48 ประถม สังคม

หนงั สอื เรยี น สาระการพัฒนาสังคม รายวิชาสงั คมศึกษา (สค11001) ระดับประถมศึกษา หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 หามจําหนา ย หนังสอื เรียนเลม น้ี จดั พิมพด ว ยเงนิ งบประมาณแผน ดินเพือ่ การศกึ ษาตลอดชีวิตสําหรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธ์ิเปนของ สาํ นักงาน กศน. สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สาํ นกั งานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย สํานกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ า สังคมศกึ ษา (สค11001) ระดบั ประถมศกึ ษา เอกสารทางวิชาการหมายเลข 31/2554

คํานาํ สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการ จัดทําหนังสือเรียนชุดใหมนี้ขึ้น เพื่อสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษา นอกระบบ ระดับการศึกษาข้ันพื้นฐานพุทธศักราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคในการพัฒนา ผเู รยี นใหม คี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม มสี ตปิ ญ ญาและศกั ยภาพในการประกอบอาชพี การศกึ ษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุขโดยผูเรียนสามารถ นาํ หนงั สอื เรยี นไปใชด ว ยวธิ กี ารศกึ ษาคน ควา ดว ยตนเอง ปฏบิ ตั กิ จิ กรรม รวมทงั้ แบบฝก หดั เพอ่ื ทดสอบความรคู วามเขา ใจในสาระเนอื้ หา โดยเมอ่ื ศกึ ษาแลว ยงั ไมเ ขา ใจ สามารถกลบั ไป ศกึ ษาใหมไ ด ผเู รยี นอาจจะสามารถเพม่ิ พนู ความรหู ลงั จากศกึ ษาหนงั สอื เรยี นน้ี โดยนาํ ความรู ไปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชนั้ เรยี น ศกึ ษาจากภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ จากแหลง เรยี นรแู ละจากสอื่ อนื่ ๆ ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการ ศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร บั ความรว มมอื ทด่ี จี ากผทู รงคณุ วฒุ แิ ละผเู กย่ี วขอ ง หลายทานท่ีคนควาและเรียบเรียงเน้ือหาสาระจากส่ือตางๆ เพ่ือใหไดสื่อท่ีสอดคลองกับ หลกั สตู รและเปน ประโยชนต อ ผเู รยี นทอ่ี ยนู อกระบบอยา งแทจ รงิ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษา นอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย ขอขอบคณุ คณะทปี่ รึกษาคณะผูเ รยี บเรียง ตลอดจน คณะผูจดั ทําทุกทา นทีไ่ ดใหความรวมมอื ดวยดี ไว ณ โอกาสน้ี สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั หวงั วา หนงั สอื เรยี น ชุดนี้จะเปน ประโยชนในการจดั การเรยี นการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวดวยความ ขอบคณุ ยิง่ สํานกั งาน กศน.

สารบญั คํานํา คําแนะนําการใชห นงั สือเรยี น โครงสรางรายวิชาสงั คมศึกษา (สค 11001) บทที่ 1 ภมู ิศาสตรก ายภาพประเทศไทย ......................................................1 เรื่องที่ 1 ลกั ษณะภูมิศาสตรกายภาพของชุมชนทองถ่ิน........................... 2 เร่อื งที่ 2 ลักษณะภมู ิศาสตรกายภาพของประเทศไทย ............................. 6 เรื่องท่ี 3 การใชขอ มลู ภูมิศาสตรกายภาพชุมชนทอ งถน่ิ ในการดาํ รงชวี ติ ...................................................................... 9 เรอื่ งที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติ และวธิ กี ารอนรุ ักษ ทรัพยากรธรรมชาติ .............................................................. 15 บทที่ 2 ประวตั ศิ าสตรช าตไิ ทย.................................................................21 เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของประวัตศิ าสตร............................ 22 เรือ่ งที่ 2 ประวัติความเปนมาของชนชาติไทย....................................... 24 บทท่ี 3 เศรษฐศาสตร..............................................................................48 เรือ่ งที่ 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชมุ ชน ..................................... 49 เรื่องท่ี 2 กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ........................................................... 50 เรอ่ื งท่ี 3 คณุ ธรรมของผผู ลติ และผบู ริโภค ........................................... 54 เร่อื งที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ มในทองถน่ิ และชุมชน............................................................................ 56 บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง ..................................................................65 เรื่องที่ 1 ความหมายและความสําคญั ของการเมือง และการปกครอง................................................................... 66 เรอื่ งที่ 2 โครงสรา งการบรหิ ารราชการแผน ดนิ ...................................... 69 เรือ่ งที่ 3 ความสัมพันธร ะหวา งอาํ นาจนติ ิบัญญตั ิ อํานาจบรหิ าร อาํ นาจตุลาการ................................................ 73 เรอื่ งที่ 4 การมีสว นรวมทางการเมอื งการปกครองในระดบั ทอ งถิน่ และระดบั ประเทศ................................................................. 75 แนวเฉลยกิจกรรม ........................................................................................... 78 บรรณานกุ รม ........................................................................................... 82 ภาคผนวก ........................................................................................... 83 คณะผจู ัดทํา ........................................................................................... 91

คาํ แนะนาํ ในการใชห นงั สือเรียน หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค11001) ระดบั ประถม ศึกษา เปน หนังสอื ทจี่ ัดทาํ ขึ้นสําหรับผูเรียนทเ่ี ปน นักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) ผูเรียนควรปฏิบตั ิดงั นี้ 1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวชิ าใหเ ขา ในในหวั ขอ และสาระสาํ คญั ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั และขอบขา ยเนื้อหาของรายวิชานน้ั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามท่ี กําหนด แลวตรวจสอบกับแนวตอบกิจกรรมตามท่ีกําหนด ถาผูเรียนตอบผิดควรกลับไป ศกึ ษาและทําความเขาใจในเนอื้ หาน้ันใหมใหเ ขาใจ กอ นทีจ่ ะศึกษาเร่อื งตอ ๆ ไป 3. ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทา ยเรอื่ งของแตล ะเรอื่ ง เพอื่ เปน การสรปุ ความรู ความเขา ใจของ เน้ือหาในเรื่องนั้นๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกิจกรรมของแตละเนื้อหา แตละเรื่อง ผูเรียน สามารถนําไปตรวจสอบกบั ครูและเพอื่ น ๆ ที่รวมเรยี นในรายวชิ าและระดับเดยี วกนั ได 4. หนงั สอื เรียนเลมนมี้ ี 4 บท คือ บทท่ี 1 เรื่อง ภมู ศิ าสตรกายภาพประเทศไทย บทที่ 2 เร่ือง ประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทย บทท่ี 3 เรอ่ื ง เศรษฐศาสตร บทที่ 4 เรื่อง การเมอื งการปกครอง

โครงสรา งรายวิชาสังคมศกึ ษา (สค11001) สาระสาํ คัญ การไดเรียนรูเกี่ยวกับตนเอง สภาพแวดลอมทองถิ่น จังหวัด ภาคและประเทศ ของตนท้ังดานประวัติศาสตร ลักษณะทางภูมิศาสตร กายภาพ เศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง ตลอดจนการไดร ับการพฒั นาความรู ความเขา ใจในศาสนา มีจติ สาํ นกึ และมี สว นรว มในการอนรุ กั ษว ฒั นธรรม ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มเพอื่ การพฒั นาทยี่ ง่ั ยนื ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวัง 1. อธิบายขอมูลเก่ียวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครองท่ีเกย่ี วขอ งกับตนเอง ชุมชน ทอ งถน่ิ และประเทศไทย 2. ระบุสภาพความเปล่ียนแปลงดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมอื งการปกครอง และกฎหมายทมี่ ผี ลกระทบตอวถิ ีชมุ ชนทองถิ่น ชวี ติ คน สงั คมและ ประเทศไทย 3. เกิดความตระหนักและสามารถนําความรูทางดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมอื ง การปกครองไปประยกุ ตใ ชใ หท นั ตอ การเปลยี่ นแปลงกบั สภาพชมุ ชน สังคม เพอื่ ความม่นั คงของชาติ ขอบขายเนอ้ื หา บทที่ 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย บทท่ี 2 ประวตั ศิ าสตรช าติไทย บทท่ี 3 เศรษฐศาสตร บทท่ี 4 การเมืองการปกครอง สอ่ื ประกอบการเรียนรู เอกสารแบบเรยี น เอกสารเสรมิ



รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 1 1บทที่ ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย สาระสาํ คัญ ลักษณะทางกายภาพและสรรพส่ิงในโลก มีความสัมพันธซ่ึงกันและกัน และมี ผลกระทบตอ ระบบนเิ วศธรรมชาติ การนาํ แผนทแี่ ละเครอ่ื งมอื ภมู ศิ าสตรม าใชใ นการคน หา ขอมูล จะชวยใหไดรับขอมูลท่ีชัดเจนและนําไปสูการใชการจัดการไดอยางมีประสิทธิภาพ การปฏสิ มั พนั ธร ะหวา งมนษุ ยก บั สภาพแวดลอ มทางกายภาพ ทาํ ใหเ กดิ สรา งสรรคว ฒั นธรรม และจติ สาํ นกึ รว มกนั ในการอนรุ กั ษท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มเพอื่ การพฒั นาทยี่ ง่ั ยนื ผลการเรียนรทู คี่ าดหวัง 1. อธิบายลักษณะภมู ิศาสตรท างกายภาพของประเทศไทยได 2. บอกความสมั พนั ธระหวางปรากฏการณทางธรรมชาตกิ ับการดําเนนิ ชีวติ ได 3. ใชแ ผนทแ่ี ละเครอื่ งมอื ภูมิศาสตรไ ดอยางเหมาะสม 4. วิเคราะหสภาพแวดลอมทางกายภาพ วัฒนธรรมและกระบวนการเปลี่ยนแปลง ทางลักษณะกายภาพและลกั ษณะวฒั นธรรมทอ งถน่ิ ได ขอบขายเนือ้ หา เร่อื งที่ 1 ลกั ษณะทางภมู ิศาสตรกายภาพของชุมชน เรอื่ งท่ี 2 ลกั ษณะทางภมู ิศาสตรก ายภาพของประเทศไทย เรื่องท่ี 3 การใชขอมลู ภูมิศาสตรก ายภาพชมุ ชน ทองถ่นิ เพื่อใชในการดํารงชวี ติ เรื่องที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละการอนุรกั ษทรพั ยากรธรรมชาติ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย2 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม เรอ่ื งที่ 1 ลกั ษณะทางภมู ศิ าสตรก ายภาพของชุมชน ทองถน่ิ ภมู ศิ าสตร หมายถงึ วชิ าทศ่ี กึ ษาเกย่ี วกบั พนื้ ผวิ โลกทเี่ กยี่ วกบั ภมู ปิ ระเทศ ภมู อิ ากาศ ทรพั ยากรธรรมชาติ ผลติ ผลและคน รวมทง้ั การกระจายของสงิ่ ตางๆ เหลา นี้ คอื 6 วชิ าท่ี ศกึ ษาถึงความสมั พนั ธระหวาง โลกกบั มนุษย สงิ่ แวดลอ มกับมนุษย ภมู อิ ากาศ หมายถงึ การปฏสิ มั พนั ธเ กย่ี วกบั องคป ระกอบของอตุ นุ ยิ มวทิ ยา รกั ษา รปู แบบตา งๆ เชน ภมู อิ ากาศแบบรอ นชน้ื ภมู อิ ากาศแบบอบอนุ ชน้ื ภมู อิ ากาศแบบรอ นแหง แลง เปนตน ภูมิประเทศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเก่ียวกับองคประกอบของแผนดิน จําพวก หิน ดนิ ความตา งระดบั ทําใหเ กดิ ภาพลักษณร ปู แบบตา งๆ เชน พืน้ ทแ่ี บบภเู ขา พน้ื ท่แี บบ 1บทที่ ลาดเชิงเขา พ้นื ที่ราบ พื้นทล่ี มุ เปน ตน ภูมภิ าค หมายถึง บรเิ วณทแี่ หงใดแหง หน่งึ บนพน้ื ผิวโลกท่ีกาํ หนดทม่ี ลี ักษณะทาง ใดทางหนง่ึ หรอื หลายๆ อยา ง ทคี่ ลา ยคลงึ กนั ในขณะเดยี วกนั กแ็ ตกตา งไปจากสว นอนื่ ๆ ท่ี อยูใกลเคียงโดยรอบ การแบงภูมิภาคกระทําไดหลายวิธี แลวแตความประสงคในการนําไป ใชประโยชน ลกั ษณะภูมปิ ระเทศไทย ประเทศไทยมีพืน้ ท่ปี ระมาณ 513,115 ตารางกโิ ลเมตร มพี ื้นทีใ่ หญเปน อันดับท่ี 3 ของเอเชียตะวันออกเฉยี งใต ประเทศไทยตง้ั อยใู นคาบสมุทรอนิ โดจีน ซ่ึงเปนสวนหนง่ึ ของ ภมู ิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต ทศิ เหนอื ทต่ี ง้ั ของประเทศไทยจดประเทศสหภาพเมยี นมาร (พมา ) และสาธารณรฐั ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว จดุ เหนือสดุ ของประเทศอยทู อ่ี าํ เภอแมสาย จงั หวดั เชียงราย ทิศตะวันออก จดประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และ กัมพูชา จุดตะวันออกสดุ อยูที่ อาํ เภอพิบลู มังสาหาร จงั หวัดอบุ ลราชธานี ทิศตะวันตก จดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) จุดตะวันตกสุดอยูท่ีอําเภอ แมส ะเรยี ง จงั หวดั แมฮ อ งสอน ทศิ ใต จดประเทศมาเลเชีย จุดใตส ดุ อยูทีอ่ ําเภอเบตง จงั หวัดยะลา การแบง ภาคภูมศิ าสตรข องประเทศไทย ประเทศไทยแบงตามลักษณะภมู ศิ าสตรได 6 ภาค ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวนั ออก เฉยี งเหนอื ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก ภาคตะวนั ตกและภาคใต ภาคเหนอื ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศของภาคเหนอื ประกอบดว ยจงั หวดั ตา งๆ 9 จงั หวดั คอื จงั หวดั เชยี งใหม เชยี งราย แมฮ อ งสอน ลาํ พนู ลาํ ปาง แพร นา น อตุ รดติ ถ และพะเยา มพี น้ื ที่ 93,690

รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 3 ตารางกโิ ลเมตร ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศเปน เทอื กเขาสงู และทรี่ าบหบุ เขา เทอื กเขาทส่ี าํ คญั ไดแ ก 1บทที่ เทือกเขาแดนลาว ถนนธงชัย ผปี นนํา้ และหลวงพระบาง ยอดเขาท่ีสงู ท่สี ุดในประเทศไทย คอื ดอยอินทนนท มคี วามสงู 2,595 เมตร และเปนสวนหนง่ึ ของเทือกเขาถนนธงชยั ใน ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย พ้นื ท่ีจังหวดั เชยี งใหม ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มพี ืน้ ท่ี 170,000 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวยจงั หวดั ตางๆ 19 จังหวัด คือ จังหวัดหนองคาย เลย อุดรธานี นครพนม สกลนคร กาฬสินธุ ขอนแกน มหาสารคาม รอยเอด็ ชัยภมู ิ ยโสธร อบุ ลราชธานี ศรีสะเกษ บรุ รี ัมย นครราชสีมา สุรินทร มุกดาหาร อํานาจเจริญ และหนองบัวลําภู ภูมิประเทศท่ัวไปเปนแองคลายจาน ลาดเอยี ง ไปทางตะวนั ออกเฉยี งใตม ขี อบเปน ภเู ขาสงู ทางตะวนั ตกและทางใตข อบทางตะวนั ตก ไดแ ก เทือกเขาเพชรบูรณ และเทอื กเขาดงพญาเย็น สวนทางใตไ ดแ ก เทือกเขาสนั กาํ แพง และเทอื กเขาพนมดงรัก พนื้ ท่ีตะวันตกเปนที่ราบสูง เรียกวา ที่ราบสงู โคราช ภเู ขาบริเวณนี้ เปนภเู ขาหนิ ทราย ท่ีรูจักกันดีเพราะเปน แหลง ทอ งเทีย่ ว คอื ภูกระดงึ ภูหลวง ในจังหวดั เลย แมน้าํ ท่สี ําคญั ของภาคนีไ้ ดแ ก แมนาํ้ ชี และแมน ํ้ามลู ซง่ึ มีแหลง กําเนิดจากเทอื กเขาทางทิศ ตะวนั ตก และทางใตแลว ไหลลงสูแมน้ําโขง ทําใหส องฝง แมนาํ้ เกิดเปน ทร่ี าบนา้ํ ทวมถึงเปน ตอนๆ พ้ืนท่ีราบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมักมีทะเลสาบรูปแอก เปนจํานวนมากแต ทะเลสาบเหลานีจ้ ะมีน้ําเฉพาะฤดูฝนเทา นั้นเมอ่ื ถงึ ฤดรู อน น้ําก็จะเหือดแหง ไปหมด เพราะ ดนิ สว นใหญเ ปน ดนิ ทรายไมอ มุ นาํ้ นา้ํ จงึ ซมึ ผา นไดเ รว็ ภาคนจ้ี งึ มปี ญ หาเรอ่ื งการขาดแคลน นํ้าและดินขาดความอุดมสมบูรณ ทําใหพื้นท่ีบางแหงไมสามารถใชประโยชนในการเกษตร ไดอ ยางเตม็ ที่ ปจจบุ นั รัฐบาลไดพ ยายามปรับปรงุ พ้ืนท่ใี หดขี นึ้ โดยใชระบบชลประทานสมัย ใหม ทําใหสามารถเพาะไดจนกลายเปนแหลงเพาะปลูกขาวหอมมะลิที่ดีที่สุดแหงหนึ่งของ ประเทศไทย ภาคกลาง ลกั ษณะภูมิประเทศของภาคกลาง ภาคกลางมีพ้ืนที่ 91,795 ตารางกโิ ลเมตรประกอบดวยจังหวดั ตา งๆ 22 จงั หวัด คือ จงั หวดั สุโขทยั พจิ ติ ร พิษณโุ ลก กาํ แพงเพชร เพชรบรู ณ นครสวรรค อุทัยธานี ชยั นาท สงิ หบุรี ลพบุรี อา งทอง สระบรุ ี สุพรรณบุรี พระนครศรอี ยธุ ยา ปทุมธานี นนทบุรี นครปฐม กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และนครนายก ลักษณะ ภมู ปิ ระเทศเปน ทร่ี าบลมุ แมน า้ํ อนั กวา งใหญไ ดแ ก ทร่ี าบลมุ แมน า้ํ เจา พระยาและทา จนี มเี ทอื ก เขาเปน ขอบเขตของภาคทง้ั ดา นตะวนั ตกและตะวนั ออก แบง เขตภมู ปิ ระเทศอกเปน 2 สว น ไดแ กเขตทรี่ าบภาคกลางตอนบนและเขตท่ีราบภาคกลางตอนลาง เขตทร่ี าบภาคกลางตอนบน ตงั้ แตพ นื้ ทจ่ี งั หวดั นครสวรรค ขน้ึ ไปจนจรดตอนเหนอื ของภาคมลี กั ษณะเปน พ้ืนทร่ี าบลุม แมนํ้าสลบั กบั ภเู ขา เขตท่ีราบภาคกลางตอนลาง ตั้งแตพ้ืนที่จังหวัดนครสวรรคลงมาจนจรดปากอาว ไทยเขตพ้นื ท่ีราบลุมแมน้ําอันกวา งใหญ

4 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม ภาคตะวนั ออก ลกั ษณะภูมปิ ระเทศภาคตะวันออก ภาคตะวนั ออกมี พน้ื ท่ี 34,380 ตารางกโิ ลเมตรเปน ภาคทมี่ พี น้ื ทเ่ี ลก็ ทส่ี ดุ ในบรรดา ภาคทั้ง 5 ของประเทศไทย ประกอบดว ย 7 จงั หวดั คอื จังหวัดปราจีนบุรี ชลบรุ ี ฉะเชิงเทรา ระยอง จันทบุรี ตราด และสระแกว ลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันออก แบงเปน 4 ลกั ษณะ ดงั น้ี เขตเทือกเขา ไดแก เทือกเขาสันกําแพงและเทือกเขาบรรทัด สวนใหญเปนภูเขา หนิ ทรายและเทอื กเขาจนั ทบรุ ี สว นใหญเ ปน ภเู ขาหนิ อคั นหี รอื หนิ แกรนติ เขตทร่ี าบลมุ แมน าํ้ ไดแ ก ทร่ี าบลมุ แมน าํ้ บางปะกง ในพนื้ ทฉี่ ะเชงิ เทราและปราจนี บรุ ี บรเิ วณปากแมน า้ํ ทไี่ หลลง สูอาว ไทยที่อําเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราจะมีลักษณะเปนหาดโคลนเลน เขตท่ีราบ ชายฝงทะเล นับต้ังแตปากนํ้าบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ลงมาจนถึงอําเภอคลองใหญ 1บทที่ จังหวัดตราด มีหาดทรายสวยงามและเปนแหลงทองเที่ยวท่ีสําคัญ มีประชากรตั้งถ่ินฐาน หนาแนน มากกวา เขตอน่ื ๆ มแี มน าํ้ สายสนั้ ๆ หลายสาย เชน แมน าํ้ ระยอง แมน าํ้ จนั ทบรุ ี และ ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย แมน า้ํ ตราด เฉพาะบรเิ วณปากนาํ้ จะเปน หาดโคลนเลน และ เกาะ เปน แหลง ทอ งเทยี่ วทสี่ าํ คญั ไดแก เกาะลา น เกาะสชี งั (จังหวัดชลบุรี) เกาะชาง (จังหวัดตราด) และเกาะเสม็ด (จงั หวัด ระยอง)เปน ตน ภาคตะวันตก ลักษณะภมู ิประเทศภาคตะวันตก ภาคตะวนั ตกมีพน้ื ท่ีประมาณ 53,679 ตารางกโิ ลเมตร ประกอบดวย 5 จังหวัด คือ ตาก กาญจนบรุ ี ราชบรุ ี เพชรบรุ ี และประจวบครี ีขนั ธ ลักษณะภูมิประเทศของภาค ตะวนั ตกสว นใหญเ ปน ภเู ขา สลบั กบั หบุ เขาทค่ี อ นขา งชนื้ และแคบกวา หบุ เขาของภาคเหนอื เนือ่ งจากการกัดเซาะของแมน ํ้าลาํ ธาร มภี ูมิประเทศคลา ยภาคเหนือ แบง ไดดงั นี้ เขตเทอื กเขา ไดแก เทอื กเขาถนนธงชัย เปนแนวแบง เขตระหวา งประเทศไทย กับประเทศสหภาพเมียนมาร จากจังหวัดแมฮองสอนถึงจังหวัดตาก, เทือกเขาตะนาวศรี เปน แนวแบง เขตไทยกบั พมา มชี อ งทางตดิ ตอ ทด่ี า นสงิ ขร จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ และดา น บดั ตี้ จงั หวัดกาญจนบุรี, เทือกเขาหนิ ปูน อยูระหวางแมนํ้าแควใหญและ แมน้ําแคว นอ ย สว นใหญเ ปน ภเู ขาหนิ ปนู มถี าํ้ หนิ งอก หนิ ยอ ย เขตที่ราบ อยูร ะหวา งเขตเทือก เขากับที่ราบต่ําภาคกลางจนถึงอาวไทย เปนที่ราบลุมแมนํ้าปง แมน้ําแมกลอง ทร่ี าบแมน า้ํ เพชรบรุ ี และทรี่ าบชายฝง ทะเล ทีเ่ ปนหาดทรายสวยงาม เชน หาดชะอาํ หาดวังหนิ และอา วมะนาว

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 5 ภาคใต 1บทที่ ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศภาคใต ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย ภาคใตมีพื้นท่ี 70,715 ตารางกโิ ลเมตร ประกอบดว ยจังหวัดตา งๆ 14 จังหวดั คอื จงั หวัดชุมพร พัทลงุ สุราษฎรธ านี นครศรีธรรมราช สงขลา ปตตานี ยะลา นราธวิ าส ระนอง พังงา กระบี่ ภเู ก็ต ตรงั และสตูล เปนดนิ แดนสว นหนงึ่ ของคาบสมทุ รมลายู จึง ขนาบดว ยทะเลทง้ั สองดา น ไดแ ก อา วไทย มหาสมทุ รแปซฟิ ก และทะเลอนั ดามนั มหาสมทุ ร อนิ เดยี ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศเปน เขตเทอื กเขา ประกอบดว ยแนวเทอื กเขา 3 แนว ไดแ กเ ทอื ก เขาภูเก็ต เทือกเขานครศรีธรรมราช และเทือกเขาสันกาลาคีรี สวนใหญจะวางตัวในแนว เหนอื -ใต มคี วามอุดมสมบูรณของปาไมและแรธาตุ เขตที่ราบชายฝงอาวไทย ไดแ ก ทีร่ าบ ลมุ แมน า้ํ ตาป ทรี่ าบลมุ แมน าํ้ ปากพนงั ทรี่ าบลมุ แมน าํ้ ปต ตานี และทรี่ าบรอบทะเลสาบสงขลา เกิดจากการทับถมของตะกอนดินโคลน และทรายท่ีน้ําจากแมน้ําและกระแสคล่ืนพัดพามา ทบั ถม จนกลายเปน ทรี่ าบอนั กวา งใหญ และมปี ระชากรตง้ั ถนิ่ ฐานหนาแนน มากกวา เขตพน้ื ทอ่ี ืน่ ๆ ชานฝง ดานอาวไทยเร่มิ ตง้ั แตช ายฝงจังหวัดชุมพรลงไปจนถงึ จงั หวดั นราธิวาส เปน ชายฝง แบบเปลอื กโลกยกตวั ขนึ้ สงู นา้ํ ทะเลจงึ ตน้ื มหี าดทรายสวยงาม และมอี า วขนาดใหญ เชน อา วบา นดอน อา วสวี ฯลฯ บรเิ วณปากแมน าํ้ จะเปน หาดโคลนและมปี า ชายเลน ลกั ษณะ ภูมิประเทศท่ีเดนของชายฝงดานอาวไทย คือทะเลสาบสงขลา เปนทะเลสาบเปดหรือ ทะเลสาบนาํ้ เคม็ (Lagoon) ในอดีตกาลมกี ระแสลมและคลืน่ พดั พาตะกอนทรายมาทบั ถม จนเปนแนวสันทราย หรือแหลม ปดปากอาวจนกลายเปนทะเลสาบสงขลาในปจจุบัน และ ที่ราบชายฝงทะเลอันดามัน เปนที่ราบแคบๆ เน่ืองจากมี ภูเขาต้ังชิดตระหงาน ติดกับ ชายฝงทะเล ชายฝงดาน อันดามนั จะเรมิ่ ตง้ั แตชายฝง จั ง ห วั ด ร ะ น อ ง จ น ไ ป ถึ ง จังหวัดสตูล มีลักษณะเปน ชายฝงแบบเปลือกโลกยุบตัว หรอื จมตวั ทาํ ใหม นี า้ํ ทะเลลกึ และมชี ายฝง ทเี่ วา แหวงมาก

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย6 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม กิจกรรม กจิ กรรมท่ี 1 ลักษณะภูมิประเทศของประเทศไทยมีอิทธิพลตอความเปนอยูของคนไทย อยางไรบา ง อธบิ ายและยกตวั อยางมาใหเขา ใจ กจิ กรรมท่ี 2 ใหผ เู รยี นบอกถงึ ลกั ษณะทางภมู ศิ าสตรก ายภาพของจงั หวดั ของตนวา มลี กั ษณะ อยา งไรและสง ผลตอ การประกอบอาชพี ของคนในชมุ ชนอยา งไรบา งพรอ มยกตัวอยาง 1บทที่ เรอ่ื งท่ี 2 ลักษณะทางภูมิศาสตรของประเทศไทย ลกั ษณะ ทาํ เล ทีต่ ั้งของประเทศไทย ประเทศไทยตง้ั อยใู นคาบสมทุ รอนิ โดจนี และอยทู างทศิ ตะวนั ออกเฉยี งใตข องทวปี เอเชีย ที่ต้ังของประเทศไทยอยูแถบศูนยสูตร จึงเปนบริเวณท่ีไดรับพลังงานความรอนจาก ดวงอาทติ ยมาก เปน ประเทศทอี่ ยูในเขตรอน และมีอณุ หภมู ิของอากาศเฉลี่ยสูงตลอดทั้งป ลักษณะภมู ิอากาศ ประเทศไทย ประเทศไทยตั้งอยูใกลเสนศูนยสูตร ในซีกโลกตอนเหนือ ประเทศไทยจึงมีภูมิ อากาศแบบทุงหญา สะวันนา เปนสว นใหญ ภูมิอากาศของประเทศไทย ไดรบั อิทธิพลจาก ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต และลมมรสุมตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ดงั นี้ ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต ประเทศไทยในฤดูฝนเร่ิมระหวางเดือนพฤษภาคมถึง กลางเดอื นตลุ าคม โดยลมมรสมุ ตะวนั ตกเฉยี งใตจ ะพดั จากมหาสมทุ รอนิ เดยี มายงั ทวปี เอเชยี ทําใหเกิดฝนตกชุกท่วั ประเทศไทย ดังนั้นชายฝงดา นตะวนั ตกในภาคใต จะไดร บั ปริมาณ ฝนมากกวาชายฝงตะวันออก เชน จงั หวัดระนอง ภูเกต็ จะไดร ับปริมาณนํา้ ฝนมากกวา ทุกจังหวัด สวนจังหวัดที่มีปริมาณฝนตกมากที่สุดในประเทศไทยคือ อําเภอคลองใหญ จงั หวัดตราด ซ่ึงอยทู างภาคตะวนั ออก เพราะเปนจังหวัดท่ีรับลมมรสุมตะวันตกเฉยี งใตได อยางเตม็ ที่ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทยในฤดูหนาวเร่ิมระหวางกลางเดือน ตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ โดยลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจะพัดจากตอนเหนือ ของจนี มายงั ตอนลา งของทวปี เอเชยี จงึ ทาํ ใหอ ากาศหนาวเยน็ แตไ มม ฝี นตก สว นภาคใตก อ ใหเ กดิ ฝนตกได เพราะลมมรสมุ ตะวันออกเฉยี งเหนือจะพัดผานอา วไทยกอ น จึงหอบไอ น้ํามาจากอา วไทย ทาํ ใหฤ ดหู นาวของภาคใตม ฝี นตกและอากาศไมหนาวจัด

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 7 1บทท่ี ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย

8 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม ส่ิงแวดลอมทางธรรมชาติมีอทิ ธพิ ลตอ การดําเนนิ ชวี ติ ของทองถนิ่ ลกั ษณะทางธรรมชาตขิ องทอ งถนิ่ ตา งๆ จะมอี งคป ระกอบทีส่ ําคญั ทไ่ี มเ หมอื นกนั ซ่ึงผูเรียนควรจะไดเรียนรูถึงลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะภูมิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ องคป ระกอบแตล ะชนดิ จะมหี นา ทเ่ี ฉพาะและมคี วามสมั พนั ธซ ง่ึ กนั และกนั เนอื่ งจากลกั ษณะ ภูมปิ ระเทศและภมู อิ ากาศของแตละภาคในประเทศไทยมคี วามแตกตางกัน ดังน้นั จงึ ทาํ ให การดาํ เนินชีวติ ของประชากรในทองถ่นิ จงึ แตกตางกันพอสรุปไดดังน้ี ภาค ลกั ษณะภมู ิประเทศ การประกอบอาชีพ ประเพณแี ละการ และภูมิอากาศ และความเปน อยู นบั ถือศาสนา 1บทที่ เหนอื เปน ทีร่ าบหบุ เขา ดนิ มี เพาะปลูกพชื ผกั สงกรานต ความอุดมสมบูรณ เมืองหนาว และอาชีพ การแห ครัวทาน อากาศหนาวเยน็ เปน การทองเที่ยว ปอยสางลอง นับถอื ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย เวลานาน ศาสนาพทุ ธ กลาง เปน ทรี่ าบลุมและมคี วาม ทาํ นา ทาํ สวนผลไม แขงเรือ พชื มงคล อดุ มสนบูรณ ตอนบน เลี้ยงสัตว ทําประมงนาํ้ วิง่ ควาย การลงแขก ของภาคในฤดหู นาว เคม็ และน้ําจืดรับจา ง เกี่ยวขาว นับถือ อากาศหนาวและรอ นใน ในโรงงานอุตสาหกรรม ศาสนาพุทธ ฤดรู อน ตอนลางของ การทอ งเทยี่ วและมี ภาคฤดรู อนและฤดู ประชากรหนาแนน กวา หนาวไมแ ตกตางกนั ภาคอื่นๆ มากนักมีฝนตกชุกกวา ตอนบน ตะวันออก เปนที่ราบสูง พ้ืนดนิ ทาํ ไร เล้ยี งสตั ว แหเทยี นพรรษา เฉียงเหนือ เปนดินปนทรายอากาศ ประชากรคอ นขาง บญุ บั้งไฟ คลองชาง แหง แลง ยากจนและโยกยายไป นับถือศาสนาพุทธ อยทู ่ีอื่นมาก ตะวนั ออก คลายภาคกลาง ทําสวนยางพารา บญุ เดอื นสิบ ตะวนั ตก คลา ยภาคกลาง ปาลม นํา้ มัน เหมอื งแร ชงิ เปรต วิง่ ควาย ใต เปนที่ราบฝง ทะเล ประมงนํา้ เค็มและ นบั ถือศาสนาพทุ ธ อากาศรอนชน้ื ฝนตก อาชพี การทองเทย่ี ว และศาสนาอิสลาม ตลอดทงั้ ป

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศกึ ษา>> 9 กิจกรรม 1บทที่ กิจกรรมที่ 1 ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย ใหผ เู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาคน ควา ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศภมู อิ ากาศและอาชพี ของ ประชากรในแตล ะภาคแลว นาํ มาอภปิ ราย กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนบอกชื่อจังหวัดในภาคเหนือ ภาคใต และภาคกลางมาภาคละ 5 จงั หวัด เร่อื งที่ 3 การใชขอมลู ภมู ศิ าสตร กายภาพชมุ ชน ทองถิน่ ในการดํารงชวี ิต การใชแผนทแี่ ละเคร่อื งมือทางภูมศิ าสตร การเรยี นรคู วามหมาย องคป ระกอบและชนดิ ของแผนทที่ าํ ใหส ามารถใชแ ผนทช่ี นดิ ตา งๆ ไดอ ยา งเหมาะสม เปน เครอ่ื งมอื สาํ คญั ในการจดั ทาํ แผนทใ่ี นการสาํ รวจขอ มลู ทอ งถน่ิ ได แผนที่ คือ สง่ิ ทแี่ สดงลกั ษณะของพ้ืนท่ีบนผวิ โลก ทงั้ ทีเ่ ปนอยตู ามธรรมชาติและ สง่ิ ทม่ี นุษยสรางข้นึ โดยแสดงลงบนแผน แบบราบ มกี ารยอสวนใหเ ล็กลงตามตองการ อาศัย สญั ลักษณและเคร่ืองหมายที่กาํ หนดขน้ึ แสดงลักษณะของส่งิ ตางๆ บนโลก แผนท่ีเปน เครื่องมอื ทีส่ ําคญั ที่ทาํ ใหเรารวู า ทะเล มหาสมุทร ทวปี และประเทศ ตางๆ ต้งั อยูบริเวณใดบนพ้ืนโลก แตก ารที่เราตอ งการจะไดป ระโยชนอ ยางแทจรงิ จากการ ใชแผนทีเ่ ทา นน้ั เราจาํ เปนจะตองมคี วามรคู วามเขา ใจเกีย่ วกับแผนท่ีเสยี กอน เชน ตองอา น แผนทเี่ ปน และรจู กั เลอื กชนดิ ของแผนทต่ี ามโอกาสทจี่ ะใชจ งึ จะสามารถใชแ ผนทไี่ ดอ ยา งถกู ตอ ง แผนท่ีความสําคญั และมีอยูหลายชนดิ ความสาํ คญั ของแผนท่ี แผนท่ีเปนเคร่ืองมือทางภูมิศาสตรอยางหน่ึงของมนุษยสรางขึ้นเพื่อนําไปใช ประโยชนใ นกจิ กรรมตา งๆ เชน ใชค น หาสถานที่ เสน ทางคมนาคมขนสง การทอ งเทยี่ ว แหลง เกษตรกรรม และกิจการทหารเปนตน ผูใชแผนท่ีจะทราบขอมูลบนพ้ืนที่จริงอยางถูกตอง ชัดเจนและประหยดั เวลา ชนิดของแผนที่ 1. แผนทท่ี างกายภาพ คือ แผนที่แสดงถงึ ลกั ษณะท่วั ไป ไดแก แผนที่ภูมิประเทศ แผนท่ีภูมิอากาศ แผนท่ีรัฐกิจ แผนที่เศรษฐกิจ แผนท่ปี ระวัตศิ าสตร

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย10 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม 1.1 แผนท่ีภูมปิ ระเทศ แสดงลกั ษณะสูงต่ําของพน้ื ที่ คือ ภเู ขา ท่ีราบ แมนํา้ ทะเล มหาสมุทร ทะเลสาป สภาพปาไม ทงุ หญา ทะเลทราย 1บทท่ี 1.2 แผนที่ภูมิอากาศ แสดงปริมาณน้ําฝน ความกดอากาศทิศทางของลม ประจําป ลมประจาํ ถ่ิน

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศกึ ษา>> 11 ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย 1.3 แผนทร่ี ฐั กจิ แสดงอาณาเขตชายแดนระหวา งประเทศเนอ้ื ทจี่ งั หวดั อาํ เภอ ตาํ บล 1บทท่ี 1.4 แผนท่เี ศรษฐกิจ แสดงปริมาณผลผลติ เนือ้ ที่ทใ่ี ชในการเกษตร เชน การ ปลูกขาว ยางพารา ผลิตอาหารทะเล

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย12 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม 1.5 แผนทป่ี ระวตั ศิ าสตร แสดงอาณาเขตของอาณาจกั รในประวตั ศิ าสตรร วม ท้งั แสดงเรื่องราวในอดตี 1บทท่ี 2. แผนทีเ่ ฉพาะเรือ่ ง เปน แผนทที่ แี่ สดงขอมูลตามความตองการของผูศ ึกษา เชน แผนท่ีสรางทางรถยนต รถไฟ เครอ่ื งบนิ แผนทท่ี างหลวง แผนทีท่ หาร แผนทีก่ ารเดินเรอื แผนท่ปี า ไม แผนที่ทดี่ ิน เปน ตน องคป ระกอบของแผนท่ี คอื สว นตางๆ ในแผนทีท่ ี่ทาํ ใหเขาใจในการอานแผนท่ไี ด ถูกตองมากขนึ้ ซึง่ มีองคประกอบท่สี าํ คญั ดงั นี้ 1. เสน รงุ -เสน แวง เสน ทผ่ี า นขวั้ โลกเหนอื ไปยงั ขวั้ โลกใตเ รยี กวา เสน แวง และเสน ท่ผี า นแนวตะวนั ตกไปยงั ตะวนั ออก เรียกวาเสนรงุ เสนรุงท่ยี าวท่ีสุดเรยี กวา เสนศูนยส ตู ร ท้งั เสนรงุ และเสน แวงเปนเสนสมมติ

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศกึ ษา>> 13 2. มาตราสวนคําพดู ใชประมาณการวัดในสมยั โบราณ เชน เดนิ ไปชวั่ หมอขา ว 1บทท่ี เดือด เจดยี สงู เทา นกเขาเหนิ ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย 3. มาตราสว นบรรทดั มเี คร่อื งมอื วัดเปนมาตรฐาน เชน กโิ ลเมตร และนาํ มายอ เขยี นในแผนท่ี ตัวยา ง แผนทป่ี ระวตั ศิ าสตรไ ทย เขตพรมแดนแหง อาณาจักรใหม 0 100 200 300 กิโลเมตร กจิ กรรม กิจกรรมที่ 5 ใหกลุมนักเรียนชวยกันคิดหาคําตอบของคําถามท่ีวา “การหาทิศทางใน แผนที่ เราจะทราบไดอ ยา งไรวา สว นใดคอื ทศิ เหนอื ในกรณที ไี่ มไ ดร ะบทุ ศิ ไวใ นแผนท”่ี สญั ลักษณตา งๆ ท่ใี ชใ นแผนที่ เคร่ืองหมายที่ใชแทนสิ่งตางๆบนผิวโลกซ่ึงมีรูปรางคลายของจริงและนิยมใช สัญลักษณท ่ีเปน สากลดังนี้ เคร่อื งมือวัดระยะในการทาํ แผนผังและพ้ืนท่ีอยางงายๆ การสรา งแผนผงั แผนที่ จะตอ งยอ สว นจากพน้ื ทจี่ รงิ ลงแผน แบนราบ เครอ่ื งวดั ระยะ จึงมคี วามจําเปน อยางย่ิง เครือ่ งวดั ท่นี ยิ มนาํ มาใช ไดแก 1. การนบั กา ว เนน การวัดระยะท่ีใชเคร่ืองมอื งา ยๆ ทที่ ุกคนมีอยู กอนการเดนิ ตอ ง ทําระยะใหผูวัดหาคาความยาวมาตรฐานของระยะ 1 กา ว ของตนเองกอน ถา ตองการวดั ระยะ ใหเ ดินนบั กา ว ไดจ าํ นวนกาวแลวนาํ มาคูณกับกา วมาตรฐานของตน กจ็ ะไดร ะยะจริง โดยประมาณ 2. โซ เปนเครื่องมือที่เปนโลหะเปนขอๆ มีหลายชนิด แตละชนิดมีความยาวขอ แตกตางกันมที ง้ั ระบบองั กฤษและระบบเมตรกิ 3. เทป เปน เครอื่ งมอื วัดทนี่ ยิ มใชก ันมากทีส่ ุดในปจ จุบัน เพราะใชง าย สะดวก นํา้ หนักเบา กะทดั รัด พกพาไดส ะดวก มีหลายขนาด กจิ กรรม กจิ กรรมที่ 6 ใหนักเรียนเขียนแผนผังจังหวัดท่ีผูเรียนอาศัยอยู โดยใชเครื่องมือทาง ภมู ศิ าสตรอ ยางงา ยแลวนาํ เสนอในกลมุ

14 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม เคร่ืองมือทีใ่ ชใ นการสํารวจทอ งถ่นิ เชิงภูมศิ าสตรภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย การศึกษาเรื่องใดๆก็ตาม ผูเรียนจะตองมีเครื่องมือในการศึกษา ซ่ึงอาจมีอยูแลว หรือผูเรียนอาจตองสรางข้ึนเองแลวแตกรณี และตองเหมาะสมกับเรื่องท่ีจะศึกษา สําหรับ เครือ่ งมอื ในการศกึ ษาจาํ แนกได 2 ชนดิ คือ 1. เคร่ืองมือสํารวจขอมูลทองถิ่นเชิงภูมิศาสตรเศรษฐกิจและสังคม ไดแก แบบ สังเกตการณ แบบสมั ภาษณ แบบสอบถาม แผนท่ี ภาพถา ยทางดาวเทยี ม เปน ตน 2. เคร่ืองมอื สาํ รวจทอ งถิน่ เชงิ ภูมศิ าสตรก ายภาพ แบงไดด งั นี้ 2.1 เคร่ืองมอื ศึกษาลักษณะภมู ปิ ระเทศ เชน เข็มทิศ เทปวดั ระยะแผนที่ และ ภาพถายทางอากาศเปน ตน 2.2 เครอ่ื งมอื ศกึ ษารว มกบั แผนทแี่ ละภาพถา ยทางอากาศ เชน เครอ่ื งมอื วดั พน้ื ที่ 1บทที่ เครือ่ งมือวดั ระยะ เครอ่ื งมือวดั มมุ กลองสามมิติ เปน ตน 2.3 เคร่อื งมือสําหรับแผนท่ีและแผนผงั ไดแก เขม็ ทศิ โซ เทป การบันทกึ 2.4 เครอ่ื งมือสําหรบั ศึกษาภูมศิ าสตร ไดแ ก เทอรโมมิเตอรช นดิ ตา งๆ เครือ่ ง มือวดั ลม เครื่องมือวัดปริมาณนํ้าฝน เคร่อื งมือวดั ความชนื้ เคร่อื งมอื วดั ความดันอากาศ กิจกรรม กจิ กรรมท่ี 7 ใหผ เู รียนเลอื กคําตอบท่ถี กู ตอ งท่สี ุดเพยี งคําตอบเดียว 1. สิง่ ใดทแ่ี สดงลักษณะของผิวโลกโดยแสดงบนพน้ื ราบและใชเ คร่อื งหมาย แทนส่งิ ท่ีปรากฏบนพื้นโลก คืออะไร ก. แผนที่ ข. ลกู โลก ค. แผนผงั ง. ภาพถา ยอากาศ 2. ขอ ใดเปนแผนที่แสดงปรมิ าณ ก. แผนทแ่ี สดงฤดกู าล ข. แผนทแ่ี สดงชนิดของปา ไม ค. แผนท่ีแสดงจาํ นวนประชากร ง. แผนท่แี สดงลักษณะทางธรณี 3. เมอ่ื ยนื หนั หนา ไปทางทศิ ตะวนั ตก ทิศใต จะอยทู างดา นใด ก. ดานหนา ข. ดา นซา ย ค. ดานขวา ง. ดานหลงั 4. สัญลกั ษณทใ่ี ชแ ทนทตี่ ั้งเมืองในแผนท่ี จัดเปนสญั ลกั ษณประเภทอะไร ก. สัญลักษณท่เี ปนสี ข. สญั ลกั ษณท ี่เปนจุด ค. สัญลกั ษณท ีเ่ ปนเสน ง. สัญลักษณท ่ีเปนพ้นื ท่ี 5. สเี หลืองเปน สัญลักษณแทนสิ่งใดในแผนที่ ก. ปาไม ข. ทงุ หญา ค. เนินเขา ง. ไหลท วีป ใหผูเรยี นศึกษาคน ควา หาขอ มูลเกย่ี วกับหนว ยงาน หรือ องคก รตางๆ วา มี การนําแผนท่มี าใชประโยชนอยางไรบา ง (บอกมา 3 หนว ยงาน)

รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศกึ ษา>> 15 เรอื่ งท่ี 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ และวิธกี ารอนรุ กั ษ 1บทที่ ทรพั ยากรธรรมชาติ ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม เปน สง่ิ ทเี่ กดิ ขนึ้ เองตามธรรมชาตทิ อี่ ยรู อบตวั เรามีท้ังสิ่งมีชวี ิต เชน คน สัตว พืช และสิง่ ไมมชี วี ิต เชน นาํ้ อากาศ หนิ ดนิ และสิง่ ทเ่ี กิด ขึน้ เองตามธรรมชาติเหลา น้มี ีอทิ ธพิ ลซ่ึงกันและกนั ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึงส่ิงตางๆ ที่เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติและมนุษย สามารถนาํ มาใชใ หเ กดิ ประโยชนต อ การดาํ รงชวี ติ เราสามารถแบง ทรพั ยากรออกเปน 3 ประเภท คอื 1. ประเภททใ่ี ชแ ลวหมดไป ไดแก แรธาตุ นาํ้ มัน กาช 2. ประเภททีใ่ ชไ มห มดแตเ สอื่ มคุณภาพไดแ ก ดิน นํา้ อากาศ 3. ประเภทท่ใี ชแ ลวหมดไปแตสามารถหาทดแทนขนึ้ มาได ไดแ ก ปา ไม สัตวปา ทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอความเปนอยูของมนุษยมาก ประเทศไทย อดุ มสมบรู ณ ดว ยทรพั ยากรธรรมชาตหิ ลายชนดิ มปี รมิ าณมากนอ ยขน้ึ อยกู บั ความแตกตา ง ของสภาพภูมิศาสตรแตละภาค มนุษยใชทรัพยากรบางอยางเพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน น้าํ อากาศ และทรัพยากรบางชนิดนํามาใชอุปโภคหรอื บรโิ ภค เชน พืชผกั แรธาตุ ปา ไม เปน ตน ประเทศไทยอดุ มไปดว ยทรพั ยากรธรรมชาตหิ ลายชนดิ ปรมิ าณ และแหลง ทป่ี ราก ฎอาจจะแตกตางกันทั้งน้ีข้ึนอยูกับสภาพภูมิศาสตรท่ีแตกตางกัน ทรัพยากรธรรมชาติมี ความสําคญั ตอชีวติ ความเปน อยูของมนษุ ยม าก มนษุ ยตองใชทรัพยากรบางอยาง เพอ่ื ความอยูรอดของชวี ติ เชน น้ํา อากาศ ทรัพยากรบางอยางนํามาใชอ ปุ โภค หรือ บริโภค เชน พชื ผัก แรธาตุ ปาไม เปน ตน ทรพั ยากรธรรมชาตสิ าํ คญั ในประเทศไทยทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอ การดาํ รงชวี ติ ของประชากร ไดแก ทรัพยากรดิน ทรัพยากรนํ้า ทรพั ยากรปา ไม ทรัพยากรแรธาตุ ทรัพยากรสัตวปา โดยมีรายละเอียดดงั ตอ ไปน้ี 1. ทรพั ยากรดนิ ประเทศไทยไดชื่อวาเปน เมอื งเกษตรกรรม เปน แหลงอขู า ว อูน าํ้ ที่สําคัญของ โลกทรัพยากรดนิ จงึ มคี วามสาํ คญั ตอ ประเทศเปนอยา งย่ิงลกั ษณะของ ดนิ ในประเทศไทย สรุปไดดงั น้ี 1.1 ดินเหนียว พบท่ัวไปในบริเวณราบลุมแมน้ําสายตางๆ ซ่ึงมีนํ้าทวมถึง ทกุ ภูมภิ าค เนื้อดินละเอยี ด เหมาะจะทํานาขาว และทาํ ไรป อกระเจา 1.2 ดนิ รว น พบทวั่ ไปในพนื้ ทล่ี านตะพกั ลาํ นา้ํ ของแมน าํ้ สายตา งๆ ซงึ่ เปน พน้ื ท่ี ทอี่ ยหู า งจากสองฝง แมน า้ํ ออกไป เปน ลกั ษณะทร่ี าบขนั้ บนั ได และนา้ํ ทว มไมถ งึ เนอื้ ดนิ เปน สวนประกอบของดนิ เหนียวและดินทราย ใชปลกู พืชไร ออ ย ขาวโพด มนั สาํ ปะหลัง ฯลฯ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย16 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม 1.3 ดินอินทรียวัตถุ เปนดินท่ีเกิดจากการยอยสลายของพืชและซากสัตวท่ี เนาเปอ ยทับถมเปนชน้ั ๆ พบทีท่ เ่ี คยเปน ปาชายเลนมากอน (ในปจจบุ นั คือปาพรุ) แตมกั จะมีธาตกุ ํามะถนั ปนอยมู าก 1.4 ดนิ ทราย เปน ดนิ ทม่ี อี งคป ระกอบของเนอ้ื ทรายมากทส่ี ดุ มคี วามอดุ มสมบรู ณ คอนขางต่ํา พบมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในบริเวณชายฝงแมนํ้า และเชิงเขา ในภาคอ่ืนๆ จะพบในพน้ื ทช่ี ายฝงทะเล ใชท ําสวนมะพรา ว และปลูกปาเพอื่ พัฒนาคุณภาพ ของดิน 2. ทรพั ยากรนํา้ ประเทศไทยมีปริมาณฝนอยูในเกณฑปานกลาง เฉลี่ยประมาณปละ 1,675 มิลลิเมตร จัดไดวาเปนประเทศท่ีมีความอุดมสมบูรณของทรัพยากรน้ํามากพอสมควร 1บทท่ี ทัง้ แหลง นา้ํ บนพ้นื ผวิ ดิน (แมน าํ้ ลําคลอง) และแหลง น้าํ ใตดนิ (น้ําบาดาล) แตเนื่องจากพ้ืนท่ีสวนใหญของประเทศมีฝนตกไมสมํ่าเสมอตลอดป จึงมัก ประสบปญหาขาดแคลนนํ้าในชวงฤดูแลง โดยเฉพาะนํ้าใชในการเกษตร ซึ่งประสบปญหา เกือบทุกพนื้ ที่ของประเทศ ภาคทมี่ คี วามอดุ มสมบรู ณข องทรพั ยากรนาํ้ มากทส่ี ดุ คอื ภาคกลางเพราะมแี มน าํ้ สายใหญ มคี วามยาว และใหน าํ้ ตลอดปห ลายสาย ไดแ ก แมน าํ้ เจา พระยา ทา จนี และแมก ลอง ตลอดจนแหลง น้าํ ใตด ินกน็ บั วา มคี วามอุดมสมบูรณมากวา ภาคอื่นๆ เชนกนั สว นภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ประสบปญ หาความไมอ ดุ มสมบรู ณข องแหลง นา้ํ ตามธรรมชาติมากท่ีสุด ในฤดูแลงจะขาดแคลนน้ําใชในการอุปโภค บริโภค และการเพาะ ปลูก บางพ้นื ทไี่ ดชอื่ วาประสบปญ หาภยั แลง ซ้ําซาก แมจะมีแมนํ้าชี และ มูล ซ่ึงเปนแมน้ําสายใหญและมี ความยาวมากของภาค แต ปริมาณน้ําในฤดูแลงกลับมีนอย ไมส ามารถใชป ระโยชนไ ดม ากนกั ย่ิงแหลงนํ้าใตดินมีปญหาดาน คุณภาพ เน่ืองจากมีแรหินเกลือ (เกลอื สนิ เธาว) แทรกอยใู นชนั้ หนิ ทั่วไป จึงทําใหแหลงนํ้าบาดาล ส ว น ใ ห ญ มี ร ส ก ร อ ย เ ค็ ม ใช ประโยชนไ ดนอ ย ในปจ จุบัน มกี ารนาํ นา้ํ มาใชกนั มากโดยเฉพาะภาคกลาง กรงุ เทพฯ และปริมณฑล เพราะมีการขยายตัวทางเศรษฐกิจอยางกวางขวาง เชน บานจัดสรร โรงงานอุตสาหกรรม ฯลฯ ในขณะทกี่ ารผลิตนํา้ ประปาของรัฐยังกระจายไมท ั่วถงึ ดีพอ

รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 17 ดงั นน้ั เมอ่ื มกี ารขดุ เจาะนาํ นาํ้ บาดาลมาใชก นั เพม่ิ มากขน้ึ ทาํ ใหเ กดิ ปญ หาแผน ดนิ ทรดุ 1บทที่ เนือ่ งจากแหลง นํ้าใตด นิ มักอยใู นชอ งวางหรอื รอยแตกของชัน้ หินใตดนิ ท้งั สน้ิ เมอ่ื นํานํา้ มา ใชกันมากๆ จึงเกิดเปน โพรงใตด ินและเกดิ การทรดุ ตัวลงในท่ีสดุ ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย 3. ทรพั ยากรปาไม ในปจ จบุ นั ประเทศไทยมพี นื้ ทป่ี า ไมเ หลอื อยเู พยี งรอ ยละ 25 ของพนื้ ทป่ี ระเทศ หรอื ประมาณ 131,485 ตารางกโิ ลเมตร (พ.ศ. 2547) ลกั ษณะของปา ไมในประเทศไทย แบง เปน 2 ประเภทใหญๆ ตามสภาพภูมิประเทศ ดงั น้ี 1. ปา ไมไมผลัดใบ เปนปา ไมท ่ีขน้ึ ในเขตอากาศรอ นชื้น แบบมรสุมเขตรอ น มี ฝนตกชกุ เกอื บตลอดป มคี วามชื้นสูง ทาํ ใหมีใบเขยี วชอมุ ตลอดปเหมือนไมผ ลัดเปลย่ี นใบ โดยมากจะพบในพนื้ ทภ่ี าคใตแ ละภาคตะวนั ออก ปา ไมไ มผ ลดั ใบ แบง ออกเปน 5 ชนดิ ยอ ยๆ ดงั น้ี 1.1 ปาดงดิบ มตี นไมข นึ้ หนาทึบทงั้ ไมยืนตนใหญแ ละไมย ืนตน เล็ก 1.2 ปาดิบเขา พบในพื้นท่สี ูงตัง้ แต 1,000 เมตรขนึ้ ไปเกือบทกุ ภาค เปน ปาท่ี ใหกําเนดิ ตนนา้ํ ลาํ ธาร 1.3 ปาสนเขา พบในพ้นื ทส่ี งู ตั้งแต 700 เมตรขน้ึ ไปเกอื บทุกภาคเชนกัน มีไม สนนานาชนิด 1.4 ปา พรุ เปนปาท่พี บบริเวณชายฝงทะเลของภาคใต มที ้ัง ไมย ืนตน ไมพมุ ไมเ ล้ือย และพืชลมลกุ 1.5 ปา ชายเลน เปนปา ที่ข้ึนบริเวณชายทะเลทีเ่ ปน โคลนเลนโดยเฉพาะบริเวณ ปากแมน้าํ มีความสําคญั ตอ ระบบ นิเวศวิทยา หรือแหลงท่ีอยูอาศัย และแหลง เพาะพนั ธขุ องสตั วน าํ้ ไม ที่สําคัญคือไมโกงกาง ลําพู จาก เปนตน 2. ปาไมผลัดใบ พบใน เขตภูมิอากาศแบบทุงหญาเมือง รอนท่ีมีฝนตกปละ 4 เดือน ในฤดูแลงไมประเภทน้ีจะผลัดใบ พรอมกันเกือบหมดท้ังตน พบใน พน้ื ทร่ี าบและพนื้ ทสี่ งู ไมเ กนิ 1,000 เมตรแบง ออกเปน 2 ชนิด ดงั น้ี

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย18 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม 2.1 ปาเบญจพรรณ พบในเกือบทุกภาคของประเทศ ไมสําคัญท่ีมีคาทาง เศรษฐกิจไดแ ก ไมสัก ไมประดู ไมแ ดง ไมย าง ฯลฯ 2.2 ปา แดง ปาโคก หรอื ปาแพะ เปนปาโปรงพบมากในบริเวณทร่ี าบหรอื เนิน เขาเตย้ี ๆ ซงึ่ เปน พน้ื ทสี่ ีแดง โดยเฉพาะในพ้นื ท่ีภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ ไมท ่มี คี ณุ คา ทาง เศรษฐกิจ คือ ไมเต็งรงั ไมพะยอม ฯลฯ 4. ทรัพยากรแรธาตุ ประเทศไทยมีแหลงแรธ าตอุ ุดมสมบรู ณก ระจายอยูทว่ั ไป โดยเฉพาะบรเิ วณเขต เทอื กเขาสงู ในภาคเหนอื ภาคตะวนั ตก และภาคใต ในทนี่ ้ี จาํ แนกแรธ าตไุ ดเ ปน 3 ชนดิ ดงั น้ี 4.1 แรโลหะ ไดแก ดบี กุ ทังสเตน ตะก่วั สงั กะสี ทองแดง เหล็ก พลวง และ แมงกานีส 1บทที่ 4.2 แรอโลหะ ไดแ ก ยิปซมั หินปูน ดินมารล (ดินสอพอง) และรัตนชาติ 4.3 แรเ ชือ้ เพลิง ไดแก น้ํามันดิบ กาซธรรมชาติ และถา นหิน (ลิกไนต) 5. ทรพั ยากรสัตวปา สตั วป า อาศยั อยใู นปา ตามโพรงไม ซอกหนิ ถา้ํ สตั วเ หลา นตี้ อ งพง่ึ พาหากนิ ดว ย ตนเอง ปรับตวั ใหเขา กับสงิ่ แวดลอม เชน เสือ ชา ง กวาง หมี แรด ลิง คา ง เปนตน ปจ จบุ นั สตั วป า ถกู คกุ คามมากขน้ึ ทาํ ใหส ตั วป า บางชนดิ สญู พนั ธไ ป ประเทศไทยไดม พี ระราชบญั ญตั ิ สงวนและคมุ ครองสัตวป า ขึ้นเมอ่ื วันที่ 26 ธนั วาคม 2530 ดังน้นั รฐั บาลจงึ กาํ หนดใหวนั ท่ี 26 ธันวาคม ของทกุ ปเ ปน “วันคุมครองสัตวปาแหง ชาต”ิ ทรัพยากรและการแลกเปลี่ยนทรพั ยากร เน่ืองจากประเทศไทยมีความอุดมสมบูรณดวยทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิดของ แตละทองถิ่น เมื่อมีมากในทองถิ่นก็ดูเหมือนวาเปนของไมมีประโยชนหรือไมมีคุณคา แต ในขณะเดียวกันทองถ่ินอ่ืนมีความตองการจึงทําใหมีการแลกเปล่ียนทรัพยากรระหวางทอง ถน่ิ เกดิ ขนึ้ ตวั อยา งขา งลา งนเี้ ปน ทรพั ยากรธรรมชาติ ทมี อี ยใู นแตล ะภาคและนาํ ไปสกู ารแลก เปลยี่ นทรัพยากรระหวางทอ งถนิ่ ภาคเหนือ มีลิน้ จ่ี ลําไย สม เขียวหวาน และผักผลไมเ มอื งหนาว เชน บรอ คโคลี่ เซลาล่ี สตรอเบอรี่ ลกู ทอ ลกู พลับ สาลี่ เปนตน ภาคใต มีทุเรียน เงาะ ลองกอง มังคดุ และสตั วน ํ้าเคม็ เชน ปลา กงุ หอย ปลาหมึก และอ่นื ๆ เชน มะพราว แรธ าตุ ตา งๆ ภาคกลาง ปลูกขาว ทําสวนผัก- ผลไม เชน สมโอ ชมพู มะมวง ขนุน ขาวโพด ออ ย ผกั ตางๆ และเลย้ี งสตั ว เชน สุกร เปด ไก ปลานํา้ จดื เปน ตน

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศกึ ษา>> 19 ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ปลูก ถั่ว งา ขา วโพดออน มันสําปะหลัง ปอ ฝาย และ 1บทที่ สัตวเ ล้ียง เชน โค กระบอื สกุ ร เปนตน ูภ ิมศาสต รกายภาพประเทศไทย ผลกระทบท่เี กดิ จากการใชท รัพยากร ทรพั ยากรธรรมชาตเิ มอ่ื นาํ มาใชม ากเกนิ ไปโดยไมม กี ารสรา งการทดแทนกจ็ ะทาํ ให เกดิ ความสูญเสีย หรือถกู ทาํ ลายได เชน การตดั ถนนเพือ่ ใชในการคมนาคม หรอื การสรา ง เข่ือนกกั เก็บนาํ้ จะตองใชเ นือ้ ทบ่ี รเิ วณ พ้ืนดิน จํานวนมหาศาล ทําใหพ ้นื ดนิ ทเี่ ปนปาไมถกู โคน ทาํ ลายลง ทําใหปา ไมลดลง สัตวป าลดลงเพราะพื้นท่ปี าถกู ทาํ ลายทาํ ใหสภาพอากาศที่ ชมุ ชน้ื อดุ มสมบูรณ เกิดความแหงแลง ฤดูกาลผันแปรหรือฝนตกไมตองตามฤดูการ หรือ ตกนอย หรือมีการใชพื้นดินเพื่อการเพาะปลูกมากขึ้น มีการทําลายปาเพ่ือการเพาะปลูก นอกจากนก้ี ารใชส ารเคมใี นการเพาะปลกู เกนิ ความจาํ เปน ทาํ ใหด นิ ทอ่ี ดุ มสมบรู ณเ สอ่ื มสภาพ เมอ่ื ทรัพยากรเสื่อมลง สภาพส่ิงแวดลอ มกเ็ สอื่ มไปดว ย ส่งิ แวดลอม ส่ิงแวดลอม หมายถึง สิ่งตางๆทั้งหลายที่อยูรอบตัวเราท้ังสิ่งท่ีมีชีวิตและสิ่งท่ีไมมี ชีวติ สิ่งท่ีเกิดขน้ึ เองตามธรรมชาติ สง่ิ ท่ีมนุษยส รา งข้นึ อาจมีประโยชนห รอื ไมมีประโยชน ตอมนุษยก ็ได เราแบงสิง่ แวดลอมเปน 2 ประเภทคอื 1. สงิ่ แวดลอ มตามธรรมชาติ คอื สง่ิ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขน้ึ เองตามธรรมชาติ ไดแ ก คน พืชสัตว ดนิ นํา้ อากาศ ฯลฯ ส่งิ แวดลอ มนี้แบงเปน 2 ชนดิ ไดแก 1.1 ส่ิงแวดลอ มที่มชี ีวิต เชน คน สตั ว พืช ฯลฯ 1.2 สิ่งแวดลอ มท่ีไมม ชี ีวติ เชน ดิน นาํ้ อากาศ ภเู ขา ฯลฯ 2. ส่ิงแวดลอ มทม่ี นษุ ยส รา งขึ้น แบง เปน 2 ชนิด คอื 2.1 สงิ่ แวดลอ มทางกายภาพ เปน สงิ่ ทม่ี นษุ ยส รา งขนึ้ เปน วตั ถุ สามารถมองเหน็ ไดชัดเจนเชน อาคารบา นเรอื น ยานพาหนะ เส้อื ผา ฯลฯ 2.2 ส่ิงแวดลอมทางสงั คม เปน ส่ิงแวดลอ มท่มี นุษยส รางขึน้ แตไมใชวัตถจุ ึงไม อาจมองเหน็ ได แตเ ปน สงิ่ ทม่ี ผี ลตอ พฤตกิ รรมทแ่ี สดงออก เชน ประเพณวี ฒั นธรรม กฎหมาย ขอบงั คบั เปนตน วิธกี ารอนุรักษทรพั ยากรธรรมชาติ เน่ืองจากมีการทําลายทรัพยากรธรรมชาติจาการกระทําของมนุษยและการกระทํา นนั้ มคี วามรวดเรว็ และรนุ แรงเกนิ กวา ระบบธรรมชาตจิ ะฟน ฟดู ว ยตวั เอง ดงั นนั้ เปน สงิ่ จาํ เปน เรงดวนท่ีตองการรณรงคใหทุกคนในสังคมชวยกันอนุรักษ และมีความสํานึกอยางจริงจัง กอ นทจ่ี ะสง ผลกระทบเลวรา ยไปกวานี้โดยคํานงึ ถึงส่ิงตอไปน้ี 1. ความสูญเปลา อันเกดิ จากการใชท รพั ยากรธรรมชาติ 2. ใชแ ละรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาตดิ ว ยความระมดั ระวงั และตอ งใชใ หเ กดิ ประโยชน สูงสดุ และคมุ คา ท่ีสุด 3. ใชแ ลวตอ งมีการทดแทน

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย20 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม 4. ตอ งควบคมุ อตั ราการเกดิ และการเปลยี่ นแปลงของประชากรใหส อดคลอ งเหมาะ สมกัน 5. ใชท รพั ยากรอยางมีประสิทธภิ าพและหาส่ิงใหมๆ ใชอยางพอเพียง 6. ใหการศึกษาใหประชาชนตระหนักและเขาไปมีสวนรวมในการจัดการทรัพยากร และส่งิ แวดลอม  กิจกรรม 1บทที่ กจิ กรรมท่ี 8 8.1 ทรัพยากรธรรมชาติหมายถึงอะไร อธบิ ายและยกตวั อยางมา 3 ชนิด __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ 8.2 ใหผ เู รยี นยกตวั อยา งวธิ กี ารอนรุ กั ษท รพั ยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอ ม มา 3 ขอ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 8.3 ใหผูเรียนแบงกลุมศึกษา คนควา ผลกระทบที่เกิดจากการใชและการ เปล่ียนแปลง คือ สิ่งแวดลอม ธรรมชาติ และทรัพยากรในทองถิ่น แลว นํามาแลกเปลี่ยนเรยี นรรู วมกัน __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ 8.4 ปจจุบัน ประเทศไทยประสบภาวะวิกฤติการณทรัพยากรธรรมชาติอยางไร บอกมา 3 ขอ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 21 2บทที่ ประวตั ิศาสตรช าติไทย สาระสําคัญ ชาตไิ ทยมบี รรพบรุ ษุ ทเี่ สยี สละเลอื ดเนอ้ื เพอื่ สรา งอาณาจกั รใหค นไทยไดม ที อี่ ยอู าศยั มีท่ีทาํ กินอดุ มสมบูรณแ ละมีศกั ดศิ์ รขี องความเปน ชาตไิ ทยถงึ ปจจุบัน นาน 700 ป โดยมี พระมหากษัตริยท มี่ ีความสามารถ ทัง้ ดา นการรบ การปกครอง และการพฒั นาดา นตางๆ ทค่ี นไทยทกุ คนตอ งตระหนกั และรว มกนั รกั ษาประเทศชาตใิ หอ ยอู ยา งมน่ั คง รม เยน็ เปน สขุ ตลอดไป ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั 1. อธบิ ายขอมูลเกย่ี วกับประวัติศาสตรได 2. ระบสุ ภาพความเปล่ยี นแปลงทางประวัติศาสตรได 3. เกิดความตระหนักและสามารถนําความรูเกี่ยวกับประวัติศาสตรไปประยุกตให ทนั กับสภาพการเปล่ยี นแปลงกับสภาพชมุ ชน สงั คมและความม่ันคงของประเทศชาตไิ ด ขอบขา ยเนอ้ื หา เร่อื งท่ี 1 ความหมายความสาํ คัญของประวตั ิศาสตร เร่อื งท่ี 2 ประวัตศิ าสตรค วามเปน มาของชนชาตไิ ทย

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 22 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม เรือ่ งท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั ของประวตั ิศาสตร ความหมาย ประวตั ศิ าสตร หมายถงึ เรอ่ื งราวหรือประสบการณใ นอดีตทีเ่ กิดขึน้ จากการกระทํา ของมนุษย ทงั้ เร่อื งราวที่เกี่ยวกบั แนวคดิ พฤติกรรม ส่งิ ประดิษฐ มีววิ ฒั นาการที่มา ซ่ึงมี นกั ประวัตศิ าสตรไ ดศึกษาคน ควา ใหร เู ร่อื งราวทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามวธิ ีการทางประวตั ิศาสตร ตวั อยา ง ประวตั ิศาสตรท่ีเกย่ี วกับแนวความคิดของคนในอดตี เชน การฝง ศพของ คนจีนท่ีมีการฝงคนเปนไปพรอมกับคนตาย เพราะเชื่อวาผูตายจะมีคนคอยรับใชหลังการ ตาย การขดุ คน พบบรเิ วณทฝ่ี ง ศพของคนโบราณมกั พบอปุ กรณ เครอ่ื งใชต า งๆ ใกลบ รเิ วณ นัน้ ๆ เพราะเกิดจากความเชื่อวาผูตายจะไดมีของใช เปนตน 2บทที่ ตัวอยาง ประวัติศาสตรเกี่ยวกับพฤติกรรม เชน ในสมัยยุคดึกดําบรรพที่พบวา คนสมัยนั้นยังชีพดวยการลาสัตวเปนอาหาร เพราะพบอาวุธสําหรับลาสัตวในบริเวณที่เปน ที่อยูอาศัยของคนสมัยนั้น ตวั อยา ง ประวตั ศิ าสตรท ่เี ก่ยี วกบั สิ่งประดษิ ฐ เชน อาวธุ โบราณ เครอื่ งถวยชาม ภาพเขยี น ตามผนังทีเ่ ปนการสะทอ นเรือ่ งราว วิถีชวี ติ ของคนสมัยตางๆ ความสําคัญ ประวตั ศิ าสตรม คี วามสาํ คญั มากกบั ชวี ติ เราคนไทย นอกจะใหเ ราไดเ รยี นรเู รอ่ื งราว ของตนเองวา ไดม คี วามเปน อยมู าอยา งไร และมเี หตกุ ารณใ ดเกดิ ขน้ึ บา งในอดตี มพี ฒั นาการ หรอื วิวฒั นาการในแตละดา นมาอยางไร ผศู กึ ษาประวัติศาสตรย งั ไดรับประโยชนดงั น้ี 1. เปน ผมู เี หตุ มผี ล เพราะการศกึ ษาประวตั ศิ าสตรต อ งคดิ และหาหลกั ฐานเหตผุ ล ประกอบเพราะอธบิ ายสง่ิ ที่พบอยางสมเหตุสมผล 2. เปนผูที่เห็นคุณคาของประวัติศาสตร เขาใจเร่ืองราวตางๆ ท้ังท่ีเปนของ ประเทศไทยเรา หรอื ตา งประเทศได 3. เปน คนทลี่ ะเอยี ดรอบคอบ เพราะการศกึ ษาประวตั ศิ าสตร ตอ งดทู กุ ราบละเอยี ด ไมว า จะเปน หลกั ฐานรอ งรอยทเี่ ปน วตั ถุ สภาพแวดลอ ม หรอื ขอ มลู ทางประวตั ศิ าสตรอ นื่ ๆ กอ นท่จี ะสรปุ วา เกิดอะไรขน้ึ 4. ทําใหมีความเขาใจเพื่อนมนุษย เพราะจากการศึกษาเร่ืองราวของชนชาติตางๆ ทําใหรแู ละเขาใจกันอยา งลึกซง้ึ 5. เปน การถา ยทอดความรทู ไี่ ดศ กึ ษามาใหก บั ผใู กลเ คยี งและคนรนุ ตอ ไปได ทาํ ให ประวัติศาสตรไมสูญหายไป

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 23 ขอ มูลหลักฐานทางประวตั ิศาสตร 2บทที่ หลกั ฐานทางประวัติศาสตรมีการจดั แบงเปน หลายลักษณะ ดังนี้ ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย 1. หลักฐานตามแหลง ขอ มลู เชน เอกสาร เทปบนั ทกึ การสมั ภาษณ วรรณกรรม 2. หลกั ฐานตามลกั ษณะการบนั ทกึ ขอ มลู เชน การจารกึ พงศาวดาร บนั ทกึ สว นตวั จดหมายเหตุ สารานกุ รม เงนิ ตรา โบราณสถาน โบราณวัตถุ และอื่นๆ 3. หลกั ฐานตามยคุ สมยั เชน ยคุ กอ น ประวตั ศิ าสตร ไดแ ก โครงกระดกู ซากโบราณ สถาน เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช ฯลฯ ยคุ ประวตั ศิ าสตร เปนสมัยที่มีการบันทึกเรื่องราวในหนังสัตว แผนศิลา ดินเผา รวมถึงเร่ืองราวท่ีมีการเลา สืบตอกันในรูปแบบของตํานาน ศิลาจารึก พงศาวดาร ฯลฯ 4. หลักฐานตามเจตนารมณของผู เกย่ี วขอ งในเหตกุ ารณ ทงั้ ทโี่ ดยเจตนาทจ่ี ะบนั ทึกเรื่องราวไวและที่ไมม เี จตนาบนั ทึกไว กจิ กรรม กจิ กรรมท่ี 9 ใหผ เู รยี น เขยี นเลา ประวตั ศิ าสตร จงั หวดั ทผ่ี เู รยี นอาศยั อยมู คี วามยาวครง่ึ หนา (เขยี นตวั บรรจง)

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 24 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม เร่ืองท่ี 2 ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาติไทย สมัยกอ นกรุงสโุ ขทยั เปนราชธานี ในการศึกษาประวัติศาสตรชนชาติไทย มีการศึกษากันและมีขอสันนิษฐานท่ีใกล เคียงกัน คือ เดิมท่ีไดอพยพมาจากแถบภูเขาอัลไต และอพยพเรื่อยมาจนถึงแหลมทองใน ปจ จบุ นั “ในตอนกลางลมุ แมน า้ํ แยงซี เปน ทต่ี งั้ ของอาณาจกั รฌอ ซงึ่ นกั ประวตั ศิ าสตร ซงึ่ ฌอในสมยั น้นั คอื ชนชาติไทย พระเจาฌอ ปาออง ซง่ึ ครองราชยอ ยูระหวา ง พ.ศ. 310 ถงึ 343 วา เปน กษตั รยิ ไ ทย ซงึ่ สอดคลอ งกบั ผลการศกึ ษาของนกั วชิ าการทศี่ กึ ษาเรอื่ งราวเกยี่ ว กับความเปนมาของชนชาติไทย จะทําใหทราบถึงการต้ังถิ่นฐานนับแตเร่ิมตน การดําเนิน ชีวิต และการผสมผสานทางวัฒนธรรมของชาติไทยอยางไรก็ตามไดมีขอสันนิษฐานหรือ 2บทท่ี แนวคดิ ตา งๆทม่ี หี ลกั ฐานนา เชอ่ื ถอื มผี ลใหก ารศกึ ษาประวตั ศิ าสตรค วามเปน มาของชนชาติ ไทย สามารถสรุปแนวคิดท่เี ช่อื วา ชนชาตไิ ทยอพยพมาจากบริเวณประเทศจีน และทางตอน เหนือของภาคพ้นื เอเชยี ตะวันออกเฉียงใต สามารถแยกออกไดดังนี้ 1. แนวคิดท่ีเช่ือวาถ่นิ เดมิ ของคนไทยอยูบรเิ วณเทอื กเขาอัลไต แนวคิดนเ้ี กดิ จาก ขอ สนั นษิ ฐานที่วา ถนิ่ กาํ เนดิ ของมนุษยอ ยูบริเวณตอนกลางของทวปี เอเชยี คือ ทางตอนใต ของเทือกเขาอัลไตซง่ึ ปจจุบนั อยใู นประเทศมองโกเลยี 2. แนวคดิ ทเ่ี ชอ่ื วา ถนิ่ กาํ เนดิ ของชนชาตไิ ทยอยบู รเิ วณทางตอนใตข องจนี ทางเหนอื ของภาคพ้ืนเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต ตลอดจนรัฐอัสสมั ของอนิ เดยี 3. แนวคดิ นเ้ี ชอ่ื วา คนไทยอาศยั อยกู ระจดั กระจายกนั ไป ตง้ั แตม ณฑลกวางตงุ เรอ่ื ย ไปทางตะวันตก ในมณฑลกวางสี ยูนาน กุยโจว เสฉวน ตลอดจนรฐั อัสสัมของอินเดีย โดยอาศยั ความเชอื่ วา มผี ูค นทมี่ ี ภาษาและวฒั นธรรมคลา ยกับคนไทย อยทู างตอนใตข อง จนี เปน จาํ นวนมากรวมทงั้ พบหลกั ฐานจาก บนั ทกึ ของจนี ทกี่ ลา วถงึ คนไทยสมยั แรกๆ เปน เวลา 2,000 ปแ ลว 4. แนวคิดท่ีเชื่อวาถ่ินเดิมของคนไทยอยูในบริเวณมณฑลเสฉวน สมเด็จพระเจา บรมวงศเธอกรมพระยาดํารง ราชานุภาพ ทรงเสนอความ เหน็ ไวว า คนไทย นา จะอยแู ถบ ดินแดนทิเบต ติดตอกับจีน ( ม ณ ฑ ล เ ส ฉ ว น ป จ จุ บั น ) ประมาณ พ.ศ. 500 ถูกจีน รกุ รานจงึ อพยพมาอยทู ยี่ นู าน ทางตอนใตของจีนแลวกระ จายไปต้ังถิ่นฐานของบริเวณ เงี้ยวฉาน สิบสองจไุ ท ลา นนา ลา นชาง

รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศกึ ษา>> 25 ในการศกึ ษาถงึ ประวตั คิ วามเปน มาของชนชาตไิ ทย ยงั มขี อ สนั นษิ ฐานทต่ี า งกนั ออก 2บทที่ ไปแตอ ยา งไรกต็ ามชนชาตมิ กี ารตงั้ ถน่ิ ฐานในแหลมมลายถู งึ ปจ จบุ นั ซง่ึ เปน ดนิ แดนทเ่ี ราคน ไทยไดใ ชเปนท่ีอยูทํากินสบื ตอ กนั มาอยางยาวนาน ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย ทม่ี า ณรงค พว งพิศ (บรรณาธกิ าร) หนังสือเรียนสงั คมศึกษา, ประวตั ศิ าสตรไ ทย รายวิชา ส 028 ประวัติศาสตรก ารตง้ั ถ่นิ ฐานในดินแดนประเทศไทย กรุงเทพฯ: กจิ กรรม กจิ กรรมท่ี 10 10.1 จากขอสันนิษฐานเก่ียวกับความเปนมาของชนชาติไทยที่เชื่อวามาจาก ทางตอนใตของประเทศจนี มีหลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรใ ด ทจี่ ะสะทอนใหเชอ่ื ไดบา ง อธิบายมาพอเขาใจ 10.2 ผเู รยี นทศ่ี กึ ษาความเปน มาของชนชาตไิ ทยมคี วามเหมอื น หรอื ตา งออก ไปใหสรปุ มา 1-2 หนา เพ่อื นาํ มาแลกเปล่ยี นเรียนรูร ว มกนั 10.3 ใหผ เู รยี นศกึ ษาความเปน มาของชมุ ชนทอี่ าศยั อยู พรอ มทง้ั อา งองิ แหลง ทม่ี าของขอมลู ดวย

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 26 หนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม อาณาจกั รตา งๆ ของไทย สมยั กอนกรงุ สโุ ขทัย 2บทที่ รัชญา ไชยา (http://sukhothai.go.th/history/hist_01.htm) ไดเรียบเรยี งเกยี่ ว กับประวตั ศิ าสตรช าตไิ ทยสมัยกอนตัง้ กรงุ สโุ ขทยั ไวด งั นี้ คาํ วา ไทย เปน ชอ่ื รวมของชนเผา มองโกล ซง่ึ แบง แยกออกเปนหลายสาขา เชน ไทยอาหมในแควนอัสสัม ไทยใหญนอย ไทยโท ในแควนตัง้ เกี๋ย อปุ นสิ ยั ปกติมกั เอื้อเฟอ เผื่อแผ รกั สนั ติและความเปนอสิ ระ ความเจรญิ ของชนชาติไทยนี้ สนั นิษฐานวา มอี ายุไลเลยี่ กนั มากับความเจรญิ ของ ชาวอยี ปิ ต บาบโิ ลเนยี และอสั สเิ รยี โบราณ ไทยเปน ชาตทิ ม่ี คี วามเจรญิ มากอ นจนี และกอ น ชาวยุโรป ซึ่งขณะนั้นยังเปน พวกอนารยชนอยู เปน ระยะเวลา ประมาณ 5,000-6,000 ป ทแี่ ลว ทช่ี นชาตไิ ทยไดเ คยมที ท่ี าํ กนิ เปน หลกั ฐาน มกี ารปกครองเปน ปก แผน และมรี ะเบยี บ แบบแผนอยู ณ ดินแดนซง่ึ ปน ประเทศจนี ในปจ จบุ ัน เมอ่ื ประมาณ 3,500 ป กอ นพทุ ธศกั ราช ชนชาตไิ ทยไดอ พยพขา มเทอื กเขาเทยี น ชาน เดนิ ทางมาจนถึงท่ีราบลมุ อนั อุดมสมบูรณ ณ บริเวณตนแมนาํ้ ฮวงโห และแมน า้ํ แยง ซเี กยี ง และไดต ้ังถิน่ ฐานอยู ณ บรเิ วณทแ่ี หง น้ัน แลว ละเลกิ อาชพี เล้ยี งสตั วแตเ ดมิ เปล่ียน มาเปน ทาํ การกสกิ รรม ความเจรญิ กย็ ง่ิ ทวมี ากขนึ้ มกี ารปกครองเปน ปก แผน และไดข ยาย ทที่ าํ กนิ ออกไปทางทิศตะวนั ออกตามลาํ ดบั ในขณะที่ชนชาติไทยมคี วามเปนปกแผน อยู ณ ดินแดนและมคี วามเจริญดงั กลาว ชนชาตจิ ีนยงั คงเปน พวกเลยี้ งสตั ว ทเ่ี รร อ นพเนจรอยูตามแถบทะเลสาบแคสเบียน ตอมา เม่ือประมาณกวาหนึ่งพันปท่ีไทยอพยพเขามาอยูในที่ราบลุมแมนํ้าเรียบรอยแลวชนชาติจีน

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศึกษา>> 27 จึงไดอพยพเขามาอยูในลุมนาํ้ ดงั กลาวนีบ้ า ง และไดพ บวาชนชาติไทยไดครอบครองและมี 2บทที่ ความเจรญิ อยกู อ นแลว ในระหวา งระยะเวลานน้ั เราเรยี กวา อา ยลาว หรอื พวกมงุ ประกอบ กันขน้ึ เปนอาณาจักรใหญถ ึง 3 อาณาจักร คือ ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย อาณาจกั รลุง ต้ังอยูท างตอนเหนอื บรเิ วณตนแมน ํ้าเหลือง (ฮวงโห) อาณาจักรปา ตั้งอยูทางใตลงมาบริเวณพื้นท่ีทางเหลือของมณฑลเสฉวน อาณาจกั รปา จดั วา เปน อาณาจกั รท่สี าํ คัญกวาอาณาจกั รอืน่ อาณาจกั รเงยี้ ว ต้ังอยูทางตอนกลางของลมุ แมน้าํ แยงซเี กยี ง ทง้ั สามอาณาจักรน้ี มีความเจรญิ รงุ เรืองข้นึ ตามลาํ ดับ ประชากรกเ็ พ่มิ มากขน้ึ จงึ ไดแผข ยายอาณาเขตออกมาทางทิศตะวันออก โดยมแี มน ้ําแยงซีเกยี งเปน แกนหลกั จากความอุดมสมบูรณในพื้นที่ถ่ินที่อยูใหม มีอิทธิพลทําใหเปลี่ยนแปลงอุปนิสัย เดิมตงั้ แตครั้งยงั ทําการเลีย้ งสตั ว ท่ีโหดเหยี้ ม และชอบรุกราน มาเปน ชนชาติทม่ี ีใจกวาง ขวาง รกั สงบพอใจความสันติ อนั เปน อุปนสิ ยั ทเี่ ปน มรดกตกทอดมาถงึ ไทยรนุ หลงั ตอมา เหตทุ ีช่ นชาตจิ นี เขา มารจู ักชนชาติไทยเปน ครั้งแรก เมอื่ แหลง ทาํ มาหากนิ ทางแถวทะเลสาบแคสเบยี นเกดิ อตั คดั ขาดแคลน ทาํ ใหช นชาติ จีนตองอพยพเคล่ือนยายมาทางทิศตะวันออก เม่ือประมาณ 2,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติจนี ไดอ พยพขามเทอื กเขาเทียนชาน ทร่ี าบสูงโกบี จนมาถงึ ลมุ แมนํ้าฮวงโห จึงได ต้งั ถน่ิ ฐานอยู ณ ท่ีนนั้ และมคี วามเจริญข้นึ ตามลาํ ดบั ปรากฏมปี ฐมกษัตริยของจีนช่ือ ฟฮู ี ไดม กี ารสบื วงศก ษตั รยิ ก นั ตอ มา แตข ณะนน้ั จนี กบั ไทยยงั ไมร จู กั กนั ลว งมาจนถงึ สมยั พระ เจายู จีนกับไทยจึงไดรูจักกันคร้ังแรก โดยมีสาเหตุมาจากที่พระเจายู ไดมีรับสั่งใหมีการ สาํ รวจ พระราชอาณาเขตขน้ึ ชาวจีนจึงไดมารูจกั ชาวไทย ไดเหน็ ความเจริญรุงเรอื งของ อาณาจักรอายลาว จึงยกยองนับถือถึงกับใหสมญาอาณาจักรอายลาววา อาณาจักรไต ซึ่งมีความหมายวาอาณาจักรใหญ สันนิษฐานวา เปนสมัยแรกที่จีนกับไทยไดแลกเปล่ียน สัมพันธไมตรีตอ กัน อาณาจกั รอา ยลาวถกู รุกราน เมื่อประมาณ 390 ป กอนพุทธศักราช พวกจีนไดถูกชนชาติตาดรุกราน พวกตาดไดลวงเลยเขามารุกรานถึงอาณาจักรอายลาวดวย อาณาจักรลุงซ่ึงอยูทางเหนือ ตอ งประสบภยั สงครามอยา งรา ยแรง ในทีส่ ดุ ก็ตอ งทงิ้ ถน่ิ ฐานเดมิ อพยพลงมาทางนครปา ซง่ึ อยทู างใต ปลอ ยใหพ วกตาดเขา ครอบครองนครลงุ ซง่ึ มอี าณาจกั รเขตประชดิ ตดิ แดนจนี ฝา ยอาณาจกั รจนี ในเวลาตอ มาเกดิ การจลาจล พวกราษฎรพากนั อพยพหนภี ยั สงคราม เขา มา ในนครปาเปน ครง้ั แรก เมอ่ื อพยพมาอยกู นั มากเขา กม็ าเบยี ดเบยี นชนชาตไิ ทยในการครองชพี ชนชาตไิ ทยทนการเบยี ดเบยี นไมไ ด จงึ ไดอ พยพจากนครปามาหาทท่ี าํ กนิ ใหมท างใตค รง้ั ใหญ เม่ือประมาณ 50 ป กอนพุทธศักราช แตอาณาจักรอายลาวก็ยังคงอยูจนถึงประมาณ พ.ศ. 175 อาณาจกั รจีนเกิดมแี ควนหนึง่ คือ แควนจน๋ิ มีอํานาจขนึ้ แลว ใชแ สนยานุภาพ เขา รกุ รานอาณาจกั รอา ยลาว นบั เปนครัง้ แรกทีไ่ ทยกบั จีนไดร บพงุ กัน ในท่สี ุดชนชาติไทยก็

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 28 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม เสยี นครปาใหแ กจ นี เมอ่ื พ.ศ. 205 ผลของสงครามทาํ ใหช าวนครปาทย่ี งั ตกคา งอยใู นถน่ิ เดมิ อพยพเขา มาหาพวกเดยี วกนั ทอี่ าณาจกั รเงย้ี ว ซงึ่ ขณะนนั้ ยงั เปน อสิ ระอยไู มไ ดอ ยใู นอาํ นาจ ของจีน แตฝายจีนยังคงรุกรานลงทางใตสูอาณาจักรเง้ียวตอไป ในท่ีสุดชนชาติไทยก็เสีย อาณาจักรเงยี้ วใหแ กพ ระเจาจนิ๋ ซีฮองเต เมือ่ ป พ.ศ.328 อาณาจักรเพงาย ตง้ั แต พ.ศ. 400 – 621 เมอ่ื อาณาจักรอายลาวถูกรกุ รานจากจนี ท้งั วธิ ีรุกเงียบ และรกุ รานแบบเปด เผยโดยใชแ สนยานภุ าพ จนชนชาตไิ ทยอา ยลาวสน้ิ อสิ รภาพ จงึ ไดอ พยพ อกี ครง้ั ใหญ แยกยา ยกนั ไปหลายทศิ หลายทาง เพอื่ หาถน่ิ อยใู หม ไดเ ขา มาในแถบลมุ แมน า้ํ สาละวนิ ลมุ แมน ้าํ อิรวดี บางพวกก็ไปถึงแควนอัสสัม บางพวกไปยังแควน ตงั เก๋ีย เรยี ก วา ไทยแกว บางพวกเขา ไปอยทู ่ีแควน ฮุนหนํา พวกนี้มีจาํ นวนคอนขา งมาก ในทส่ี ุดไดต ง้ั 2บทที่ อาณาจักรขึ้น เมอ่ื พ.ศ. 400 เรยี กวา อาณาจักรเพงาย ในสมัยพระเจาขนุ เมือง ไดมีการรบระหวา งไทยกับจีน หลายครงั้ ผลดั กนั แพผลดั กันชนะ สาเหตทุ ่ีรบกนั เนอ่ื งจากวา ทางอาณาจกั รจีน พระเจา วูตี่ เล่ือมใสในพระพุทธ ศาสนาและไดจัดสมณทูตใหไปสืบสวนพระพุทธศาสนาที่ประเทศอินเดีย แตการเดินทาง ของสมณทตู ตอ งผา นเขา มาในอาณาจกั รเพงาย พอ ขนุ เมอื งไมไ วใ จจงึ ขดั ขวาง ทาํ ใหก ษตั รยิ  จีนขัดเคอื งจงึ สง กองทพั มารบ ผลทส่ี ุดชาวเพงายตอ งพายแพ เมอ่ื พ.ศ. 456 ตอ มาอาณาจกั รจนี เกดิ การจลาจล ชาวนครเพงายจงึ ไดโ อกาสแขง็ เมอื ง ตงั้ ตนเปน อิสระ จนถงึ พ.ศ. 621 ฝายจนี ไดร วมกันเปนปกแผนและมกี ําลังเขม แขง็ ไดยกกองทัพมา รุกรานไทย สาเหตุของสงครามเนื่องจากพระเจามิ่งตี่ กษัตริยจีนไดวางแผนการขยาย อาณาเขต โดยใชศาสนาเปนเครื่องมือ โดยไดสงสมณทูตไปเผยแพรพระพุทธศาสนายัง ประเทศใกลเ คียง สาํ หรบั นครเพงายนนั้ เม่ือพระพทุ ธศาสนาแผไ ปถงึ พอขุนลวิ เมา ซึ่ง เปนหัวหนา ก็เล่อื มใส ชาวนครเพงายโดยท่วั ไปก็ยอมรบั นับถือเปน ศาสนาประจาํ ชาติ ดวย ตางก็ประจักษในคุณคาของพระธรรมอันวิเศษยอดเยี่ยม นับวาสมัยนี้เปนสมัยสําคัญที่ พระพุทธศาสนาไดแผเ ขา มาถึงอาณาจักรไทย คือ เมือ่ ประมาณ พ.ศ. 612 เม่ือเปน เชน นน้ั ฝา ยจนี จงึ ถอื วา ไทยตอ งเปน เมอื งขนึ้ ของจนี ดว ย จงึ ไดส ง ขนุ นางเขา มาควบคมุ การปกครอง นครเพงาย เมอ่ื ทางไทยไมย อมจงึ เกดิ ผดิ ใจกนั ฝา ยจนี ไดก รฑี าทพั ใหญเ ขา โจมตนี ครเพงาย นครเพงายจงึ เสยี อิสรภาพ เม่ือ พ.ศ. 621 อาณาจกั รนา นเจา (พ.ศ. 1193 – 1823) หลังจากนครเพงายเสียแกจ นี แลว กไ็ ดมีการอพยพคร้ังใหญก นั อีกครงั้ หน่งึ ลงมา ทางทศิ ใตแ ละทางทศิ ตะวนั ตก สว นใหญม กั เขา มาตงั้ อยตู ามลมุ แมน าํ้ ในเวลาตอ มาไดเ กดิ มีเมืองใหญขึ้นถึง 6 เมือง เปนอิสระแกกัน ประกอบกับในหวงเวลาน้ันกษัตริยจีนกําลัง เสอื่ มโทรม แตกแยกออกเปน สามกก กก ของเลา ป อนั มขี งเบง เปน ผูนาํ ไดเคยยกมาปราบ ปรามนครอิสระของไทย ซึง่ มีเบง เฮกเปนหวั หนาไดส าํ เรจ็ ชาวไทยกลมุ นจี้ ึงตอ งอพยพหนี ภยั จากจีน

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 29 ตอมาเมือ่ พ.ศ. 850 พวกตาดไดยกกาํ ลงั เขารุกราน อาณาจักรจนี ทางตอนเหนอื 2บทที่ เมอ่ื ตีไดแ ลว กต็ ้งั ตนข้นึ เปน กษัตรยิ ท างเหนอื มีปกกง่ิ เปน เมอื งหลวง สว นอาณาจักรทางใต กษตั รยิ เ ชอื้ สายจนี กค็ รองอยทู เี่ มอื งนาํ่ กงิ ทงั้ สองพวกไดร บพงุ กนั เพอื่ แยง ชงิ ความเปน ใหญ ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย ทาํ ใหเกดิ การจลาจลไปท่ัวอาณาจักร ผลแหง การจลาจลครง้ั นน้ั ทําใหน ครอสิ ระทงั้ 6 ของ ไทย คอื ซีลง มงเส ลา งกง มงุ ซุย เอยี้ แซ และเทงเซ้ียง กลบั คืนเปน เอกราช นครมง เส นับวา เปนนครสําคญั เปนนครทใ่ี หญก วานครอนื่ ๆ และต้งั อยตู ํา่ กวา นครอ่ืนๆ จึงมีฐานะมั่นคงกวานครอื่นๆ ประกอบกับมีกษัตริยที่มีพระปรีชาสามารถ และ เขม แขง็ คอื พระเจา สนิ โุ ล พระองคไ ดร วบรวมนครรฐั ทงั้ 6 เขา เปน อนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั รวม เรยี กวา อาณาจกั รมง เส หรอื หนองแส จากนน้ั พระองคไ ดว างระเบยี บการปกครองอาณาจกั ร อยา งแนน แฟน พระองคไ ดด าํ เนนิ นโยบายผกู มติ รกบั จนี เพอ่ื ปอ งกนั การรกุ ราน เนอื่ งจาก ในระยะน้ันไทยกําลังอยูในหวงเวลาสรางตัวจนมีอํานาจ เปนอาณาจักรใหญท่ีมีอาณาเขต ประชดิ ตดิ กบั จีน ทางฝายจีนเรียกอาณาจกั รนีว้ า อาณาจักรนา นเจา แมวา อาณาจักรนานเจา จะสิ้นรัชสมยั พระเจา สนิ โุ ลไปแลว ก็ตาม พระราชโอรสของ พระองคซ ง่ึ สบื ราชสมบตั ิ ตอ มากท็ รงพระปรชี าสามารถ นนั่ คอื พระเจา พลี อ โกะ พระองค ไดท าํ ใหอาณาจักรนานเจา เจรญิ รุงเรอื งยง่ิ ขึ้นไปกวาเดิม อาณาเขตก็กวา งขวางมากขึ้นกวา เกา งานชิน้ สาํ คญั ของพระองคอ ยางหนึ่งกค็ ือ การรวบรวมนครไทยอิสระ 5 นครเขาดวย กันและการเปน สมั พันธไมตรกี บั จนี ในสมัยนี้อาณาจักรนานเจา ทิศเหนือจดมณฑลฮุนหนํา ทิศใตจดมณฑลยูนาน ทศิ ตะวนั ตกจดทเิ บต และพมา และทศิ ตะวนั ออกจดมณฑลกวางไส บรรดาอาณาจกั รใกลเ คยี ง ตา งพากนั หวน่ั เกรง และยอมออ นนอ มตอ อาณาจกั รนา นเจา โดยทว่ั หนา กนั พระเจา พลี อ โกะ มีอุปนิสยั เปน นกั รบ จงึ โปรดการสงคราม ปรากฏวาคร้งั หน่ึง พระองคเสด็จเปน จอมทัพไป ชวยจีนรบกบั ชาวอาหรบั ที่มณฑลซินเกียง และพระองคไ ดรบั ชยั ชนะอยางงดงาม ทาง กษัตริยจีนถึงกับยกยองใหสมญานามพระองควายูนานออง พระองคเปนกษัตริยที่เห็น การณไ กล มีนโยบายในการแผอาณาเขตทีฉ่ ลาดสุขุมคัมภีรภาพ วธิ กี ารของพระองค คอื สง พระราชโอกรสใหแ ยกยา ยกนั ไปตงั้ บา นเมอื งขนึ้ ใหมท างทศิ ใตแ ละทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี ง ใต ไดแก บริเวณหลวงพระบาง ตงั เกีย๋ สิบสองปน นา สบิ สองจุไทย (เจา ไทย) หวั พันท้ัง หาทง้ั หก กาลตอ มาปรากฏวาโอรสองคหนึง่ ไดไปสรา งเมอื งชอ่ื วา โยนกนคร ขน้ึ ทางใต เมอื งตา งๆ ของโอรสเหลา นตี้ า งกเ็ ปน อสิ ระแกก นั เมอ่ื สนิ้ สมยั พระเจา พลี อ โกะ (พ.ศ. 1289) พระเจา โกะลอ ฝง ผเู ปนราชโอรสไดครองราชยสืบตอมา และไดด ําเนินนโยบายเปนไมตรี กับจนี ตลอดมา จนถึง พ.ศ. 1293 จึงมีสาเหตขุ ัดเคืองใจกนั ขนึ้ มูลเหตุเนือ่ งจากวา เจา เมืองฮุนหนาํ ไดแ สดงความประพฤติดหู มน่ิ พระองค พระองคจึงขัดเคืองพระทัย ถงึ ขัน้ ยก กองทพั ไปตไี ดเมอื งฮุนหนาํ และหัวเมืองใหญนอยอืน่ ๆ อกี 32 หวั เมอื ง แมวาทางฝายจนี จะพยายามโจมตกี ลบั คนื หลายครง้ั กไ็ มส าํ เรจ็ ในทส่ี ดุ ฝา ยจนี กเ็ ขด็ ขยาด และเลกิ รบไปเอง ใน ขณะที่ไทยทําสงครามกับจีน ไทยกไ็ ดทาํ การผูกมติ รกับทเิ บต เพ่อื หวงั กาํ ลงั รบ ละเปนการ ปอ งกันอนั ตรายจากดานทิเบต

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 30 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม เม่ือส้ินสมัยพระเจาโกะลอฝง ราชนัดดา คือ เจาอายเมืองสูง(อีเหมาซุน) ไดข้ึน ครองราชยสบื ตอ มา มเี หตกุ ารณในตอนตน รัชกาล คือ ไทยกับทิเบตเปน ไมตรีกัน และได รวมกาํ ลงั กนั ไปตแี ควน เสฉวนของจนี แตไ มเ ปน ผลสาํ เรจ็ ในเวลาตอ มา ทเิ บตถกู รกุ รานและ ไดขอกําลังจากไทยไปชวยหลายครงั้ จนฝา ยไทยไมพ อใจ ประจวบกนั ในเวลาตอ มา ทางจนี ไดแ ตง ทูตมาขอเปน ไมตรีกับไทย เจาอายเมืองสงู จึงคิดท่จี ะเปนไมตรกี บั จนี เมือ่ ทางทเิ บต ทราบระแคะระคายเขากไ็ มพ อใจ จงึ คดิ อุบายหกั หลังไทย แตฝ ายไทยไหวทนั จงึ สวมรอยเขา โจมตที เิ บตยอ ยยบั ตไี ดห วั เมอื งทเิ บต 16 แหง ทาํ ใหท เิ บตเขด็ ขยาดฝม อื ของไทยนบั ตง้ั แต นนั้ มาก ในเวลาตอ มากษตั รยิ น า นเจา ในสมยั หลงั ออ นแอ และไมม นี สิ ยั เปน นกั รบ ดงั ปรากฏ ในตามบันทึกของฝา ยจนี วา ในสมยั ทพ่ี ระเจา ฟา ขึน้ ครองราชย เม่อื ป พ.ศ. 1420 น้ัน 2บทที่ ไดม พี ระราชสาสนไ ปถงึ อาณาจกั รจนี ชวนใหเ ปน ไมตรกี นั ทางฝา ยจนี กต็ กลง เพราะยงั เกรง ในฝม อื และความเขม แขง็ ของไทยอยู แตก ระนน้ั กไ็ มล ะความพยายามทจ่ี ะหาโอกาสรกุ ราน อาณาจกั รนานเจา ปรากฏวา พระเจาแผนดินจีนไดสงราชธิดา หงางฝา ใหม าอภิเษกสมรส กับพระเจาฟา เพ่ือหาโอกาสรุกเงียบในเวลาตอมา โดยไดพยายามผันแปรขนบธรรมเนียม ประเพณใี นราชสาํ นกั ใหม แี บบแผนไปทางจนี ทลี ะนอ ยๆ ดงั นน้ั ราษฎรนา นเจา กพ็ ากนั นยิ ม ตาม จนในท่ีสดุ อาณาจกั รนา นเจากม็ ีลักษณะคลายกบั อาณาจกั รจีน แมวาส้นิ สมยั พระเจา ฟา กษัตริยนานเจาองคหลังๆ ก็คงปฏิบัติตามรอยเดิมประชาชนชาวจีนก็เขามาปะปนอยู ดวยมาก แมกษัตริยเองก็มีสายโลหิตจากทางจีนปะปนอยูดวยแทนทุกองค จึงกอใหเกิด ความเสื่อม ความออนแอขึ้นภายใน มีการแยงชิงราชสมบัติกันในบางคร้ัง จนในท่ีสุดเกิด การแตกแยกในอาณาจกั รนา นเจา ความเสอื่ มไดด าํ เนนิ ตอ ไปตามลาํ ดบั จนถงึ ป พ.ศ. 1823 ก็ส้ินสุดลงดวยการโจมตีของกุบไลขาน กษัตริยแหงราชอาณาจักรจีน อาณาจักรนานเจา ส้ินสุดในคร้งั น้นั ชนชาตติ างๆ ในแหลมสวุ รรณภมู กิ อ นท่ีไทยจะอพยพมาอยู ชนชาติด้ังเดิม และมีความเจริญนอยท่ีสุดก็คือพวก นิโกอิด ซ่ึงเปนบรรพบุรุษ ของพวกเงาะ เชน เซมงั ซาไก ปจจบุ นั ชนชาตเิ หลานม้ี ีเหลืออยนู อ ยเต็มที แถวปกษใ ต อาจมีเหลืออยบู า ง ในเวลาตอ มาชนชาติทีม่ ีอารยธรรมสูงกวา เชน มอญ ขอม ละวา ได เขามาต้งั ถนิ่ ฐาน ขอม มถี ิน่ ฐานทางทศิ ตะวนั ออกเฉียงใตข องแหลมสุวรรณภมู ิ ในบรเิ วณแมน า้ํ โขง ตอนใตและทะเลสาบเขมร ลาวหรอื ละวา มถี น่ิ ฐานอยบู รเิ วณลมุ แมน าํ้ เจา พระยา เปน ดนิ แดนตอนกลางระหวา ง ขอมและมอญ มอญ มถี ่ินฐานอยบู รเิ วณลุม แมน ํ้าสาละวนิ และแมน้ําอริ วดี ทั้งสามชาติน้มี ีความละมายคลา ยคลงึ กนั มาก ตัง้ แตรปู ราง หนาตา ภาษา และ

รายวิชาสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 31 ขนบธรรมเนียม ประเพณีสนั นษิ ฐานไดว า นา จะเปนชนชาตเิ ดยี วกนั มาแตเดิม 2บทที่ อาณาจักรละวา เมื่อประมาณ พ.ศ. 700 ชนชาติละวา ซ่ึงเขาครอบครองถิ่น ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย เจาพระยา ไดตั้งอาณาจกั รใหญข ึน้ สามอาณาจกั ร คอื อาณาจักรทวาราวดี มอี าณาเขตประมาณตงั้ แตร าชบรุ ี ถึงพิษณุโลก มนี ครปฐม เปน เมอื งหลวง อาณาจักรโยนกหรือยาง เปนอาณาจักรทางเหนือในเขตพ้ืนที่เชียงราย และ เชยี งแสนมีเงนิ ยางเปนเมืองหลวง อาณาจกั รโคตรบูรณ มอี าณาเขตตง้ั แตน ครราชสมี าถึงอุดรธานี มีนครพนมเปน เมืองหลวง แหลมสวุ รรณภมู ไิ ดเ ปน ศนู ยก ลางการคา ของจนี และอนิ เดยี มาเปน เวลาชา นาน จน กลายเปน ดนิ แดนแหง อารยธรรมผสม ดว ยความอดุ มสมบรู ณข องบรเิ วณนี้ เปน เหตดุ งึ ดดู ใหชาวตางชาตเิ ขามาอาศัย และติดตอคาขาย นับต้ังแต พ.ศ. 300 เปน ตน มา ไดมชี าว อนิ เดยี มาอยใู นดนิ แดนสวุ รรณภมู เิ ปน จาํ นวนมากขน้ึ ตามลาํ ดบั รวมทงั้ พวกทห่ี นภี ยั สงคราม ทางอนิ เดยี ตอนใต ซงึ่ พระเจา อโศกมหาราช กษตั รยิ แ หง แควน โกศลไดก รฑี าทพั ไปตแี ควน กลงิ คราฎร ชาวพน้ื เมอื งอนิ เดียตอนใต จงึ อพยพเขา มาอยทู พี่ มา ตลอดถงึ พ้นื ทีท่ ่ัวไปใน แหลมมลายูและอินโดจนี อาศัยท่ีพวกเหลานี้มีความเจรญิ อยแู ลว จึงไดนาํ เอาวิชาความรู และความเจรญิ ตา งๆ มาเผยแพร คอื ศาสนาพุทธ สันนิษฐานวา พุทธศาสนาเขามาเผยแผเปนคร้งั แรกโดยพระโสณะ และพระอุตระ ในสมัยพระเจาอโศกมหาราชแหงอินเดีย พระพุทธศาสนาเหมาะสมกับ สุวรรณภูมิเพราะสอนใหรูจักบาปบุญคุณโทษใหความสงบรมเย็นจึงไดย่ังยืนมาจนถึงสมัย ปจ จุบนั ศาสนาพราหมณ มคี วามเหมาะสมในดา นการปกครอง ซงึ่ ตอ งการความศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิ และเดด็ ขาด ศาสนานี้สอนใหเคารพในเทพเจา ท้งั สาม คอื พระอศิ วร พระพรหม และพระ นารายณ นิติศาสตร ไดแก การปกครอง ไดวางแผนการปกครองหัวเมืองตลอดจนการตั้ง มงคลนามถวายแกพ ระมหากษัตริยแ ละตงั้ ชอ่ื เสยี ง อักษรศาสตร พวกอินเดียตอนใตไดนําเอาตัวอักษรคฤษฑเขามาเผยแพร ตอมา ภายหลังไดดัดแปลงเปนอักษรขอม และอักษรมอญ พอขุนรามคําแหงมหาราชไดทรง ประดิษฐอกั ษรไทย โดยดัดแปลงจากอกั ษรขอม เมื่อป พ.ศ. 1823 ศิลปะศาสตร ไดแก ฝมือในการกอสราง แกะสลัก กอพระสถูปเจดีย และหลอ พระพุทธรูป อยา งไรกต็ าม ศาสนาพทุ ธไดรั ับอทิ ธิพลจากศาสนาพราหมณม ิใชนอ ย จึงมีพธิ กี าร ตา งๆ ทลี่ งเหลืออยจู นถุงปจจบุ ัน เชน พธิ จี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 32 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม การแผอ ํานาจของขอมและพมา ประมาณป พ.ศ. 601 โกณฑัญญะ ซ่ึงเปนชาวอนิ เดยี ไดส มรสกบั นางพญาขอม และตอ มาไดข น้ึ เปน กษตั รยิ ค รอบครองดนิ แดนของนางพญาขอม จดั การปกครองบา นเมอื ง ดว ยความเรยี บรอย ทํานุบาํ รุงกจิ การทหาร ทาํ ใหขอมเจรญิ ข้ึนตามลําดับ มีอาณาเขตแผ ขยายออกไปมากข้นึ ในทสี่ ดุ ก็ไดยกกาํ ลังไปตีอาณาจักรโคตรบูรณ ซึง่ เปนอาณาจักรท่อี ยู ทางเหนือของละวา ไวไ ด แลวถือโอกาสเขาตีอาณาจกั รทวาราวดี ตอ มาเมอ่ื ประมาณป พ.ศ. 1600 กษตั รยิ พ มา ผมู คี วามสามารถองคห นง่ึ คอื พระเจา อโนธรามงั ชอ ไดย กกองทพั มาตอี าณาจกั รมอญ เมื่อตีอาณาจกั รมอญไวในอาํ นาจไดแ ลว กย็ กทพั ลว งเลยเขา มาตอี าณาจกั รทวาราวดี และมอี าํ นาจครอบครองตลอดไปทงั้ สองฝง แมน า้ํ เจาพระยา อาํ นาจของขอมก็สญู สิ้นไป แตเ มอ่ื ส้ินสมัยพระเจา อโนธรามังชอ อํานาจของ 2บทท่ี พมาในลมุ นํา้ เจาพระยาก็พลอยเส่ือมโทรมดบั สูญไปดวย เพราะกษัตริยพมา สมัยหลังแยงชงิ อํานาจซึง่ กันและกนั เปดโอกาสใหแ วนแควนตางๆ ทีเ่ คยเปนเมืองขึน้ ต้ังตวั เปนอสิ ระได อกี ในระหวา งนี้ พวกไทยจากนา นเจา ไดอพยพเขามาอยใู นดินแดนสวุ รรณภูมเิ ปน จาํ นวน มากขน้ึ เมอื่ พมา เสอ่ื มอาํ นาจลง คนไทยเหลา นกี้ เ็ รม่ิ จดั การปกครองกนั เองในลมุ นา้ํ เจา พระยา ฝายขอมน้ันเม่ือเห็นพมาทอดทิ้งแดนละวาเสียแลว ก็หวนกลับมาจัดการปกครองในลุม แมน า้ํ เจา พระยาอกี วาระหนง่ึ โดยอา งสทิ ธแิ หง การเปน เจา ของเดมิ อยา งไรกต็ ามอาํ นาจของ ขอมในเวลานัน้ กก็ ็เส่ือมลงแลว แตเนอ่ื งจากชาวไทยท่อี พยพเขา มาอยยู งั ไมมีอาํ นาจเต็มท่ี ขอมจึงบังคบั ใหชาวไทยสงสวยใหขอม พวกคนไทยที่อยใู นเขตลุม แมนํา้ เจา พระยาตอนใต ไมก ลา ขดั ขนื ยอมสง สว ยใหแ กข อมโดยดี จงึ ทาํ ใหข อมไดใ จ และเรมิ่ ขยายอาํ นาจขน้ึ ไปทาง เหนอื ในการนเ้ี ขา ใจวา บางครง้ั อาจตอ งใชก าํ ลงั กองทพั เขา ปราบปราม บรรดาเมอื งทข่ี ดั ขนื ไมย อมสงสว ย ขอมจงึ สามารถแผอาํ นาจข้นึ ไปจนถงึ แควนโยนก สว นแควนโยนกนน้ั ถอื ตนวา ไมเ คยเปนเมอื งขน้ึ ของขอมมากอน จงึ ไมย อมสง สวยใหตามท่ีขอม บังคับ ขอมจึงใช กาํ ลงั เขา ปราบปราม นครโยนกไดสําเร็จ พ ร ะ เ จ า พั ง ค ร า ช กษัตริยแหงโยนก ลําดับท่ี 43 ไดถูก เ น ร เ ท ศ ไ ป อ ยู ที่ เมอื งเวยี งสที อง ภาพพระปรางคสามยอด จ.ลพบุรี แสดงอทิ ธิพลของขอมในสมยั โบราณ

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค11001) <<ระดบั ประถมศกึ ษา>> 33 แควน โยนกเชยี งแสน (พ.ศ. 1661 – 1731) 2บทท่ี ดังไดท ราบแลว วา โอรสของพระเจาพีลอ โกะ องคห น่งึ ชอ่ื พระเจา สงิ หนวัติ ไดมา ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย สรา งเมืองใหมขนึ้ ทางใต ช่ือเมืองโยนกนาคนคร เมืองดงั กลา วน้อี ยใู นเขตละวา หรือใน แควนโยนก เมอื่ ประมาณป พ.ศ. 1111 เปน เมอื งท่สี งา งามของยา นนนั้ ในเวลาตอมาก็ได รวบรวมเมอื งทอ่ี อ นนอ ม ตง้ั ขนึ้ เปน แควน ชอ่ื โยนกเชยี งแสน มอี าณาเขตทางทศิ เหนอื ตลอด สิบสองปนนา ทางใตจ ดแควนหรภิ ญุ ชัย มกี ษตั ริยส ืบเชอ้ื สายตอเน่ืองกันมา จนถงึ สมัย พระเจา พังคราชจงึ ไดเสยี ทีแกข อมดังกลา วแลว อยา งไรกต็ าม พระเจา พงั คราชตกอบั อยไู ดไ มน านนกั กก็ ลบั เปน เอกราชอกี ครงั้ หนงึ่ ดวยพระปรีชาสามารถของพระโอรสองคนอย คือ พระเจาพรหม ซึ่งมีอุปนิสัยเปนนักรบ และมคี วามกลา หาญ ไดส รา งสมกาํ ลงั ผคู น ฝก หดั ทหารจนชาํ นชิ าํ นาญ แลว คดิ ตอ สกู บั ขอม ไมยอมสง สวยใหข อม เม่อื ขอมยกกองทพั มาปราบปราม กต็ ีกองทพั ขอมแตกพา ยกลับไป และยงั ไมแ ผอ าณาเขตเลยเขา มาในดนิ แดนขอม ไดถ งึ เมอื งเชลยี ง และตลอดถงึ ลานนา ลาน ชาง แลว อญั เชญิ พระราชบิดากลบั ไปครองโยนกนาคนครเดิม แลวเปลี่ยนช่ือเมอื งเสยี ใหม วาชัยบุรี สว นพระองคเ องนนั้ ลงมาสรา งเมอื งใหมท างใตช อ่ื เมืองชยั ปราการ ใหพระเชษฐา คอื เจา ทกุ ขติ ราช ดาํ รงตาํ แหนง อปุ ราช นอกจากนนั้ กส็ รา งเมอื งอน่ื ๆ เชน เมอื งชยั นารายณ นครพางคํา ใหเ จานายองคอ ื่นๆ ปกครอง เมื่อสิ้นรัชสมัยพระเจาพังคราช พระเจาทุกขิตราช ก็ไดขึ้นครองเมืองชัยบุรี สวน พระเจาพรหม และโอรสของพระองคกไ็ ดครองเมอื งชยั ปราการตอมา ในสมยั นั้นขอมกําลัง เสอ่ื มอํานาจจึงมิไดย กกําลังมาปราบปราม ฝา ยไทยน้ัน แมกําลังเปนฝา ยไดเปรียบ แตก ็คง ยงั ไมม กี าํ ลงั มากพอทจ่ี ะแผข ยาย อาณาเขตลงมาทางใตอ กี ได ดงั นนั้ อาณาเขตของไทยและ ขอมจงึ ประชดิ กันเฉยอยู เมอ่ื ส้นิ รชั สมยั พระเจา พรหม กษตั รยิ อ งคตอ ๆ มาออ นแอและหยอ นความสามารถ ซ่ึงมิใชแตท่ีนครชัยปราการเทานั้น ความเสื่อมไดเปนไปอยางทั่วถึงกันยังนครอื่นๆ เชน ชัยบรุ ี ชยั นารายณ และนครพางคาํ ดงั นั้น ในป พ.ศ. 1731 เมือ่ มอญกรฑี าทพั ใหญม า รกุ รานอาณาจกั รขอมไดช ยั ชนะแลว กล็ ว งเลยเขา มารกุ รานอาณาจกั รไทยเชยี งแสน ขณะนน้ั โอรสของพระเจา พรหม คือ พระเจาชยั ศริ ิ ปกครองเมอื งชยั ปราการ ไมสามารถตานทาน ศกึ มอญได จงึ จาํ เปน ตอ งเผาเมอื ง เพอื่ มใิ หพ วกขา ศกึ เขา อาศยั แลว พากนั อพยพลงมาทาง ใตของดนิ แดนสวุ รรณภมู ิ จนกระทงั่ มาถึงเมืองรา งแหง หนึง่ ในแขวงเมอื งกําแพงเพชร ช่อื เมอื งแปป ไดอาศยั อยูทีเ่ มืองแปปอยูหว งระยะเวลาหนึ่ง เหน็ วาชัยภมู ิไมส เู หมาะเพราะอยู ใกลข อม จึงไดอพยพลงมาทางใตจ นถงึ เมืองนครปฐมจงึ ไดพ ักอาศัยอยู ณ ที่นัน้ สว นกองทัพมอญ หลังจากรุกรานเมอื งชัยปราการแลว ก็ไดย กลวงเลยตลอดไปถึง เมอื งอน่ื ๆ ในแควน โยนกเชยี งแสน จงึ ทาํ ใหพ ระญาตขิ องพระเจา ชยั ศริ ิ ซง่ึ ครองเมอื งชยั บรุ ี ตอ งอพยพหลบหนขี า ศกึ เชน กนั ปรากฏวา เมอื งชยั บรุ นี นั้ เกดิ นาํ้ ทว ม บรรดาเมอื งในแควน โยนกตา งก็ถูกทาํ ลายลงหมดแลว พวกมอญเห็นวาหากเขาไปต้ังอยกู ็อาจเสียแรง เสยี เวลา

34 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม และทรพั ยส นิ เงนิ ทอง เพอื่ ทจี่ ะสถาปนาขน้ึ มาใหม ดงั นนั้ พวกมอญจงึ ยกกองทพั กลบั เปน เหตุใหแ วน แควนนี้วางเปลา ขาดผปู กครองอยหู ว งระยะเวลาหนง่ึ ในระหวา งทฝี่ า ยไทย กาํ ลงั ระสา่ํ ระสา ยอยนู ้ี เปน โอกาสใหข อมซงึ่ มรี าชธานอี ปุ ราช อยทู เ่ี มอื งละโว ถอื สทิ ธเิ์ ขา ครองแควน โยนก แลว บงั คบั ใหค นไทยทต่ี กคา งอยนู นั้ ใหส ง สว น ใหแ กข อม ความพนิ าศของแควน โยนกครง้ั น้ี ทาํ ใหช าวไทยตอ งอพยพแยกยา ยกนั ลงมาเปน สองสายคือ สายของพระเจา ชยั ศิริ อพยพลงมาทางใต และไดอ าศยั อยูช่วั คราวทเี่ มอื งแป ปดังกลาวแลว สว นสายพวกชัยบรุ ไี ดแ ยกออกไปทางตะวนั ออกของสุโขทยั จนมาถึงเมือง นครไทยจงึ ไดเขาไปตัง้ อยู ณ เมอื งน้นั ดว ยเห็นวาเปน เมืองทมี่ ีชัยภูมิเหมาะสม เพราะเปน เมืองใหญ และต้ังอยูสุดเขตของขอมทางเหนือ ผูคนในเมืองน้ันสวนใหญก็เปนชาวไทย อยา งไรกต็ ามในชน้ั แรกทเ่ี ขา มาตง้ั อยนู น้ั กค็ งตอ งยอมขน้ึ อยกู บั ขอม ซง่ึ ขณะนน้ั ยงั มอี าํ นาจอยู ในเวลาตอมา เมอ่ื คนไทยอพยพลงมาจากนานเจา เปน จํานวนมาก ทําใหน ครไทย 2บทที่ มกี าํ ลงั ผคู นมากขน้ึ ขา งฝา ยอาณาจกั รลานนาหรอื โยนกนน้ั เมอ่ื พระเจา ชยั ศริ ทิ งิ้ เมอื งลงมา ทางใต แลว กเ็ ปนเหตุใหดนิ แดนแถบนน้ั วา งผปู กครองอยูระยะหนงึ่ แตใ นระยะตอ มาชาว ไทยทคี่ า งการอพยพอยใู นเขตนน้ั กไ็ ดร วมตวั กนั ตง้ั เปน บา นเมอื งขน้ึ หลายแหง ตงั้ เปน อสิ ระ ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย แกก ัน บรรดาหัวเมืองตางๆ ทีเ่ กดิ ขึ้นในครัง้ นน้ั กน็ ับวา สาํ คัญ มอี ยูสามเมอื งดวยกนั คือ นครเงนิ ยาง อยูทางเหนอื นครพะเยาอยตู อนกลาง และเมืองหรภิ ุญไชย อยูล งมาทางใต สว นเมอื งนครไทยนนั้ ดว ยเหตุที่วา มีทีต่ ้งั อยปู ลายทางการอพยพ และอาศัยทีม่ ีราชวงศเช้อื สายโยนกอพยพมาอยทู เ่ี มอื งนี้ จงึ เปน ทน่ี ยิ มของชาวไทยมากกวา พวกอน่ื จงึ ไดร บั ยกยอ ง ขึ้นเปนพอเมือง ที่ต้ังของเมืองนครไทยน้ันสันนิษฐานวานาจะเปนเมืองเดียวกันกับเมือง บางยาง ซ่ึงเปน เมืองใหญ มเี มอื งขน้ึ และเจาเมอื งมฐี านะเปน พอ ขนุ เมอื่ บรรดาชาวไทยเกิดความคิดท่ีจะสลดั แอกของขอมครง้ั นี้ บคุ คลสาํ คัญในการ น้ีก็คอื พอ ขนุ บางกลางทาว ซ่ึงเปนเจา เมอื งบางยาง และพอขนุ ผาเมือง เจาเมืองราด ไดร ว มกําลงั กนั ยกขึ้นไปโจมตีขอม จนไดเ มืองสโุ ขทยั อันเปนเมืองหนาดา นของขอมไวได เมอื่ ป พ.ศ. 1800 การมชี ัยชนะของฝา ยไทยในครง้ั น้นั นับวา เปนนิมติ หมายเบอ้ื งตน แหง ความเจรญิ รงุ เรอื งของชนชาติไทย และเปน ลางรา ยแหงความเส่ือมโทรมของขอม เพราะ นบั แตว าระนน้ั เปน ตน มา ขอมกเ็ สอื่ มอาํ นาจลงทกุ ที จนในทส่ี ดุ กส็ น้ิ อาํ นาจไปจากดนิ แดน ละวา แตย งั คงมีอํานาจปกครองเหนือลมุ น้าํ เจาพระยาตอนใต อาณาจกั รสุโขทัย กรุงสุโขทัย ตามตํานานกลาววาพระยาพาลีราชเปนผูตั้งเมืองสุโขทัยเมื่อ พ.ศ. 1043 และมกี ษัตริยป กครองตอ กันมาหลายองค ถงึ สมยั พระยาอภัยขอมลาํ พนู มารกุ ราน พระยาอภัยจึงหนขี อมไปจาํ ศีลอยูที่เขาหลวงและไปไดส าวชาวปาช่อื นางนาคเปนชายา ตอ มาพระยาอภยั กก็ ลบั สโุ ขทยั เพอ่ื ครองเมอื งตามเดมิ และไดม อบผา กาํ พลกบั พระธาํ มรงคไ ว ใหนางนาคเปนที่ระลึก เมื่อพระยาอภัยกลับไปแลวนางนาคก็ไดกําเนิดบุตรชายแตไมรูจะ เกบ็ ลูกไวท ีไ่ หน จงึ ทิ้งลกู ไวท เ่ี ขาหลวงพรอมผา กําพลและพระธาํ มรงค พรานปา คนหน่ึงไป พบจึงกลบั มาเล้ียง

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค11001) <<ระดับประถมศกึ ษา>> 35 ตอมาพระยาอภัยเมื่อกลับไปครองเมืองดังเดิมแลวก็ไดเกณฑชาวบานไปชวยกัน 2บทที่ สรา งปราสาท นายพรานถกู เกณฑไ ปดว ย ระหวา งการกอ สรา งปราสาทนายพรานไดว างเดก็ นอ ยไวขางปราสาทน้นั เมื่อแสงแดดสองถูกเด็กนอยยอดปราสาทกโ็ อนเอนมาบังรม ใหเ ด็ก ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย อยา งอศั จรรย พระอภยั มาดพู ระกมุ ารพรอ มผา กาํ พลและพระธาํ มรงคจ งึ ไดข อเดก็ ไปเปน บตุ ร ตัง้ ชือ่ ใหวา อรุณกุมาร พระยาอภัยมีโอรสอีกองคห น่ึงกบั มเหสีใหมชื่อวา ฤทธกิ มุ าร ตอมา ภายหลงั ไดไ ปครองเมอื งนครสวรรคแ ละมนี ามใหมว า พระลอื สว นอรณุ กมุ ารไปไดธ ดิ าเมอื ง ศรีสัชนาลัยเปนชายจึงไปครองศรีสัชนาลัยมีนามใหมวา พระรวงโรจนฤทธิ์ พรอมทั้งยาย เมอื งหลวงจากสโุ ขทยั ไปศรสี ัชนาลยั พระรว งโรจนฤทธ์ไิ ดเสดจ็ ไปเมืองจนี และไดพระสุทธิ เทวรี าชธดิ ากรงุ จนี มาเปน ชายาอกี องคห นง่ึ พรอ มทง้ั ไดน าํ ชา งชาวจนี กลบั มาตง้ั เตาทาํ ถว ย ชามท่ศี รีสชั นาลยั ซ่ึงเรียกวาเตาทุเรยี ง ครง้ั ถงึ ป พ.ศ.1560 ขอมมารุกราน ศรีสชั นาลยั มี ขอมดาํ ดินมาจะจับพระรว งโรจนฤทธ์ิ พระรว งจึงสาบใหข อมกลายเปนหนิ อยตู รงนน้ั เมื่อข้ึนครองเมือง พระรวงไดยายเมืองหลวงจากศรีสัชนาลัยมาที่สุโขทัย เมื่อสิ้น รชั กาลแลว พอขุนนาวนําถม ไดป กครองสุโขทยั ตอ มา และสโุ ขทัยกต็ กเปนเมืองขนึ้ ของ ขอม พอ ขนุ นาวนาํ ถมและพอ ขนุ ศรเี มอื งมานพยายามชว ยกนั ขบั ไลข อมจากสโุ ขทยั แตไ ม สําเร็จ ป พ.ศ. 1800 พอขุนบางกลางทา วกบั พอขุนผาเมอื งสามารถขบั ไลข อมไดสําเรจ็ พอขุนบางกลางทาวขึ้นเปนกษัตริยสุโขทัยทรงพระนามวา พอขุนศรีอินทราทิตย สุโขทัย เจรญิ รงุ เรอื งมากทสี่ ดุ ในสมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงและสมยั พระยาลไิ ทย สมยั พอ ขนุ รามคาํ แหง นมี้ กี ารเชญิ พระสงฆจ ากนครศรธี รรมราชมาชว ยกนั ประดษิ ฐล ายสอื ไทยเปน เอกลกั ษณข อง สโุ ขทัยเอง ซง่ึ พัฒนาตอ มาเปน หนงั สอื ไทยในปจจุบัน พ.ศ. 1893 พระเจา อทู องทรงสถาปนาอยธุ ยาเปน ราชธานอี กี แหง หนงึ่ ของคนไทย แตอ ยุธยากับสโุ ขทัยก็ไมไ ดเ ปนศัตรกู นั ในสมยั พระยาลไิ ทยนน้ั ขนุ หลวงพะงว่ั แหง อยธุ ยาไดม ารว มมอื กนั เพอ่ื เผยแผพ ทุ ธ ศาสนาใหเจริญรุงเรืองมีการนิมนตพระสงฆมาชวยรวบรวมพระธรรมวินัยที่กระจัดกระจาย เพราะศึกสงครามและใหคณะสงฆรวมกันรางไตรภูมิพระรวงเพื่อใชสอนพุทธบริษัทให ทําความดี ในสมัยพระยาลิไทยน้ีไดมีการสรางพระพุทธรูปสําคัญของไทยสามองค คือ พระพทุ ธชินราช พระพุทธชินสีห และพระศากยมนุ ี ยุคหลังพระยาลิไท อาณาจักรสุโขทัยออนแอลง ในที่สุดจึงถูกผนวกรวมเปน อาณาจักรเดียวกับอยุธยา เม่ืออยุธยาเสียกรุงแกพมาคร้ังท่ี 2 เมืองสุโขทัยก็ย่ิงเส่ือมลง พลเมืองสุโขทัยสวนใหญอ พยพหนีสงคราม เมอื่ ตงั้ กรุงธนบุรี สโุ ขทัยกถ็ กู ฟน ฟูข้นึ ใหมด วย โดยไปตงั้ เมอื งอยทู ่ีบานธานีรมิ แมน า้ํ ยม ตอ มากถ็ กู ยกฐานะเปน อาํ เภอธานขี น้ึ อยกู บั จงั หวดั สวรรคโลก พ.ศ. 2475 เปลย่ี น ชื่ออําเภอธานีเปนอําเภอสโุ ขทยั ธานี และพ.ศ. 2482 ยบุ จงั หวดั สวรรคโลกเปน อาํ เภอ และ ยกฐานะอาํ เภอสโุ ขทัยธานขี ้ึนเปนจังหวดั สโุ ขทัยแทน

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 36 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม การกอ ต้งั อาณาจักรสโุ ขทยั การกอตั้งอาณาจักรสุโขทัยเทาท่ีปรากฏหลักฐานแวนแควน สุโขทัยไดกอต้ังข้ึนใน ชว งกลางพุทธศตวรรษท่ี 18 โดยศูนยกลางอํานาจของสุโขทัยอยบู รเิ วณลุมแมน้ํานาน ตอ มาจึงไดขยายตัวไปทางดานตะวันตกบริเวณลุมแมนํ้าปงและทิศตะวันออกบริเวณลุมแมนํ้า ปา สกั จากศิลาจารึกหลักที่ 2 ศิลาจารึกวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย ไดกลาวถึงการขยาย อํานาจทางเศรษฐกิจและการเมืองของชุมชนเมืองในลุมแมน้ํายม และลุมแมนํ้านาน ในรัช สมยั ของพอ ขนุ ศรีนาวนําถมขนุ ในเมืองเชลียง (ศรีสัชนาลัย) เปน เจาเมืองปกครองในฐาน เมอื งขึ้น ขอมไดครอบครองเมอื งศรีสชั นาลัย และสโุ ขทัยเม่ือประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ 18 ซ่ึงสนั นษิ ฐานวา เปน การขยายเมอื ง โดยการรวบรวมเมืองเปน เมืองคู ดังปรากฏเรียกใน 2บทที่ ศลิ าจารกึ วา “นครสองอนั ” การรวมเมอื งเปน เมอื งคนู เ้ี ปน การรวมทรพั ยากรสาํ หรบั การขยาย เมืองใหเปน แวนแควน ใหญโตขนึ้ พระองคม โี อรส 2 พระองค คือ พอขนุ ผาเมอื ง เจาเมือง ราด และพระยาคําแหงพระราม เจา เมอื งสระหลวงสองแคว (เมอื งพษิ ณุโลก) พอ ขนุ ผาเมอื งนาํ้ ปรากฏความในจารกึ วา กษตั รยิ ข อมในสมยั นนั้ ซงึ่ สนั นษิ ฐานวา คอื พระเจาชยั วรมันท่ี 7 (พ.ศ. 1724 – 1761) ไดยกราชธิดา คอื “นางสขุ รมหาเทว”ี ให เพ่ือสรางสัมพันธไมตรี พรอมทั้งพระราชทางเคร่ืองราชูปโภค คือ พระขรรคชัยศรีและ พระนามเฉลิมพระเกียรตวิ า “ศรีอินทราทิตย หรอื ศรีอินทราบดนิ ทราทิตย” อาณาเขต ของกรุงสุโขทัยในสมัยพอขุนศรีนาวนําถม คงไมกวางขวางเทาใดนัก สันนิษฐานวา ครอบคลมุ ถงึ เมอื งฉอด (เมอื งสอด) ลาํ พนู พษิ ณโุ ลก และอาํ นาจในสมยั ขอมในการควบคมุ เมอื งในอาณาเขตในสมัยของพอขนุ ศรนี าวนาํ ถมคงไมมนั่ คงนัก แตละเมอื งคงเปนอสิ ระใน การปกครองตนเอง เมืองหลายเมืองคงเปนเมืองในระบบเครือญาติ หรือเมืองท่ีมี สัมพันธไมตรีตอกัน ภายหลังเม่ือพอขุนศรีนาวนําถมสิ้นพระชนม คงเกิดความวุนวายใน เมืองสโุ ขทัย ขอมสบาดโขลญลําพง ซ่งึ สันนิษฐานวาอาจเปนเจา เมอื งลําพง ซึง่ เปนเมอื งที่ ปรากฏชื่อในศิลาจารึก หรืออาจเปนขุนนางขอมท่ีกษัตริยขอมสงมากํากับดูแลอยูท่ีสุโขทัย ไดนํากาํ ลังเขายดึ เมอื งสุโขทยั ศรีสชั นาลัย และเมอื งใกลเ คยี งไวได พอขนุ ผาเมอื ง เจา เมือง ราดและพระสหาย คอื พอ ขนุ บางกลางทาว เจา เมืองบางยาง ไดรวมกําลังกนั ปราบปรามจน ไดชยั ชนะ พอขุนบางกลางหาวจงึ ไดข ึ้นครองราชย ณ เมืองสโุ ขทยั มีพระนามวา “พอขุน ศรอี นิ ทราทติ ย” เปน ปฐมกษตั รยิ ร าชวงศพ ระรว ง สว นพอ ขนุ ผาเมอื งไดก ลบั ไปครองเมอื ง ราดดงั เดิม หลกั ฐานในศลิ าจารกึ กลา ววา หลังสมัยพอ ขนุ รามคําแหงมหาราช เมืองตางๆ ใน อาณาเขตของสโุ ขทยั ไดแ ยกตวั เปน อสิ ระ ไมย อมรบั ศนู ยอ าํ นาจทเี่ มอื งสโุ ขทยั เหมอื นดงั เชน สมยั ทพี่ อขนุ รามคาํ แหงมหาราช ดาํ รงพระชนมชีพอยู ปรากฏขอ ความในศลิ าจารกึ หลกั ท่ี 3 ศลิ าจารกึ นครชมุ จงั หวดั กาํ แพงเพชรวา “บา นเมอื งขาด....หลายบนั้ หลายทอ นแชว หลาย บ้นั หลายทอ น ดง้ั เมืองพ... นกเปน ขนุ หนง่ึ เมืองคนที พระบาง หาเปนขุนหนึ่ง เมอื งเชยี ง

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศกึ ษา>> 37 ทองหาเปน ขนุ หนึ่ง...” ความแตกแยกของเมืองตา งๆ ในอาณาจักรสโุ ขทยั หลงั สมยั พอ ขุน 2บทท่ี รามคาํ แหงมหาราชนน้ั อาจเนอื่ งมาจากศนู ยก ลางอาํ นาจปราศจากความเขม แขง็ บา นพเี่ มอื ง นองในอาณาจักรสุโขทัยไดแตกแยกออกถืออํานาจปกครองตนเองโดยไมขึ้นแกกัน เมือง ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย ประเทศราชทม่ี ีกาํ ลงั กลา แขง็ พากนั แยกตัวเปน อสิ ระ เชน เมืองนครศรีธรรมราช และเมอื ง หงสาวดี เปนตน อาณาจกั รสโุ ขทยั มคี วามเจรญิ รงุ เรอื งสบื มาประมาณ 200 ปเ ศษ (พ.ศ. 1762 – 1981) ภายหลังจึงตกอยูใตอํานาจของกรุงศรีอยุธยา และถูกรวมเปนอันหนึ่งอันเดียวกับ กรุงศรีอยุธยาในสมยั พระบรมราชาธริ าชท่ี 2 (เจา สามพระยา) กิจกรรม กจิ กรรมที่ 11 11.1 จากการประวัตศิ าสตรส มัยสุโขทัย กรงุ สุโขทัยเสอ่ื มอาํ นาจลง เพราะ สาเหตใุ ด อธบิ ายมาพอเขาใจ 11.2 หลกั ฐานสาํ คญั ใดทที่ าํ ใหเ ราทราบประวตั ศิ าสตรส มยั สโุ ขทยั อธบิ าย มาพอเขา ใจ อาณาจักรกรงุ ศรอี ยุธยา อาณาจกั รอยธุ ยาถอื กาํ เนดิ ขน้ึ มาจากการรวมตวั ของแวน แควน สพุ รรณบรุ แี ละลพบรุ ี พระเจา อูทองไดส ถาปนาอยุธยาขึน้ เม่อื วนั ศกุ รท่ี 4 มนี าคม พ.ศ. 1893 (ค.ศ. 1351) โดย ตัง้ ขึ้นในเมืองเกา “อโยธยา” ท่ีมีมากอน ในบริเวณทเี่ รียกวา หนองโสน ซ่งึ มีแมนาํ้ 3 สาย คือ แมน ํ้าเจา พระยา แมน ้าํ ลพบุรี และแมน้ําปาสกั มาบรรจบกัน แลว ตั้งนามพระนครนว้ี า “กรุงเทพมหานคร บวรทวาราวดีศรีอยุธยา มหาดิลกบวรรัตนราชธานีบุรีรมย” คนทั่วไป เรยี กตวั เมอื งอยธุ ยาวา “เกาะเมอื ง” มรี ปู ลกั ษณะคลา ยเรอื สาํ เภา โดยมหี วั เรอื อยทู างดา นทศิ ตะวันออก ชาวตางประเทศในสมัยนั้น กลาวถึงกรุงศรีอยุธยาวาเปนเวนิสตะวันออก เนอ่ื งจากกรงุ ศรอี ยธุ ยามกี ารขดุ คคู ลองเชอ่ื มโยงสมั พนั ธก นั กบั แมน า้ํ ใหญร องเมอื ง จงึ ทาํ ให อยธุ ยามีสภาพเปน เกาะมแี มนาํ้ ลอมรอบ การสถาปนากรุงศรอี ยุธยา ชาวไทยเริ่มต้ังถ่ินฐานบริเวณตอนกลาง และตอนลางของลุมแมนํ้าเจาพระยามา ต้งั แต 18 แลว มเี มืองสาํ คญั หลายเมือง อาทิ ละโว อโยธยา สพุ รรณบุรี นครชยั ศรี เปน ตน ตอ มาราวปลายพทุ ธศตวรรษท่ี 19 อาณาจกั รขอม และสุโขทัยเร่ิมเสือ่ มอํานาจลง พระเจา อทู อง เจา เมอื งอทู อง ซง่ึ ขณะนน้ั เกดิ โรคหา ระบาดและขาดแคลนนา้ํ จงึ ทรงดาํ รจิ ะยา ยเมอื ง และพจิ ารณาชยั ภมู เิ พอ่ื ตงั้ อาณาจกั รใหม พรอ มกนั นน้ั ตอ งเปน เมอื งทมี่ นี าํ้ ไหลเวยี นอยตู ลอด

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 38 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม คร้ังแรกพระองคทรงประทับท่ีตําบลเวียงเหล็กเพ่ือดูชั้นเชิงเปนเวลากวา 3 ป และตัดสิน พระทยั สรา งราชธานแี หง ใหมบ รเิ วณตาํ บลหนองโสน (บงึ พระราม) และสถาปนากรงุ ศรอี ยธุ ยา ขึ้นเปนราชธานี เมื่อวนั ศุกรท่ี 4 มนี าคม พ.ศ. 1893 มีชอื่ ตามพงศาวดารวา กรงุ เทพทวาร วดีศรอี ยธุ ยา มหินทรายธุ ยา มหาดลิ กภพนพรตั น ราชธานบี รุ ีรมย ดวยบรเิ วณน้นั มีแมน ํ้า ลอมรอบถึง 3 สาย อนั ไดแก แมน ํ้าลพบรุ ีทางทิศเหนือ แมน ํา้ เจา พระยาทางทศิ ตะวันตก และทิศใต แมน้ําปาสัก ทางทิศตะวันออก เดิมทีบริเวณนี้ไมไดมีสภาพเปนเกาะ ตอมา พระองคท รงดาํ รใิ หข ดุ คเู ชอื่ มแมน าํ้ ทง้ั 3 สาย กรงุ ศรอี ยธุ ยาจงึ มนี าํ้ เปน ปราการธรรมชาตใิ ห ปลอดภยั จากขา ศกึ นอกจากนที้ ต่ี ง้ั กรงุ ศรอี ยธุ ยายงั หา งจากปากแมน าํ้ ไมม าก เมอื่ เทยี บกบั เมอื งใหญๆ อกี หลายเมืองในบริเวณเดียวกัน ทาํ ใหก รงุ ศรีอยธุ ยาเปนศูนยกลางการกระจาย สินคาสูภูมภิ าคอืน่ ๆ ในอาณาจักร รวมท้ังอาณาจักรใกลเ คยี งอีกดว ย 2บทที่ ขยายตวั ของอาณาจกั ร กรงุ ศรอี ยธุ ยาดาํ เนนิ นโยบายขยายอาณาจกั รดว ยการใชก าํ ลงั ปราบปราม ซงึ่ เหน็ ได จากชยั ชนะในการยึดครองเมืองนครธม (พระนคร) ไดอยางเดด็ ขาดในสมยั สมเดจ็ พระบรม ราชาธิราชท่ี 2และอกี วิธีหนงึ่ คือ การสรา งความสมั พันธแ บบเครอื ญาติ อนั เห็นไดจากการ ผนวกกรุงสโุ ขทยั เขา เปนสว นหน่ึงของอาณาจกั ร การสิ้นสุดลงของอาณาจกั รกรงุ ศรีอยธุ ยา เสียกรงุ ศรอี ยธุ ยาครั้งท่ี 1 ในสมยั พระมหาจักรพรรดิ์ ป พ.ศ. 2112 อาณาจักรพมามีความเข็มแขง็ เพราะมี พระเจา บเุ รงนองมแี สนยานภุ าพ ไดข ยายอาณาเขตมายงั ประเทศไทยเกดิ วรี ะสตรหี รอื พระศรี สรุ โิ ยทยั แตง ตวั เปนชายสรู บกบั พมา จนถกู ฟนขาดสะพายแลง และไทยเสยี กรุงศรอี ยุธยาใน สมัยพระมหินทราธิราช พระราชบุตร พระมาหจักรพรรดิ์และพมาไดพระองคดําหรือ พระ นเรศวรเปนตัวประกันไปอยูหงสาวดี จนตอมาพระนเรศวรเดินทางกลับประเทศไทยทรง ประกาศตัวเปน อิสระภาพไมขนึ้ กับพมา กรุงศรอี ยุธยาจงึ เปนอิสระนับแตน ้นั มา เสียกรุงอยธุ ยาครงั้ ท่ี 2 ชว งสมยั รชั กาลของสมเดจ็ พระเจา อยหู วั บรมโกศ พระองคม โี อรสอยู 5 พระองค ซง่ึ ทง้ั 5 องคก ห็ มายอยากไดใ นราชสมบตั ิ เมอ่ื พระเจา เอกทศั น (โอรสองคโ ต) และพระเจา อทุ มุ พร (โอรสองคร อง) ไดม สี ทิ ธใิ นราชสมบตั เิ ทา กนั โดยพระเจา เอกทศั นเ ปน โอรสองคโ ตยอ มไดใ น ราชสมบตั ิ สว นพระเจาอุทุมพรก็ทรงมีสตปิ ญญาเปน เลิศ สามารถควบคมุ กองกาํ ลังได นนั้ เปนการจุดชนวนใหท้ัง 2 พระองคตองสลับการข้ึนครองราชยกัน โดยในยามสงบพระเจา เอกทศั นจ ะทรงครองราชยใ นยามสงคราม พระเจา อทุ มุ พรจะทรงครองราชย ในทางพมา เมอ่ื กษัตริย พระเจาอลองพญา สวรรคตจากการถูกกระสุนปนใหญ พระโอรสจึงตั้งทัพเขายึด เมอื งอยธุ ยาในป 2309 ในเวลาตอ มาเมือ่ พระเจาอุทมุ พรหมดความมน่ั ใจในการครองราชย

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 39 เพราะพระเชษฐา (เอกทศั น) กท็ วงคืนราชสมบตั ิตลอดเม่ือไลข า ศึกได จงึ ออกผนวช โดย 2บทท่ี ไมส ึก ทําใหพ ระเจา เอกทัศนค รองราชยไ ดนาน 9 ป ทคี่ ายบางระจนั ชาวบานบางระจันได ขอกาํ ลงั เสรมิ จากอยธุ ยา แตพ ระองคไ มใ ห และในเวลายงิ ปน ใหญก ใ็ หใ สก ระสนุ นอ ย เพราะ ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย จะทําใหมเหสีรําคาญเสียง ทําใหพระเจาตากสินผูนํากองทัพหมดศรัทธาและนําทัพตีคาย ออกจากกรงุ ในทส่ี ดุ กรงุ ศรอี ยธุ ยาถกู เผาไมเ หลอื แมน วดั วาอาราม นบั เวลาของราชธานไี ด 417 ป เสยี กรงุ ใหแ กพ มา 2 ครง้ั คอื ครง้ั แรก ป พ.ศ. 2112 ในสมยั สมเดจ็ พระมหนิ ทราธริ าช (โอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ) ตกเปนเมืองข้ึนของพมาเปนเวลา 15 ป และเม่ือป พ.ศ. 2117 พระนเรศวรมหาราชทรงกูเ อกราชกลับคนื มา และเม่อื วันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรอี ยุธยากถ็ ึงกาลลมสลาย กรงุ ศรอี ยธุ ยามกี ษตั รยิ ป กครองทงั้ หมด 33 พระองคจ าก 5 ราชวงศ ไดแ ก ราชวงศ อทู อง ราชวงศส พุ รรณบุรี ราชวงศสุโขทัย ราชวงศป ราสาททอง ราชวงศบานพลูหลวง กิจกรรม กิจกรรมท่ี 12 12.1 ลกั ษณะเดน ของการสรา งกรุงศรีอยธุ ยาเปน เมอื งหลวง คืออะไร 12.2 สาเหตสุ าํ คญั ทท่ี าํ ใหไ ทยตอ งการเสยี กรงุ ศรอี ยธุ ยาใหพ มา 2 ครงั้ คอื อะไร อาณาจักรกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจาตากสินสามารถยึดธนบุรีและกรุงศรีอยุธยาคืนมาจากพมาไดทําให พระองคม คี วามชอบธรรมในการสถาปนาพระองคเ ปน พระมหากษัตรยิ  แตเนอ่ื งจากเหน็ วา กรุงศรีอยุธยาเสียหายเกินกวาท่ีจะบูรณะใหคืนไดดังเดิม จึงทรงสถาปนาธนบุรีข้ึนเปน ราชธานใี นปเดียวกนั การสถาปนาธนบรุ เี ปน ราชธานี เม่อื สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช สามารถกูเอกราชของชาตไิ ทยไดแลว ปญหา ของไทยในขณะนนั้ คือ การปองกันตนเองใหพนจากการโจมตีโดยพมา และหาอาหารใหพอ เล้ียงผูคนท่ีมีชีวิตรอดจากสงคราม แตสภาพอยุธยาขณะนั้นไมอาจจะฟนฟูบูรณะไดอยาง รวดเร็วดวยกําลังคนเพียงเล็กนอย อีกท้ังพมาไดรูลูทางและจุดออนของอยุธยาเปนอยาง ดีแลว ดังน้ันพระองคจําเปนที่จะตองหาชัยภูมิท่ีเหมาะสมในการสถาปนาราชธานีแหงใหม และไดร บั พระราชทานนามวา “กรงุ ธนบรุ ศี รมี หาสมทุ ร” ....กรงุ ธนบรุ ตี งั้ อยทู างฝง ตะวนั ตก ของแมน าํ้ เจา พระยา ซง่ึ เปน พนื้ ทขี่ องเมอื งบางกอกเดมิ ในสมยั อยธุ ยาเมอื งบางกอก มฐี านะ

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 40 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม เปน “เมอื งทาเดิม” คอื เปนที่จอดเรอื สนิ คา และเปน เมืองหนาดานทที่ ําหนาทป่ี อ งกนั ขาศกึ ท่จี ะยกทัพเขา มาทางปากนํ้าเจา พระยา รวมทงั้ มีหนาที่ตรวจตราเก็บภาษเี รือและสินคาท่ขี น้ึ ลองตามลําน้ําเจาพระยาตอนลางบางกอกซึ่งมีปอมปราการและมีดานเก็บภาษีดานใหญท่ี เรียกวา ขนอนบางกอก เมืองบางกอกจงึ มีชุมชนคนตา งชาติ เชน จีน อนิ เดยี มสุ ลิม ที่เดินทางมาตดิ ตอ คา ขายและเปนทางผานของนักเดนิ ทาง เชน นกั การทตู พอคา นักการทหาร และนักบวช ทีเ่ ขามาเผยแผศาสนา รวมทัง้ นักเผชญิ โชคทต่ี องการเดนิ ทางไปยังอยธุ ยา ดงั นั้น โดยพื้น ฐานท่ีตั้งของธนบุรีจึงอยูในบริเวณที่ราบลุมอันอุดมสมบูรณของปากน้ําเจาพระยา และเปน เมืองทม่ี ีความเจริญทางเศรษฐกจิ มากอน ตลอดจนเปนเมืองที่มีความปลอดภัยเพราะมีท้ังปอมปราการและแมนํ้าลําคลองท่ี 2บทท่ี ปอ งกันไมใ หขาศึกโจมตไี ดโ ดยงาย เมอ่ื สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช ไดส ถาปนาธนบรุ เี ปน ราชธานพี ระองคท รงโปรด เกลาฯ ใหสรางพระราชวังขึ้นเปนท่ีประทับ โดยสรางพระราชวังชิดกําแพงเมืองทางดานใต มีอาณาเขตตั้งแตปอมวิไชยประสทิ ธแ์ิ ละวัดทายตลาด (วัดโมลีโลกยาราม) ขึ้นมาจนถงึ วัด อรณุ ราชวรารามวดั ทงั้ สองจงึ เปน วดั ในเขตพระราชฐาน สาํ หรบั วดั แจง มฐี านะเปน พระอาราม หลวง และเปน ทป่ี ระดษิ ฐานพระแกวมรกตทีไ่ ดอ ญั เชิญมาจากเวยี งจนั ทรเม่ือ พ.ศ. 2322 การปกครอง หลังจากไทยตองเสยี กรงุ ศรีอยุธยาเสยี ใหแกพมา เมือ่ พ.ศ. 2310 บา นเมอื งอยใู นสภาพไมเ รยี บรอ ย มกี ารปลน สะดมกนั บอ ย ผคู นจงึ หาผคู มุ ครองโดยรวมตวั กนั เปน กลมุ เรยี กวา ชมุ นมุ ชมุ นมุ ใหญๆ ไดแ ก ชมุ นมุ เจา พระยาพษิ ณโุ ลก ชมุ นมุ เจา พระฝาง ชมุ นมุ เจา พมิ ายชมุ นมุ เจา นครศรธี รรมราช เปนตน สมเด็จพระเจาตากสินทรงใชเวลา ภายใน 3 ป ยกกองทัพไปปราบชุมชน ตา งๆ ทตี่ งั้ ตนเปน อสิ ระจนหมดสนิ้ สาํ หรบั ระเบียบการปกครองนั้น พระองคทรง ยดึ ถอื และปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บการปกครอง แบบสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายตามที่ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวาง ระเบียบไว แตรัดกุมและมีความเด็ดขาด กวา คนไทยในสมัยนั้นจึงนิยมรับราชการ ทหาร เพราะถาผูใดมีความดีความชอบ ก็จะไดร บั การปูนบําเหน็จอยางรวดเรว็

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 41 เศรษฐกจิ ในขณะทส่ี มเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราชขน้ึ ครองราชยน นั้ บา นเมอื งกาํ ลงั 2บทที่ ประสบความตกตาํ่ ทางเศรษฐกจิ อยา งทส่ี ดุ เกดิ การขาดแคลนขา วปลาอาหาร และเกดิ ความ อดอยากยากแคน จึงมีการปลน สะดมแยงอาหาร มหิ นําซํา้ ยงั เกดิ ภยั ธรรมชาติขนึ้ อกี ทําให ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย ภาวะเศรษฐกิจท่ีเลวรายอยูแลวกลับทรุดหนักลงไปอีกถึงกับมีผูคนลมตายเปนจํานวนมาก สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชทรงแกไขวิกฤตการณดวยวิธีการตางๆ เชน ทรงสละทรัพย สว นพระองค ซอื้ ขา วสารมาแจกจา ยแกร าษฎรหรอื ขายในราคาถกู พรอ มกบั มกี ารสง เสรมิ ให มกี ารทาํ นาปล ะ 2 ครง้ั เพอื่ เพมิ่ ผลผลติ ใหเ พยี งพอ การสน้ิ สดุ อาํ นาจทางการเมอื งของสมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช ในตอนปลายรชั กาล เนอ่ื งจากพระองคท รงตรากตราํ ทาํ งานหนกั ใน การสรา งความเปนปกแผน แกชาติบานเมือง พระราชพงศาวดารฉบับตา งๆ ได บันทกึ ไวว า สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ทรงมพี ระสตฟิ น เฟอ น ทาํ ใหบ า นเมอื งเกดิ ความระสาํ่ ระสายและไดเ กดิ กบฏขึ้นที่กรุงเกา พวกกบฏไดทําการปลนจวนพระยาอินทรอภัยผูรักษากรุงเกาจนถึงหลบ หนมี ายงั กรุงธนบุรี สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราชโปรดใหพระยาสวรรคไ ปสืบสวนเอาตวั ผู กระทาํ ผดิ มาลงโทษ แตพ ระยาสรรคก ลบั ไปเขา ดว ยกบั พวกกบฏ และคมุ กาํ ลงั มาตกี รงุ ธนบรุ ี ทาํ ใหส มเดจ็ เจา พระยามหากษตั รยิ ศ กึ ตอ งรบี ยกทพั กลบั จากเขมร เพอื่ เขา แกไ ขสถานการณ ในกรุงธนบุรี และจับกมุ ผูกอการกบฏมาลงโทษรวมทงั้ ใหข า ราชการปรึกษาพจิ ารณา ความ ที่มีผูฟองรองกลาวโทษสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชในฐานะท่ีทรงเปนตนเหตุแหงความ ยงุ ยากในกรงุ ธนบรุ แี ละมคี วามเหน็ ใหส าํ เรจ็ โทษพระองคเ พอ่ื มใิ หเ กดิ ปญ หายงุ ยากอกี ตอ ไป สมเด็จพระเจาตากสนิ มหาราชจงึ ถูกสาํ เรจ็ โทษและเสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2325 กจิ กรรม กจิ กรรมที่ 13 13.1 เหตกุ ารณใ นสมยั กรงุ ธนบรุ ใี ดทอ่ี ยใู นความทรงจาํ ของคนไทยในปจ จบุ นั อธบิ ายมาพอเขาใจ 13.2 สาเหตุทส่ี มเด็จพระเจา ตากสนิ ตองเสียกรุงใหก ับพมา คืออะไร อธบิ าย มาพอเขาใจ จา พระยามหากษตั รยิ ศ กึ ตอ งยกทพั กลบั จากเขมรมาปราบปราม และปราบดาภเิ ษก เปน ปฐมราชวงศจักรีเม่ือป พ.ศ. 2525 ทรงพระนามวาพระพุทธยอดฟาจฬุ าโลก ไดทรงทาํ พิธีตั้งเสาหลักเมืองตามประเพณี เสาหลักเมืองไดสรางเปนศาลเทพารักษเรียกกันสามัญวา “ศาลเจาพอหลักเมือง” และรับส่ังใหยายเมืองหลวงมาอยูกรุงเทพฯ ซึ่งเปนสวนหน่ึงของ กรงุ ธนบรุ ี อยฟู ากตะวันออก เรียกเมืองบางกอก ซ่งึ มคี นจีนอาศัยอยูมาก เมอ่ื ยา ยมาอยฝู ง ตะวนั ออกแลว ไดทรงสรางเปนเมืองหลวงขึ้น เรยี กวา กรุงเทพมหานครบวรรัตนโกสินทร ตอ มาในรชั กาลที่ 4 จงึ ทรงเปล่ยี นเปน กรุงเทพพระมหานครอมรรตั นโกสินทร

ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย 42 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม เหตุท่ยี า ยกรงุ เพราะทรงเลง็ เหน็ วา 1. กรงุ ธนบรุ คี ับแคบ อยูร ะหวา งวดั เปน การยากทีจ่ ะขยาย 2. อยูฝ งคดของแมนํ้าทําใหน ้ําเซาะตลง่ิ พงั อยเู ร่อื ย 3. การทีม่ าตง้ั ทก่ี รงุ เทพฯ น้นั ทตี่ ั้งเหมาะสมกวา อาศยั แมน า้ํ เปนกําแพงเมือง และ ตัวเมอื งอาจขยายได สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา ทรงเปน ผสู ามารถไดท รงแกป ญ หาตา งๆ คอื เมอ่ื เสวยราชย ขึน้ ครองก็ตองรีบสรางเมอื ง สรา งพระนครอยู 3 ป จึงสาํ เร็จ พ.ศ. 2328 พอสมโภชพระนคร แลว ในปนัน้ เองพมากย็ กกองทัพใหญม าประชิด 1. การตง้ั กรุงรัตนโกสินทรเ ปนราชธานี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกฯ ทรงรับการกราบบังคมทูลเชิญจาก 2บทที่ ประชาชนข้ึนเปน พระมหากษัตรยิ จ ากประชาชน โดยทรงทาํ พิธปี ราบดาภเิ ษก ข้ึนเปน ปฐม บรมกษตั รยิ แ หง ราชวงศจ กั รี เมอ่ื วนั ท่ี 6 เมษายน พ.ศ. 2325 และทรงสถาปนาเมอื งหลวงใหม มีนามวา “กรงุ เทพมหานครบวรรัตนโกสนิ ทร มหนิ ทรายุธยามหาดลิ ก ภพนพรัตนร าชธานี บรุ ีรมยอ ดุ มราชนเิ วชมหาสถาน อมรพมิ านอวตาลสถติ สักกะทศั ตยิ วิศนกุ รรมประสทิ ธ”ิ์ ใช เวลาในการสราง 7 ป พระองคทรงมพี ระราชปณิธานวา “ตั้งใจอุปถัมภก ยอยกพระศาสนา จะปกปองขอบขณั ฑสมี า รักษาประชาชนและมนตรี” สมัยรัชกาลท่ี 1 ไทยทาํ สงครามกับพมา ถงึ 7 ครัง้ ครง้ั ที่สาํ คญั ที่สุด คอื สงคราม 9 ทพั โดยพระเจาปดงุ กษัตรยิ พมา รวมพลจํานวนถึง 144,000 คน จดั เปน 9 ทัพเขา ตีไทย โดยแบง เปนตกี รุงเทพ 5 ทัพ หวั เมืองฝา ยเหนือ 2 ทัพ และฝา ยใต 2 ทัพ ไทยมีกาํ ลังเพียง คร่ึงหนึ่งของพมา แตดวยพระปรีชาสามารถของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก มหาราชและกรมพระราชวงั บวรสถานมงคล จงึ ทาํ ใหฝายพมาพายแพก ลับไป ดานการปกครอง มกี ารปกครองตามแบบกรงุ ศรอี ยุธยาและธนบรุ ี คือ ยึดแบบ ที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวางไวแตวางระเบียบใหรัดกุมมากขึ้น โดยมีพระมหา กษตั ริยเปนพระประมุขสงู สดุ ในระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย ดานเศรษฐกจิ จงั กอบ คือ การชักสว นจากสินคา หรอื เก็บเงินเปนอตั ราตาม ขนาดของยานพาหนะทข่ี นสนิ คา อากร คอื การเก็บชกั สว นจากผลประโยชนทีร่ าษฎรทาํ ได เชน การทํานา ทาํ สวน สวย คือ สิง่ ที่ ราษฎรเสยี ใหแ กร ฐั แทนการใชแ รงงาน ฤชา คอื คา ธรรมเนยี มทเ่ี รยี กเกบ็ จาก บริการตางๆ ที่รัฐทาํ ใหร าษฎร 1. เงนิ คา ผกู ปข อ มอื จนี เปน เงินคาธรรมเนียมที่เรียกเก็บจากชาย ชาวจีน เพ่ือทดแทนการถูกเกณฑ แรงงาน ซง่ึ เรม่ิ ในสมยั รชั กาลท่ี 2 ภาพพระบรมมหาราชวงั

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) <<ระดับประถมศึกษา>> 43 2. เงินคา ราชการ เปนเงินทีไ่ พรจา ยแทนการเขา เวรราชการ เริ่มในสมัยรัชกาลท่ี 3 2บทที่ อตั ราคนละ 18 บาทตอ ป ประ ัว ิตศาสต รชาติไทย 3. การเดินสวนเดินนา เริ่มมีข้ึนในสมัยรัชกาลท่ี 2 โดยเรียกเก็บเปน ขาวเปลือก เรยี กวา หางขา ว 4. ระบบเจา ภาษีนายอากร เอกชนเปน ผูประมลู เพ่ือเปน ผจู ดั เก็บภาษี ดานสังคม สังคมในสมัยรัตนโกสินทรตอนตนยังคงมีลักษณะคลายสังคมสมัย อยธุ ยาตอนปลาย แตม ีความสบายมากกวา เพราะไมค อ ยมีสงคราม เปน สงั คมเกษตรกรรม ครอบครัวมขี นาดใหญ ยึดระบบอาวโุ ส มีการแบง ฐานะของบุคคลออกเปนพระมหากษัตรยิ  พระบรมวงศานวุ งศ ขนุ นาง ไพร (ประชาชนธรรมดา) ทาส สาํ หรับพระสงฆเ ปนช้ันพิเศษที่ ไดรับการเคารพนบั ถือจากประชาชน รชั กาลท่ี 2 คอื พระพทุ ธเลศิ หลานภาลยั ในสมัยนพ้ี ระองคม พี ระปรชี าสามารถใน ดา นศิลป รัชกาลที่ 3 พระนั่งเกลาเจาอยูหัว เปนยุคท่ีก่ีคาเจริญมิตรคากับประเทศจีน ประเทศไทยมเี ศรษฐกจิ กจิ ทมี่ น่ั คงมกี ารสรา งวดั วาอารามจาํ นวนมากมคี าํ ประพนั ธท ส่ี าํ คญั ๆ คือ รามเกยี รต์ิ มีความสามารถในการแกะสลกั ประตูไมท ่วี ัดสทุ ศั น การปฏริ ปู ราชการในสมัยรชั กาลท่ี 4 1. เปด โอกาสใหร าษฎรรอ งทกุ ข ถวายฎกี าไดอ ยา งสะดวก ดว ยการตกี ลองวนิ จิ ฉยั เภรี 2. ปรับปรุงดานการกฎหมายและการศาล ตั้งโรงพิมพ อักษรพิมพการ เพ่ือพิมพ ประกาศและแถลงขา ว 3. ขนุ นางขาราชการสวมเส้อื เวลาเขา เฝา 4. ทรงจางแหมมแอนนา มาเปนครูสอนภาษาอังกฤษใหแกพระราชโอรสและ พระราชธดิ าในพระบรมมหาราชวัง 5. ทรงทาํ นบุ ํารุงพระศาสนาทรงใหเ สรภี าพในการนับถอื ศาสนา เหตุการณเ กย่ี วกบั ตา งประเทศในสมัยรัชกาลท่ี 4 มเี พ่ือนบานของไทย เชน พมา มลายู ตกเปน เมอื งขน้ึ ขององั กฤษ ในป พ.ศ. 2398 สมเดจ็ พระนางเจา วคิ ตอเรยี แหง องั กฤษ ทรงสงทตู ชื่อ เซอร จอหน บาวรงิ มาขอทําสญั ญากบั ไทย ชอื่ สญั ญาบาวริง สัญญานมี้ ที ้งั ขอดีและก็ขอเสีย หลังจากที่ไทยทําสัญญานี้ไปแลวก็มีหลายชาติมาทําสัญญานี้กันอีก เซอรจ อหน บาวรงิ ไดบ รรดาศกั ดเิ์ ปน “พระยาสยามนกุ ลู สยามศิ รมหายศ” พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั ไดเ ปลี่ยนช่ือกรุงเทพ จากคําวา บวร เปน อมร ท่แี ปลวาเทวดา และ มกี ารตดั ถนนเจริญกรุง ซึง่ เปนถนนสายแรกของไทย