โครงการภูมิปัญญาท้องถิ่นผ้าสไบมอญ

ภูมปิ ญั ญาชาวไทยเช้ือสายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหร่ิมโตะ) นางสาวธีรนนั ท์ ผู้จดั ทา นางสาวนภัสภรณ์ นางสาวพรกนก บุญอยู่ รหสั นกั ศึกษา 63302010094 นางสาวมนิ ตรา สุมานิตย์ รหัสนักศกึ ษา 63302010095 นายวิวัตน์ ไผ่รอด รหสั นักศึกษา 63302010099 นางสาวสุนิสา งามวลิ ัย รหัสนกั ศกึ ษา 63302010105 สมปอง รหัสนกั ศึกษา 63301010110 สงั ขท์ อง รหสั นกั ศกึ ษา 63302010116 เอกสารฉบับน้ีเปน็ ส่วนหนง่ึ ของการศึกษาค้นคว้าประกอบการเรียนรายวชิ าชวี ติ กับสงั คมไทย วิทยาลัยเทคนคิ ลพบรุ ี สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ภาคเรียนท่ี 2 ปีการศึกษา 2563



ภูมปิ ญั ญาชาวไทยเช้ือสายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหริ่มโตะ) นางสาวธีรนนั ท์ ผู้จดั ทา นางสาวนภัสภรณ์ นางสาวพรกนก บุญอยู่ รหสั นกั ศึกษา 63302010094 นางสาวมนิ ตรา สุมานิตย์ รหัสนักศกึ ษา 63302010095 นายวิวัตน์ ไผ่รอด รหสั นักศึกษา 63302010099 นางสาวสุนิสา งามวลิ ัย รหัสนกั ศกึ ษา 63302010105 สมปอง รหัสนกั ศึกษา 63301010110 สงั ขท์ อง รหสั นกั ศกึ ษา 63302010116 เอกสารฉบับน้ีเปน็ ส่วนหนง่ึ ของการศึกษาค้นคว้าประกอบการเรียนรายวชิ าชวี ิตกบั สังคมไทย วิทยาลัยเทคนคิ ลพบรุ ี สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ภาคเรียนท่ี 2 ปีการศึกษา 2563

(ก) ชอ่ื เร่ือง : ภูมิปญั ญาชาวไทยเชอ้ื สายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหริม่ โตะ) ผู้จัดทา : นางสาวธรี นนั ท์ บญุ อยู่ รหสั นักศึกษา 63302010094 : นางสาวนภสั ภรณ์ สมุ านิตย์ รหัสนักศึกษา 63302010095 : นางสาวพรกนก ไผ่รอด รหัสนักศึกษา 63302010099 : นางสาวมนิ ตรา งามวลิ ัย รหัสนักศกึ ษา 63302010105 : นายวิวัตน์ สมปอง รหัสนักศึกษา 63301010110 : นางสาวสนุ สิ า สงั ข์ทอง รหสั นกั ศึกษา 63302010116 ท่ปี รกึ ษา : อาจารย์ศริ ิโสภา วิศิษฏว์ ฒั นะ ปีการศกึ ษา : 2563 บทคัดย่อ เรอื่ ง ภมู ิปัญญาชาวไทยเชือ้ สายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหริม่ โตะ) มจี ุดมงุ่ หมายเพอ่ื ทาการศกึ ษา ค้นคว้าถึงรูปแบบ ความสาคัญของผ้าสไบมอญที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวบางขันหมาก (ชาวมอญ) ส่งเสริม การปักผ้าสไบมอญ นาไปต่อยอดและเพ่ิมรายได้ให้แก่ผู้สูงอายุ และนามาเป็นแนวทางในการอนุรักษ์และสนับสนุน ใหม้ ีการใช้และพฒั นาผ้าปักสไบมอญ โดยการสอบถามผู้ใหญ่บ้านและกล่มุ ผู้ผลิตสไบมอญของชมุ ชน ผลการศกึ ษา ค้นคว้าพบว่า ชาวบ้านทปี่ กั ผา้ สไบมอญเป็นผูส้ งู อายแุ ละกลุ่มแมบ่ า้ นของชมุ ชนบางขนั หมาก

(ข) กิตตกิ รรมประกาศ โครงการนี้สาเร็จลลุ ว่ งได้ด้วยความกรุณาจากอาจารยศ์ ริ ิโสภา วศิ ิษฏ์วฒั นะ อาจารณ์ท่ีปรกึ ษาโครงการที่ ไดใ้ ห้คาเสนอแนะ แนวคดิ ตลอดจนแก้ไขขอ้ บกพร่องตา่ ง ๆ จนโครงการเลม่ นีเ้ สรจ็ สมบูรณ์ ผู้ศึกษาจึงขอกราบ ขอบพระคุณเปน็ อย่างสูง ขอกราบขอบพระคุณ พ่อ แม่ และผปู้ กครอง ท่ใี ห้คาปรกึ ษาในเรื่องต่าง ๆ รวมท้งั เปน็ กาลังใจทีด่ ีเสมอมา นางสาวธรี นนั ท์ บญุ อยู่ นางสาวนภสั ภรณ์ สุมานิตย์ นางสาวพรกนก ไผ่รอด นางสาวมินตรา งามวลิ ยั นายวิวตั น์ สมปอง นางสาวสนุ สิ า สงั ขท์ อง

สารบญั (ค) เร่อื ง หน้า บทคดั ย่อ ก กิตตกิ รรมประกาศ ข สารบัญ ค สารบัญ ( ตอ่ ) ง สารบัญภาพ จ บทที่ 1 บทนา 1 1 1.1 ความเป็นมา 1 1.2 วัตถปุ ระสงค์ 1 1.3 ขอบเขต 1.4 ประโยชน์ที่ไดร้ ับ 2 บทที่ 2 ทฤษฎีทเี่ ก่ยี วข้อง 2 2.1 ความสาคญั ของผ้าสไบมอญ 2 2.2 การใชผ้ ้าสไบมอญของคนสมัยกอ่ น 2.3 การเผยแพร่การใช้ผ้าสไบมอญ 3 บทที่ 3 วิธีดาเนินงาน 3 3.1 ขน้ั ตอนการดาเนนิ งาน 4 3.2 วสั ดุ อุปกรณ์ในการปกั ผ้าสไบมอญ บทท่ี 4 ผลการศึกษาคน้ คว้า

สารบัญ(ต่อ) (ง) เร่ือง หน้า บทที่ 5 สรปุ ผล อภปิ รายผลและข้อเสนอแนะ 5 5.1 สรุปผล 5 5.2 ปัญหาและอปุ สรรคในการศกึ ษาคน้ คว้า 5 5.3 ขอ้ เสนอแนะและแนวทางในการพฒั นา 6 บรรณานกุ รม 7 ภาคผนวก 8 ประวัตผิ ู้ศึกษา 9 ประวตั ิผู้ศกึ ษา ( ต่อ )

สารบญั ภาพ (จ) ภาพท่ี 3-1 ตวั อย่างกการปักผ้าสไบมอญ หน้า 3

(1) บทท่ี 1 บทนา 1. ความเปน็ มา ชนชาติมอญ มีรูปแบบประเพณี วัฒนธรรม วิถีชีวิต และศิลปะอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว มาอย่างยาวนาน ชาวมอญไม่ว่าจะอยู่ในถิ่นฐานใดก็ยังคงความพยายามท่ีจะสืบสาน และส่งต่อความเป็นมอญ ให้แกบ่ รรดาลูกหลาน และสไบมอญก็คืออัตลักษณอ์ ันโดดเดน่ อย่างหน่ึงของชาวมอญ นอกเหนือจากความสวยงาม แล้ว เครื่องประดับตกแต่งร่างกายชิ้นน้ียังมีความหมายและที่มาที่น่าสนใจ โดยกลุ่มของเราได้เล็งเห็นถึง ความสาคัญของผ้าสไบมอญที่มีมาต้ังแต่สมัยก่อนจึงจัดทาโครงการนี้ขึ้นมาเพื่อเป็นการอนุรักษ์และรักษาวิถีคน มอญ ไปพร้อมกบั การรื้อฟื้นภูมิปัญญาท่ีกาลังจะสญู หาย 2. วตั ถปุ ระสงค์ 2.1 เพื่อศกึ ษาคน้ คว้าถึงรูปแบบของผ้าสไบมอญ 2.2 เพือ่ ให้ตระหนักถงึ ความสาคญั ของผ้าสไบมอญ 2.3 เพ่ือส่งเสริมการปกั ผ้าสไบมอญ 2.4 เพื่อนาการศึกษาท่ไี ด้รับไปตอ่ ยอดเปน็ อาชีพได้ 2.5 เพือ่ เพ่มิ รายได้และเพ่ิมแหล่งหางานใหม้ ากข้ึน 3. ขอบเขต (ระบุขอบเขตของงานที่ทา) 3.1 สถานที่ เทศบาลตาบลบางขันหมาก ต.บางขนั หมาก อ.เมือง จ.ลพบรุ ี 3.2 ระยะเวลา วนั ที่ 3 มกราคม 2564 ถงึ 3.3 ตวั แปรหรือประชากรและกลุ่มตวั อย่าง (เลือกตามวิธกี ารศึกษาคน้ คว้า) 3.1 ประชากร คอื กลมุ่ แมบ่ า้ นปักผ้าสไบมอญบางขันหมาก 3.2 กลุ่มตวั อย่าง คือ กลุ่มแมบ่ า้ นปักผ้าสไบมอญบางขันหมาก 4. ประโยชน์ทไ่ี ดร้ บั 4.1 ไดศ้ กึ ษารูปแบบผา้ สไบมอญ การปักผา้ สไบมอญ และมแี หลง่ หารายได้ทเี่ พิ่มข้นึ

(2) บทท่ี 2 ทฤษฎที ี่เกีย่ วขอ้ ง ในการศึกษาเรื่องภูมิปัญญาชาวไทยเชื้อสายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหร่ิมโตะ) ผู้จัดทาได้รวบรวม แนวคดิ ทฤษฎแี ละหลักการต่าง ๆจากเอกสารทเี่ ก่ียวข้องดงั ตอ่ ไปนี้ 2.1 ความสาคญั ของผา้ สไบมอญ สิ่งสาคัญของคนมอญท้ังหญิงและชาย เมื่อเข้าวัดเข้าวาคือต้องมีผ้าพาดไหล่สักผืนผ้า ผืนดังกล่าวสาหรับ ผู้ชายเรียกว่า ผ้าขาวม้า ส่วนผู้หญิงคือ ผ้าสไบ ในขณะที่คนมอญหลายถ่ินนิยมเรียกว่า หญาดฮะเหริ่มโตะ หรือ สไบมอญ ท่ีมีรูปแบบลวดลายเฉพาะตัวไม่เหมือนใคร หากได้พบจะทราบทันทีว่าผู้ใช้เป็นคนมอญทางสมุทรสาคร หรือชุมชนมอญที่อพยพโยกยา้ ยไปทางสมุทรสาคร เช่น บางกระด่ี บางเลน ไทรน้อย ลาดกระบัง ลพบุรี อุทัยธานี สุพรรณบรุ ี ราชบรุ ี เป็นต้น 2.2 การใชผ้ ้าสไบมอญของคนสมยั ก่อน หญาดฮะเหร่ิมโตะ ใช้ไดท้ ั้งชายและหญงิ โดยเฉพาะในวัยหนมุ่ สาวแต่ในชายสูงอายุมกั ใช้ผา้ ขาวม้ามากกว่า และนับเปน็ งานฝีมอื ของลูกผูห้ ญิงมอญอย่างหน่ึง ท่ีจะต้องลงมือทาด้วยตัวเองทุกคน ทกุ ครัวเรือน ที่สาคัญตอ้ งมีไว้ อวดฝีมือกันด้วย ซ่ึงเอาไว้ใช้สอยยามออกงานรื่นนเริง ข้ันตอนการทาน้ันเป็นการปักและตกแต่งริมผ้าด้วยมือทุก ข้นั ตอนโครงของลายนน้ั จะคล้ายกนั แต่ในส่วนของลายละเอียดความพิถพี ถิ ันน้นั แล้วแตฝ่ ีมือของแต่ละคน 2.3 การเผยแพรก่ ารใชส้ ไบมอญในปัจจุบนั ปัจจุบันสไบมอญได้แพร่หลายไปตามชุมชนมอญต่าง ๆแต่ละชุมชนก็มีลวดลายและเอกลักษณ์ท่ีแตกต่าง กันออกไปเฉพาะถ่ิน เป็นการสรา้ งอตั ลักษณ์ให้กับชุมชนของตวั เอง มีรูปแบบที่ทันสมยั มากขึน้ ปรับปรุงและพัฒนา ให้เหมาะแกก่ ารใชง้ าน

(3) บทท่ี 3 วธิ ีศกึ ษาค้นควา้ 3.1 ขนั้ ตอนการดาเนินงาน 3.1.1. คิดหวั ขอ้ โครงการเพ่ือนาเสนออาจารย์ทปี่ รึกษาโครงการ 3.1.2. ศึกษาและค้นคว้าข้อมูลที่เก่ียวข้องกับโครงการเรื่อง ภูมิปัญญาชาวไทยเชื้อสายมอญ - สไบมอญ ว่ามีเน้ือหามากน้อยเพียงใดและต้องการศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมเพียงใด จากเว็บไซต์ตา่ ง ๆ และเก็บข้อมูล ไวเ้ พือ่ จัดทาเนื้อหาของโครงการต่อไป 3.1.3. ศึกษาข้ันตอนการปักผ้าสไบมอญจากเอกสารและเว็บไซต์ต่าง ๆ ท่ีนาเสนอเทคนิคและ ข้นั ตอนการปักผ้าสไบมอญ 3.1.4. จัดทาโครงร่างโครงการเรื่องภูมิปัญญาชาวไทยเช้ือสายมอญ - สไบมอญ เพ่ือนาเสนอ อาจารย์ท่ีปรึกษาโครงการ 3.1.5. ปฏิบัติการจัดทาโครงการเรื่องภูมิปัญญาชาวไทยเชื้อสายมอญ – สไบมอญ นาเสนอ รายงานความก้าวหน้าของงานเป็นระยะ ๆ ซ่ึงอาจารย์ที่ปรึกษาจะให้นนาเสนอข้อเสนอแนะต่าง ๆ เพื่อให้จัดทา เน้อื หาและนาเสนอทน่ี า่ สนใจตอ่ ไป ทั้งน้ีเม่ือไดร้ ับคาแนะนากจ็ ะนามาปรบั ปรุงแกไ้ ขให้ดยี ง่ิ ข้นึ 3.1.6. จัดทาเอกสารรายงานโครงการเรอ่ื งภมู ิปัญญาชาวไทยเช้อื สายมอญ - สไบมอญ 3.1.7. นาเสนองาน 3.2 วัสดุ อุปกรณ์ในการปกั ผ้าสไบมอญ 3.2.1. ผ้าไหมอติ าลี หรอื ผา้ ไหมโทเร 3.2.2. กระดาษไขลอกลาย สะดงึ 3.2.3. ไหม เขม็ และกรรไกร ภาพท่ี 3.1 ตัวอย่างการปกั ผ้าสไบมอญ

(4) บทที่ 4 ผลการศกึ ษาค้นควา้ จากการท่ีได้ศึกษาข้อมลู เกยี่ วกับผา้ ไหมไทยเพื่อทาโครงงาน และหลังจากการทไ่ี ดศ้ ึกษาข้อมลู แลว้ ผูจ้ ดั ทา ไดร้ บั ความรู้ดังน้ี 1. ได้รบั ความรู้ในเรื่องประวตั ิของผา้ ไหมและข้อมลู ทส่ี าคัญเกีย่ วกบั ผ้าสไบมอญ 2. ไดร้ ับความรลู้ ักษณะของผ้าสไบมอญ 3. ไดร้ จู้ กั ลวดลายของผ้าไหมและความหมายของผา้ สไบมอญ 4.มีความรคู้ วามเขา้ ใจในเรื่องผ้าสไบมอญ 5.ไดร้ ู้ เทคนิคพเิ ศษท่ีใชใ้ นการทอ และการปักผา้ สไบมอญ 6.ได้รเู้ กี่ยวกับสมบัตแิ ละคณุ ลักษณะพิเศษของผ้าสไบมอญ 7.ไดร้ ู้เกย่ี วจักเกยี่ วกบั กับวตั ถุดิบและสว่ นประกอบในการทาผ้าสไบมอญ 8.ไดร้ ูเ้ กย่ี วกับขั้นตอนวิธกี ารในการทอผ้าสไบมอญ 9.มีความรู้เรือ่ งความเปน็ มาของผ้าสไบมอญเเต่ละชนดิ

(5) บทท่ี 5 สรปุ อภิปรายผลและขอ้ เสนอแนะ 5.1 สรปุ ผลการทดลอง จากผลการศึกษาเร่ืองผ้าสไบมอญสามารถเห็นได้ว่ามกี ารนาเอาวธิ ีใหมๆ่ ที่คิดค้นขึ้นมาประยุกตใ์ ช้กับการ ทอผ้าสไบมอญทาให้มีประสิทธิภาพมากข้ึน และการเพ่ิมลวดลายทาให้มีตวั เลือกในการเลือกลายมากขึ้น อีกทั้งยัง เป็นแนวทางท่ีจังสง่ เสรมิ ให้มีการศกึ ษาค้นควา้ ทางดา้ นน้ีอย่างจริงจังและต่อเนือ่ งตอ่ ไป 5.2 ปัญหาและอปุ สรรคในการศกึ ษาคน้ คว้า เนอ่ื งจากสถานการณ์ โควดิ -19 ทาให้กลุ่มของเราไมส่ ามารถออกไปหาความรนู้ อกสถานท่ีได้มากนกั กลุม่ ของเราจึงได้นาข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตมาเปน็ ความรเู้ พ่มิ เติมในการทาโครงการแทนการออกไปหาขอ้ มูลจากนอก สถานท่ี 5.3 ข้อเสนอแนะและแนวทางในการพฒั นา 1. ควรเกบ็ ผ้าสไบไว้ในท่ีไม่มแี สง เพื่อทาใหผ้ า้ นน้ั ยงั คงความสดใสไว้ไดน้ าน 2. ควรเลอื กเส้นไหมที่สวยและเรียงเสน้ เพื่อท่จี ะไดผ้ ลงานทีม่ ีคุณภาพ

(6) บรรณานุกรม (1) http://arit.pbru.ac.th/localPhet/index.php/artefact-phetchaburi/clothes- phetchaburi/108-pha-sabai-mon (2) https://www.bangkanmark.org/oldweb/index.php (3) https://sites.google.com/site/bangkradee99/thak-sbi-mxy

(7) ภาคผนวก (ก) บทคัดยอ่ (ข) กติ ตกิ รรมประกาศ (ค) สารบญั (ง) สารบัญ ( ตอ่ ) (จ) สารบัญภาพ

(8) ประวตั ผิ ้จู ดั ทา ช่ือเรอื่ ง ภูมปิ ัญญาชาวไทยเชือ้ สายมอญ - สไบมอญ (หญาดฮะเหริม่ โตะ) 1. นางสาว ธีรนนั ท์ บุญอยู่ ประวัตสิ ่วนตัว เกดิ วันท่ี 23 เดือน มถิ นุ ายน ปี 2544 อายุ 19 ปี ท่ีอยู่ 88 ม.7 ต.โพลาดแก้ว อ.ทา่ วุ้ง จ.ลพบรุ ี 15150 ประวัตกิ ารศกึ ษา ปี พ.ศ. 2556 ชั้น ป.6 ร.ร. เทศบาล 1 ปี พ.ศ. 2559 ชั้น ม.3 ร.ร. เทศบาล 4 ปี พ.ศ. 2563 ชน้ั ปวช.3 วทิ ยาลัยเทคนคิ ลพบรุ ี 2. นางสาว นภัสภรณ์ สุมานิตย์ ประวัตสิ ่วนตวั เกดิ วนั ท่ี 21 เดือน มกราคม ปี 2545 อายุ 19 ปี ที่อยู่ ม.9 ต.บ้านกลับ อ.หนองโดน จ.สระบุรี 18190 ประวตั กิ ารศกึ ษา ปี พ.ศ. 2556 ช้ัน ป.6 ร.ร. วัดดงน้อย ปี พ.ศ. 2559 ช้นั ม.3 ร.ร. เทศบาล 4 ปี พ.ศ. 2563 ชนั้ ปวช.3 วิทยาลัยเทคนิคลพบรุ ี 3. นางสาว พรกนก ไผ่รอด ประวตั สิ ่วนตวั เกดิ วนั ที่ 2 เดือน พฤษภาคม ปี 2544 อายุ 19 ปี ทอ่ี ยู่ 9 ม.8 ต.เขาสมอคอน อ.ทา่ วุ้ง จ.ลพบุรี 15180 ประวตั ิการศกึ ษา ปี พ.ศ. 2556 ชั้น ป.6 ร.ร. รุ่งนวิ ตั วิ ิทยา ปี พ.ศ. 2559 ชั้น ม.3 ร.ร. รงุ่ นวิ ัตวิ ิทยา ปี พ.ศ. 2563 ชน้ั ปวช.3 วทิ ยาลยั เทคนิคลพบุรี

(9) 4. นางสาว มนิ ตรา งามวิลัย ประวัติส่วนตวั เกดิ วนั ที่ 24 เดือน กนั ยายน ปี 2544 อายุ 19 ปี ที่อยู่ 7 ม.4 ต.เขาสมอคอน อ.ทา่ วงุ้ จ.ลพบรุ ี 15180 ประวตั ิการศึกษา ปี พ.ศ. 2556 ชน้ั ป.6 ร.ร. วัดถา้ ตะโก ปี พ.ศ. 2559 ชัน้ ม.3 ร.ร. บ้านชวี ทิ ยา ปี พ.ศ. 2563 ชั้น ปวช.3 วทิ ยาลัยเทคนคิ ลพบรุ ี 5. นาย ววิ ฒั น์ สมปอง ประวัติส่วนตัว เกดิ วันท่ี 7 เดอื น กุมภาพนั ธ์ุ ปี 2544 อายุ 20 ปี ที่อยู่ 333 หมู่ 2 ต.กกฏก อ.เมอื ง จ.ลพบุรี 15150 ประวตั ิการศกึ ษา ปี พ.ศ. 2556 ชน้ั ป.6 ร.ร. บา้ นลาพยนต์ ปี พ.ศ. 2559 ชนั้ ม.3 ร.ร. บา้ นลาพยนต์ ปี พ.ศ. 2563 ช้นั ปวช.3 วิทยาลยั เทคโนโลยีอาชวี ศึกษาหนองมว่ ง 6. นางสาว สนุ ิสา สงั ข์ทอง ประวัติส่วนตวั เกิดวนั ที่ 16 เดือน มีนาคม ปี 2543 อายุ 20 ปี ที่อยู่ 88 ม.7 ต.บางลี่ อ.ท่าวงุ้ จ.ลพบรุ ี 15150 ประวัติการศกึ ษา ปี พ.ศ. 2555 ชั้น ป.6 ร.ร. สงิ หฤกษป์ ระสิทธิ์ ปี พ.ศ. 2558 ชัน้ ม.3 ร.ร. บ้านบางลี่ ปี พ.ศ. 2563 ชัน้ ปวช.3 วิทยาลยั เทคนคิ ลพบุรี