บทที่ 5 หลักการใช้ภาษา

94 บทท่ี 5 หลกั การใชภาษา สาระสําคญั การใชทักษะทางภาษาในการแสวงหาความรู การระดมความคิด การประชุม การวิเคราะห การประเมิน การเขาใจระดับของภาษา สามารถใชพูดและเขียนไดดี ทําใหเกิดประโยชนท้ังตอสวนตน และสว นรวม ทัง้ ยงั เปน การอนรุ กั ษข นบธรรมเนยี มประเพณี และวัฒนธรรมไทย ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวัง ผเู รยี นสามารถ 1. อธบิ ายความแตกตางของคาํ พยางค วลี ประโยค ไดถ กู ตอง 2. ใชเครือ่ งหมายวรรคตอน อกั ษรยอ คาํ ราชาศพั ทไ ดถ ูกตอ ง 3. อธบิ ายความแตกตางระหวางภาษาพดู และภาษาเขียนได 4. อธิบายความแตกตาง ความหมายของสํานวน สุภาษติ คาํ พงั เพย และนาํ ไปใชใ น ชีวิตประจําวนั ไดถ กู ตอง ขอบขายเน้อื หา เรอ่ื งที่ 1 การใชค าํ และการสรา งคําในภาษาไทย เรอ่ื งท่ี 2 การใชเคร่อื งหมายวรรคตอน และอกั ษรยอ เรอ่ื งที่ 3 ชนิดและหนา ทีข่ องประโยค เรอ่ื งท่ี 4 หลักในการสะกดคํา เรื่องท่ี 5 คําราชาศพั ท เรอ่ื งท่ี 6 การใชสํานวน สภุ าษติ คําพงั เพย เรื่องท่ี 7 หลกั การแตง คาํ ประพันธป ระเภทตา ง ๆ เรื่องท่ี 8 การใชภาษาทเ่ี ปนทางการและไมเปนทางการ

95 เร่ืองท่ี 1 การใชค าํ และการสรางคาํ ในภาษาไทย การใชคํา การส่ือสารดวยการพูดและเขียนจะมีประสิทธิภาพหรือสื่อสารไดดีนั้นตองใชคําใหถูกตอง โดยใชคําท่ีมีความหมายชัดเจน ใชคําใหถูกกับกาลเทศะและบุคคล การใชเคร่ืองหมาย การเวนวรรค ตอน การสะกดการันตตอ งถกู ตอง ซ่งึ การใชค าํ ใหถ ูกตอ งมีหลักการ ดงั นี้ 1. ใชคาํ ใหถ กู ตองเหมาะสมกับประโยคและขอ ความ การใชค าํ บางคําในประโยคหรือขอ ความ บางครงั้ มกั ใชคําผิด เชน คําวา มวั่ สมุ กบั หมกมุน บางคนจะใชว า “นกั เรยี นมกั ม่วั สมุ กับตาํ ราเรยี นเมื่อ ใกลสอบ” ซ่ึงไมถูกตองควรใชคําวา หมกมุน แทนคาํ วา ม่ัวสุม มักจะใชคาํ วา รโหฐาน ในความหมายวา ใหญโต ซ่ึงความหมายของคาํ น้ี หมายถึง ที่ลับ ควรใชคาํ วา มโหฬาร แทน 2. ควรใชใหถูกตองตามหลักภาษา เชน มักจะใชหมายกาํ หนดการแทนคาํ กาํ หนดการ ในงานปกติทัว่ ไปซึ่งคาํ วา หมายกําหนดการ จะใชก บั งานพระราชพธิ ี กาํ หนดการ จะใชก บั งานท่ัวไป เปน ตน 3. ควรแบงวรรคตอนของคําไทยใหถกู ตอง เพราะหากแบง วรรคตอนผดิ กจ็ ะทาํ ให ความหมาย ผดิ ไปได เชน คนกิน กลว ย แขกรอนจนตาเหลือก ควรเขยี น กลวยแขกใหติดกัน ยานี้กินแลวแข็ง แรง ไมม ี โรคภยั เบียดเบยี น ควรเขียน แข็งแรงใหต ดิ กนั 4. ใชลักษณะนามใหถูกตอง ลักษณะนามเปนลักษณะพิเศษของภาษาไทย ควรใชใหถูกตอง โดยเฉพาะลักษณะนามบางคําท่ีไมมีโอกาสใชบอยอาจจะจําไมได เชน “ชาง” ซึ่งลักษณะนามชาง เปน เชือก ตวั อยาง ชา ง 2 เชอื ก มกั จะใชผิดเปน ชา ง 2 ตัว หรอื ชาง 2 ชา ง เปน ตน 5. ใชคําใหตรงความหมาย คําไทย คําหนึ่งมีความหมายไดหลายอยาง บางคํามีความหมาย โดยตรง บางคํามีความหมายแฝง บางคํามีความหมายโดยนัย และบางคํามีความหมายใกลเคียง จึงตองเลอื กใชใหตรงความหมาย 5.1 คาํ ท่มี ีความหมายไดห ลายอยาง เชน “ขนั ” ถา เปนคาํ นาม หมายถงึ ภาชนะใชตักน้ํา เชน ขนั ใบนด้ี แี ท “ขนั ” ถาเปน คํากริยาก็จะหมายถึง ทําใหตึง เสียงรองของไกและนก เชน นกเขาขัน เพราะจริง ๆ “ขนั ” ถา เปน คาํ วิเศษณ หมายถงึ นาหัวเราะ เชน เธอดูนา ขันจรงิ ๆ เปนตน 5.2 ความหมายใกลเคยี ง การใชค าํ ชนดิ น้ีตองระมัดระวังใหดี เชน มืด มัว ยิ้ม แยม เล็ก นอ ย ใหญ โต ซอม แซม ขบ กัด เปน ตน ตัวอยาง มืด หมายถงึ ไมส วา ง มองไมเหน็ เชน หอ งนีม้ ดื มาก มัว หมายถงึ คลุม มนึ หลง เพลนิ เชน ลูก ๆ มัวแตรองราํ ทําเพลง มืดมัว เชน วันน้ีอากาศมืดมัวจริง ๆ

96 6. การใชคําที่มีความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัย เราตองศึกษาที่มาของคําและ ดูสภาพแวดลอ ม เราจะทราบความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัยของคาํ นนั้ ตัวอยาง แม หมายถึง หญิงท่ีใหกําเนิดแกลูกเปนความหมายหลัก แตคําตอไปน้ีไมมี ความหมายหลกั เชน แมน ้ํา แมค รัว แมเหล็ก แมม ด แมเ ลา แมส่อื ฯลฯ เสือ หมายถึง สตั วชนิดหน่งึ อยูในปากินเน้ือสัตวเปนอาหาร มีนิสัยดุราย แตคําวา “เสือ” ตอไปน้ไี มไดม คี วามหมายตามความหมายหลัก เชน เสอื ผูหญิง เสอื กระดาษ เปนตน 7. ใชคําทมี่ ีตัวสะกดการันต ใหถูกตองในการเขียนเพราะคําที่ออกเสียงเหมือนกัน แตเขียน สะกดการันตตางกันยอมมีความหมายตางกัน เชน สัน สันต สรร สรรค สันทน ท้ังหาคําน้ีเขียน ตางกัน ออกเสียงเหมือนกันแตความหมายไมเหมือนกัน คําวา สันต หมายถึง สงบ สรร หมายถึง เลอื กสรร สรรค หมายถึง สราง เปนตน จึงตองระมัดระวังในการเขียนคําใหถูกตองตามสะกดการันต และตรงความหมายของคาํ น้ัน ๆ การเขยี นคาํ การเลือกใชค ํา ยังมีขอควรระวังอีกหลายลักษณะ ขอใหผูเรียนศึกษาและสังเกต ใหด ี เพ่ือจะไดใ ชภาษาในการสือ่ สารไดอยางมปี ระสิทธภิ าพ การสรางคํา คาํ ทีใ่ ชในภาษาไทยดง้ั เดมิ สวนมากจะเปน คําพยางคเ ดียว เชน พ่ี นอ ง เดือนดาว จอบ ไถ หมู หมา กิน นอน ดี ชัว่ สอง สาม เปนตน เมื่อโลกววิ ฒั นาการ มีสง่ิ แปลกใหมเพม่ิ ข้นึ ภาษาไทยก็ จะตองพฒั นาทงั้ รปู คาํ และการเพมิ่ จาํ นวนคํา เพ่อื ใหม ีคาํ ในการสอื่ สารใหเ พียงพอกับการเปลย่ี นแปลง ของวัตถุส่ิงของและเหตุการณตาง ๆ ดวยการสรางคํา ยืมคาํ และเปล่ียนแปลงรูปรางคาํ ซ่ึงจะมี รายละเอียด ดงั นี้ แบบสรางคํา แบบสรา งคํา คอื วิธีการนาํ อักษรมาประสมเปนคําเกิดความหมายและเสียงของแตละพยางค ใน 1 คํา จะตองมีสวนประกอบ 3 สวน เปนอยางนอย คือ สระ พยัญชนะ และวรรณยุกต อยางมาก ไมเ กิน 5 สว น คือ สระ พยญั ชนะ วรรณยกุ ต ตวั สะกด ตัวการนั ต รปู แบบของคํา คาํ ไทยทีใ่ ชอ ยปู จ จุบนั มที ั้งคาํ ท่เี ปนคาํ ไทยดงั้ เดิม คําทม่ี าจากภาษาตา งประเทศ คําศัพทเ ฉพาะ ทางวชิ าการ คําที่ใชเ ฉพาะในการพูด คาํ ชนิดตาง ๆ เหลา นมี้ ีชือ่ เรียกตามลักษณะและแบบสรางของคํา เชน คํามลู คาํ ประสม คําสมาส คําสนธิ คําพองเสียง คําพองรูป คําเหลาน้ีมีลักษณะพิเศษเฉพาะ ผูเรียนจะเขาใจลกั ษณะแตกตา งของคาํ เหลา นี้ไดจ ากแบบสรา งของคาํ

97 ความหมายและแบบสรางของคาํ ชนดิ ตาง ๆ คาํ มลู คาํ มูล เปน คําเดยี วที่มิไดป ระสมกับคาํ อน่ื อาจมี 1 พยางค หรอื หลายพยางคก็ได แตเม่ือแยก พยางคแลวแตละพยางคไมม คี วามหมายหรือมคี วามหมายเปนอยางอ่ืนไมเหมือนเดิม คําภาษาไทยที่ใช มาแตเ ดมิ สว นใหญเปน คํามลู ท่ีมีพยางคเ ดียวโดด ๆ เชน พอ แม กิน เดนิ เปนตน ตวั อยางแบบสรา งของคํามลู คน มี 1 พยางค คอื คน สิงโต มี 2 พยางค คือ สิง - โต นาฬกิ า มี 3 พยางค คอื นา - ฬิ - กา ทะมดั ทะแมง มี 4 พยางค คือ ทะ - มัด - ทะ - แมง กระเหย้ี นกระหือรือ มี 5 พยางค คือ กระ - เห้ียน - กระ - หือ - รอื จากตัวอยางแบบสรางของคํามูล จะเห็นวาเม่ือแยกพยางคจากคําแลว แตละพยางคไมมี ความหมายในตัวหรืออาจมีความหมายไมครบทุกพยางค คําเหลาน้ีจะมีความหมายก็ตอเมื่อนํา ทุกพยางคมารวมเปนคาํ ลกั ษณะเชนน้ี ถือวา เปนคําเดยี วโดด ๆ คาํ ประสม คําประสม คือ คําท่ีสรางข้ึนใหมโดยนําคํามูลตั้งแต 2 คําข้ึนไปมาประสมกัน เกิดเปน คําใหมขนึ้ อกี คําหน่ึง 1. เกิดความหมายใหม 2. ความหมายคงเดิม 3. ความหมายใหกระชับขึ้น ตัวอยา งแบบสรางคําประสม แมยาย เกิดจากคํามูล 2 คาํ คือ แมก ับยาย ลูกนํ้า เกิดจากคาํ มูล 2 คาํ คอื ลูกกบั น้ํา ภาพยนตรจ ีน เกิดจากคาํ มูล 2 คาํ คอื ภาพยนตรกับจีน จากตัวอยา งแบบสรา งคําประสม จะเหน็ วา เม่อื แยกคําประสมออกจากกนั จะไดคํามูลซ่ึงแตละ คาํ มคี วามหมายในตวั เอง ชนิดของคําประสม การนาํ คาํ มาประสมกัน เพอื่ ใหเ กดิ คาํ ใหมข ึ้นเรยี กวา “คําประสม” นน้ั มวี ธิ สี รางคํา ตามแบบสรางอยู 5 วธิ ดี ว ยกนั คือ 1. คาํ ประสมทเ่ี กดิ จากคาํ มูลทีม่ ีรปู เสียง และความหมายตางกัน เมือ่ ประสมกันเกดิ เปน ความหมายใหม ไมตรงกบั ความหมายเดิม เชน

98 แม หมายถึง หญิงที่ใหก ําเนิดลูก ยาย หมายถึง แมข องแม แมกับยาย ไดค ําใหม คอื แมย าย หมายถึง แมข องเมีย คาํ ประสมชนดิ นม้ี มี ากมาย เชน แมครวั ลูกเสือ พอ ตา มอื ลงิ ลูกนา้ํ ลกู นอ ง ปากกา เปน ตน 2. คําประสมที่เกิดจากคํามูลท่ีมีรูป เสียง และความหมายตางกัน เม่ือประสมกันแลวเกิด ความหมายใหม แตย ังคงรักษาความหมายของคําเดมิ แตล ะคาํ เชน หมอ หมายถงึ ผูรู ผูชาํ นาญ ผูรกั ษาโรค ดู หมายถึง ใชสายตาเพ่ือใหเ ห็น หมอกับดู ไดค ําใหม คือ หมอดู หมายถึง ผทู าํ นายโชคชะตาราศี คาํ ประสมชนิดน้ี เชน หมอความ นักเรียน ชาวนา ของกนิ รอนใจ เปนตน 3. คําประสมทเ่ี กดิ จากคาํ มลู ทม่ี ีรูป เสยี ง ความหมายเหมอื นกัน เม่ือประสมแลวเกิดความหมาย ตางจากความหมายเดิมเล็กนอย อาจมคี วามหมายทางเพิ่มขน้ึ หรือลดลงก็ได การเขียนคําประสมแบบนี้ จะใชไมย มก ๆ เติมขางหลงั เชน เรว็ หมายถงึ รีบ ดว น เรว็ ๆ หมายถงึ รีบ ดว นย่ิงข้ึน เปนความหมายที่เพิ่มข้นึ ดาํ หมายถงึ สดี าํ ดาํ ๆ หมายถึง ดาํ ไมส นทิ เปนความหมายในทางลดลง คําประสมชนิดนี้ เชน ชา ๆ ซํา้ ๆ ดี ๆ นอย ๆ ไป ๆ มา ๆ เปน ตน 4. คําประสมท่ีเกิดจากคํามูลที่มีรูปและเสียงตางกัน แตมีความหมายเหมือนกัน เม่ือนํามา ประสมกันแลวความหมายไมเปล่ยี นไปจากเดมิ เชน ยิ้ม หมายถงึ แสดงใหป รากฏวาชอบใจ แยม หมายถงึ คลี่ เผยอปากแสดงความพอใจ ย้ิม แยม ไดค ําใหม คือ ยิ้มแยม หมายถึง ย้ิมอยางชื่นบาน คําประสมชนิดน้ี มมี ากมาย เชน โกรธเคือง รวดเร็ว แจม ใส เสอ่ื สาด บานเรอื น วดั วาอาราม ถนนหนทาง เปนตน 5. คําประสมที่เกิดจากคํามูลท่ีมีรูป เสียง และความหมายตางกัน เม่ือนํามาประสมจะตัด พยางค หรอื ยน พยางคใหส ั้นเขา เชน คาํ วา ชันษา มาจากคาํ วา ชนมพรรษา ชนม หมายถงึ การเกดิ พรรษา หมายถงึ ป ชนม พรรษา ไดค ําใหม คอื ชนมพรรษา หมายถงึ อายุ คําประสมประเภทน้ี ไดแ ก เดียงสา มาจาก เดียง ภาษา สถาผล มาจาก สถาพร ผล เปรมปรีดิ์ มาจาก เปรม ปรดี า

99 คําสมาส คาํ สมาสเปน วิธสี รา งคาํ ใหมในภาษาบาลีและสันสกฤต โดยนาํ คาํ ตง้ั แต 2 คาํ ขึ้นไปมาประกอบ กนั คลา ยคําประสม แตค าํ ท่ีนํามาประกอบแบบคําสมาสนน้ั นํามาประกอบหนา ศัพท การแปลคําสมาส จึงแปลจากขา งหลังมาขางหนา เชน บรม ยงิ่ ใหญ ครู บรมครู ครผู ูยง่ิ ใหญ สุนทร ไพเราะ พจน คําพดู สนุ ทรพจน คําพูดท่ีไพเราะ การนําคํามาสมาสกัน อาจเปนบาลีสมาสกับบาลี สันสกฤตสมาสกับสันสกฤต หรือบาลี สมาสสนั สกฤตกไ็ ด ในบางครั้งคําประสมท่ีเกิดจากคําไทยประสมกันกับคําบาลีหรือสันสกฤตบางคํามีลักษณะคลาย คําสมาสเพราะแปลจากขา งหลงั มาขางหนา เชน ราชวัง แปลวา วังของพระราชา อาจจัดวาเปนคําสมาส ไดส วนคําประสมท่ีมคี วามหมายจากขางหนา ไปขางหลงั และมิไดใ หค วามผิดแผกแมคาํ นั้นประสมกับคํา บาลีหรือสนั สกฤตกถ็ ือวาเปน คําประสม เชน มูลคา ทรพั ยสิน เปน ตน การเรียงคาํ ตามแบบสรางของคาํ สมาส 1. ถา เปน คาํ ท่ีมาจากบาลีและสันสกฤต ใหเ รียงบทขยายไวขางหนา เชน อุทกภัย หมายถึง ภัยจากนา้ํ อายขุ ัย หมายถึง สน้ิ อายุ 2. ถา พยางคท ายของคาํ หนาประวิสรรชนีย ใหตดั วิสรรชนียอ อก เชน ธรุ ะ สมาสกบั กจิ เปน ธรุ กิจ พละ สมาสกบั ศกึ ษา เปน พลศึกษา 3. ถาพยางคทายของคําหนา มีตัวการันตใหตัดการันตออกเมือ่ เขาสมาส เชน ทัศน สมาสกบั ศึกษา เปน ทัศนศึกษา แพทย สมาสกับ สมาคม เปน แพทยสมาคม 4. ถา คําซา้ํ ความ โดยคําหนึง่ ไขความอกี คาํ หนงึ่ ไมมีวิธเี รยี งคาํ ท่ีแนนอน เชน นร คน สมาสกับ ชน คน เปน นรชน คน วถิ ี ทาง สมาสกบั ทาง ทาง เปน วถิ ที าง ทาง คช ชาง สมาสกบั สาร ชา ง เปน คชสาร ชา ง การอานคาํ สมาส การอา นคําสมาสมีหลักอยูว า ถา พยางคทา ยของคําลงทายดวย สระอะ อิ อุ เวลาเขาสมาส ใหอา นออกเสียง อะ อิ อุ น้นั เพียงครึ่ง เสียง เชน เกษตร สมาสกับ ศาสตร เปน เกษตรศาสตร อานวา กะ เสด ตระ สาด อุทก สมาสกับ ภยั เปน อทุ กภยั อานวา อุ ทก กะ ไพ

100 ประวตั ิ สมาสกับ ศาสตร เปน ประวตั ศิ าสตร อานวา ประ หวัด ติ สาด ภูมิ สมาสกับ ภาค เปน ภมู ิภาค อา นวา พู มิ พาก เมรุ สมาสกับ มาศ เปน เมรุมาศ อานวา เม รุ มาด ขอสงั เกต 1. มคี าํ ไทยบางคํา ท่คี าํ แรกมาจากภาษาบาลีสันสกฤต สวนคําหลังเปนคําไทย คําเหลาน้ีได แปลความหมายตามกฎเกณฑของคําสมาส แตอานเหมือนกับวาเปนคําสมาส ทั้งนี้ เปนการอานตาม ความนยิ ม เชน เทพเจา อานวา เทพ พะ เจา พลเรือน อานวา พล ละ เรือน กรมวัง อา นวา กรม มะ วัง 2. โดยปกติการอา นคําไทยทม่ี ีมากกวา 1 พยางค มกั อานตรงตัว เชน บากบนั่ อา นวา บาก บัน่ ลกุ ลน อานวา ลกุ ลน มีแตค าํ ไทยบางคําท่ีเราอานออกเสียงตัวสะกดดวย ท้ังท่ีเปนคําไทยมิใชคําสมาส ซึ่งผูเรียน จะตอ งสังเกต เชน ตุกตา อา นวา ตุก กะ ตา จักจ่นั อานวา จัก กะ จนั่ จัก๊ จี้ อา นวา จั๊ก กะ จ้ี ชักเยอ อานวา ชกั กะ เยอ สปั หงก อานวา สับ ปะ หงก คําสนธิ คําสนธิ คือ การเชื่อมเสยี งใหก ลมกลนื กันตามหลกั ไวยกรณบาลีสันสกฤต เปนการเชือ่ มอกั ษร ใหต อเน่ืองกันเพ่ือตดั อักษรใหนอยลง ทําใหค าํ พดู สละสลวยนาํ ไปใชป ระโยชนในการแตงคําประพนั ธ คําสนธิ เกิดจากการเช่ือมคําในภาษาบาลีและสันสกฤตเทานั้น ถาคําที่นํามาเช่ือมกัน ไมใชภ าษาบาลสี นั สกฤต ไมถือวาเปนสนธิ เชน กระยาหาร มาจากคํา กระยา อาหาร ไมใชสนธิ เพราะ กระยา เปนคาํ ไทยและถงึ แมว าคําทน่ี ํามารวมกนั แตไ มไดเ ชอื่ มกนั เปนเพยี งประสมคําเทานั้น ก็ไมถือวา สนธิ เชน ทิชาชาติ มาจาก ทชิ า ชาติ ทศั นาจร มาจาก ทศั นา จร วทิ ยาศาสตร มาจาก วทิ ยา ศาสตร แบบสรางของคาํ สนธิทใ่ี ชในภาษาบาลแี ละสันสกฤต มีอยู 3 ประเภท คอื

101 1. สระสนธิ 2. พยญั ชนะสนธิ 3. นิคหิตสนธิ สําหรับการสนธใิ นภาษาไทย สวนมากจะใชแบบสรางของสระสนธิ แบบสรา งของคาํ สนธิทใ่ี ชในภาษาไทย 1. สระสนธิ การสนธสิ ระทําได 3 วิธี คือ 1.1 ตดั สระพยางคท า ย แลว ใชส ระพยางคหนาของคําหลงั แทน เชน มหา สนธกิ บั อรรณพ เปน มหรรณพ นร สนธกิ ับ อนิ ทร เปน นรินทร ปรมะ สนธกิ บั อินทร เปน ปรมินทร รตั นะ สนธิกับ อาภรณ เปน รัตนาภรณ วชริ สนธกิ บั อาวธุ เปน วชิราวธุ ฤทธิ สนธิกับ อานภุ าพ เปน ฤทธานภุ าพ มกร สนธกิ บั อาคม เปน มกราคม 1.2 ตัดสระพยางคทายของคําหนา แลวใชสระพยางคหนาของคําหลัง แตเปลี่ยนรูป อะ เปน อา อิ เปน เอ อุ เปน อู หรอื โอ ตัวอยางเชน เปลี่ยนรูป อะ เปน อา เทศ สนธกิ ับ อภบิ าล เปน เทศาภบิ าล ราช สนธกิ ับ อธริ าช เปน ราชาธิราช ประชา สนธกิ บั อธปิ ไตย เปน ประชาธิปไตย จุฬา สนธกิ ับ อลงกรณ เปน จฬุ าลงกรณ เปลย่ี นรูป อิ เปน เอ นร สนธกิ บั อิศวร เปน นเรศวร ปรม สนธิกบั อนิ ทร เปน ปรเมนทร คช สนธิกับ อนิ ทร เปน คเชนทร เปล่ียนรปู อุ เปน อู หรือ โอ ราช สนธกิ ับ อปุ ถมั ภ เปน ราชูปถัมภ สาธารณะ สนธกิ ับ อุปโภค เปน สาธารณูปโภค วิเทศ สนธกิ ับ อุบาย เปน วเิ ทโศบาย สขุ สนธิกับ อุทัย เปน สโุ ขทัย นัย สนธกิ ับ อุบาย เปน นโยบาย

102 1.3 เปล่ียนสระพยางคทายของคําหนา อิ อี เปน ย อุ อู เปน ว แลวใชสระ พยางค หนาของคาํ หลังแทน เชน เปลย่ี น อิ อี เปน ย มติ สนธิกับ อธิบาย เปน มตั ยาธบิ าย รงั สี สนธิกบั โอภาส เปน รังสโยภาส รังสโี ยภาส สามคั คี สนธกิ ับ อาจารย เปน สามคั ยาจารย เปลี่ยน อุ อู เปน ว สนิ ธุ สนธกิ บั อานนท เปน สนิ ธวานนท ธนู สนธิกบั อาคม เปน ธันวาคม 2. พยัญชนะสนธิ พยญั ชนะสนธิในภาษาไทยมีนอย คือ เมือ่ นําคาํ 2 คาํ มาสนธกิ นั ถาหากวาพยญั ชนะ ตวั สุดทา ยของคําหนา กับพยญั ชนะตัวหนาของคําหลังเหมือนกัน ใหตัดพยัญชนะท่ีเหมือนกันออกเสียง ตัวหน่งึ เชน เทพ สนธกิ บั พนม เปน เทพนม นิวาส สนธกิ ับ สถาน เปน นิวาสถาน 3. นิคหิตสนธิ นิคหิตสนธิในภาษาไทย ใชวิธีเดียวกับวิธีสนธิในภาษาบาลีและสันสกฤต คือ ใหสังเกต พยญั ชนะตวั แรกของคาํ หลังวา อยใู นวรรคใด แลว แปลงนิคหติ เปน พยัญชนะตัวสดุ ทา ยของวรรคน้ัน เชน สํ สนธิกบั กรานต เปน สงกรานต ก เปน พยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตวั สดุ ทา ยของวรรค กะ คอื ง สํ สนธกิ บั คม เปน สงั คม ค เปน พยญั ชนะวรรค กะ พยญั ชนะตวั สุดทายของวรรค กะ คือ ง สํ สนธกิ บั ฐาน เปน สณั ฐาน ฐ เปนพยัญชนะวรรค กะ พยญั ชนะตัวสุดทา ยของวรรค กะ คอื ณ สํ สนธกิ บั ปทาน เปน สมั ปทาน ป เปนพยัญชนะวรรค กะ พยญั ชนะตวั สดุ ทายของวรรค กะ คอื ม ถา พยญั ชนะตัวแรกของคําหลงั เปน เศษวรรค ใหคงนิคหติ ตามรปู เดมิ อา นออกเสยี ง อังหรอื อัน เชน สํ สนธกิ ับ วร เปน สงั วร สํ สนธกิ ับ หรณ เปน สงั หรณ สํ สนธกิ ับ โยค เปน สังโยค ถา สํ สนธกิ ับคาํ ทีข่ ึ้นตน ดว ยสระ จะเปลยี่ นนคิ หิตเปน ม เสมอ เชน สํ สนธกิ บั อทิ ธิ เปน สมิทธิ สํ สนธกิ ับ อาคม เปน สมาคม

103 สํ สนธกิ ับ อาส เปน สมาส สํ สนธิกบั อทุ ัย เปน สมุทัย คาํ แผลง คาํ แผลง คอื คาํ ท่ีสรา งข้นึ ใชในภาษาไทยอกี วธิ หี นึ่ง โดยเปลยี่ นแปลงอกั ษรทปี่ ระสมอยูใ น คําไทยหรือคาํ ท่ีมาจากภาษาอื่นใหผิดไปจากเดิม ดวยวิธีตัด เติม หรือเปล่ียนรูป แตยังคงรักษา ความหมายเดิมหรอื เคาความเดมิ แบบสรา งของการแผลงคํา การแผลงคาํ ทําได 3 วธิ ี คอื 1. การแผลงสระ 2. การแผลงพยญั ชนะ 3. การแผลงวรรณยุกต 1. การแผลงสระ เปนการเปล่ยี นรปู สระของคาํ น้ัน ๆ ใหเปนสระรูปอืน่ ๆ ตวั อยาง คาํ เดิม คาํ แผลง คําเดิม คาํ แผลง ชยะ ชัย สายดอื สะดือ โอชะ โอชา สุริยะ สุรยี  วชริ ะ วเิ ชยี ร ดริ จั ฉาน เดรจั ฉาน พชั ร เพชร พจิ ิตร ไพจิตร คะนึง คํานงึ พชี พืช ครหะ เคราะห กีรติ เกียรติ ชวนะ เชาวน สุคนธ สวุ คนธ สรเสริญ สรรเสริญ ยวุ ชน เยาวชน ทรู เลข โทรเลข สุภา สุวภา 2. การแผลงพยัญชนะ การแผลงพยัญชนะก็เชนเดียวกับการแผลงสระ คือ ไมมีกฎเกณฑตายตัวเกิดข้ึนจาก ความเจรญิ ของภาษา การแผลงพยญั ชนะเปนการเปลย่ี นรูปพยัญชนะตวั หนงึ่ ใหเปน อีกตวั หนึ่ง หรอื เพ่ิม พยัญชนะลงไปใหเสยี งผดิ จากเดิม หรือมีพยางคมากกวาเดิม หรือตัดรูปพยัญชนะ การศึกษาท่ีมาของ ถอยคาํ เหลานจี้ ะชว ยใหเขา ใจความหมายของคําไดถกู ตอ ง

104 ตวั อยาง คาํ แผลง คําเดมิ คําแผลง คาํ เดิม ผนวช กราบ กาํ ราบ บวช ประทม บรรเทา ระเบยี บ เกดิ กําเนิด ผทม สําแดง สะพร่ัง ขจาย กาํ จาย เรียบ ระรวย อญั เชิญ แข็ง กาํ แหง คําแหง แสดง บาํ เพ็ญ บันดาล คณู ควณ คํานวณ คํานูณ พรั่ง ชลี ชุลี สีกา เจียร จําเนียร รวยรวย เจาะ จําเพาะ เฉพาะ เชิญ เฉียง เฉลยี ง เฉวียง เพ็ญ ชว ย ชํารว ย ดาล ตรยั ตาํ รบั อัญชลี ถก ถลก อบุ าสิกา 3. การแผลงวรรณยกุ ต การแผลงวรรณยกุ ตเ ปน การเปล่ียนแปลงรปู หรือเปลีย่ นเสยี งวรรณยุกต เพอ่ื ใหเ สยี งหรอื รูปวรรณยกุ ตผดิ ไปจากเดมิ ตวั อยาง คาํ เดมิ คําแผลง คาํ เดิม คําแผลง เพยี ง เพ้ยี ง พทุ โธ พทุ โธ เสนหะ เสนห  บ บ คาํ ซอ น คําซอ น คือ คําประสมชนิดหน่ึงที่เกิดจากการนําเอาคําต้ังแตสองคําข้ึนไป ซ่ึงมีเสียงตางกันมี ความหมายเหมือนกัน หรือคลายคลึงกัน หรือเปนไปในทํานองเดียวกันมาซอนคูกัน เชน เล็กนอย ใหญโ ต เปนตน ปกติคาํ ท่นี าํ มาซอนกนั นนั้ นอกจากจะมีความหมายเหมือนกนั หรอื ใกลเ คียงกันแลว มกั จะ มเี สยี งใกลเคียงกันดวยเพ่ือใหออกเสียงงาย สะดวกปาก คําท่ีนํามาซอนแลวทําใหเกิดความหมายน้ัน แบงเปน 2 ลกั ษณะ คือ 1. ซอนคาํ แลวมีความหมายคงเดิม คาํ ซอนลักษณะน้ีจะนาํ คําที่มีความหมายเหมือนกันมา ซอ นกันเพอ่ื ขยายความซึ่งกันและกัน เชน ขา ทาส วา งเปลา โงเ ขลา เปน ตน

105 2. ซอ นคําแลว มีความหมายเปล่ียนแปลงไปจากเดิม 2.1 ความหมายเชิงอุปมา คาํ ซอนลักษณะนี้จะเปนคาํ ซอนท่ีคําเดิมมีความหมาย เปนรปู แบบเม่ือนํามาซอ นกับความหมายของคาํ ซอ นนน้ั จะเปลย่ี นไปเปนนามธรรม เชน ออ นหวาน ออ นมีความหมายวาไมแข็ง เชน ไมออน หวานมีความหมายวา รสหวาน เชน ขนมหวาน ออนหวาน มคี วามหมายวาเรยี บรอ ย นา รัก เชน เธอชางออนหวานเหลือเกิน หมายถึง กริยาอาการทีแ่ สดงออกถึงความเรียบรอ ยนา รกั คําอืน่ ๆ เชน ค้ําจุน เด็ดขาด ยงุ ยาก เปน ตน 2.2 ความหมายกวางออก คําซอนบางคํามีความหมายกวางออกไมจํากัดเฉพาะ ความหมายเดิมของคําสองคาํ ท่มี าซอ นกัน เชน เจบ็ ไข หมายถงึ อาการเจ็บของโรคตาง ๆ และคาํ พน่ี อ ง ถว ยชาม ทบุ ตี ฆาฟน เปนตน 2.3 ความหมายแคบเขา คําซอ นบางคํามคี วามหมายเดนอยูคําใดคําหน่ึง ซ่ึงอาจจะเปน คําหนาหรือคาํ หลงั กไ็ ด เชน ความหมายเดนอยูขางหนา ใจดํา หัวหู ปากคอ บา บอคอแตก ความหมายเดนอยูข างหลัง หยบิ ยืม เอรด็ อรอย นํ้าพกั นํ้าแรง วา นอนสอนงาย เปน ตน ตัวอยางคาํ ซอ น 2 คาํ เชน บา นเรอื น สวยงาม ขา วของ เงนิ ทอง มดื คํ่า อดทน เกยี่ วของ เย็นเจีย๊ บ ทรัพยสิน รูปภาพ ควบคมุ ปองกนั ลล้ี บั ซับซอน เปน ตน ตัวอยา งคาํ ซอนมากกวา 2 คาํ เชน ยากดมี ีจน เจบ็ ไขไ ดปวย ขา วยากหมากแพง เวียนวายตายเกดิ ถกู อกถกู ใจ จบั ไมไดไลไ มท ัน ฉกชิงวงิ่ ราว เปนตน เร่ืองท่ี 2 การใชเ คร่อื งหมายวรรคตอนและอกั ษรยอ การใชเ คร่ืองหมายวรรคตอน ภาษาไทยมีวิธีการเขียนคําติดตอกันไป เมื่อจบขอความแลวจึงเวนวรรค ดังนั้น ในการเขียน หนงั สือจึงตอ งมกี ารแบง วรรคตอนและใชเคร่อื งหมายวรรคตอนประกอบการเขียนใหถกู ตอง เพื่อชวยให เขา ใจความหมายไดอยา งชัดเจนไมผ ดิ เพี้ยนไปจากวตั ถปุ ระสงค

106 เครอ่ื งหมายวรรคตอนที่ควรทราบ มดี งั น้ัน ลําดบั ท่ี เครอ่ื งหมาย ชอ่ื วิธีใช 1. , จุลภาค เปน เครอื่ งหมายท่นี าํ มาใชต ามแบบภาษาองั กฤษ แตตามปกตภิ าษาไทยใชเ วนวรรคแทนเครอื่ งหมาย 2. ? ปรัศนี หรือ จุลภาคอยูแลว จึงไมจ าํ เปน ตองใชเ ครื่องหมาย เครือ่ งหมาย จลุ ภาคอกี คาํ ถาม ตัวอยา ง เขาชอบรบั ประทานผักกาด ผักคะนา ตน หอม กะหลาํ่ ปลี ถาเปน ประโยคภาษาอังกฤษจะใชเ ครอ่ื งหมาย ดงั น้ี เขาชอบรบั ประทานผกั กาด, ผักคะนา , ตน หอม, กะหลํ่าปลี ใชเ ขียนไวหลังคํา หรือขอ ความทเี่ ปน คาํ ถาม ถา ไมใชถ ามโดยตรงไมต อ งใสเ ครอ่ื งหมายปรศั นี ตวั อยา ง ใคร? ใครครับ? (คาํ ถาม) ฉนั ไมทราบวาเขามาหาใคร (บอกเลา) เธอชอบอา นหนงั สอื นวนิยายไหม? (คาํ ถาม) ฉนั ไมท ราบวาจะทาํ อยางไรใหเธอเชื่อฉัน (บอกเลา)

ลําดบั ท่ี เคร่ืองหมาย ชอ่ื 107 3. ! อศั เจรยี  วธิ ใี ช 4. (............) นขลขิ ติ หรือ เปน เคร่ืองหมายแสดงความประหลาดใจ เคร่ืองหมาย มหศั จรรยใจใชเขียนหลังคําอุทาน หรือขอ ความ วงเลบ็ ท่ีมีลกั ษณะคลายคําอทุ าน เพือ่ ใหผ อู านออกเสียง ไดถ กู ตอ งกบั ความเปน จรงิ และเหมาะสมกบั เหตกุ ารณทเ่ี กิดขึ้น เชน ดีใจ เสียใจ เศราใจ แปลกใจ ตัวอยา ง “โอโฮ! เธอขับรถไปถึงสงขลาคนเดียวหรอื ” แปลกใจ “อนิจจา! ทําไมเขาถึงเคราะหร ายอยางนัน้ ” สลดใจ ใชเขียนครอ มความท่เี ปน คาํ อธิบาย ซ่ึงไมค วรมี ในเนื้อเรื่อง แตผูเ ขยี นตอ งการใหผ ูอ านเขาใจหรอื ทราบขอ ความน้นั เปน พเิ ศษ เชน ตัวอยาง สมยั โบราณ คนไทยจารกึ พระธรรมลงในกระดาษ เพลา (กระดาษทคี่ นไทยทําข้ึนใชเอง โดยมากทํา จากเปลือกขอย บางครัง้ เรยี กวากระดาษขอย)

108 ลาํ ดับท่ี เครือ่ งหมาย ช่อื วิธีใช 5. “…………..” อัญประกาศ มวี ธิ ีใชดงั น้ี เนน คาํ หรือขอ ความใหผ อู านสังเกตเปนพิเศษ ตัวอยาง ผหู ญิงคนนัน้ “สวย” จนไมมีทตี่ ิ เขาเปน คน “กตญั ูรคู ณุ คน” อยางนาสรรเสริญยิ่ง ใชสําหรบั ขอ ความทเี่ ปน ความคดิ ของผเู ขยี นหรอื ความคิดของบุคคลอ่ืน ตัวอยาง ฉนั คดิ วา “ฉนั คงจะมคี วามสุขทีส่ ดุ ในโลก ถา มี บานของตวั เองสกั หลังหนงึ่ ” เขาคิดวา “ไมม ีสงิ่ ใด ในโลกนท้ี จ่ี รี งั ยงั่ ยืน” ขอ ความท่ีเปน คําสนทนา เชน ดาํ “เมอ่ื คนื นฝี้ นตกหนกั น้าํ ทวมเขามาถึง ในบาน แนะ ทบี่ านของเธอนา้ํ ทวมไหม” แดง “เหรอ ที่บา นนาํ้ ไมทว มหรอก แลว กอ นมา ทํางานนํา้ ลดแลว หรอื ยงั ละ” 4. ขอความทีผ่ ูเขยี นนาํ มาจากทีอ่ ่ืน หรอื เปน คาํ พูดของผอู น่ื ตัวอยาง ก. เขาทาํ อยา งน้ีตรงกบั สุภาษติ วา “ขช่ี า งจบั ตกั๊ แตน” ข. ผมเหน็ ดว ยกับปาฐกถาธรรมของพระราช นนั ทมุนที ี่วา “ความสขุ มนั เกิดจากเราคดิ ถกู พูดถูกทําถูก” 6. ๆ ไมย มก หรอื ยมก ใชเ ขียนไวห ลงั คํา หรือขอ ความเพ่อื ใหอ า นคํา หรอื ความนัน้ ซ้าํ กนั สองครง้ั ยมก แปลวา คู แตต อ งเปนคําหรือความชนิดเดียวกัน ถา เปน คาํ หรือความตางชนดิ กันจะใชไมย มกไมได ตอ งเขียน ตัวอกั ษรซํา้ กนั

ลําดบั ท่ี เคร่ืองหมาย ชอ่ื 109 7. _ สัญประกาศ วธิ ีใช 8. ” บุพสญั ญา ตัวอยาง เขาเคยมาทกุ วนั วนั น้ีไมมา (ถูก) เขาเคยมาทุกวัน ๆ นไี้ มม า (ผดิ ) เขาชอบพูดตาง ๆ นานา (ถกู ) เขาชอบพดู ตาง ๆ นา (ผิด) ใชขดี เสนใตข อความท่ีผเู ขยี นตอ งการเนน ใหเ หน็ ความสาํ คญั ตัวอยาง โรคพิษสุนขั บา มีอันตรายมาก ถาถูกสนุ ขั บากัดตอ งรบี ไปฉีดวัคซีนทนั ที เขาพูดวา เขาไมชอบ คนทพ่ี ูดมาก ใชเปนเครือ่ งหมายแทนคํา หรอื กลุม คาํ ซึง่ อยู ขา งบนเครื่องหมายนี้ การเขียนเคร่ืองหมายน้จี ะ ชว ยใหไมต องเขียนคําซ้าํ ๆ กัน ตัวอยา ง คาํ วา คน ถา เปนคาํ กริยา แปลวากวนใหท ่วั ” ขอด ” ” ” ” ขมวดใหเปน ปม เครอื่ งหมาย บพุ สญั ญาน้ีมักจะมผี เู ขียนผิดเปน “ ตวั อยา ง สมดุ 8 โหล ราคาโหลละ 40 บาท ดินสอ 8 ” “ ” 12 บาท (ผิด)

ลําดบั ท่ี เครอื่ งหมาย ชอ่ื 110 9. _ ยติภังค วิธใี ช หรอื เคร่ืองหมาย ใชเขยี นระหวางคาํ ทเี่ ขยี นแยกพยางคก นั เพ่อื เปน ขีดเสน เครอ่ื งหมายใหรวู า พยางคห นากบั พยางคห ลังน้นั ติดกัน หรอื เปนคาํ เดียวกัน คําท่ีเขียนแยกนั้นจะ 10. ฯ ไปยาลนอย อยใู นบรรทดั เดยี วกนั หรอื ตา งบรรทดั กนั กไ็ ด ตัวอยาง สบั ดาห อานวา สปั -ดา สพยอก อานวา สบั - พะ - ยอก ในการเขียนเรอ่ื ง หรือขอความ ตวั อยา ง เชน คาํ วา พระราชกฤษฎกี า เมอื่ เขียนไดเ พียง พระราชกฤษ กห็ มดบรรทัด ตองเขยี นคําวา ฎีกา ตอในบรรทดั ตอไปถา เปน เชนน้ี ใหเขียนเครอ่ื งหมายยตภิ งั ค ดังนี้ พระราชกฤษ - แลวเขยี นตอ บรรทดั ใหมว า ฎกี า และในการอาน ตอ งอานติดตอกันเปน คําเดียวกนั วาพระราชกฤษฎกี า ใชเขียนหลงั คาํ ซ่งึ เปน ทร่ี ูก ันโดยทั่วไป ละขอความ สวนหลงั ไว ผูอา นจะตองอานขอความในสว นที่ ละไวใหครบบรบิ รู ณ ถา จะใหอ า นเพยี งทเี่ ขยี นไว เชน กรงุ เทพ กไ็ มต องใสเครอ่ื งหมายไปยาล นอ ยลงไป ตัวอยา ง กรุงเทพ ฯ อา นวา กรุงเทพมหานคร โปรดเกลา ฯ อา นวา โปรดเกลา โปรด กระหมอ ม

111 ลําดับท่ี เครือ่ งหมาย ชอ่ื วิธีใช 11. ฯลฯ ไปยาลใหญ วิธีใช มดี ังนี้ ใชเ ขียนไวหลงั ขอความทจ่ี ะตอ ไปอีกมาก 12. ............... ไปยาลใหญ แตนาํ มาเขียนไวพ อเปนตัวอยาง ใหอาน หรอื เคร่ืองหมาย ฯลฯ วา “ละ” จดุ ไขป ลา ตวั อยาง เขาปลกู ผกั กาด ผกั คะนา ผักบงุ ฯลฯ อา นวา เขาปลกู ผกั กาด ผกั คะนา ผักบงุ ละ ใชเขยี นไวร ะหวา งกลางขอ ความ ซง่ึ ถาเขยี นจน จบจะยาวเกินไป จงึ นาํ มาเขยี นไว เฉพาะตอนตน กบั ตอนสดุ ทา ยเทา น้นั สว นขอ ความที่เวนไวใ ส เครื่องหมาย ฯลฯ ใหอา นเครอ่ื งหมาย ฯลฯ วา “ละถงึ ” ตัวอยาง อติ ิปโส ฯลฯ ภควาติ. อานวา อิตปิ โส ละถงึ ภควาติ. สาํ หรบั เครือ่ งหมาย ฯลฯ น้นั ปจ จบุ ันนิยมใช เครอ่ื งหมาย.............แทน ตวั อยาง อิติปโ ส ฯลฯ ภควาติ นยิ มเขยี นวา อิตปิ โ ส ......... ภควาติ อานวา อติ ิปโ ส ละถงึ ภควาติ 13. • มหพั ภาค มีท่ใี ช ดังน้ี เขยี นไวห ลงั อกั ษร เชน พ.ศ. ยอมาจาก พุทธศักราช พ.ร.บ. ” พระราชบัญญัติ เม.ย. ” เมษายน เขยี นไวห ลงั คํายอ เชน กรกฎ. ยอมาจาก กรกฎาคม เมษ. ยอ มาจาก เมษายน เขยี นไวห ลงั ตัวเลข หรอื อกั ษรท่ีบอกจาํ นวนขอ

ลาํ ดับที่ เครอ่ื งหมาย ช่ือ 112 14. มหัตสญั ญา วธิ ใี ช ตวั อยาง ก. เราจะไมประพฤตผิ ดิ ระเบยี บของโรงเรียน ข. การนอนหลบั ถอื วา เปน การพกั ผอน เขียนไวขา งหลงั เมื่อจบประโยคแลว เชน ฉันชอบเรยี นวิชาภาษาไทยมากกวา วชิ าอนื่ ๆ เปนการยอหนา ขึ้นบรรทดั ใหม ไมม รี ปู ราง และเครอ่ื งหมาย วิธใี ช เมอ่ื เปน ช่อื เรอ่ื ง หรือหวั ขอเขียนไวกลางบรรทัด ถา เปน หวั ขอ ยอ ย กย็ อหนาข้นึ บรรทดั ใหม ขอความสาํ คัญ ๆ ท่ีจัดไว เปน ตอน ๆ ควรยอ หนา ข้ึนบรรทัดใหม เพอื่ ใหข อ ความเดนชดั และ เขาใจงาย อักษรยอ อักษรยอ คือ อักษรท่ใี ชแ ทนคาํ หรือขอความเพ่ือความสะดวกรวดเร็วในการสื่อสาร ลักษณะ ของอักษรยออาจจะเปนอักษรตัวเดียว อักษรสองตัว หรือมากกวานั้น แลวมีจุดหนึ่งจุด (มหัพภาค) ขา งหลัง หรอื จุดระหวางตัวอกั ษรแลวแตก ารกําหนด หลกั เกณฑก ารเขยี นและการอานอกั ษรยอ 1. การเขยี นอกั ษรยอ ของคําตาง ๆ มีวธิ ีการและหลักการซึง่ ราชบัณฑติ ยสถาน โดย “คณะกรรมการกําหนดหลกั เกณฑ เก่ยี วกบั การใชภาษาไทย” ไดก าํ หนดไว ดังนี้ 1.1 ใชพ ยญั ชนะตนของพยางคแรกของคาํ เปน ตัวยอ ถาเปนคาํ คาํ เดยี วใหใ ชย อ ตวั เดียว แมว า คําน้นั จะมีหลายพยางคก็ตาม ตวั อยา ง วา ว. จงั หวดั จ. 3.00 นาฬิกา 3.00 น. ศาสตราจารย ศ.

113 ถา ใชตวั ยอ เพยี งตัวเดียวแลวทําใหเกิดความสับสนอาจใชพยัญชนะตนของคําถัดไปเปนตัวยอ ดวยก็ได ตวั อยาง ตํารวจ ตร. อยั การ อก. 1.2 ถา เปนคาํ สมาสใหถ ือเปน คําเดียว และใชพยญั ชนะตนของพยางคแ รกเพยี งตัวเดียว ตวั อยา ง มหาวทิ ยาลยั ม. วทิ ยาลยั ว. 1.3 ถา เปนคาํ ประสม ใชพ ยัญชนะตนของแตล ะคาํ ตัวอยา ง ช่วั โมง ชม. โรงเรียน รร. 1.4 ถาคําประสมประกอบดวยคาํ หลายคาํ มีความยาวมาก อาจเลือกเฉพาะพยัญชนะตน ของคาํ ทีเ่ ปน ใจความสําคัญ ท้ังน้ี ไมค วรเกนิ 4 ตัว ตัวอยา ง คณะกรรมการประสานงานโครงการอนั เนือ่ งมาจากพระราชดําริ กปร. สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน สพฐ. 1.5 ถา ใชพ ยญั ชนะของแตละคาํ แลว ทําใหเกดิ ความสับสน ใหใ ชพ ยญั ชนะตน ของพยางค ถดั ไปแทน ตัวอยาง พระราชกาํ หนด พ.ร.ก. พระราชกฤษฎกี า พ.ร.ฎ. 1.6 ถาพยางคท ่ีจะนําพยัญชนะตนมาใชเ ปนตวั ยอมี ห เปน อกั ษรนาํ เชน หญ หล ใหใ ช พยัญชนะตน น้นั เปนตวั ยอ ตวั อยาง สารวัตรใหญ สวญ. ทางหลวง ทล. 1.7 คาํ ที่พยญั ชนะตน เปนอกั ษรควบกลาํ้ หรอื อกั ษรนาํ ใหใ ชอกั ษรตวั หนา ตัวเดียว ตวั อยาง ประกาศนยี บัตร ป. ถนน ถ. เปรยี ญ ป.

114 1.8 ตวั ยอไมค วรใชส ระ ยกเวน คําท่ีเคยใชม ากอ นแลว ตวั อยาง เมษายน เม.ย. มิถนุ ายน ม.ิ ย. 1.9 ตัวยอตอ งมีจุดกาํ กบั เสมอ ตวั ยอ ต้ังแต 2 ตัวขนึ้ ไป ใหจดุ ทีต่ ัวสดุ ทายเพียงจดุ เดยี ว ยกเวนตัวท่ใี ชก ันมากอ น เชน พ.ศ. น.ศ. ม.ร.ว. เปน ตน ตวั อยาง ตาํ บล ต. ทบวงมหาวิยาลัย ทม. 1.10 ใหเวนวรรคหนาตวั ยอทกุ แบบ ตัวอยาง ประวัติของ อ. พระนครศรอี ยธุ ยา ขา วจาก กทม. วา 1.11 ใหเ วน วรรคระหวางกลมุ อกั ษรยอ ตัวอยาง ศ. นพ. 1.12 การอา นคํายอ ตอ งอานเตม็ ตวั อยา ง 05.00 น. อานวา หานาฬกิ า อ.พระนครศรอี ยุธยา อานวา อาํ เภอพระนครศรอี ยุธยา ยกเวน ในกรณีที่คําเต็มน้ันยาวมาก และคํายอนั้นเปนท่ีเขาใจและยอมรับกันทั่วไปแลว อาจอา นตวั ยอเรียงตวั ไปก็ได ตัวอยา ง ก.พ. อานวา กอ พอ (จากหนงั สอื หลักเกณฑก ารใชเ คร่ืองหมายวรรคตอนเครอ่ื งหมายอ่นื ๆ หลกั เกณฑก ารเวนวรรค หลกั เกณฑก ารเขียน คํายอ ราชบัณฑติ ยสถาน) 2. การเขียนรหัสตวั พยญั ชนะประจาํ จังหวัด ตามระเบยี บสํานักนายกรฐั มนตรวี าดวยงานสารบรรณ โดยไมมีจดุ มหพั ภาค ตอ ทา ย เชน กระบ่ี ยอเปน กบ นาน ยอ เปน นน ราชบรุ ี ยอ เปน รบ กรงุ เทพมหานคร ” กท บรุ รี ัมย ” บร ลพบุรี ” ลบ กาญจนบุรี ” กจ ปทมุ ธานี ” ปท ลาํ ปาง ” ลป กาฬสนิ ธุ ” กส ประจวบคีรีขันธ ” ปข ลาํ พูน ” ลพ กาํ แพงเพชร ” กพ ปราจีนบรุ ี ” ปจ เลย ” ลย

115 ขอนแกน ” ขก ปต ตานี ” ปน ศรีสะเกษ ” ศก จนั ทบุรี ” จบ พะเยา ” พย สกลนคร ” สน ฉะเชิงเทรา ” ฉช พระนครศรีอยธุ ยา ” อย สงขลา ” สข ชลบรุ ี ” ชบ พงั งา ” พง สตูล ” สต ชัยนาท ” ชน พทั ลุง ” พท สมุทรปราการ ” สป ชยั ภูมิ ” ชย พจิ ติ ร ” พจ สมทุ รสงคราม ” สส เชียงราย ” ชร พษิ ณุโลก ” พล สมุทรสาคร ” สค เชียงใหม ” ชม เพชรบรุ ี ” พบ สระบุรี ” สบ ตรงั ” ตง เพชรบูรณ ” พช สงิ หบรุ ี ” สห ตราด ” ตร แพร ” พร สุโขทยั ” สท ตาก ” ตก ภูเก็ต ” ภก สพุ รรณบรุ ี ” สพ นครนายก ” นย มหาสารคาม ” มค สรุ าษฎรธานี ” สฎ นครปฐม ” นฐ มกุ ดาหาร ” มห สุรนิ ทร ” สร นครพนม ” นพ แมฮ องสอน ” มส หนองคาย ” นค นครราชสีมา ” นม ยโสธร ” ยส อา งทอง ” อท นครศรธี รรมราช ” นศ ยะลา ” ยล อุดรธานี ” อด นครสวรรค ” นว รอ ยเอ็ด ” รอ อตุ รดิตถ ” อต นนทบุรี ” นบ ระนอง ” รน อุทยั ธานี ” อน นราธวิ าส ” นธ ระยอง ” รย อบุ ลราชธานี ” อบ หมายเหตุ กรุงเทพมหานคร กท จะพบในหนงั สอื ราชการ แตโ ดยทว่ั ไป ใชก รงุ เทพมหานคร เครื่องหมาย เรยี กชอื่ วธิ ีใช ตัวอยาง ใกล ๆ ยมก หรอื ไมย มก ใหเขียนไวหลังคําเพ่ือใหอานคําน้ันซ้ํากัน สองครัง้

116 เรอื่ งท่ี 3 ชนดิ และหนาที่ของประโยค ชนดิ ของประโยค เม่ือเราทราบลกั ษณะของประโยคแลว กม็ าทาํ ความเขา ใจเก่ียวกบั ประโยคชนิดตาง ๆ เพิ่มเติมอีก ประโยคชนิดแรกท่จี ะกลาวถงึ คอื ประโยคความเดียว 1. ประโยคความเดียว (เอกรรถประโยค) ประโยคชนิดนี้ คือ ประโยคท่ีมุงกลาวถึง สิง่ ใดสงิ่ หนงึ่ เพยี งสง่ิ เดียว สิ่งนัน้ อาจเปนคน สตั ว เหตุการณ ฯลฯ อยางใดอยา งหนง่ึ และสง่ิ น้นั แสดง กิริยาอาการหรอื อยใู นสภาพอยางเดียว เชน ก. นกเกาะตนไม ข. นายแดงไถนา ค. มุกดาหารเปน จังหวัดท่ีเจ็ดสิบสาม สว นสาํ คญั ของประโยคความเดยี ว ประโยคความเดียวแตละประโยคแบงสวนสําคัญออกเปน 2 สวน สวนหนึ่งเรียกวา “ภาคประธาน” คอื ผกู ระทาํ อาการในประโยค อกี สวนหน่ึงเรยี กวา “ภาคแสดง” คอื สวนทเ่ี ปนกริ ยิ า และกรรมผถู ูกกระทํา ในประโยค ประโยค ภาคประธาน ภาคแสดง ก. นกเกาะตน ไม นก เกาะตนไม ข. นายแดงไถนา นายแดง ไถนา ค. มุกดาหารเปน จังหวัดที่เจ็ด มกุ ดาหาร เปนจงั หวัดที่เจด็ สบิ สาม สิบสาม 2. ประโยคความรวม (อเนกรรถประโยค) คือ ประโยคท่ีรวมความเอาประโยคความเดียว ต้ังแต 2 ประโยคขนึ้ มารวมเขา ดว ยกนั โดยมคี ําเช่อื มประโยคเหลา นัน้ เขา ดว ยกัน 2.1 ประโยคทมี่ ีเนือ้ ความคลอ ยตามกนั ประโยคท่ี 1 จารุณีเดินทางไปเชยี งใหม ประโยคท่ี 2 อรัญญาเดินทางไปเชียงใหม เราสามารถรวมประโยคความเดียวทง้ั 2 ประโยคเขาไวด ว ยกนั ดังน้ี “จารณุ แี ละอรัญญาเดินทางไปเชยี งใหม” ประโยคที่ 1 เราจะประสบความลมเหลว ประโยคที่ 2 เราไมทอ ถอย รวมประโยคไดวา “แมเราจะประสบความลมเหลวเราก็ไมทอถอย”

117 2.2 ประโยคท่ีมเี น้อื ความขัดแยง กัน ประโยคท่ี 1 พขี่ ยนั ประโยคที่ 2 นองเกยี จครา น รวมประโยควา “พขี่ ยันแตนองเกียจคราน” ประโยคท่ี 1 เขาไดทํางานแลว ประโยคท่ี 2 เขายังไมพ อใจ รวมประโยควา “เขาไดท ํางานแลวแตทวาเขายงั ไมพ อใจ” 2.3 ประโยคทีม่ ีใจความเลือกเอาอยางใดอยา งหน่ึง ประโยคที่ 1 เธอชอบดูภาพยนตร ประโยคท่ี 2 เธอชอบดโู ทรทศั น รวมประโยควา “เธอชอบดภู าพยนตรหรอื โทรทศั น” ประโยคที่ 1 ปรีชาข้ึนตนไมห ลังบา น ประโยคที่ 2 ปรีชากวาดขยะอยหู นาบา น รวมประโยควา “ปรชี าขึ้นตนไมห ลงั บา นหรอื ไมก็กวาดขยะอยูหนา บา น” 2.4 ประโยคท่ีมีขอความเปน เหตุเปนผลกัน โดยมขี อความที่เปนเหตุอยูขางหนาขอความที่ เปนผลอยหู ลัง ประโยคที่ 1 เขาขบั รถเรว็ เกินไป ประโยคที่ 2 เขาถกู รถชน รวมประโยควา “เขาขับรถเรว็ เกนิ ไปเขาจึงถกู รถชน” ประโยคที่ 1 กรงุ เทพฯ ฝนตกมาก ประโยคท่ี 2 กรงุ เทพฯ น้ําทวม รวมประโยควา “เพราะกรุงเทพฯ ฝนตกมากนาํ้ จึงทวม” คําที่ทาํ หนาท่ีเช่ือมประโยคเขาดว ยกนั เราเรียกวา “คาํ สันธาน” 3. ประโยคซอนกนั (สังกรประโยค) คือ ประโยคท่ีมีขอความหลายประโยคซอนรวมอยูใน ประโยคเดยี วกนั เพอ่ื ใหข อความสมบูรณย่งิ ข้ึน 1. ประโยคหลกั เรียกวา มขุ ยประโยค ซึง่ เปน ประโยคสําคัญมใี จความสมบรู ณใ นตวั เอง 2. ประโยคยอ ย เรียกวา อนุประโยค ประโยคยอ ยนจ้ี ะตองอาศยั ประโยคหลงั จึงจะได ความสมบรู ณ

118 ตัวอยา ง สรพงษเ ดนิ ทางไปสงขลา เพ่อื แสดงภาพยนตร เขาประสบอุบตั ิเหตุ เพราะความประมาท คนทป่ี ราศจากโรคภยั ไขเจ็บเปน คนโชคดี ตารางประโยคความซอน ประโยคหลกั (มขุ ยประโยค) บทเชื่อม ประโยคยอ ย (อนุประโยค) สรพงษเ ดินทางไปสงขลา เพ่อื แสดงภาพยนตร เขาประสบอบุ ตั ิเหตุ เพราะ ความประมาท คน...เปน คนโชคดี ที่ ปราศจากโรคภยั ไขเจบ็ นอกจากประโยคทงั้ 3 ชนดิ ดงั กลา วมาแลว ยงั มีประโยคอีกหลายชนิดทมี่ ิไดเ รียงลําดบั ประโยค เหมือนประโยคท้ัง 3 ชนิด ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับความตองการของผูสงสารวาตองการจะเนนสวนใดของ ประโยค ดว ยเหตนุ จี้ งึ ทาํ ใหป ระโยคมหี ลายรปู แบบ ดังน้ี 1. ประโยคเนนผูกระทํา คือ ประโยคที่ยกผกู ระทําขึ้นเปนประธานของประโยคขนึ้ กลาวกอน แลว จึงตามดวยภาคแสดง เชน รปู ประโยค ประธาน กริยา กรรม 1. ลนิ ดากาํ ลงั ซือ้ ผลไม ลนิ ดา กําลังซอ้ื ผลไม 2. สายชลพูดโทรศัพท สายชล พดู โทรศพั ท 2. ประโยคเนนผถู กู กระทํา คือ ประโยคท่กี ลาวถงึ ผูถกู กระทาํ หรือ กรรม กอน ผถู กู กระทํา จึงอยหู นาประโยค รูปประโยค ผูถูกกระทํา กรยิ า 1. เพือ่ นของฉนั ถกู ทําโทษ เพ่อื นของฉนั ถูกทาํ โทษ ถูกจับ 2. ชาตรีถูกจบั ชาตรี ขอสงั เกต ในภาษาไทย ถาใชว า “ถูกกระทาํ ” อยางใด จะมคี วามหมายไปในทางไมดี เชน ถกู ตําหนิ ถกู ตอ วา ถกู ดุ เปนตน ถาเปนไปทางดีเราจะไมใ ชคําวา “ถกู ” แตใ ชคาํ วา “ไดร ับ” แทน เชน ไดรับแตง ตั้ง ไดร ับเลอื ก........เราจะ ไมใ ชว า ไดถูกแตงตัง้ ......ไดถ ูกเลือก.......เปนอนั ขาด

119 3. ประโยคเนนกริยา คือ ประโยคที่ตองการเนนกริยาใหเดน จึงกลาวถึงกริยากอนท่ีจะ กลาวถึงประธาน กริยาทเ่ี นนไดใ นลกั ษณะนมี้ อี ยไู มก ี่คํา คอื เกดิ ปรากฏ มี รูปประโยค กรยิ า ประธาน เกิดน้าํ ทว มในประเทศบงั กลาเทศ เกิดนาํ้ ทวม ในประเทศบังกลาเทศ นา้ํ ทวม ขยายกริยา ดาวเทียม ปรากฎดาวเทยี มบนทอ งฟา ปรากฏ บนทอ งฟา ขยายกรยิ า 4. ประโยคคําส่ังและขอรอง คือ ประโยคที่อยูในรูปคําส่ังหรือขอรองและจะละประธานไว โดยเนนคาํ สงั่ หรอื คําขอรอ ง เชน คาํ สง่ั 1. จงกาเครื่องหมายกากบาท หนา ขอ ความที่ถูกตอ ง คาํ ทขี่ ดี เสน ใต คือ กริยา คําขอรอ ง 2. โปรดรกั ษาความสะอาด คําท่ขี ดี เสน ใต คอื กรยิ า ถาเดมิ ประธานทล่ี ะไวลงไป กจ็ ะกลายเปนประโยคเนน ผกู ระทํา เชน 1. ทา นจงกาเครอ่ื งหมายกากบาทหนาขอ ความที่ถกู ตอง 2. ทา นโปรดรักษาความสะอาด หนา ทีข่ องประโยค ประโยคชนดิ ตา ง ๆ สามารถบอกความหมายไดตามเจตนาของผูสงสาร เพราะการส่ือสารกัน ตามปกตินั้น ผูสงสารอาจมีเจตนาไดหลายประการ ประโยคจึงทําหนาท่ีตาง ๆ กัน เชน บอกกลาว เสนอแนะ ชี้แจง อธิบาย ซักถาม วิงวอน ส่ังหาม ปฏิเสธ เปนตน ขอความหรือประโยคท่ีแสดงเจตนา ของผูส งสารเหลา น้จี ะอยใู นรูปทีต่ าง ๆ กันไป ซ่งึ อาจแบงหนาท่ีของประโยคไดเปน 4 ประเภทดวยกัน คอื 1. รูปประโยคบอกกลาวหรือบอกเลา ประโยคลักษณะนี้ โดยปกติจะมี ประธาน กริยา และอาจมกี รรมดวย นอกจากนอ้ี าจมสี วนขยายตาง ๆ เพื่อใหชดั เจน โดยทว่ั ไปประโยคบอกเลาจะบง ชี้ เจตนาวา ประธานของประโยคเปนอยา งไร ตวั อยา ง ประโยค เจตนา ภาษาไทยเปนภาษาประจาํ ชาตขิ องเรา ภาษาไทยเปน อะไร นอ งหิวขา ว นองอยูในสภาพใด

120 2. รปู ประโยคปฏเิ สธ ประโยคน้แี ตกตา งจากประโยคบอกกลา ว หรือบอกเลาตรงที่มีคําวา “ไม” หรือคําทม่ี คี วามหมายในทางปฏิเสธ เชน “หามิได” “มิใช” ประกอบคาํ อธบิ ายเสมอไป ตัวอยาง วันน้ีไมม ฝี นเลย เขามใิ ชคนเชนนน้ั หามไิ ด หลอ นไมใ ชคนผิดนัด สําหรบั ประโยคท่ีผสู ง สารมีเจตนาท่จี ะเสนอแนะมกั จะใชค าํ วา ควรหรอื ควรจะ ในประโยค บอกเลา สวนในประโยคปฏเิ สธ ใชค ําวา ไมควรหรือไมค วรจะ ประโยคปฏเิ สธ “ชาวนาไมค วรปลกู มันสําปะหลังในท่ีนาเพราะจะทาํ ใหด นิ จืด” 3. ประโยคคําสั่งและขอรอง ประโยครปู นี้มีลักษณะเดน คือ มีแตภาคแสดงเสมอ สวนประธานซึง่ ตองเปนบุรุษที่ 2 ใหละเวนในฐานท่เี ขาใจ ตวั อยาง ยกมือข้นึ ยนื ขนึ้ ปลอยเดี๋ยวนี้นะ รปู ประโยคคําสง่ั เชน ขางตนน้ี อาจใสค าํ วา อยา จง หา ม ขา งหนา ประโยคได เพ่ือใหค าํ ส่ังจริงจงั ย่ิงข้ึน ตัวอยาง อยา ทําบานเมอื งสกปรก จงตอบคาํ ถามตอไปน้ี หา มมยี าเสพติดไวใ นครอบครอง 4. รปู ประโยคคําถาม ประโยครูปนีท้ ําหนา ทีเ่ ปนคําถามวางอยูตอนตน หรอื ตอนทา ยของประโยคกไ็ ด คาํ แสดงคาํ ถามแบง ออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ 4.1 คําแสดงคําถามที่ผสู งสารตอ งการคําตอบเปนใจความใหม 4.2 คาํ แสดงคาํ ถามท่ผี สู งสารตอ งการคาํ ตอบเพยี ง “ใช” หรอื “ไม”

121 เรอ่ื งที่ 4 หลักในการสะกดคาํ สะกดอยา งไรใหถูกตอ ง การใชภ าษาในการส่อื สาร ไมวา จะดวยการพดู และการเขยี น หรืออา นจําเปนตองใชใหถูกตอง โดยมหี ลกั การไวดงั น้ี การใชต ัวสะกด ถาเปนคําภาษาไทยแทจะใชตัวสะกดตรงตามมาตราตัวสะกด เชน จง บิน ชม เชย เดียว ปก รด พบ เปน ตน สว นคาํ ภาษาไทยที่มาจากภาษาตางประเทศนั้นมีท้ังสะกดตรงตามมาตราและใชตัวสะกด หลายตัวตามรูปศพั ทเดมิ โดยเฉพาะภาษาบาลีสนั สกฤต เชน 1. คาํ ในภาษาไทยทมี่ าจากภาษาเขมร ภาษาบาลี สันสกฤตบางคํา และคําท่ีมาจากภาษาอ่ืน ที่ใชต ัวสะกดตรงตามมาตรา คําไทยทมี่ าจากภาษาเขมร เชน จํานอง ดาํ เนนิ ขจดั อาํ นวย บงั คม เปน ตน คาํ ไทยทม่ี าจากภาษาบาลี สันสกฤต เชน ทาน คําไทยท่ีมาจากภาษาอน่ื เชน มังคุด 2. คําไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตมตี ัวสะกดอยใู นมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะใช ตวั สะกดไดหลายตวั ตามรูปในภาษาเดมิ ดังตัวอยา งตอ ไปน้ี 2.1 คําในแม กน เชน พน ใช น สะกด แปลวา ปา ศัพทเดิม พน อา น พะ นะ ชล ใช ล สะกด แปลวา นา้ํ ศพั ทเ ดิม ชล อา น ชะ ละ บญุ ใช ญ สะกด แปลวา ความดี ศัพทเ ดิม ปญุ ญ อาน ปุน ยะ คุณ ใช ณ สะกด แปลวา ความเกอื้ กลู ศพั ทเ ดมิ คุณ อาน คุ ณะ พร ใช ร สะกด แปลวา ความดี ศพั ทเดิม วร อาน วะ นะ

122 2.2 คําในแม กก เชน ชนก ใช ก สะกด แปลวา พอ ศัพทเดิม ชนก อาน ชะ นะ กะ มขุ ใช ข สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศัพทเดิม มขุ อาน มกุ ขะ มัค ใช ค สะกด แปลวา หนทาง ศพั ทเ ดิม มค อา นวา มัก คะ เมฆ ใช ฆ สะกด แปลวา ไอนํ้ารวมตัวกันเปนกลุม ลอยตัวอยูในอากาศ เมฆ อานวา เม ฆะ จกั ร ใช กร สะกด แปลวา อาวธุ ศัพทเดิม จกร อา น จัก กระ 2.3 คําในแม กด เชน อนุญาต พยางคห ลงั ใช ต สะกด แปลวา ยนิ ยอมให ศัพทเดมิ อนุญาต อานวา อะ นุน ยา ตะ สัจ ใช จ เปน ตัวสะกด แปลวา การตง้ั ความสตั ย ศพั ทเดมิ สัจจฺ อา นวา สตั จะ พชื ใช ช เปน ตัวสะกด แปลวา เมลด็ พนั ธไุ ม ศัพทเ ดิ พืชและวีช อานวา พี ชะ และ วี ชะ ครฑุ ใช ฑ สะกด หมายถงึ พญานกท่เี ปน พาหนะของพระนารายณ ศัพทเดมิ ครุฑ อา นวา คะ รู ดะ รัฐ ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศพั ทเ ดิม ร ฏ ฐ อานวา รัต ถะ รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานทม่ี ีลอสําหรับเคลือ่ นไป ศพั ทเดิม รถ อา นวา ระ ถะ อาพาธ อา นวา อา พา ทะ ชาติ ใช ติ สะกด แปลวา เกิด ศัพทเ ดิม ชาติ อา นวา ชา ติ เหตุ ใช ตุ สะกด แปลวา ทม่ี า ศพั ทเ ดมิ เหตุ อา นวา เห ตุ มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครื่องวัดตาง ๆ ศัพทเ ดมิ มาตร อา นวา มาด ตระ เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ชื่อแกวท่แี ข็งที่สดุ และมนี ้ําแวววาวกวา พลอยอ่ืน ๆ ศพั ทเ ดิม วชรฺ และ วชริ อา นวา วดั ชระ และ วะ ชิ ระ

123 ทิศ ใช ศ สะกด แปลวา ดา น ขา ง ทาง เบอ้ื ง ศพั ทเดมิ ทศิ อานวา ทิ สะ คําในแมก ด ในภาษาบาลี สนั สกฤตใชพยัญชนะหลายตัวเปนตวั สะกด จงึ ตอง สังเกตและจดจาํ ใหด ีจึงจะสามารถเขยี นไดถูกตองตามสะกดการันต 2.4 คําในแม กบ เชน บาป ใช ป สะกด แปลวา ความชั่ว ศัพทเ ดมิ บาป อา นวา ปา ปะ เสพ ใช พ สะกด แปลวา กิน บริโภค ศัพทเ ดมิ เสพ อานวา เส พะ โลภ ใช ภ สะกด แปลวา ความอยากไดไ มรูจักพอ ศพั ทเดมิ โลภ อานวา โล พะ 3. คาํ ทีม่ าจากภาษาเขมร เรานาํ มาใชใ นลกั ษณะคําแผลงตา ง ๆ มีขอควรสงั เกต คือ เม่ือแผลงคําแลว ตัวสะกดจะเปน ตวั เดียวกับคําเดมิ เชน เกิด เปน กําเนิด จรสั เปน จาํ รัส ตรวจ เปน ตาํ รวจ ตรสั เปน ดาํ รัส เสรจ็ เปน สําเร็จ ฯลฯ 4. คําที่มาจากภาษาบาลี สนั สกฤตบางคําจะมีตัวสะกดและตัวตามในภาษาไทย เรานํามาใช ทง้ั รปู แบบเต็มรูปและตดั ตัวสะกดออกบา ง วฑุ ฒิ ไทยใช วุฒิ รฏฐ ไทยใช รัฐ อฑฒ ไทยใช อฒั เชน อัฒจันทร การประและไมป ระวิสรรชนีย การประวิสรรชนีย มีหลกั ดังนี้ 1. คําไทยแทที่ออกเสียง อะ ชัดเจน และคําที่ยอสวนจากคําประสม เชน มะมวง มะนาว กระทะ สะอึก เปนตน ยกเวนคําบางคํา เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปน ตน 2. คาํ ทม่ี าจากภาษาบาลี สนั สกฤต ถา ตอ งการใชอานออกเสยี ง สระ อะ ที่ทา ยพยางค ใหป ระวสิ รรชนยี ทพ่ี ยางคท าย เชน พละ ศลิ ปะ สาธารณะ ทกั ษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ

124 3. คําท่ีมาจากภาษาบาลี สันสกฤตที่มีพยางคหนาออกเสียง กระ ตระ ประ ในภาษาไทย ใหป ระวสิ รรชนยี  เชน กระษยั กระษาปณ ตระกลู ประกาศ ประสาท ประโยชน ประชาราษฎร ฯลฯ 4. คําทไ่ี มทราบท่ีมาไดแนช ัดวามาจากภาษาใด แตถ า อานออกเสียง อะ ใหประวิสรรชนีย เชน กะละแม กะหลํา่ กะละมัง สะอาด สะครวญ สะดอื โพระดก พะโล สะระแหน จะละเม็ด สะว้ีดสะวาด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมป ระวสิ รรชนยี  มหี ลกั ดังนี้ 1. คาํ ทอ่ี อกเสียง อะ ไมเ ตม็ มาตรา หรอื คาํ ทเ่ี ปน อักษรนํา เชน กนก ขนม ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรัต 2. คาํ สมาสในภาษาบาลี สนั สกฤต ซงึ่ มีเสยี ง อะ ระหวา งคาํ เชน พลศกึ ษา ศลิ ปกรรม เปนตน หรอื คําทมี่ ีเสียง อะ ท่พี ยางคห นาของคาํ 3. คาํ ท่มี าจากภาษาเขมรมีพยัญชนะตน 2 ตัวซอนกัน ในภาษาไทยอานออกเสียงพยัญชนะ ตวั หนา เปน อะ ไมต องประวสิ รรชนยี  เชน จรญู จรวย จรวด ผม ผจญ สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม 4. คาํ ทับศพั ทภาษาองั กฤษอาจจะประหรอื ไมป ระวสิ รรชนียใหถือปฏิบัติตามแนวท่ีนิยมเขียน กันมา เชน เยอรมนั อเมริกา สติกเกอร โปสเตอร ไอศกรมี อะลมู เิ นยี ม อะตอม อะมบี า การใชค ํา อํา อมั และ อาํ ม อาํ ( _ำ ) 1. ใชกับคําไทยทว่ั ไป เชน ชํา คํา จํา รํา เปนตน 2. ใชกบั คาํ แผลงท่ีมาจากภาษาอ่ืน เชน เกดิ กาํ เนดิ ตรวจ ตํารวจ เปนตน อมั ( _ั ม ) 1. ใชคําท่ีเปนสระ อะ มตี ัว ม สะกดในภาษาบาลี สันสกฤต เชน คัมภรี  สัมผสั สมั ภาษณ อมั พร เปน ตน 2. ใชกับคาํ ทม่ี าจากภาษาอังกฤษ เชน กิโลกรมั ปม อลั บ้ัม เปนตน อาํ ม (_ำ ม ) ใชกับคําท่ีมีเสียงสระ อะ แลวมี ม ตามในภาษาบาลี สันสกฤต เชน อํามาตย อํามฤต อํามหติ เปนตน การใช ไอ ใอ อัย ไอย ( ไ- ใ- -ัย ไ-ย ) 1. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชกับคําไทยท้ังหมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคําไทยที่ใชสระไอไมมวน 20 คํา และคํามาจากภาษาอื่น นอกจากภาษาบาลี สันสกฤตใหใช ไอ เหมือนภาษาไทยท้งั สิ้น คําแผลงมาจาก สระ อิ อี เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใชสระไอไมมลาย เชน วิจิตร ไพจิตร วิหาร ไพหาร ตรี ไตร ฯลฯ หรือคําบาลี สันสกฤตเดิมมีสระไออยูแลว ใหใช ไอ เชน

125 ไอศวรย ไอศวรรย ไมตรี ไมตรี ฯลฯ คําท่ีมาจากภาษาอื่นไมใชภาษาบาลี สันสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซยี งไฮ กาํ ไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว ฯลฯ 2. การใช ใ- สระใอไมม ว น ใชก บั คาํ 20 คํา ดงั น้ี ใฝใจใครใครรใู ห ใหลหลง ในใหมใสใ หญยง ตา่ํ ใต ใดใชใ ชใบบง ใยยืด ใสสะใภใ กลใ บ สิบมว นสองหน หรอื ผูใหญหาผาใหม ใหส ะใภใชค ลองคอ ใฝใ จเอาใสหอ มิหลงใหลใครขอดู จะใครลงเรอื ใบ ดนู าํ้ ใสและปลาปู สง่ิ ใดอยใู นตู มิใชอ ยใู ตตั่งเตยี ง บาใบถือใยบวั หตู ามัวมาใกลเคียง เลา ทอ งอยาละเลีย่ ง ย่ีสบิ มวนจาํ จงดี 3. การใช -ั ย ( อัย ) ใชคําท่ีมาจากภาษาบาลี สันสกฤต ซึ่งมีเสียงอะ และ ย ตาม และถาในภาษาเดิมมี ย สะกดและ ย ตามเมอ่ื นํามาใชในภาษาไทยใหค ง ย ไว ชยั มาจาก ชย วัย ” วย นยั ” นย อาลัย ” อาลย อทุ ยั ” อุทย อยั ยะ ” อยย อยั ยิกา ” อยยกิ า 4. การใช ไ-ย (ไอย) ใชกบั คาํ ทีม่ าจากภาษาบาลซี งึ่ มสี ระ เอ มี ย สะกด และมี ย ตาม เ ยย เอย ย เมื่อนํามาใชในภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยยฺ ากรณ อธปิ ไตย ” อธิปเตยฺย ไทยทาน ” เทยฺยทาน เวไนย ” เวเนยฺย อสงไขย ” อสงเฺ ขยฺย

126 การใชวรรณยกุ ต การใชวรรณยุกตไดถ ูกตอ งนั้น จะตองมีความรูใ นเร่อื งตอไปนี้ 1. ไตรยางค หรอื อักษร 3 หมู ไดแก อกั ษรสูง มี 11 ตัว ไดแ ก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อกั ษรกลาง มี 9 ตวั ไดแก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อกั ษรต่ํา มี 24 ตัว แบงออกเปน 2 ชนดิ ดงั น้ี อักษรตาํ่ คู มี 14 ตวั ไดแก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อักษรต่ําเดย่ี ว มี 10 ตวั ไดแก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว 2. คําเปนคําตาย 2.1 คาํ เปน คือ คาํ ท่มี ลี ักษณะอยา งใดอยางหน่ึงตอไปนี้ ประสมกบั สระเสียงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกบั สระ อาํ ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขาํ มตี ัวสะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดยี ว 2.2 คําตาย คอื คําที่มลี กั ษณะอยางใดอยางหนึง่ ตอ ไปนี้ ประสมกบั สระเสยี งสั้นในมาตราแม ก กา ยกเวน อํา ไอ ใอ เอา เชน จะ ผุ ติ มตี ัวสะกดในมาตราแม กก กด กบ 3. การผันอักษร มหี ลักการดงั น้ี อักษรสูง คําเปน พ้ืนเสียงเปนเสียงจัตวา ผันดวย วรรณยุกต เปนเสียงเอก ผันดวย วรรณยุกต  วรรณยกุ ต  เปนเสียงโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขา ม ขาม อกั ษรสงู คาํ ตาย พ้นื เสียงเปนเสยี งเอก ผนั เสียงวรรณยุกต  เปน เสียงโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อักษรกลาง คําเปน พ้ืนเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวยวรรณยุกต     เปนเสียง เอก โท ตรี จตั วา ตามลําดับ เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ อักษรต่ํา คําเปน พ้ืนเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวย วรรณยุกต   เปนเสียงโท ตรี ตามลาํ ดับ เชน คา คา คา เทา เทา เทา อกั ษรต่ํา คาํ ตาย สระเสียงสัน้ พืน้ เสยี งเปน เสียง ตรี ผัน ดว ยวรรณยุกต  เปนเสียงโท ผันดว ยวรรณยุกต  เปน เสียงจตั วา เชน คะ คะ คะ อกั ษรตํ่า คําตายสระเสียงยาว พื้นเสียงเปน เสยี งโท ผันดวยวรรณยุกต  เปนเสยี งตรีผัน ดวยวรรณยกุ ต  เปน เสียงจตั วา เชน คาบ คา บ คา บ อักษรตํา่ ตองอาศยั อักษรสงู หรอื อกั ษรกลางชวย จงึ จะผนั ไดครบ 5 เสียง เชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลา

127 ขอสังเกต 1. อกั ษรสูงและอักษรกลางจะมรี ปู วรรณยกุ ตต รงกบั เสียงวรรณยกุ ต 2. อกั ษรสงู และอกั ษรตํ่าไมใ ชวรรณยุกตตรีเลย 3. อักษรตาํ่ จะมีเสยี งวรรณยุกตสูงกวา รปู วรรณยุกต 4. อกั ษรเดย่ี วหรืออักษรตํ่าเด่ียวเมื่อตองการผันใหครบ 5 เสียง ตองใชอักษรสูงหรืออักษร กลางนํา เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา 5. อักษรคูและอกั ษรสูงตอ งอาศัยอกั ษรท่ีคกู ันชวย จงึ จะผนั ไดค รบ 5 เสียง เชน คา ขา คา ขา คา ขา การใชเครื่องหมายทณั ฑฆาต ( ) เคร่ืองหมายทัณฑฆาต  ใชเขียนเหมือนพยัญชนะที่ไมตองการออกเสียง ซ่ึงเราเรียกวา ตัวการนั ต มีหลกั การดงั นี้ 1. พยัญชนะที่อยูขางหลังตัวสะกด ถามีเครื่องหมายทัณฑฆาต ถือวาพยัญชนะตัวน้ันเปน ตวั การันตไ มตองออกเสียง เชน เสาร ไมค ยักษ อาทิตย เปน ตน 2. พยญั ชนะทอี่ ยขู า งหลงั ตวั สะกดสองตัวหรอื สามตวั ถาตัวใดตวั หน่งึ มีเครื่องหมายทัณฑฆาต กํากับถือวา พยัญชนะทั้งสองตัวเปนตัวการันต ไมตองออกเสียง เชน วันจันทร พระอินทร พระลักษณ เปนตน ทงั้ น้ี จะไมใชเ คร่ืองหมายทัณฑฆาตกบั ตัวสะกดทเ่ี ปน อักษรควบกล้ํา และตัวสะกดที่มีสระ กาํ กับ เชน จกั ร มติ ร เกยี รติ เปนตน เรอ่ื งท่ี 5 คําราชาศพั ท ราชาศพั ท แปลตามศัพท หมายถงึ ถอยคาํ สําหรับพระราชา แตต ามตาํ ราหลักภาษาไทยไดให ความหมายเกินขอบเขตไปถงึ ถอยคําภาษาสาํ หรบั บคุ คล 3 ประเภท คอื 1. ศพั ทท ี่ใชสําหรบั พระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ 2. ศัพทท ใ่ี ชสําหรบั พระภกิ ษสุ งฆ 3. ศัพทท ่ีใชสาํ หรับสุภาพชน 1. ศัพทม ใี ชส าํ หรับพระมหากษัตรยิ และพระบรมวงศานวุ งศ คาํ ศัพทป ระเภทนเ้ี ราจะไดฟ ง หรือไดอ า นบอยมาก สวนใหญจะเปน ขาวหรือเร่ืองราวท่ีเกี่ยวกับ กรณียกจิ ของพระมหากษตั รยิ และพระบรมวงศานวุ งศ ลกั ษณะของราชาศัพทประเภทนี้มีลักษณะเดน ที่นา สนใจ คือ 1.1 ใชคาํ วา ทรง เพื่อใหเ ปน คาํ กรยิ า ทรง นาํ หนากรยิ าทีเ่ ปน คาํ ไทย เชน ทรงเลน ทรงรองเพลง ทรงออกกาํ ลังกาย

128 ทรง นาํ หนาคาํ นามทเี่ ปน คําไทยแลวใชเ ปนกรยิ า เชน ทรงชาง ทรงมา ทรงเรอื ใบ ทรง นําหนา คําทีเ่ ปน ราชาศัพทอ ยูแ ลว เชน ทรงพระอกั ษร ทรงพระสาํ ราญ ทรงพระราชนิพนธ 1.2 ใชค ําไทยนําหนาคําทเ่ี ปน ราชาศัพทอยแู ลว เพอื่ ใหเ ปนคาํ กรยิ า เชน ทอดพระเนตร 1.3 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพื่อใหเปนคํานาม เชน ซับพระพักตร ผาเชด็ หนา ถงุ พระบาท ถุงเทา ถุงพระหตั ถ ถงุ มือ การใชคําธรรมดานําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพ่อื ใหเ ปน คํานาม ยังมีอีกเชน ฉลองพระองค ฉลองพระหัตถ ฉลองพระเนตร แวนตา มูลพระชิวหา น้าํ ลาย 1.4 ใชค าํ วา ตน หรือ หลวง ลงทา ยคาํ นามหรอื กริยา เชน เสด็จประพาสตน พระแสงปนตน เครื่องตน รถหลวง เรือหลวง 1.5 คาํ ทีก่ าํ หนดใหเปนราชาศพั ทสามารถจาํ แนกชนดิ ตาง ๆ ได เหมอื นคําในภาษาสามัญ คือมีทงั้ คํานาม สรรพนาม กริยา วเิ ศษณ และมีคาํ ลกั ษณะนามใชเปนพเิ ศษอีกดวย เชน คาํ นาม พระเศียร หัว พระนลาฏ หนา ผาก พระชนก พอ พระชนนี แม พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบดิ มดี คําสรรพนาม ขาพระพทุ ธเจา กระหมอม หมอ มฉัน บุรุษที่ 1 ใตฝา ละอองธุลีพระบาท ใตฝา พระบาท ฝา พระบาท บุรุษที่ 2 พระองคทาน พระองค ทา น บรุ ษุ ท่ี 3 คาํ กริยา กริยาเปนราชาศัพทอยูแลวไมตองมีคําวา ทรง นําหนา เชน เสด็จ ตรัส เสวย เปนตน นอกน้นั ตอ งเติมดวยคาํ วา พระ หรอื ทรงพระราช เพ่ือใหเปน คํากริยา เชน ทรงพระอกั ษร เขยี นหนังสือ ทรงพระราชนพิ นธ แตงหนังสือ คําวิเศษณ มีแตคําขานรับ ซึ่งแยกตามเพศ คือ หญิง ใชคําวา เพคะ ชาย ใชคําวา พระพุทธเจาขอรับ พระพทุ ธเจาขา พะยะคะ คําลกั ษณะนาม ใชค ําวา องค กับ พระองค เปนคําท่ีเกย่ี วกบั สว นตา ง ๆ ของรา งกาย และเคร่ืองใชของทาน เชน พระทนต 2 องค ฟน 2 ซี่ ปราสาท 2 องค 1.6 การใชราชาศพั ทแ บบแผน วธิ พี ดู ในโอกาสตา ง ๆ อกี ดวย เชน การใชคําขอบคุณ ถาเรากลา วแกพ ระมหากษัตรยิ  ใชว า “รูสึกขอบพระมหากรุณาธคิ ณุ เปนลนเกลา ฯ”

129 การใชค ําขออนุญาต ถา เรากลา วแกพระมหากษัตรยิ  ใชวา “ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต” กลา วเมื่อถวายของ ถา เรากลา วเมอ่ื ถวายของ “ขอพระราชทานทูลเกลาทูลกระหมอม ถวาย......................” หมายถึง สิ่งของ ขนาดเลก็ “ขอพระราชทานนอมเกลานอ มกระหมอ ม ถวาย....................” หมายถึง ส่ิงของขนาดใหญ ยกไมได 2. ศพั ทท่ีใชสาํ หรบั พระภิกษุสงฆ พระภกิ ษุ เปน ผทู ไี่ ดร บั ความเคารพจากบคุ คลท่ัวไป ในฐานะทเ่ี ปนผูทรงศีล และเปนผูสบื พระศาสนา การใชถอยคําจึงกาํ หนดข้นั ไวตา งหากอกี แบบหนงึ่ เฉพาะองคสมเดจ็ พระสังฆราช ซึ่งถอื เปนประมขุ แหงสงฆน้ันกําหนดใหราชาศัพทเทียบเทากับ พระราชวงศช นั้ หมอ มเจา แตถา พระภิกษุนนั้ เปนพระราชวงศอ ยแู ลวกค็ งใหใ ชร าชาศัพทตามลําดับช้ันที่ เปนอยูแลว นัน้ การใชถอ ยคาํ สําหรบั พระภิกษุโดยทว่ั ไปมขี อสงั เกต คือ ถา พระภิกษุใชกับพระภิกษดุ วยกันหรือ ใชกับคนธรรมดา จะใชศัพทอยางเดียวกันตลอด ผิดกับราชาศัพทสาํ หรับกษัตริยและพระราชวงศ คนอืน่ ที่พดู กบั ทานหรอื พูดถงึ ทานจงึ จะใชร าชาศพั ท แตถา พระองคท า นพูดกบั คนอื่นจะใชภาษาสุภาพ ธรรมดา เชน มผี พู ูดถงึ พระวา “พระมหาสนุ ทรกาํ ลงั อาพาธอยใู นโรงพยาบาล” พระมหาสุนทรพูดถงึ ตวั ทานเองกย็ อ มกลาววา “อาตมากําลังอาพาธอยทู ีโ่ รงพยาบาล” มีผูพูดถึงพระราชวงศหนึ่งวา “พระองคเ จาดศิ วรกมุ ารกาํ ลงั ประชวร” พระองคเ จาเม่อื กลาวพระองคถงึ พระองคเ องยอ มรบั ส่ังวา “ฉนั กาํ ลงั ปว ย” ตวั อยางคําราชาศพั ทส าํ หรับพระภิกษุบางคาํ คาํ นาม ภัตตาหาร อาหาร ไทยทาน สง่ิ ของถวาย อาสนะ ที่นง่ั กฏุ ิ ทีพ่ ักในวัด คาํ สรรพนาม เภสชั ยารักษาโรค ธรรมาสน ทแ่ี สดงธรรม อาตมา ภิกษเุ รยี กตนเองกับผอู นื่ ผม กระผม ภิกษุเรียกตนเองใชกับภกิ ษดุ วยกนั มหาบพติ ร ภกิ ษเุ รยี กพระมหากษัตรยิ  โยม ภิกษุเรียกคนธรรมดาทเี่ ปนผใู หญกวา พระคุณเจา คนธรรมดาเรยี กสมเด็จพระราชาคณะ ทา น คนธรรมดาเรยี กพระสงฆ

130 คาํ กริยา ประเคน ยกของดว ยมอื มอบใหพ ระ ถวาย มอบให ฉนั กนิ อาพาธ ปว ย มรณภาพ ตาย อนโุ มทนา ยินดดี ว ย จําวัด นอน คําลักษณะนาม รูป เปนลกั ษณะนามสาํ หรบั นบั จํานวนภิกษุ เชน พระภกิ ษุ 2 รูป คนทั่วไปนิยมใช คําวา องค 3. คําท่ีใชสาํ หรบั สุภาพชน การใชถอยคาํ สาํ หรับบคุ คลท่วั ไป จําเปนตอ งใชใ หส มฐานะและเกยี รติยศ ความสัมพันธร ะหวาง ผทู ีต่ ิดตอส่อื สารกนั จะตองคาํ นงึ ถงึ อายุ เพศ และตําแหนงหนาที่การงานดวย นอกจากน้ัน เวลา และ สถานท่ียงั เปนเครอ่ื งกาํ หนดอกี ดวยวา ควรเลอื กใชถอ ยคําอยางไรจงึ จะเหมาะสม ตัวอยางคาํ สภุ าพ เชน คาํ นาม บิดา พอ มารดา แม และใชคําวา คุณ นําหนา ชอ่ื เชน คุณพอ คณุ ลงุ คุณประเสรฐิ คณุ ครู เปนตน ศีรษะ หัว โลหิต เลือด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เยย่ี ว โค วัว กระบอื ควาย สนุ ัข หมา สกุ ร หมู เปนตน คํากริยา รบั ประทานอาหาร กนิ ถงึ แกก รรม ตาย คลอดบตุ ร ออกลูก ทราบ รู เรยี น บอกใหร ู เปน ตน คําสรรพนาม ดิฉัน ผม กระผม บรุ ษุ ที่ 1 คณุ ทา น เธอ บุรุษที่ 2 และ 3 การใชส รรพนามใหสุภาพ คนไทยนิยมเรยี กตามตําแหนง หนาท่ดี วย เชน ทา นอธิบดี ทา นหวั หนากอง เปน ตน คําวิเศษณ คําขานรับ เชน คะ เจา คะ ครบั ครบั ผม เปน ตน คาํ ขอรอง เชน โปรด ไดโปรด กรณุ า เปนตน คาํ ลักษณะนาม ลกั ษณะนามเพือ่ ยกยอง เชน อาจารย 5 ทา น แทนคําวา คน ลกั ษณะนามเพื่อใหส ุภาพ เชน ไข 4 ฟอง แทนคาํ วา ลกู ผลไม 5 ผล แทนคําวา ลกู เรอ่ื งท่ี 6 การใชสํานวน สุภาษติ คําพงั เพย คนไทยนิยมใชภาษาถอยคําสํานวนท่สี ละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแกการออกเสยี ง ลกั ษณะนสิ ยั คนไทยเปน คนเจาบทเจากลอนอยแู ลว เวลาพดู หรือเขียนจึงนิยมใชถ อยคาํ สาํ นวนปน อยเู สมอถอยคาํ สํานวนตาง ๆ เหลานี้ชวยใหการสื่อสารความหมายชัดเจน ไดความไพเราะ ถายทอดอารมณความรูสึกตาง ๆ ไดดีบางครั้งใชเ ปน การสอ่ื สารความหมายเพ่ือเปรียบเปรยไดอยาง

131 คมคายลกึ ซ่งึ เหมาะสมกบั วัฒนธรรมความเปนอยูข องคนไทย ซ่ึงแสดงถงึ อธั ยาศยั ท่ีดตี อคนอนื่ เปนพ้ืนฐาน ประเภทของถอยคําสาํ นวน 1. ถอยคาํ สํานวน เปนสาํ นวนคําท่ีเกิดจากการผสมคาํ แลวเกิดเปนคาํ ใหม เชน คาํ ผสม คําซอน หรือคําทีเ่ กิดจากการผสมคาํ หลายคาํ ผสมกันเปนลักษณะสัมผัส คลองจอง มีความหมาย ไมแ ปลตรงตามรปู ศพั ท แตม คี วามหมายในเชงิ อปุ ไมย เชน ไกอ อน หมายถึง คนทย่ี งั ไมช ํานาญในชัน้ เชงิ กิง่ ทองใบหยก หมายถึง ความเหมาะสมของคูกนั นัน้ มีมาก เกลือจม้ิ เกลือ หมายถงึ มคี วามดรุ า ยเขา หากัน แกเผด็ กนั แกวง เทาหาเสย้ี น หมายถงึ การหาเรื่องเดือดรอ น ขิงกร็ าขา ก็แรง หมายถงึ ตา งฝายกร็ า ยเขาหากนั แขวนนวม หมายถึง เลิกการกระทําท่ีเคยทํามากอน คว่าํ บาตร หมายถึง การบอกปฏเิ สธไมค บคา สมาคมดวย คมในฝก หมายถงึ มีความฉลาดรอบรูแตย งั ไมแสดงออกเมอื่ ไมถ งึ เวลา งามหนา หมายถึง นา ขายหนา งูกนิ หาง หมายถงึ เก่ียวโยงกันเปนทอด ๆ จนตรอก หมายถงึ หมดหนทางท่จี ะหนีได จระเขขวางคลอง หมายถึง คอยกดี กันไมใ หค นอืน่ ทาํ อะไรไดส ะดวก ชักหนาไมถึงหลัง หมายถึง รายไดไ มพ อจับจาย ชบุ มือเปบ หมายถึง ฉวยผลประโยชนจากแรงงานคนอ่ืน หญาปากคอก หมายถงึ เรอ่ื งงาย ๆ คดิ ไมถ งึ ตกหลมุ พราง หมายถึง เชือ่ ตามท่ีเขาหลอก ตาํ ขาวสารกรอกหมอ หมายถงึ การทําอะไรเฉพาะหนาคร้งั คราว พอใหเ สร็จไปเทา นนั้ ทง้ิ ทวน หมายถึง ทําดที ี่สดุ เปนครัง้ สุดทาย นาํ้ รอ นปลาเปน หมายถงึ การพูดหรอื ทาํ อยางละมุนละมอ ม น้าํ เย็นปลาตาย ยอมสําเรจ็ มากกวาทาํ รุนแรง น้าํ ทวมปาก หมายถงึ รูอะไรแลว พดู ไมไ ด บองตื้น หมายถงึ มคี วามคดิ อยางโง ๆ ผักชีโรยหนา หมายถงึ ทาํ ดีแตเพยี งผิวเผิน ผาขร้ี ิ้วหอ ทอง หมายถึง คนมงั่ มีแตท ําตัวซอมซอ ใฝส งู เกนิ ศกั ด์ิ หมายถึง ทะเยอทะยานเกนิ ฐานะ ฝากผีฝากไข หมายถึง ขอยดึ เปนทพ่ี ง่ึ จนตาย

132 พกหนิ ดกี วา พกนุน หมายถึง ใจคอหนกั แนน ดีกวาใจเบา พระอิฐ พระปูน หมายถึง นงิ่ เฉยไมเ ดอื ดรอน มวยลม หมายถงึ ทําทา จะเลิกลมไมด าํ เนนิ การตอไป มืดแปดดาน หมายถงึ มองไมเหน็ ทางแกไขคดิ ไมอ อก ยอ มแมวขาย หมายถึง เอาของไมด ีมาหลอกวา เปน ของดี โยนกลอง หมายถงึ มอบความรบั ผดิ ชอบไปใหค นอ่นื ลอยชาย หมายถงึ ทําตวั ตามสบาย ลอยแพ หมายถงึ ถูกไลอ อก ปลดออก ไมเ กี่ยวของกนั ตอ ไป สาวไสใหก ากนิ หมายถึง ขดุ คยุ ความหลงั สง่ิ ไมด ีมาประจานกันเอง สกุ เอาเผากนิ หมายถึง ทาํ อยางลวก ๆ ใหเสร็จไปครง้ั หนึง่ ๆ หอกขางแคร หมายถึง อันตรายทอ่ี ยูใกลต ัว อดเปรย้ี วไวก ินหวาน หมายถึง อดทน ลําบากกอน จงึ สบายภายหลัง 2. คําพังเพย หมายถงึ ถอ ยคาํ ท่กี ลาวขึน้ มาลอย ๆ เปนกลาง ๆ มีความหมายเปนคติสอนใจ สามารถนําไปตีความแลว นําไปใชพูด หรอื เขยี นใหเหมาะสมกับเร่ืองท่เี ราตองการสื่อสารความหมายได มีลกั ษณะคลา ยคลึงกับสภุ าษิตมาก อาจเปน คํากลาว ติชม หรอื แสดงความคดิ เห็น เชน รําไมดีโทษปโ ทษกลอง หมายถงึ คนทีท่ าํ อะไรผดิ แลว มักกลาวโทษส่ิงอ่ืน ข่ีชา งจับตั๊กแตน หมายถึง การลงทุนมากเพอื่ ทาํ งานท่ีไดผลเล็กนอ ย ชีโ้ พรงใหกระรอก หมายถงึ การแนะนําใหค นอ่นื ทําในทางไมด ี เสยี นอ ยเสยี ยาก หมายถงึ การไมรวู า สง่ิ ไหนจําเปนหรือไมจาํ เปน เสียมากเสยี งาย ใชจ า ยไมเหมาะสม คาํ พังเพยเหลา นยี้ งั ไมเ ปนสุภาษิตก็เพราะวา การกลาวน้ันยังไมมีขอยุติวาเปนหลักความจริง ท่ีแนนอน ยังไมไ ดเปนคาํ สอนที่แทจ ริง

133 ตวั อยา งคาํ พังเพย คาํ พงั เพย ความหมาย กระเชอกนร่ัว เปน คนสุรยุ สรุ าย กลานกั มักบิน่ คนทีอ่ วดเกงกลาจนเกินไปจนอบั จนสักวนั ขีช่ างจบั ตั๊กแตน ลงทนุ ไมคมุ กบั ผลท่ไี ด ทาํ บญุ เอาหนา ภาวนากนั ตาย ทาํ อะไรเพ่ือเอาหนา ไมท ําดวยใจจริง หกั ดา มพรา ดวยเขา ทาํ อะไรโดยพลการ ราํ ไมด โี ทษปโ ทษกลอง ทาํ ไมดีแตโทษผอู ืน่ นายพ่งึ บาว เจาพ่งึ ขา ทกุ คนตองพงึ่ พาอาศัยกนั ชาดไมด ี ทาสไี มแดง สันดานคนไมดี แกอ ยา งไรก็ไมด ี ไมง ามกระรอกเจาะ หญงิ สวยทมี่ ีมลทิน มอื ไมพายเอาเทาราน้ํา ไมชว ยแลว ยังกีดขวาง ฟน ฝอยหาตะเขบ็ ฟน เรอื่ งเกามาเลาอีก หงุ ขาวประชดหมา ปง ปลาประชดแมว แกลง ทาํ แดกดันโดยอกี ฝา ยหน่ึงไมเ ดือดรอ น ตวั อยา งการนาํ คาํ พงั เพยไปใชใ นความหมายเปรียบเทยี บ เม่อื กอ นนด้ี ไู มคอ ยสวย เดย๋ี วน้แี ตงตัวสวยมากน่แี หละ ไกง ามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจา มนั ฐานะตาํ่ ตอ ยจะไปรกั ลกู สาวคนรวยไดย งั ไง ตักนํา้ ใสก ะโหลกชะโงกดเู งา ตนเองเสียบา ง เราอยาไปทําอะไรแขงกบั เขาเลย เขากับเราไมเ หมือนกัน อยาเห็นชา งข้ีขตี้ ามชา ง แหม...ฉันวาฉันหนีจากเพือ่ นเกา ท่เี ลวแลวมาเจอเพื่อนใหมกพ็ อ ๆ กัน มันเขา ตํารา หนีเสือปะ จระเข เขาชอบถว งความเจริญของหมูคณะอยูเรื่อย แถมยังขัดขวางคนอ่ืนอีก น่ีแหละ คนมือไมพาย เอาเทา รานา้ํ 3. อปุ มาอปุ ไมย หมายถงึ ถอ ยคําทเ่ี ปน สาํ นวนพวกหนึ่ง กลาวทํานองเปรียบเทียบใหเห็นจริง เขา ใจแจมแจงชดั เจน และสละสลวยนา ฟงมากขึน้ การพูดหรือการเขียนนิยมหาคําอุปมาอุปไมยมาเติม ใหไ ดค วามชดั เจนเกิดภาพพจน เขาใจงา ย เชน คนดุ หากตอ งการใหความหมายชัดเจน นาฟง และเกิด ภาพพจนชัดเจนก็ตองอุปมาอุปไมยวา “ดุ เหมือน เสือ” ขรุขระ การสื่อความยังไมชัดเจน ไมเห็นภาพ ตอ งอปุ มาอปุ ไมยวา “ขรขุ ระเหมอื นผิวมะกรูด”หรือ “ขรขุ ระเหมือนผิวพระจันทร” ก็จะทําใหเขาใจ ความหมายในรปู ธรรมชดั เจนมากย่ิงขึ้น ในการเขยี นบทรอ ยแกว หรอื รอ ยกรองกต็ าม เราไมอ าจเขยี นใหล ะเอยี ดลกึ ซง้ึ เพอ่ื สือ่ ความได แจมแจงเทากับการพูดบรรยายดวยตนเองได ก็จาํ เปนตองใชอุปมา เพ่ือเปรียบเทียบใหผูรับสาร จากเราไดรับรูความจริง ความรสู ึก โดยการใชคําอปุ มาเปรียบเทียบ ในการแตงคาํ ประพนั ธก็นิยมใช

134 อุปมากันมากเพราะคาํ อุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคําสํานวนการเขียนใหไพเราะนาอาน กินใจ ประทบั ใจมากข้นึ สังเกตการใชอ ปุ มาอปุ ไมยเปรียบเทียบในตัวอยา งตอไปนี้ ทานจะไปทัพคร้ังนี้ อยาเพิ่งประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปนท่ีปรึกษา อุปมา เหมอื นเสอื อนั คะนองอยใู นปาใหญ ทานเรง ระวงั ตัวจงดี ตวั อยา งอปุ มาทค่ี วรรจู ัก แขง็ เหมอื นเพชร กรอบเหมือนขาวเกรียบ กลมเหมือนมะนาว กลัวเหมอื นหนูกลัวแมว กนิ เหมือนหมู คดเคี้ยวเหมอื นเขาวงกต แกม แดงเหมือนตาํ ลึงสุก งายเหมือนปอกกลวยเขา ปาก ขมเหมอื นบอระเพด็ โงเหมือนควาย ขาวเหมือนสําลี ใจเสาะเหมอื นปอกกลวยเขาปาก เขยี วเหมอื นพระอนิ ทร เบาเหมือนปุยนนุ งงเปนไกต าแตก พดู ไมออกเหมือนน้าํ ทวมปาก เงียบเหมอื นปาชา รกเหมอื นรงั หนู ใจกวางเหมอื นแมนาํ้ ยากเหมือนงมเขม็ ในมหาสมทุ ร ใจดําเปน อีกา ลืมตวั เหมอื นววั ลมื ตีน ซนเหมือนลงิ ชา เหมือนเตา เดินเหมือนเปด ซีดเหมอื นไกต ม ตาดาํ เหมอื นนลิ ดําเหมือนตอตะโก บรสิ ุทธิ์เหมือนหยาดนํ้าคา ง ตาโตเทาไขห า น เร็วเหมอื นจรวด ไวเหมือนปรอท เรียบรอยเหมือนผาพบั ไว หนกั เหมือนเดิม เอะอะเหมอื นเจก ตนื่ ไฟ อดเหมอื นกา ผอมเหมือนเปรต สงู เหมอื นเสาโทรเลข มืดเหมือนลืมตาในกระบอกไม ใสเหมือนตาต๊กั แตน หวานเหมือนนํ้าออย สวยเหมอื นนางฟา เปรี้ยวเหมือนมะนาว อว นเหมือนตุม หวงเหมือนหมาหวงกาง เหนยี วเหมอื นตงั เม หนาขาวเหมือนไขป อก หนาสวยเหมือนพระจันทรว นั เพ็ญ ยุง เหมอื นยุงตกี ัน รักเหมอื นแกว ตาดวงใจ

135 เร่อื งที่ 7 หลักการแตง คําประพนั ธ การแตงคาํ ประพันธ คาํ ประพนั ธมีรูปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศึกษา และฝกหัดแตง กาพย กลอน โคลง เปนการสบื สานวัฒนธรรมการใชภาษาวรรณศิลปข องคนไทย การแตงกาพย คาํ ประพนั ธร อ ยกรองประเภทกาพย มหี ลายแบบเรียกชอ่ื ตา ง ๆ กันไป ตามลักษณะคําประพนั ธ ท่ีแตกตา งกัน เชน กาพยย านี กาพยฉ บงั กาพยสรุ างคนางค กาพยข ับไม เปนตน กาพยน ั้น สนั นษิ ฐานวาเอาแบบมาจากฉันท เพยี งตัดคาํ ครุ คําลหอุ อกไป เทานน้ั ในท่ีน้ีจะอธิบายเฉพาะกาพยยานี 11 กาพยฉบัง 16 และกาพยสุรางคนางค 28 เปนกาพย ท่ีนิยมแตงกันโดยท่ัวไป 1. กาพยย านี 11 แผนผัง ตวั อยาง สัมผัสคาํ สมั ผัสใจ ยานีมลี าํ นาํ วรรคหลังนี้มหี กคาํ ฯ วรรคหนา หาคําใช ลกั ษณะคําประพนั ธ 1. บท บทหนง่ึ มี 4 วรรค แบงเปนวรรคแรก 5 คาํ วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จึงเรียก ยานี 11 2. สัมผสั ก. สมั ผัสนอก หรือสัมผสั ระหวางวรรค อนั เปนสมั ผัสบงั คับ มีดังน้ี คาํ สดุ ทา ยของวรรคแรกวรรคทหี่ นง่ึ วรรคสดับ สมั ผสั กบั คาํ ทีส่ ามของวรรคหลงั วรรคทส่ี อง วรรครบั คําสุดทา ยของวรรคทีส่ อง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครองดูแผนผัง และตวั อยา ง

136 ถาจะแตง บทตอไปตอ งมสี ัมผัสระหวา งบท สมั ผสั ระหวา งบท ของกาพยย านี คอื คาํ สุดทายของวรรคส่ี วรรคสง เปน คาํ สงสัมผัสบังคบั ใหบ ทตอ ไปตองรบั สมั ผสั ที่คาํ สดุ ทายของ วรรคสอง วรรครับ ดงั ตัวอยาง ยานมี ีลาํ นํา สมั ผัสคําสมั ผสั ใจ วรรคหนา หาคําใช วรรคหลังนมี้ ีหกคํา หนงึ่ บทมีสีว่ รรคพงึ ประจักษเ ปน หลกั จํา จงั หวะและลํานํา กาพยย านดี ังนเี้ ทอญฯ คาํ สุดทายของบทตน คือคําวา “คาํ ” สงสมั ผสั ไปยงั บทถดั ไป บงั คับใหรบั สัมผสั ทคี่ ําสุดทาย ของวรรคสองหรือวรรครบั ในทนี่ ้ีคอื คําวา “จํา” ข. สัมผสั ใน แตละวรรคของกาพยย านจี ะแบงชว งจังหวะเปนดงั นี้ วรรคแรก เปน สองคาํ กบั สามคํา คอื หนงึ่ สอง หนง่ึ สองสาม วรรคหลัง เปน สามคาํ กบั สามคํา คือ หนึง่ สองสาม หน่งึ สองสาม ฉะนัน้ สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะของแตล ะวรรคน่นั เอง ดงั ตวั อยา ง ยานี – มีลํานํา สัมผสั คํา – สัมผสั ใจ ขอ สังเกต กาพยยานีไมเ ครง สมั ผัสในจะมีหรือไมม ีกไ็ ด ขอเพยี งใชค าํ ทีอ่ า นแลวราบรนื่ ตามชว งจังหวะของ แตละวรรคน้ัน ๆ เทา น้นั สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคที่สาม วรรครอง กบั วรรคทีส่ ่ี วรรคสง นัน้ จะมี หรอื ไมมกี ไ็ ดไมบงั คับเชน กนั 2. กาพยฉบัง 16 แผนผัง ตวั อยา ง สามวรรคระวัง กาพยน ้มี ีนามฉบงั จังหวะจะโคนโยนคาํ ฯ

137 ลักษณะคาํ ประพนั ธ 1. บท บทหนง่ึ มี 3 วรรค อาจเรยี กวา วรรคสดบั วรรครับ วรรคสง ก็ได แบงเปน วรรคแรก วรรคสดับ มี 6 คาํ วรรคที่สอง วรรครับ มี 4 คาํ วรรคท่ี 3 วรรคสง มี 6 คํา รวมทัง้ หมด 16 คํา จึงเรียกฉบงั 16 2. สมั ผัส ก. สมั ผสั นอก หรือสมั ผัสระหวางวรรค อนั เปนสัมผสั บังคบั ดังน้ี คาํ สุดทายของวรรคหนึง่ วรรคสดบั สัมผัสกบั คาํ สดุ ทายของวรรคสอง วรรครบั สมั ผสั ระหวา งบทของกาพยฉบงั คือ คําสดุ ทา ยของวรรคสาม วรรคสง เปนคําสง สมั ผสั บังคบั ใหบ ทตอ ไปตอ งรบั สมั ผสั ทคี่ ําสดุ ทา ยของวรรคหนง่ึ วรรคสดบั ดงั ตวั อยา ง กาพยมนี ามฉบงั สามวรรคระวงั จงั หวะจะโคนโยนคาํ สัมผสั จัดบทลํานํา กาํ หนดจดจํา หกคําส่ีคาํ ดงั นี้ ฯ ข. สมั ผสั ใน แตล ะวรรคของกาพยฉบงั แบง ชว งจงั หวะเปนวรรคละสองคํา ดงั นี้ หนึ่งสอง หน่งึ สอง หน่ึงสอง หน่ึงสอง หนง่ึ สอง หนึ่งสอง หนงึ่ สอง หนึ่งสอง ฉะนน้ั สมั ผัสในกาํ หนดไดตามชว งจงั หวะของแตละวรรคนน้ั เอง ดงั ตวั อยาง กาพยน ้ี – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวงั จงั หวะ – จะ โคน – โยนคํา ขอสังเกต กาพยฉ บงั ไมเ ครง สัมผัสใน จะมีหรอื ไมม กี ไ็ ด ขอเพยี งใชค าํ ท่อี า นราบร่ืนตามชวงจังหวะของแต ละวรรคน้นั ๆ เทานนั้ สวนสัมผสั นอกระหวางวรรคทสี่ อง วรรครับกบั วรรคทสี่ าม วรรคสง น้ัน จะมหี รือไมม ีก็ไดไ ม บงั คับเชนกนั การแตง กลอน กลอน คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มีหลายแบบเรียกช่ือตาง ๆกันไปตามลักษณะฉันทลักษณ ท่ีแตกตางกันนั้น ๆ เชน กลอนส่ี กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไปตามลีลา ที่นาํ ไปใช เชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถงึ กลอนบทตาง ๆ อกี ดวย

138 ในทีน่ จ้ี ะอธบิ ายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อันเปนกลอนท่ีนยิ มแตงกนั โดยทัว่ ไป 1. กลอนหก แผนผงั ตัวอยาง กลอนหกหกคํารา่ํ รู วางคูว างคาํ นํา้ เสยี ง ไพเราะเร่อื ยรํ่าจําเรยี ง สาํ เนียงสูงตา่ํ คาํ กลอนฯ ลักษณะคาํ ประพันธ 1. บท บทหน่ึงมี 4 วรรค วรรคที่หน่งึ เรียกวรรคสดบั วรรคทสี่ องเรียกวรรครบั วรรคท่สี ามเรียกวรรครอง วรรคที่สีเ่ รยี กวรรคสง แตล ะวรรคมี 6 คาํ จงึ เรยี กวา กลอนหก 2. เสียงคาํ กลอนทกุ ประเภทจะกําหนดเสียงคาํ ทา ยวรรคเปนสาํ คญั กาํ หนดได ดงั น้ี คําทายวรรคสดับ กําหนดใหใชไดท ุกเสียง คาํ ทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญกับตรี คาํ ทายวรรครอง กําหนดใหใ ชเฉพาะเสยี งสามัญกบั ตรี คําทา ยวรรคสง กําหนดใหใ ชเฉพาะเสยี งสามัญกบั ตรี 3. สมั ผสั ก. สัมผสั นอก หรอื สัมผสั ระหวางวรรค อนั เปนสมั ผสั บังคบั มดี ังนี้ คาํ สดุ ทายของวรรคทหี่ นง่ึ วรรคสดบั สมั ผัสกบั คาํ ที่สองหรอื ทสี่ ข่ี องวรรคท่สี องวรรครบั คาํ สดุ ทา ยของวรรคทส่ี อง วรรครับ สัมผสั กับคําสุดทายของวรรคทส่ี าม วรรครอง และคําที่ สองหรือท่ีสขี่ องวรรคท่สี ่ี วรรคสง สัมผสั ระหวา งบท ของกลอนทุกประเภท คือ คําสุดทายของวรรคท่ีสี่ วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสท่ี คําสดุ ทา ยของวรรคที่สอง วรรครบั ตวั อยาง

139 กลอนหกหกคําร่ํารู วางคูว างคําน้ําเสยี ง ไพเราะเร่ือยรํา่ จาํ เรียง สําเนียงสงู ตา่ํ คํากลอน เรียงรอยถอยคาํ สมั ผัส จํารสั จําหลกั อกั ษร ทกุ วรรคทกุ บททกุ ตอน คอื ถอยสุนทรกลอนกานทฯ คําสดุ ทายของบทตน คอื วา กลอน เปน คําสงั่ สัมผสั บงั คบั ใหบ ทถดั ไปตองรับสัมผัสท่ีคําสุดทาย ของวรรคดว ยคาํ วา “ ษร” ตามตัวอยา งน้นั ข. สมั ผัสใน แตล ะวรรคของกลอนหก แบง ชวงจังหวะเปน วรรคสองคํา ดงั น้ี หน่งึ สอง หนง่ึ สอง หนึ่งสอง ฉะนัน้ สมั ผัสในจึงกําหนดไดต ามชว งจังหวะน่นั เอง ดังตวั อยา ง เรยี งรอ ย ถอย คาํ สัมผัส ขอสงั เกต กลอนหกไมเครงสัมผัสในวรรคมากนัก อาจยายที่สัมผัสจากคําที่สองไปคําท่ีส่ีได หรือจะไม สมั ผสั สระเลย ใชการเลน คําไปตามชวงจังหวะกไ็ ด ดังตวั อยาง เชน ทุกวรรคทกุ บททกุ ตอน 2. กลอนแปด (กลอนสุภาพ) แผนผัง ตัวอยาง วางเปนหลักอักษรสุนทรศรี อันกลอนแปดแปดคําประจาํ วรรค สัมผัสมีนอกในไพเราะรู ฯ เสยี งทา ยวรรคสูงต่ําจาํ จงดี ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหน่ึงมี 4 วรรค วรรคที่หนง่ึ เรียกวรรคสดบั วรรคที่สองเรยี กวรรครับ วรรคทส่ี ามเรียกวรรครอง วรรคที่สเี่ รียกวรรคสง แตล ะวรรคมีแปดคํา จงึ เรยี กวา กลอนแปด

140 2. เสียงคาํ กลอนแปดและกลอนทกุ ประเภทจะกาํ หนดเสียงคาํ ทา ยวรรคเปน สาํ คญั โดยกําหนดดงั น้ี คําทายวรรคสดบั กําหนดใหใชไ ดทุกเสียง คําทา ยวรรครับ กาํ หนดหามใชเ สยี งสามัญและตรี คาํ ทายวรรครอง กาํ หนดใหใ ชเ ฉพาะเสยี งสามัญและตรี คาํ ทายวรรคสง กําหนดใหใ ชเฉพาะเสยี งสามญั และตรี 3. สมั ผสั ก. สมั ผสั นอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อนั เปนสัมผสั บังคับ มดี ังนี้ คาํ สดุ ทา ยของวรรคท่ีหนง่ึ วรรคสดบั สัมผสั กบั คาํ ทีส่ ามหรือท่ีหาของวรรคทส่ี อง วรรครบั คําสุดทายของวรรคท่สี อง วรรครับ สมั ผสั กบั คําสดุ ทายของวรรคทส่ี าม วรรครอง และที่ สามหรอื ท่หี า ของวรรคทส่ี ี่ วรรครบั สัมผสั ระหวางบท ของกลอนแปด คอื คําสุดทายของวรรคท่สี ี่ วรรคสง เปนคําสงสมั ผสั บงั คบั ใหบทตอไปตอ งรับสัมผัสท่ีคําสุดทาย ของวรรคทสี่ อง วรรคสง อนั กลอนแปดแปดคําประจําวรรค วางเปนหลักอกั ษรสนุ ทรศรี เสยี งทา ยวรรคสูงต่าํ จําจงดี สมั ผสั มนี อกในไพเราะรู จดั จงั หวะจะโคนใหย ลแยบ ถือเปนแบบอยา งกลอนสนุ ทรภู อานเขียนคลอ งทองจําตามแบบครู ไดเ ชิดชูบูชาภาษาไทยฯ คาํ สุดทา ยของบทตน ในทน่ี คี้ ือคําวา “รู” เปน คําสงสัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัส ทคี่ ําสุดทา ยของวรรคที่สอง วรรครบั ในทีน่ ้ีคอื คําวา “ภู” ข. สัมผสั ใน แตละวรรคของกลอนแปด แบงชวงจังหวะออกเปนสามชว ง ดังน้ี หนึ่งสองสาม หนง่ึ สอง หนง่ึ สองสาม ฉะนัน้ สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะในแตละวรรคน่ันเอง ดงั ตัวอยาง อันกลอนแปด – แปด คํา – ประจําวรรค วางเปน หลกั – อกั ษร – สุนทรศรี

141 เรอื่ งท่ี 8 การใชภาษาทเี่ ปน ทางการและไมเ ปน ทางการ ภาษาทใี่ ชม ีระดับในการใช หนังสอื เรยี นบางเลม แบงภาษาออกเปน 3 ระดับ โดยเพ่ิมภาษา กึ่งทางการ แตในหนงั สือนี้แบง เปน 2 ระดับ คอื การใชภาษาท่เี ปน ทางการ และไมเ ปน ทางการ 1. ภาษาท่ีเปน ทางการ ภาษาทางการ หมายถึง ภาษาทีใ่ ชอ ยา งเปนทางการ มีลักษณะเปนแบบพิธี ถูกตองตามแบบแผน ของภาษาเขยี น มีทงั้ เสียงเครงขรึม จรงิ จัง อาจเรยี กวาภาษาแบบแผนก็ได ภาษาทางการ มกั ใชในการเขียน หนังสือราชการ การกลาวรายงาน คาํ กลา วเปด งาน การแสดงสุนทรพจน การเขียนตําราวิชาการ และ การบนั ทึกรายงานการประชมุ เปน ตน 2. ภาษาไมเ ปน ทางการ ภาษาไมเปนทางการ หมายถึง ภาษาท่ีใชถอยคํางาย ๆ นํ้าเสียงเปนกันเองไมเครงเครียด แสดงความใกลช ดิ สนิทสนมระหวา งผูสงสารและผรู บั สารอาจเรยี กวา ภาษาปากกไ็ ด ภาษาไมเปนทางการ อาจจําแนกเปนภาษากลุมยอย ๆ ไดอีกหลายกลุม เชน ภาษาถิ่น ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชิกในครอบครัว คนสนิทคุนเคย ใชเขียน บันทึกสวนตวั และงานเขยี นที่ตอ งการแสดงความเปน กนั เองกับผอู าน เปนตน สําหรับการเลือกใชภ าษาแบบเปน ทางการและไมเ ปน ทางการจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับ องคประกอบตาง ๆ ดงั น้ี 2.1 วตั ถปุ ระสงค จะตอ งพิจารณาวา งานเขียนน้นั นําไปใช เพอ่ื อะไร 2.2 สถานการณใ นตางสถานการณ ผูเขียนจะใชระดบั ภาษาท่ีตา งกัน เชน เชิญเพอื่ น “เชิญทานอาหารไดแลว” เชิญผูใหญ “ขอเชิญรับประทานอาหารไดแลว ครับ” ผเู รียนสามารถนาํ ไปใชไดอยางเหมาะสมกับวัตถุประสงคแ ละสถานการณ

142 กิจกรรม บทที่ 5 หลกั การใชภ าษา กิจกรรมที่ 1 ใหผูเ รียนแยกคาํ ตอ ไปน้อี อกเปน 3 ประเภท ตามตาราง ผลไม รัฐบาล อคั คภี ัย พลเรือน ศิลปกรรม รปู ธรรม วทิ ยาลยั มหาชน พระเนตร พุทธกาล นพเกา คหกรรม สัญญาณ นโยบาย ภมู ิศาสตร คําประสม คําสมาส คาํ สนธิ กิจกรรมท่ี 2 ใหผ ูเรยี นพิจารณาประโยคตอไปนว้ี าเปนประโยคชนิดใด 1. วนั นี้อากาศรอ นมาก 2. ฉนั ดใี จทเ่ี ธอมคี วามสขุ 3. พอ ซ้ือนาฬิกาเรือนใหมใ หฉนั 4. พชี่ อบสีเขียวแตนองสาวชอบสฟี า 5. รายการราตรสี โมสรใหค วามบันเทิงแกผูช ม กจิ กรรมที่ 3 ใหผูเ รยี นฝก เขียนอกั ษรยอ ประเภทตา ง ๆ นอกเหนอื จากตัวอยา งทีย่ กมา กิจกรรมท่ี 4 ใหผเู รยี นศกึ ษาและรวบรวมคําสภุ าพ และคาํ ราชาศพั ทท ่ใี ชแ ละพบเหน็ ในชีวิตประจําวัน กิจกรรมที่ 5 ใหผูเรยี นจับคสู าํ นวนใหตรงกบั ความหมาย 1. เกีย่ วโยงกันเปนทอด ๆ ก. ผกั ชโี รยหนา 2. หมดหนทางทจ่ี ะหนีได ข. จับปลาสองมือ 3. ทาํ ดที ี่สุดเปน ครงั้ สุดทาย ค. ขม้ินกับปูน 4. รนหาเร่ืองเดอื ดรอน ง. แกวงเทาหาเสยี้ น 5. ทาํ ดแี ตเพียงผวิ เผิน ฉ. จนตรอก 6. ไมดําเนนิ การตอ ไป ช. หญาปากคอก 7. นิง่ เฉยไมเ ดือดรอ น ซ. ทิง้ ทวน 8. ทาํ อยา งลวก ๆ ใหพ อเสรจ็ ฌ. แขวนนวม 9. รอู ะไรแลวพดู ไมได ญ. มวยลม