai MOOC หรือ IDP อื่นก็ได้ ดังแสดงใน รูปที่ 3 ซึ่งหากปอ้ นชื่อผูใ้ ช้และรหัสผ่านทีถ่ ูกตอ้ งก็จะเข้าสู่ระบบ ด้วย “ตัวตน” เดียวกัน น่นั คือจะเชือ่ มไปยงั ขอ้ มลู สว่ นตวั ของผู้ใชค้ นเดยี วกันนนั่ เอง โดยมเี งอื่ นไขคอื บญั ชีผใู้ ชข้ อง IDP นั้นต้องถูก เชื่อมโยงเขา้ กับบัญชผี ู้ใชม้ หาวิทยาลยั แลว้ 9

2.2 การแลกเปลยี่ นสารสนเทศระหวา่ งสถานศึกษาโดยมี TCU (Thai MOOC) เป�นตวั กลาง 2.2.1 การสอบถามผลการเรยี นจาก TCU (Thai MOOC) การท่รี ะบบตดิ ตามสถานการณ์สำเรจ็ การศกึ ษาข้างต้นจะทำงานไดน้ ้นั ระบบฯ จำไปตอ้ งสอบถามผลการเรยี นวิชาบน Thai MOOC ซึง่ สามารถทำไดผ้ า่ นทางการออกแบบ API ที่มีการทำงานดงั นี้ รูปที่ 4 แสดงขน้ั ตอนการแลกเปลี่ยนขอ้ มูลเพ่อื ตดิ ตามสถานะการสำเรจ็ การศึกษา 1. เมือ่ วทิ ยาลัยการเรียนร้ตู ลอดชวี ิตตอ้ งการตรวจสอบสถานะของการเรียน MOOC ของผู้เรยี น วิทยาลยั ฯ จะส่งคำขอ มายงั สำนกั บรกิ ารเทคโนโลยีสารสนเทศพรอ้ มด้วย MOOC ID และ บญั ชีผ้ใู ชข้ องนักศกึ ษา 2. สำนักบริการเทคโนโลยีสารสนเทศทำการเทียบและค้นหาบัญชีผู้ใช้ Thai MOOC จากบัญชีนักศึกษาของ มหาวทิ ยาลัย และสง่ คำขอไปยัง Thai MOOC โดยส่ง MOOC ID และ Thai MOOC Username ไป 3. Thai MOOC ส่งผลการเรียนวิชา MOOC กลบั ไปยงั สำนกั บริการเทคโนโลยีสารสนเทศ 4. สำนักบริการเทคโนโลยีสารสนเทศสง่ ผลการเรยี น MOOC กลับไปใหว้ ิทยาลัยการศึกษาตลอดชีวติ ในท่ีน้ถี ือวา่ สำนกั บรกิ ารเทคโนโลยสี ารสนเทศเป�นผู้เก็บบัญชผี ้ใู ช้ของผเู้ รียน ดังน้นั การค้นหาบัญชี Thai MOOC จึงต้อง ทำที่สำนักบรกิ ารฯ นอกจากนั้นขัน้ ตอนขา้ งตน้ ยังจะตอ้ งใชม้ าตรการความปลอดภยั เพอ่ื สร้างความน่าเชือ่ ถือใหก้ ับการร้องขอ ข้อมูล เช่นการเข้ารหัสข้อมูล และการใช้ Authentication เชน่ Access key เป�นตน้ 10

2.2.2 การสอบถามผลการเรยี นจากสบันการศกึ ษาอ่นื ผา่ นทาง TCU (Thai MOOC) ในขึ้นพัฒนาทางโครงการจำสร้างระบบจำลองหน่วยงานที่เกี่ยวข้องขึ้นมาทั้งหมด เพื่อให้สามารถทดสอบความ ถูกต้องของการทำงานในทางเทคนิค เมื่อใช้งานได้แล้วจึงติดต่อมหาวิทยาลัยเครือข่าย เช่น มหาวิทยาลัยขอนแก่น หรือ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เพื่อนำเสนอแนวคิดและหาทางทดสอบร่วมกัน ส่วนสารบัญกลางนั้นจะใช้การจำลองที่ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ เพราะสารบัญน้ไี ม่วา่ จะอยู่ที่ TCU หรือ มช. ก็จะมีการทำงานไมต่ า่ งกนั การแลกเปลี่ยนข้อมลู จะมีขึน้ ตอนการทำงานดงั แสดงใน รปู ท่ี 5 ต่อไปน้ี Thai Cyber University Broker ร้องขอผล แปลงข้อมลู แปลงข้อมลู ตรวจผล การเรยี น บญั ชผี ใู้ ช้ บญั ชผี ้ใู ช้ การเรยี น หนว่ ยงานตน้ ทาง หนว่ ยงานปลายทาง รปู ท่ี 5 แสดงส่วนประกอบทจ่ี ำเปน� ในการแลกเปลยี่ นขอ้ มลู ระหวา่ งสถานศกึ ษา การถ่ายโอนผลการเรียนสมรรถนะหรือหน่วยกิตข้ามสถาบันการศึกษาจะมขี ัน้ ตอนการแลกเปลีย่ นข้อมูลตามขัน้ ตอน ต่อไปน้ี 1. ร้องขอผลการเรียน – เมื่อหน่วยงานต้นทาง (เช่นวิทยาลัยการเรียนรู้ตลอดชีวติ ) ต้องการตรวจสอบสถานะของ การเรยี นตา่ งสถานศึกษา หน่วยงานจะสง่ คำขอมายังหน่วยงานท่ีประสานงานกบั TCU พรอ้ มด้วย ID ของหน่วย กิตที่ต้องการ และ บัญชีผู้ใช้ของนักศึกษาต้นทาง โดยทั่วไปแล้วบัญชีนี้จะเป�นบัญชีท้องถิ่นของหน่วยงานนั้นๆ เชน่ บญั ชนี ักศึกษามหาวิทยาลัยเป�นตน้ 2. แปลงข้อมูลบัญชีผู้ใช้ - หน่วยงานที่ประสานกับ TCU จะต้องทำการแปลงข้อมูลบัญชีผู้ใช้ถ้องถิ่นให้เป�นบัญชี ผู้ใช้ของ TCU จากฐานข้อมูลของตน หลังจากนั้นจึงส่งคำขอไปยัง TCU โดยส่ง ID ของหน่วยกิต และบัญชีผู้ใช้ ของ TCU 11

3. Broker - เมื่อ TCU ได้รับคำขอ ก็จะส่งต่อคำขอไปยังหน่วยงานปลายทาง โดยจะต้องสืบค้น Meta-data ใน ฐานข้อมูลของตน (เช่น URL, access token เป�นต้น) เพื่อให้ทราบข้อมูลวิธีการในการส่งคำขอไปยังหน่วยงาน ปลายทาง 4. แปลงข้อมูลบัญชีผู้ใช้ – เมื่อมหาวิทยาลัยปลายทางได้รับคำขอ ขั้นตอนแรกที่ต้องทำคือแปลงบัญชีผู้ใช้จาก บญั ชี TCU ใหเ้ ปน� บัญชีผใู้ ช้ท้องถิ่นของตน เพือ่ ให้สามารถดึงผลการเรยี นทตี่ ้องการได้ 5. ตรวจผลการเรียน - หน่วยงานปลายทางใช้บัญชีท้องถิ่น ดึงผลการเรียนของหน่วยกิตที่ต้องการ แล้วส่งผล ย้อนกลับไปยงั ตน้ ทางผ่าน TCU 3. ต้นแบบซอฟท์แวร์ ที่ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนสารสนเทศ ระหว่างระบบการเรียนการสอนแบบ เป�ด Thai MOOC และระบบสารสนเทศผู้เรียนของมหาวิทยาลัยอย่างน้อย 2 แห่งได้ จะเป�น ตน้ แบบในการขยายผลต่อไป โครงการฯ ได้พัฒนาซอฟท์แวร์ตน้ แบบทสี่ าธิตใหเ้ ห็นการแลกเปล่ียนสารสนเทศในสองประเดน็ หลกั ทน่ี ำเสนอคอื 3.1 การจัดการบัญชผี ใู้ ช้เพื่อระบตุ ัวตนขา้ มสถาบัน รปู ท่ี 6 แสดงตัวอยา่ งหน้าจอสรา้ งบญั ชผี ู้ใช้ผเู้ รยี นตลอดชวี ิตของมหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ ท่เี ชือ่ มโยงเข้ากบั บญั ชขี อง TCU (Thai MOOC) 12

เป�นระบบท่ีสาธิตใหเ้ ห็นวา่ ผู้เรียนสามารถสมคั รบัญชีของมหาวิทยาลยั ผ่านทางบัญชี TCU (Thai MOOC) ได้ หรือหากในกรณีที่มีบัญชีของมหาวิทยาลัยอยู่แล้วก็สามารถผู้บัญชีเข้ากับบัญชีของ TCU (Thai MOOC) ในภายหลังได้ โดยเม่อื ทำการผบู้ ญั ชแี ลว้ ระบบกจ็ ะสามารถระบตุ ัวตนของผเู้ รียนไดห้ ากตอ้ งการดึงข้อมลู สารสนเทศเก่ยี วกบั ผ้เู รียนนน้ั ๆ จากทาง TCU (Thai MOOC) 3.2 การดึงผลการเรียนจาก Thai MOOC และสถาบนั การศึกษาอนื่ รปู ที่ 7 แสดงตวั อยา่ งหน้าตดิ ตามผลการเรยี นหลกั สตู รของมหาวิทยาลยั เชียงใหม่ที่ ประกอบไปดว้ ยวชิ าเรยี นในสถาบนั อน่ื ระบบที่พัฒนาขึน้ ประกอบไปด้วย ระบบลงทะเบียนเรียน และระบบตรวจสอบผลการเรียน โดยสามารถสาธิต ให้เห็นว่าผู้เรียนสามารถสมัครเรียนในหลักสูตรที่ประกอบไปด้วยวิชาเรียนทัง้ ในมาหวิทยาลยั และวิชาที่อยู่ต่างสถาบนั โดยในโครงการได้สาธติ ใหเ้ หน็ สองกรณคี ือ วิชาที่อยู่บน Thai MOOC – เมื่อผู้เรียนสมัครเรียนหลักสูตรของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ที่ต้องใช้ผลการเรียนบน Thai MOOC ผู้เรียนจะสามารถติดตามผลการเรียน (ผ่าน/ไม่ผ่าน) ของวิชาบน Thai MOOC บนระบบของ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้ วิชาของมหาวทิ ยาลัยอน่ื – โครงการได้รว่ มมอื กับศูนย์ IT และศูนย์นวตั กรรมการเรยี นการสอน มหาวทิ ยาลัยขอนแก่น สาธิตให้เห็นว่า หลักสูตรของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่สามารถใช้ผลการเรียนวิชาในระบบ e-learning และ MOOC ของ มหาวิทยาลัยขอนแก่นเป�นส่วนหนึ่งของหลักสูตรได้ โดยเมื่อผู้เรียนลงทะเบียนในหลกั สูตรแล้วจะสามารถตรวจสอบผล 13

การเรียน (ผ่าน/ไม่ผา่ น) ของวิชาในมหาวิทยาลัยขอนแก่นผ่านระบบของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้ โดยการแลกเปลี่ยน สารสนเทศใช้ TCU (Thai MOOC) เป�นตวั กลางดังท่ีไดอ้ อกแบบไว้ สรุป โครงการนี้ได้พัฒนาแนวคิดการแลกเปลี่ยนสารสนเทศทั้งระหว่าง มหาวิทยาลัยกับ TCU (Thai MOOC) และ ระหว่างสองมหาวิทยาลัยโดยมี TCU (Thai MOOC) เป�นตัวกลาง และสามารถสาธิตการทำงานได้ อย่างไรก็ดี ระบบ ทั้งหมดที่ใช้ในการทดสอบเป�นระบบที่สร้างขึ้นเองเพื่อจำลองระบบที่เกี่ยวข้อง (ยกเว้นระบบ Online Learning ของ มหาวิทยาลัยขอนแก่นที่มีการทดลองเชือ่ มต่อจริง) ดังนั้นหากสามารถพัฒนาต่อให้ทดลองใช้ระบบจริงไดม้ ากขึ้นกจ็ ะทำ ให้ได้ระบบท่สี ามารถนำไปสาธิตจริง และเป�นพน้ื ฐานในการขยายงานเพ่อื ให้นำไปใช้งานจริงได้ ดงั น้ันโครงการนี้จึงหวัง เป�นอย่างยิ่งว่าแนวคิดที่ได้เสนอในโครงการนี้จะสนับสนุนให้ TCU (Thai MOOC) ได้ทดลองเป�ดบริการ เช่น การเป�ด IDP สำหรบั ใช้บญั ชี Thai MOOC เขา้ ใชบ้ ริการของมหาวทิ ยาลัย หรอื การเป�ดให้มหาวทิ ยาลัยสามารถตรวจสอบผลการ เรยี นของวชิ าบน Thai MOOC ได้ ตลอดจนการนำแนวคิดของการทำหน้าที่เป�น Broker กลางในการแลกเปลี่ยนข้อมูล สารสนเทศ โดยเฉพาะผลการเรียนระหว่างหนว่ งานและสถาบันศกึ ษาในประเทศไทยต่อไป 14