ความรู้เกี่ยวกับการจัดทำบัญชีครัวเรือน

๒๕๖๐ ความรู้เกย่ี วกบั การจดั ทาบญั ชีครัวเรอื น การจัดทาบัญชีครัวเรือน หรือ บัญชีรายรับรายจ่ายนี้ ไม่ใช่เป็นแต่เพียงการจดบันทึกรายการ ต่างๆ ท่ีเปน็ เงนิ เทา่ นัน้ แต่ยงั เป็นการสร้างความสามัคคีภายในครอบครัว รู้จักช่วยเหลือแบ่งปัน กนั ในสังคม มีการเรียนรู้ซ่ึงกันและกัน ซึ่งเกิดจากประสบการณ์ต่างๆ ที่ได้รับจากการจดบันทึก ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ ทาให้ประชาชนทุกคนรู้จักการบริหารจัดการด้านการเงินและการวาง แผนการทางานทุกอย่างเพื่อให้บรรลุเป้าหมายได้ การทาบัญชีครัวเรือนทาให้ครอบครัวมี ความสุขใช้ชีวิตโดยยึดหลักความพอเพียง มีเหตุมีผล รู้จักพึ่งพาตนเอง มีความพอประมาณ การเงินมีสภาพคล่อง รู้จักการเก็บออม ทุกคนรู้ถึงแหล่งท่ีมาของรายรับและการใช้ไปของ ค่าใช้จ่ายในแตล่ ะวนั สามารถนาขอ้ มูลการใชจ้ า่ ยมาวางแผนบรหิ ารการเงินในอนาคตได้

ความรเู ้ กย่ี วกบั การจัดทาบัญชคี รัวเรอื น จากสภาวะสงั คมปัจจุบนั ท่ีเต็มไปดว้ ยกระแสวตั ถุนิยม และความฟ่ ุมเฟื อย ฟ้ ุงเฟ้ อ จนทาใหค้ นไทยหลงเดินทางผิดไปตามกระแสนิยมจนกลายเป็ นปัญหา โดยเฉพาะปัญหาหน้ีสินท่ีไม่มีวนั จบสิ้น อยา่ งไรก็ตามคนไทยยงั มีทางออก ซ่ึงการจะดารงชีวิตให้อยู่รอดภายใตส้ ังคมในปัจจุบนั แนวทางหน่ึงท่ีประชาชนไทยควรยึดถือคือการพ่ึงตนเอง รู้จกั ความพอประมาณ และไม่ประมาท ตามแนวปรัชญาของ “เศรษฐกิจพอเพียง” ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวท่ีทรงมองเห็นถึงความสาคญั ของการสร้างภูมิคุม้ กนั ให้กบัตวั เอง รู้จกั ความพอมีพอกิน พอมีพอใช้ คานึงถึงหลกั เหตุผลและการประมาณตนเอง พร้อมกบั ทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมใ่ หป้ ระมาท โดยเฉพาะการใชจ้ ่ายเงินอนั เป็นปัจจยั สาคญั ในการดาเนินชีวติ การทาบญั ชี คือ การจดบนั ทึก ขอ้ มูลเก่ียวกบั เง่ือนไขปัจจยั ในการดารงชีวิตของตวั เอง และภายในครอบครัว ชุมชน รวมถึงประเทศ ขอ้ มูลที่ไดจ้ ากการบนั ทึกจะเป็ นตวั บ่งช้ีอดีตปัจจุบนั และอนาคตของชีวติของตวั เอง สามารถนาขอ้ มลู อดีตมาบอกปัจจุบนั และอนาคตได้ ขอ้ มูลท่ีได้ ที่บนั ทึกไว้ จะเป็ นประโยชน์ต่อการวางแผนชีวติ และกิจกรรมตา่ ง ๆ ในชีวติ ในครอบครัว บญั ชีครัวเรือน มิได้หมายถึง การทาบญั ชีหรือบนั ทึกรายรับรายจ่ายประจาวนั เท่าน้ัน แต่อาจหมายถึงการบนั ทึกขอ้ มูลดา้ นอ่ืน ๆ ในชีวิต ในครอบครัว เป็ นตน้ ของเราไดด้ ว้ ย เช่น บญั ชีทรัพยส์ ิน พนั ธุ์พืช พนั ธุ์ไม้ ในบา้ นเราในชุมชนเรา บญั ชีความรู้ความคิดของเรา บญั ชีผทู้ รงคุณ ผรู้ ู้ในชุมชนเรา บญั ชีเด็กและเยาชนของเรา บญั ชีภูมิปัญญาดา้ นต่าง ๆ ของเรา เป็ นตน้ หมายความวา่ ส่ิงหรือเรื่องราวต่าง ๆ ในชีวิตของเรา เราจดบนั ทึกไดท้ ุกเร่ือง หากประชาชนทุกคนจดบนั ทึกจะมีประโยชน์ต่อตนเอง ครอบครัว ชุมชนและประเทศ จะเป็ นแหล่งเรียนรู้ ครอบครัวเรียนรู้ ชุมชนเรียนรู้ และประเทศเรียนรู้การเรียนรู้เป็ นท่ีมาของปัญญา ปัญญาเป็ นที่มาของความเจริญท้งั กาย สังคม ใจ และจิตวิญญาณของมนุษยจ์ ะเห็นวา่ การทาบญั ชีหรือการจดบนั ทึกน้ีสาคญั ยิ่งใหญ่มาก บุคคลสาคญั ในประเทศหลายท่านเป็ นตวั อยา่ งท่ีดีของการจดบนั ทึกเช่น ท่านพุทธทาส ในหลวง และสมเด็จพระเทพ ลว้ นเป็ นนกั บนั ทึกท้งั สิ้น การบนั ทึก คือ การเขียน เมื่อมีการเขียนยอ่ มมีการคิด เม่ือมีการคิดยอ่ มก่อปัญญา แกไ้ ขปัญหาไดโ้ ดยใชเ้ หตุผลวเิ คราะห์พิจารณา ไดถ้ ูกตอ้ งนนั่ คือ ทางเจริญของมนุษย์ การทาบญั ชีครัวเรือนในดา้ นเศรษฐกิจ หรือการบนั ทึกรายรับรายจ่ายท่ีทางราชการพยายามส่งเสริมให้ประชาชนไดท้ ากนั นน่ั เป็ นเรื่องการบนั ทึกรายรับรายจ่ายประจาวนั ประจาเดือนว่า มีรายรับจากแหล่งใดบา้ ง จานวนเท่าใด มีรายจ่ายอะไรบา้ ง จานวนเท่าใด ในแต่ละวนั สัปดาห์ เดือน และ ปี เพื่อจะได้เห็นภาพรวมวา่ ตนเองและครอบครัวทีรายรับเท่าใด รายจ่ายเท่าใด คงเหลือเท่าใด หรือ เงินไม่พอใช้เท่าใด คือรายจา่ ยมากกวา่ รายรับ และสารวจวา่ รายการใดจา่ ยนอ้ ยจ่ายมาก จาเป็นนอ้ ยจาเป็นมาก จาเป็นนอ้ ย อาจลดลงจ่ายเฉพาะท่ีจาเป็ นมาก เช่น ซ้ือกบั ขา้ ว ซ้ือยา ซ้ือเส้ือผา้ ซ่อมแซมบา้ น การศึกษา เป็ นตน้ ส่วนรายจ่ายที่ไม่จาเป็ นให้ลด ละ เลิก เช่น ซ้ือบุหร่ี ซ้ือเหลา้ เล่นการพนนั เป็ นตน้ เม่ือนารายรับ รายจ่าย มาบวกลบกนั แลว้

ขาดดุลเกินดุลไปเท่าใด เม่ือเห็นตวั เลข จะทาใหเ้ ราคิดไดว้ า่ ส่ิงไม่จาเป็ นน้นั มีมากหรือนอ้ ยสามารถลดได้หรือไม่ เลิกไดไ้ หม ถา้ ไม่ลดไม่เลิกจะเกิดอะไร กบั ตวั เอง ครอบครัว ชุมชน และประเทศ หากเราวางแผนการรับการจ่ายเงินของตนเองได้ เท่ากบั วา่ รู้จกั ความเป็ นคนไดพ้ ฒั นาตนเอง ใหเ้ ป็ นคนมีเหตุมีผล เป็ นคนรู้จกั พอประมาณ เป็ นคนรักตนเอง รักครอบครัว รักชุมชน และรักประเทศชาติมากข้ึนจึงเห็นไดว้ า่ การทาบญั ชีครัวเรือน ในเรื่องรายรับรายจา่ ย ก็คือวถิ ีแห่งการเรียนรู้เพ่อื พฒั นาชีวติ ตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนน่ั เอง เพราะปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง คือ ปรัชญาชีวติ ที่ถูกตอ้ งเหมาะสม พอดี สอดคลอ้ งถูกตอ้ งตามกฎธรรมชาติที่มีท้งั ความเป็นเอกภาพและดุลยภาพอยเู่ สมอ การทาบญั ชีครัวเรือนเป็นการจดบนั ทึกรายรับรายจา่ ยประจาวนั ของครัวเรือน และสามารถนาขอ้ มูลมาวางแผนการใชจ้ า่ ยเงินในอนาคตไดอ้ ยา่ งเหมาะสม ทาให้เกิดการออม การใชจ้ ่ายเงินอยา่ งประหยดั คุม้ ค่าไมฟ่ ่ ุมเฟื อย ดงั น้นั การทาบญั ชีชีครัวเรือนมีความสาคญั ดงั น้ี 1. ทาใหต้ นเองและครอบครัวทราบรายรับ รายจ่าย หน้ีสิน และเงินคงเหลือในแต่ละวนัรายรับ หรือ รายได้ คือ เงิน หรือสินทรัพย์ที่วดั มูลค่าได้ ท่ีไดร้ ับจากการประกอบอาชีพ หรือผลตอบแทนที่ไดร้ ับจากการให้ผูอ้ ่ืนใชส้ ินทรัพย์ หรือ ผลตอบแทนจากการลงทุนในรูปแบบต่างๆ เช่น รายไดจ้ ากค่าจา้ งแรงงาน เงินเดือน ดอกเบ้ียรับจากเงินฝากธนาคาร หรือ จากเงินใหก้ ยู้ มื รายไดจ้ ากการขายสินคา้ หรือบริการเป็ นตน้รายจ่าย หรือ ค่าใชจ้ ่าย คือ คือ เงิน หรือสินทรัพยท์ ี่วดั มูลค่าได้ ที่จ่ายออกไปเพ่ือใหไ้ ดส้ ่ิงตอบแทนกลบั มาส่ิงตอบแทนอาจเป็นสินคา้ หรือบริการ เช่น ค่าอาหาร ค่าน้าคา่ ไฟฟ้ า (ค่าสาธารณูปโภค) ค่าน้ามนั ค่าหนงั สือตารา เป็ นตน้ หรือรายจ่าย อาจไม่ไดร้ ับสิ่งตอบแทนคือสินคา้ หรือบริการก็ได้ เช่น เงินบริจาคเพื่อการกุศลเงินทาบุญทอดกฐิน ทอดผา้ ป่ า เป็นตน้หน้ีสิน คือ ภาระผกู พนั ที่ตอ้ งชดใชค้ ืนในอนาคต การชดใช้อาจจ่ายเป็ นเงินหรือของมีค่าที่ครอบครัวหรือตนเองมีอยู่ หน้ีสินเป็ น เงินหรือสิ่งของที่มีค่าท่ีครอบครัวหรือตนเองได้รับมาจากบุคคลหรือแหล่งเงินภายนอก เช่น การกยู้ มื เงินจากเพ่ือนบา้ น การกูย้ ืมเงินจากกองทุนต่างๆ การซ้ือสินคา้ หรือบริการเป็ นเงินเชื่อการซ้ือสินทรัพยเ์ ป็นเงินผอ่ นชาระ หรือการเช่าซ้ือ เป็นตน้เงินคงเหลือ คือ เงิน หรือ ทรัพยส์ ินท่ีวดั มูลค่าได้ หลงั จากนารายรับลบด้วยรายจ่ายแลว้ ปรากฏรายรับมากกวา่ รายจา่ ยจะทาใหม้ ีเงินคงเหลือ หรือในหลกั ทางบญั ชีเรียกวา่ กาไร แต่หากหลงั จากนารายรับลบดว้ ยรายจา่ ยแลว้ ปรากฏวา่ รายจา่ ยมากกวา่ รายรับจะทาใหเ้ งินคงเหลือติดลบหรือทางบญั ชีเรียกวา่ ขาดทุน นน่ั เอง

2. นาขอ้ มูลการใช้จ่ายเงินภายในครอบครัวมาจดั เรียงลาดบั ความสาคญั ของรายจ่าย และวางแผนการใช้จ่ายเงิน โดยพิจารณาแต่ละรายการในแต่ละวนั มีรายจ่ายใดท่ีมีความสาคญั มาก และรายจ่ายใดไม่จาเป็ นใหต้ ดั ออก เพื่อใหก้ ารใชจ้ ่ายเงินภายในครอบครัวมีพอใชแ้ ละเหลือเก็บเพื่อการออมทรัพยส์ าหรับใช้จ่ายสิ่งท่ีจาเป็ นในอนาคต บญั ชีครัวเรือนถือเป็ นส่วนสาคญั ในการปฏิบตั ิตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง โดยยึดหลกั 3 ขอ้ คือ การพอประมาณ ถา้ รู้รายรับรายจ่าย ก็จะใชแ้ บบพอประมาณ แต่ มีเหตุผล รู้วา่ รายจ่ายใดจาเป็ นไม่จาเป็ น และเมื่อเหลือจากใช้จ่ายก็เก็บออม นนั่ คือภูมิคุ้มกัน ท่ีเอาไวค้ ุม้ กนั ตวั เราและครอบครัวบญั ชีครัวเรือนสามารถจดั ไดห้ มด จึงนบั วา่ มีประโยชน์มากขอ้ ควรระวงั ในการจดั ทาบญั ชีครัวเรือน คือ ลืมบนั ทึกบญั ชี ทาใหข้ าดความต่อเนื่องในการบนั ทึก และส่งผลใหไ้ ม่อยากบนั ทึก ผจู้ ดั ทาเขา้ ใจผิดในรายการบญั ชี ไม่เขา้ ใจรายการท่ีเป็ นรายรับ จึงไม่ไดบ้ นั ทึกบญั ชี เช่นลูกส่งเงินมาใหพ้ อ่ แมส่ าหรับใชจ้ ่ายทุกวนั สิ้นเดือน แตพ่ อ่ แมไ่ ม่ไดบ้ นั ทึกบญั ชีรายรับเนื่องจากเขา้ ใจวา่ เงินท่ีไดร้ ับมาน้นั มิไดเ้ กิดจากการประกอบอาชีพของตนเองหรือ เขา้ ใจผิดรายการหน้ีสินแต่บนั ทึกวา่ เป็ นรายรับทาให้มิได้เก็บเงินไวส้ าหรับจ่ายชาระหน้ีในอนาคต เช่น ยืมเงินจากเพื่อนบา้ นมาใชจ้ ่ายภายในครอบครัวถึงแมจ้ ะได้รับเงินมาแต่รายการดงั กล่าวไม่ถือวา่ เป็ นรายรับเน่ืองจากตนเองมีภาระผูกพนั ท่ีตอ้ งชดใช้ในอนาคต ซ่ึงอาจตอ้ งชดใชเ้ งินตน้ พร้อมดว้ ยดอกเบ้ียดว้ ย จากสาเหตุดงั กล่าวอาจทาใหค้ รอบครัววางแผนการใชจ้ ่ายเงินผดิ พลาดส่วนขอ้ ผิดพลาดอีกประการหน่ึงคือ การเขียนช่ือรายการผิด การบนั ทึกตวั เลขผิด การบวกหรือการลบจานวนเงินผิดอาจเกิดจากการลืมจดบนั ทึกรายการบญั ชี หรือบนั ทึกรายการซ้าๆ กนั หลายรายการ ปัญหาดังกล่าวแก้ไขโดยการคานวณจานวนเงินกระทบยอดเงินคงเหลือในบญั ชีกับยอดเงินฝากธนาคารที่ครอบครัวมีอยจู่ ริง หรือยอดเงินท่ีเกบ็ ไวส้ าหรับใชจ้ ่ายจริง หากพบวา่ ยอดเงินคงเหลือในบญั ชีเท่ากบั ยอดเงินคงเหลือในบญั ชีเงินฝากธนาคาร แสดงวา่ การจดั ทาบญั ชีถูกตอ้ ง แต่หากกระทบยอดแลว้ ยอดเงินท้งั สองไม่เท่ากนั อาจเกิดจากการบนั ทึกบญั ชีผิดพลาด หรือเงินสดของครอบครัวสูญหาย นะคะ มาถึงตอนน้ีแลว้ ท่านผูฟ้ ังหลายท่านอาจนึกในใจแลว้ ว่าการจดบนั ทึกเป็ นส่ิงท่ีสาคญั และจาเป็ นมากสาหรับการดารงชีวิตในปัจจุบนั ย่ิงเศรษฐกิจไม่ดี การเงินขาดสภาพคล่องดว้ ยแลว้ ละก็คิดวา่ หลายท่านคงอยากจะหนั มาจดบนั ทึกรายรับและรายจา่ ยกนั บา้ งการวางแผนการใชจ้ ่ายเงินใหเ้ หมาะสมระหวา่ งรายรับและรายจ่าย ครอบครัวตอ้ งมีรายรับมากกวา่ รายจ่ายหากพบวา่ รายรับนอ้ ยกวา่ รายจ่าย ตอ้ งหาแนวทางนาเงินมาใชจ้ ่ายให้เพียงพอ โดยอาจตอ้ งกยู้ มื เงินมาใชจ้ ่ายแตก่ ารกยู้ มื เงินไมใ่ ช่แนวทางแกไ้ ขปัญหาดงั กล่าวได้ เพียงแต่ช่วยใหก้ ารใชจ้ ่ายมีสภาพคล่องชว่ั ขณะเท่าน้นัและในระยะยาวยงั ส่งผลให้ครอบครัวมีภาระหน้ีสินจานวนมาท้งั เงินตน้ และดอกเบ้ียซ่ึงจะเพิ่มจานวนมากข้ึนตามระยะเวลาท่ียาวนานในการกยู้ มื เงิน เป็ นปัญหาท่ีแกไ้ ขไดย้ าก สาหรับการแกไ้ ขปัญหาการขาดสภาพคล่องในการใชจ้ ่ายเงินหรือปัญหารายรับไม่เพยี งพอกบั รายจ่ายน้นั มีแนวทางดงั น้ี

1. การตดั รายจ่ายท่ีไม่จาเป็ นออก เพื่อลดภาระการจ่ายเงินออกจากครอบครัว เช่น รายจ่ายเกี่ยวกบัการพนนั ส่ิงเสพติดของมึนเมา รายจ่ายฟ่ ุมเฟื อย เป็นตน้ เป็นการสร้างนิสัยมิใหใ้ ชจ้ า่ ยฟ่ ุมเฟื อย 2. การลดรายจ่ายท่ีจาเป็ นลง เพ่ือสร้างนิสัยการประหยดั อดออม การใชท้ รัพยากรที่มีอยจู่ ากดั อยา่ งคุม้ ค่า เช่น การปลูกผกั ผลไมไ้ วร้ ับประทานเอง เพื่อช่วยลดค่าอาหาร และค่าเดินทางไปตลาด อีกท้งั ทาให้สุขภาพดีอีกดว้ ย ลดการใชน้ ้ามนั เช้ือเพลิงแลว้ หนั มาออกกาลงั กายโดยการปั่นจกั รยาน หรือ การเดิน การวิง่แทนการขบั รถจกั รยานยนต์ หรือรถยนต์ เป็นตน้ 3. การเพ่มิ รายรับ หารายไดเ้ สริมนอกเวลาทางานปกติ เช่น การใชเ้ วลาวา่ งรับจา้ งตดั เยบ็ เส้ือผา้ การขายอาหารหลงั เลิกงาน การปลูกผกั หรือเล้ียงสตั วไ์ วข้ าย เป็นตน้ 4. การทาความเขา้ ใจกนั ภายในครอบครัวเพื่อให้ทุกคนร่วมมือกนั ประหยดั รู้จกั อดออม การใช้ทรัพยากรต่างๆ ลด ละ เลิก รายจ่ายหรือสิ่งท่ีไม่จาเป็ น และช่วยกนั สร้างรายรับให้เพียงพอ เหมาะสมกบัเศรษฐกิจปัจจุบนับทสรุป การจดั ทาบญั ชีครัวเรือน หรือ บญั ชีรายรับรายจา่ ยน้ี ไม่ใช่เป็ นแต่เพียงการจดบนั ทึกรายการต่างๆ ท่ีเป็ นเงินเท่าน้นั แต่ยงั เป็ นการสร้างความสามคั คีภายในครอบครัว รู้จกั ช่วยเหลือแบ่งปันกนั ในสังคม มีการเรียนรู้ซ่ึงกนั และกนั ซ่ึงเกิดจากประสบการณ์ต่างๆ ท่ีไดร้ ับจากการจดบนั ทึกขอ้ มูลที่เป็ นประโยชน์ ทาให้ประชาชนทุกคนรู้จักการบริหารจดั การด้านการเงินและการวางแผนการทางานทุกอย่างเพ่ือให้บรรลุเป้ าหมายได้ การทาบญั ชีครัวเรือนทาให้ครอบครัวมีความสุขใช้ชีวิตโดยยึดหลกั ความพอเพียง มีเหตุมีผลรู้จกั พ่ึงพาตนเอง มีความพอประมาณ การเงินมีสภาพคล่อง รู้จกั การเก็บออม ทุกคนรู้ถึงแหล่งท่ีมาของรายรับและการใช้ไปของค่าใช้จ่ายในแต่ละวนั สามารถนาขอ้ มูลการใช้จ่ายมาวางแผนบริหารการเงินในอนาคตได้