กลุ่มชาติพันธุ์ไทยทรงดำ

คำนำ ประเทศไทยมีความหลากหลายทางวัฒนธรรมคอนขางมาก และยังมีกลุมชาติพันธุที่หลากหลายกระจายอยูในภูมิภาคตาง ๆ มีภาษา วัฒนธรรมและประเพณีที่แตกตางกันไป กลุมชาติพันธุ ที่หลากหลายเหลา นีส้ ว นใหญผสมกลมกลืนมีฐานะเปนพลเมืองของ ประเทศไทย แตเปนกลุมเสี่ยงที่มีโอกาสจะไดรับผลกระทบจาก การเปลี่ยนแปลง และประสบปญหาในดานความมั่นคง การเมือง เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม ทามกลางสถานการณโลกและ ประเทศที่มีการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว ซึ่งเปนปญหาในการ ดำเนินชีวิตของกลุมชาติพันธุ โดยเฉพาะภาวะวิกฤตทางภาษาและ วัฒนธรรม แมจ ะมคี วามพยายามอนรุ กั ษไวก็ตาม สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดประจวบคีรีขันธ จึงไดรวบรวม ขอมูลวิถีชีวิต อัตลักษณ ภูมิปญญาทางวัฒนธรรม และวัฒนธรรม ประเพณีที่แตกตางกัน ของกลุมชาติพันธุไทยทรงดำเพื่อเปนใชเปน แนวทางในการศึกษา คนควา แกนักเรียน นักศึกษา หนวยงานตาง ๆ รวมถึงประชาชนที่สนใจ และจะใชเปนแนวทางในการดำเนินงานที่ เก่ียวของกับกลุม ชาตพิ นั ธุอยา งเหมาะสม

สารบัญ ๒ ประวัติความเปน มาไทยทรงดำ หนา ประวตั ิความเปน มาไทยทรงดำรมไทร 1 วัฒนธรรมและประเพณี ๔ ประวัติความเปน มาไทยทรงดำบานตาลเจด็ ยอด ๑๕ วัฒนธรรมและประเพณี ๒๒ ที่มาของขอมลู ๒๔ ๒๙

๑ ประวัตคิ วามเปน มา ไทดำมีถิ่นฐานเดิมอยูในแควนสิบสองจุไท ประกอบดวย เมืองแถง เมืองควาย เมืองตงุ เมืองมวย เมืองลา เมืองโมะ เมืองหวัด และเมืองซาง รวมเปน ๘ เมือง และผูไทขาวอีก ๔ เมืองเมืองไล เมืองเจียน เมืองมุน หรือเมืองบาง เดิมเรียกสิบสองผูไทย ปจจุบัน เรียก สิบสองจุไท “ไทยทรงดำ ลาวโซง หรือ ไทยโซง” หมายถึง กลุมชาติพันธุ กลุมหนึ่งที่พูดภาษาไทย คนไทย เรียกชนกลุมนี้วา ลาว หรอื ลาวโซง เพราะอพยพจากเมืองเดียนเบียนฟู อยูท างตอนเหนือ ของประเทศ เวียดนาม ผานมายงั ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว ผูไทนิยมแตงกายดวยสีดำ จึงเรียก ไทยทรงดำ ตาม ลักษณะเครื่องแตงกาย ถิ่นฐานเดิมอยูบริเวณ แควนสิบสองจุไทย อยูทางตอนเหนือประเทศเวียดนาม สวนคำวา “โซง” ที่เรียกกัน สันนิษฐานเปนคำที่มา จากคำวา “ซวง หรือ ทรง” แปลวา กางเกง ไทดำถูกกวาดตอ นและอพยพมาในประเทศไทย สมัยกรงุ ธนบรุ แี ละ กรงุ รตั นโกสนิ ทรต อนตน การอพยพเขา สูประเทศไทย โดยคนไทดำมีความเชื่อเรื่อง “แถน” และผีบรรพบุรุษ ประวัติศาสตร การเขามาของไทดำ ถูกกวาดตอนและอพยพเขาสู ราชอาณาจกั รไทย 3 ครงั้ ดงั นี้ ครั้งที่ 1 สมัยพระเจากรุงธนบุรี พุทธศักราช 2322 เกิดขึ้นจากเจาเมืองเวียงจันทนไดหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ สมเด็จพระยามหากษัตริยศึก ยกกองทัพไปเวียงจันทน ไดรวบรวม ครอบครัวของชาวเวียงจันทน มาอยูในไทยพระเจากรุงธนบุรี

๒ โปรดเกลาใหสรางบานเรอื นอยูท่ีจังหวดั สระบุรี จังหวัดราชบุรี และ จังหวัดจันทบุรี ครงั้ ที่ 2 พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟาจุฬาโลก รชั กาลท่ี 1 พระองคทรงรวบรวมครอบครัว ลาวโซง ลาวพวน ลาวเวียงมา ประเทศไทยอีกครั้งหนึ่ง โดยมีสาเหตุเมืองแถง เมืองพวน แข็งขอ ตอเมืองเวียงจันทน เจาเมืองเวียงจันทนยกกองทัพไปตีได ลาวโซง ลาวพวน ลาวเวียง ลงมาถวายพระมหากษัตริยไทย ท่ี กรุงเทพมหานคร ทรงโปรดเกลาใหลาวเวียงไปอยูที่จังหวัดสระบุรี สวนลาวพวนไปอยูที่จังหวัดสุพรรณบุรี และลาวโซงมาอยูที่หมูบาน หนองเลา หรือ หนองลาว (หนองปรง) ตำบลหนองปรง อำเภอ เขายอย จังหวัดเพชรบุรี คร้ังที่ 3 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจา อยหู ัว พทุ ธศกั ราช 2369 – 2371 เจาอนุวงศแหงเวียงจันทน ทำการกอกบฏ ตอประเทศสยาม สมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว โปรดใหยกกองทัพ ไปปราบเมืองแถง ไดรวบรวม ครอบครัวลาวโซงมาไวที่จังหวัด เพชรบรุ ี ตั้งบา นเรอื นอยทู ่ี ตำบลทา แรง อำเภอบานแหลม เนือ่ งจาก ลาวโซง อาศยั อยูท่ีดอนนำ้ ทว มไมถ ึง แตบ ริเวณนน้ั เปน ทีล่ มุ น้ำทวมถึง ลาวโซง ไมเคยชินกับความเปนอยแู บบน้ี จึงอพยพมาในอำเภอเขายอย เพราะลักษณะภูมิประเทศคลายเมืองแถง มีทั้งปา ภูเขา ลำหวย จึงไดตั้งบานเรือนหนาแนนที่สุด ที่ตำบลหนองปรง ตำบลหวยทา ชาง ตำบลทับคาง ลาวโซงรุนเกายังไมลืมถิ่นฐานบานเดิม มีความ ปรารถนา จะกลับไปบานเกิดของตน เมอ่ื เดนิ ทางไปนานๆ มีคนเจ็บ คนตายไปเรื่อย ๆ หลายคน พวกลูกหลานไมสามารถเดินทางตอไปได เพราะไมทราบถิ่นฐานบานเกิดจึงตั้งหลักอาศัยอยูบริเวณนั้น ไดแก จงั หวัดพจิ ติ ร พิษณโุ ลก สโุ ขทัย และจงั หวดั กำแพงเพชร

๓

๔ ประวัติความเปนมาของไทยทรงดำ ชุมชนรมไทร สายโท ก.ม.4 (ซอยลาว) ภูมิลำเนาเดิม อยูที่บานทุงเฟอ (นาราง) บานวังตะโก บาน หนองปรง บา นหว ยทา ชา ง จงั หวัดเพชรบุรี มีความเปน อยดู ี อพยพมาเมื่อป พ.ศ. 2502 สาเหตุที่ตองยายถิ่นฐานมา เนื่องจากกรมชลประทานไดสราง “เขื่อนเพชร” ทำใหน้ำไมไหลลง ไปในลุมน้ำเพชรตอนลาง ในเขตอำเภอเมือง อำเภอบานแหลม โดยเฉพาะชาวบานทุงเฟอ น้ำเค็มหนุนสูงขึ้น ทำนาไมไดผล ขนาด น้ำอปุ โภคบรโิ ภค เกดิ ความเดือดรอนอยา งหนกั ในป พ.ศ. 2500 กรมประชาสงเคราะห ไดมีการจัดตั้ง นิคมสรางตนเอง ขึ้นที่ตำบลอาวนอย อำเภอเมือง จังหวัด ประจวบคีรีขันธ เพื่อจัดสรรใหราษฎรที่ไมมีที่ทำกิน มาสมัครเปน สมาชิกนคิ มฯ เพอ่ื จะไดมที ีท่ ำกนิ ตลอดไป ป พ.ศ. 2502 ปูเพชร ชุมแอน ไดชักชวนลูกๆ ญาติ และ พวกพอง มาสมัครเปนสมาชิกนิคมฯ ไดรับจัดสรรครอบครัวละ 25 ไร มีปูเพชรชุมแอน นายผัน ชุมแอน นายดวน ชุมแอน นางทองดี ชุมแอน นายหนอย สรอยดี นายเทียน เทพเทศ นายทวน เทพเทศ นางหมา แฝงเสียง นายเปลี่ยน เชื้อเพชร นายรำเพย ทวีขึ้น นาย ฉะออน เปลี่ยนสมัย นายเพชร แสงดี นายม่ัน แฮวอู นายบุญสง บา นสะอาด นายประเสรฐิ บา นสะอาด นายสำฤทธ์ิ อยพู ิทักษ ไดรบั การจัดสรรอยูรวมกันที่ สายโท ก.ม.4 ซอยลาว นายแลบ เหมือน พงษ อยู ก.ม.9 นายวงษ ยอมขันธ นายพล พุมแสวง อยูซอยวิจิตร เดชา ซอย ก.ม. 5 รวมแลว 21 ครอบครัว และประมาณป พ.ศ. 2504 – 2506 ไดมีการอพยพตามมาอีกหลายครอบครัว เชน นายยาม จา ราช นายยนต มอมเหมาะ นายขาว อินทรเชื้อ นายทอง

๕ หลอ แฮวอู นายฮอ ออยแดง นายสมควร อุนรั้ว นายใบ เหน็บชัด นายสบง เหน็บชัด นายโพ แอนชุม นายแปะ เติมญวณ รวม ครอบครัวชาวไทยทรงดำ 40 ครอบครัว ปจจุบันรับมอบที่ดิน ครอบครัวละแปลงๆ ละ 25 ไร ก็ชวยกันตัดโคนแผวถาง โดยการ “เอาแรงกัน” (ภาษาทองถิ่น) ชวยกันทำลายปา คือเราตองบุกเบิก ปาใหเปนที่ทำกิน คือสมาชิกทานใด ไมสามารถดำเนินการตาม ระเบยี บทีน่ คิ มฯ วางไว จะถูกตดั สิทธิ์ในการเปนสมาชกิ และนำไปให สมาชกิ รายอ่นื ตอไป สภาพทัว่ ไปและขอมูลพื้นฐาน ที่ตั้ง เทศบาลตำบลกม. ๕ หมูที่ ๖ บานเกตุเอน ตำบล อา วนอย อำเภอเมืองประจวบครี ขี ันธ จงั หวัดประจวบคีรขี ันธ จำนวนประชากร ไทยทรงดำชุมชนรมไทรมีจำนวน 49 ครัวเรือน เปนชาย 73 คน หญิง 98 คน รวม 171 คน อาชีพ ทำเกษตรกรรม ผลิตผลทางการเกษตรกรรมที่ สำคัญ คือ สับปะรด วานหางจระเข พืชผักผลไมลมลุกตาง ๆ ไดแก ผกั กาดหอม ผักคะนา ผกั ชี ตนหอม ฯลฯ ผลไมป ระเภทยืนตนไดแก มะมว ง ขนนุ กระทอ น ฯลฯ วัฒนธรรมของชาวไทยทรงดำนั้น ดนตรีการขับรอง และ การละเลนปะปนผสมผสานอยูมาก การเลนลูกชวง (เลนคอน) หรือ รำแคน นิยมเลนในเทศกาลสงกรานต ซึ่งงานอนุรักษสืบสาน วัฒนธรรมและประเพณีไทยทรงดำชุมชนรมไทร ไดจัดในชวงวันท่ี 14 เมษายน ของทุกปติดตอกันมา เพื่อการพบปะสังสรรคสราง ความผูกพันสามัคคีในหมูพี่นองเครือญาติไทยทรงดำในเขตพื้นท่ี

๖ จังหวัดประจวบคีรีขันธ จังหวัดเพชรบุรี จังหวัดชุมพร และจังหวัด ราชบุรี เพื่ออนุรักษประเพณีที่ดีงามของชาวไทยทรงดำไว เชนการ เลน ลูกชว ง การรำแคน ลักษณะทอ่ี ยอู าศยั เรือนไทยทรงดำ (นอกบา น) เรอื นไทยทรงดำ (ในบา น)

๗ เฮือน (เรือน) ไทยทรงดำแบบดั้งเดิมมีลักษณะที่โดดเดน เปนเอกลักษณะเฉพาะกลุม คือ มีหลังคาทรงโคงรูปกระดองเตา มงุ หญาคา ยาวคลุมลงมาเกือบถึงพื้นดินแทนฝาเรือนเพ่ือปองกันลมฝน และอากาศที่หนาวเย็น (ในอดีตชุมชนไทยทรงดำตั้งอยูในแถบ อากาศหนาว) ตัวเรือนยกใตถุนสูงเพื่อประโยชนในการเก็บสิ่งของ เครื่องใชเปน ที่ประกอบการงานเชน ทอผา ตำขาว เปนคอกเลี้ยง สัตว มักมีแครไวนั่งนอนและเปนที่รับแขกในเวลากลางวัน เสาเรือน ทำดวยไมทั้งตนมีงามไวสำหรับวางคาน ยอดจั่วประดับดวยไม แกะสลักเปนกิ่งคลายเขาควายไขวกัน เรียกวา “ขอกุด” พื้นเรือน ทำดวยไมไผท ุบเปนช้นิ ๆ แผอ อกตดิ กัน ภายในตวั บานเปนพนื้ ท่ีโลง แบง สว นสำหรบั ท่ีนอน ครวั และเปนท่บี ูชาผีเรือน เรียกวา “กะลอหอง” มีชานแดดยื่นออกจากตัวบานมีบันไดขึ้นเรือนสองทางมียุงขาวที่ สรา งเปน เรือนยกเสาสูงไวขางที่พักอาศัย คนไทยทรงดำจะปลูกบาน อยูใกล ๆ กัน ตอมารูปแบบเรือนไทยทรงดำไดเปลี่ยนแปลงไปตาม ความจำเปน และความเหมาะสมตามยคุ สมัย หญา คาที่นำมาทำวัสดุ มุงหลังคาหายาก ไมคงทนทั้งที่ยังเปนวัสดุที่งายตอการติดไฟ เนื่องจากบานไทยทรงดำปลูกใกลกันเปนกลุมหากเกิดไฟไหม จะลุกลามไปบานอื่นๆไดรวดเร็ว ลักษณะบานและวัสดุ ที่ใชจึง เปลี่ยนเปนไมเนื้อแข็งหลังคาเปนสังกะสี มีการแบงกั้นหอง ตาม ลักษณะการใชสอย ปจจุบันเรือนไทยทรงดำมีลักษณะผสมผสาน ระหวางเรอื นแบบด้ังเดิมกับเรือนสมัยใหม บางก็ใชวัสดุผสมของปนู กบั ไม บางบา นเปน รปู ทรงสมัยใหมไมมีเอกลักษณของไทยทรงดำอยู เลย แตไมวาลักษณะที่อยูอาศัยของคนไทยทรงดำจะเปลี่ยนแปลง อยา งไร ทุกหอ งจะมีหอ งสำหรับบชู าผีเรือน นบั เปน ความเสยี ดายวา ลกั ษณะที่อยูอ าศัยซึง่ เปน เอกลักษณของกลมุ ไทยทรงดำ

๘ การแตงกาย ในสมัยกอนไทยโซงจะมีลักษณะการแตงกายเปนแบบฉบบั ของตนเอง แตปจจุบันพบวาการแตงกายแบบไทยโซงในหมูคน สูงอายุเทานั้น แตในโอกาสพิเศษ เชน เวลาประกอบพิธีกรรมทาง ศาสนาคนที่อายนุ อ ยลงมาอาจแตง กายแบบไทยโซง เครอื่ งนงุ หมทเ่ี ปน แบบฉบบั ของผชู ายไทยโซง คอื กางเกงขาส้ัน ปลายแคบเรียวยาว ปดเขา นุงขมวดปมทเ่ี อว เรียกวา “สวงขาเตน” หรือ “สวงกอม” แปลวา กางเกงขาสั้น ตัวเสื้อ เรียกวา “เสื้อซอน” เปน เสื้อแขนยาวทรงกระบอกปลายแขนปลอยกวางขนาดขอมือของ ผูใส ผาหนาตลอด ติดกระดุมเงินยอดแหลมมีลวดลายเรียงกันถี่ ประมาณ 10 ถึง 19 เม็ด ตัวสั้นแคเอว ตัวเสื้อเย็บเขารูปทรง กระสอบ หนาอกผายเล็กนอย คอตั้ง ตัวเสื้อดานขางตอนปลายผา ทง้ั สองขาง แลวใชเ ศษผา สองถึงสามชน้ิ ตดั ขนาดรอยเยบ็ กบั รอยผา สวนฝายหญิงในชีวิตประจำวันสมัยกอนนุงผาซิ่นพื้นดำ ประกอบดวย ผา 3 ชิ้น ชิ้นที่ 1 เปนตนซิ่นสวนตรงเอว มีสีดำไมมี ลาย กวา งประมาณ 12 นิว้ ฟตุ เศษ ผา ชิ้นนี้จะเย็บ ตดิ กบั ผาช้ินท่ี 2 ทเี่ ปน ตวั ผืน ซ่งึ สีดำสลบั ลายทางสีขาวเหมือนลายเปลือกแตงโมท่ีมี ริ้วเปนลายสีขาวหรือสีเขียวออน สวนที่ 3 กวางประมาณ 1 นิ้วฟุต เศษ มีลวดลายริ้วสีขาว 2-3 ริ้ว เย็บติดกับผาชิ้นที่ 2 เปนตีนซิ่น ถาสามีตายตองเลาะเอาตีนซิ่นนี้ออก เพื่อเปนการไวทุกขใหสามี วิธีการนุงซิ่น คือ เอามุมผาทางซายและทางขวาพับทบกันตรงกลาง แลวพับลงคาดดวยเข็มขัดใหสูงกวาสวนหลัง เพื่อสะดวกในการกาว เดินเวลาทำงาน ถาซิ่นลายแตงโมในชีวิตประจำวันจะใสกับ “เส้ือ นอย หรือ เสื้อแขนจิ๊ด” ซึ่งเปนเสื้อแขนกุดตัวเสื้อสั้นผากระดุม ดา นหนา

๙ การแตงกายผูช าย การแตง กายผหู ญงิ การแตง กายเด็กผูชาย การแตงกายเด็กผูห ญงิ นอกจากเสื้อนอยแลว ในสมัยกอนนิยมคาด “ผาเปยว” ซึ่งเปน ผา คาดอก ปก ลวดลายไวท่ชี ายทัง้ 2 ขาง หญงิ ที่แตงงานแลว จะใชพาเปย วสีดำ หรือสีครามแก สวนหญิงสาวจะใชภาพเปย วยอม สีสนั ตา ง ๆ นอกจากน้ีมีผาผืนเล็ก ๆ ยาว ๆ ใชคลอ งคอพาดไหลทับ

๑๐ ภาพเปยวอีกทีนึง ในเวลาลงขวงหรือในโอกาสที่มีการละเลนตาง ๆ หญิงไทยโซงนิยมใชผาเปยวคาดอก ในปจจุบันจะเห็นแมเฒาไทย โซง พาดผาเปยวสีครามไวบนไหล สำหรับใชสารพัดประโยชน นอกจากเส้ือผาดังกลาวแลว ในโอกาสท่ีออกนอกบา นเชนเดินทางไป อีกหมูบานหนึ่งหญิงไทยสงจะนิยมใส “เสื้อกอม” ซึ่งเปนแขนยาว ทรงกระบอก ตัวเสื้อเย็บเขาตัว คอตั้งผาอกตลอด ติดกระดุมเงินถี่ ราว 10 เม็ด หรือมากกวา นน้ั ในโอกาสพิเศษ เชน ประกอบพิธีเสน พิธีแตงงาน หรือ การละเลน เชน เลนคอน ไทยโซงจะแตงชุดใหญ เรียกวา “เสื้อฮี” ตดั เย็บดวยผา ฝา ยยอมคราม มี 2 ดา น ใชไ ดทั้งดานในและดานนอก เส้ือฮี ของชายยาวคลมุ สะโพก คอกลมตดิ คอ กนุ รอบคอดวยผาไหม แดง แลวเดนิ เสนทับดวยไหมสอี ื่นตามแตจ ะเหน็ สวยงาม ตรงคอเส้ือ ดา นขางติดกระดุมแบบคลอ ง 1 เมด็ ผา ตลอด โดยเร่มิ ผา ตรงกระดุม ดานซายแลวผามาตลอด ดานหนาจะปายทบมาดานขางและติด กระดุมอีก 1 เม็ด ที่เอวดานขางซึ่งเปนดา นเดียวกับที่ติดกระดุมคอ แขนเสื้อเปนแขนกระบอกยาวปลายแคบ จากรักแรถึงปลายเสื้อจะ ปก ตกแตง ดว ยเศษผา ไหมสี และดา ยไหมสตี า งๆ พรอ มทงั้ ติดกระจก ชิ้นเล็กๆ ตามลวดลาย ดานขางผาตั้งแตปลายเสื้อจนเกือบถึงเอว แลวปกตกแตงอยางสวยงาม เสื้อฮี ดานนี้จะใชในงานมงคลตางๆ สวนอีกดานหนึ่งเมื่อกลับออกมาจะเปนดานที่มีสีสันหลากหลาย โดยตกแตงผาสีตางๆ ไวตามชายเสื้อและขอบแขน ใชในโอกาส อวมงคล เชน งานพิธีศพ จะใสกลับกันไมได ถือวาเปนการกระทำ ผิดแบบแผน เสื้อฮี จะใชกับกางเกงขายาวสีดำขาแคบ เรียกวา “สว งฮ”ี

๑๑ เสื้อฮี ของฝายหญิงก็แชนเดียวกันมี 2 ดาน ใสไดทั้ง 2 ดาน และใชในโอกาสเชนเดียวกัน แตเสื้อตัวใหญ และยาวกวามาก คอแหลมลึก ใชสวมหัว ไมผาหนา แขนเสื้อเย็บแขนในตัว แขนแคบ เปนแขนกระบอก ดานที่ใชงานมงคลใชเศษผาสีตาง ๆ มาตกแตงท่ี ปลายแขน และดานหนาเปนชวงยาวเรียวจากไหลทั้ง 2 ขางมาถึง หนาอก สว นอกี ดา นใชในงานอวมงคลเชน ใชคลมุ โรงศพ ปก ตกแตง รอบคอตามรอยตะเข็บเสื้อทุกแหงตามชายเส้ือดวยเศษผาไหมสตี าง ๆ ลวดลายแตกตางกันไป เสอื้ ฮีของฝายหญงิ ใชใ สกบั ผา ซิ่นลายแตงโม ในพิธีเสนเรือน หญิงไทยโซงที่เปนสะใภของเรือนที่ทำพิธีนั้นจะใช เสื้อฮคี าดทับเส้อื ตวั ใน เสื้อผาที่ไทยโซงใชสวมใสในสมัยกอนจะปนดายนำมาทอ ยอมคราม และตัดเย็บทุกอยางดวยตัวเอง ทุกคนมีเสื้อฮีไวใชใน โอกาสพเิ ศษตา ง ๆ แตป จ จบุ ันจะหาดเู สื้อฮีไดย ากข้ึนทกุ ที เครื่องประดับของไทยโซงใชโลหะทำดวย เงิน ทอง นาค เชน กำไรมอื ตา งหู เปนตน ทรงผม ลักษณะเปนเอกลักษณของกลุมคนไทยโซงอยางหนึ่งคือ ทรงผมของหญิงไทยโซงในปจจุบัน จะพบทรงผมแบบน้ีในคนรุนเกา สวนคนรุนใหมส วนมากจะตกแตง ตามสมัยใหมกันหมดทั้งหญงิ และชาย ในสมัยกอนเด็กหญิงและเด็กชายไทยโซงจะถูกรอนผมสั้น ตั้งแตเด็ก พอเริ่มหนุมสาว ผูชายจะตัดผมทรงดอกกระทุมหรือทรง สูง สวนหญงิ ไทยโซงจะเริ่มไวผ มยาว และมีศีลปะในการแตงทรงผม

๑๒ แบบตาง ๆ กันไปตามวัน จะทำผิดขั้นตอนไมได ขั้นตอนการทำผม มดี ังน้ี 1. ทรงเอื้อมไหล หรือ เอื้อมไร เปนการไวผมทรง แรกของเด็กหญงิ เรม่ิ อายุประมาณ 13 – 14 ปไ ว ผมยาวประมาณไหล 2. ทรงสับปน (สับปลิ้น สับปน) แบบผมสำหรับ ผูหญิง อายุ 14 – 15 ป ไวผมแลวตลบปลายผม สับหวีไวทายทอยดานขางทั้งสองแผออกคลายพัด กลบั ดวยก๊บิ - 3. ทรงจุกตบ เกลาเปนจุกไวบนศรีษะและหักทบ มารวมกันไวก ลางศีรษะคลา ยหอยโขง 4. ทรงขอดกระตอก แบบผมสาวรุน อายุ 16 – 17 ป ความยาวของผมขณะนี้สามารถรวบไวขาง หลังขมวดผมแลวผูกแบบเงื่อนตายเอาชายผมไว ขาวขวาของศีรษะ

๑๓ 5. ทรงขอดซอย แบบผมหญิงสาว อายุ 17 – 18 ป ไวผมยาวขมวดผมแลวผูกผมแบบเงื่อนตาย แต เอาชายไวข างซายทำเปน โบว 2 ขางเสยี บผมใหอยู ทรงดว ยปนหรอื ไมข ดั เกลา 6. ทรงปน เกลา ซอย แบบผมของหญงิ สาวอายุ 19 – 20 ป จะมีผมที่ยาวมาก สามารถผูกผมเหมือน ผูกเนกไทหูกระตาย ชายผมออกมาทางขวาของ ศรี ษะ เสียบผมดวยไมข ัดเกลา 7. ทรงปนเกลาตวง หรือปนเกลาถวน แบบผม หญิงสาว อายุ 20 ปขึ้นไป ไวผมทรงนี้ไปเรื่อยจน ตาย ตอ งไวผมยาวมาก บางคนยาวจนเกือบถึงนอง ขมวดผมมว นเปนกลุม ไวข างหนาแบบปนเกลาซอย แตไมตองปลอยชายออกมา ตองทำใหผมไมมีกลุม ใหญจะสวยงาม (ประเพณีไทยทรงดำ ถาหญิงสาว ใดยังทำผมปนเกลาไมได ยังไมใหแตงงานหรือ หา มเก่ียวขอ งในเรือ่ งชสู าวกบั ชายใด) 8. ทรงปนเกลาตก (ตก หรือ ทกุ ข) แบบผมสำหรบั ผหู ญิงมา ยไวท ุกขใ หกบั สามี ขณะศพยังอยูบนบาน จะปลอยผมลงหมดไมปนเกลาเลย และเอา เครื่องประดับออกหมด เมื่อทำการเผาศพ เชิญ วิญญาณมาเปนผีเรีอนแลวตองไวท ุกข 1 ป ตอ งทำผม ปน เกลา ตก คอื ทำใหกลุมทป่ี นเกลาหอยอยูทายทอย

๑๔ ถาศพฝงนานไดไมไดเผา (หลายป) ก็ตองปนเกลา ตามเดิม ในการกลับมาทำผมปนเกลาใหมนี้ ตอง ใหกับหญิงที่มีเรือนแลวมีความสุข ความ เจริญรุงเรืองมาทำผมให กำหนดวันตามชอบ ระหวา งทำผมจะมคี นมาอวยชัยใหพ ร ภาษา ระบบเสียง ภาษาไทยโซงมีสำเนียงผิดเพี้ยนจากลาว เวียงจันทนและลาวทางภาคอีสานไมม ากนัก ภาษาพูด ภาษาไทยโซงคือภาษาไทยดำในอดีต จัดอยูใน ภ า ษ า ต ร ะ ก ู ล ไ ท ( Thai family) ส า ข า ต ะ ว ั น ต ก เ ฉ ี ย ง ใ ต (Southewstern Branch) (Li 1960) และ (Hartmann 1980) ไดแบงภาษาไทสาขาตะวันตกเฉียงใตออกเปน 3 กลุม ตามลักษณะ ของการแตกตัวของวรรณยุกต ภาษาไทดำจัดอยูในกลุมตะวันตก เฉียงใตตอนบน (Upper Southewstern tai) ซึ่งประกอบดวย ภาษาไทแดง ไทดำ ไทขาว ลือ้ เชยี งตงุ ล้อื เชียงรุง และชาน ไทยโซงใชภาษาของตนเองพูดจาติดตอในกลุมไทยโซง ดวยกัน แตจะใชภาษาไทยภาคกลางพูดจาติดตอกับคนนอกกลุม หรือคนไทยอื่น ๆ คนรุนเกาที่สูงอายุจะพูดภาษาไทยกลางไมสู สันทัดนักแตเด็กรุนใหมตองเขาโรงเรียน และใชภาษากลางเปนสื่อ ในการติดตอเปนประจำ จึงใชภาษาไทยกลางไดอยางคลองแคลว เหมอื นเด็กไทยอืน่ ๆ กบั ไทยพวน แตข องไทยโซง มีเสยี งสั้นกวา (สมพนธ สุขวงศ 2506)

๑๕ วัฒนธรรมและประเพณี คนไทยทรงดำมีความขยันขันแข็งในการทำมาหากินมาก ตลอดทั้งป ไทยทรงดำจะทำงานอยางจริงจัง โดยเริ่มไถนาตั้งแต เดือน 6 (พฤษภาคม) พอถึงเดือน 7 ก็เริ่มตนหวานขาว จนกระทั่ง เดือน 8 ก็หยุดวางไป ระหวางเวลาที่หยุดรอขาวออกรวงนี้ ก็ไมได อยูนิ่งเฉยแตจะเลียงสตั ว ลาสัตว เผาถาน ทำเครื่องจักสาน เปนตน พอถึงเดือน 1 2 3 ก็ไดเวลาชวนกันมาเกี่ยวขาว แลวนำมานวด ราวเดือน 3 - 4 พองานนวดขาวเสร็จสิ้นลง ก็ถึงเวลาพักผอนอยาง แทจริง ดังนั้นเมื่อยางเขาเดือน 5 ขึ้น 1 ค่ำ ตอนชวงวันสงกรานต 3 วัน เรียกวา “วันถือ” ไทยทรงดำจะไมทำงาน แตจะใชเวลาใน การประกอบพิธีกรรมตาง ๆ และจัดงานรื่นเริงสนุกสนาน มี การละเลนนานาชนิด เชน การเลนคอน การเลนผีมดแดง การเลน สะบา เปนตน การละเลนพื้นบานแทบทุกชนิดของไทยทรงดำ จะตองมแี คนเปนสว นประกอบสำคัญ การเลนคอน การเลนคอนเปนการละเลนที่ขึ้นช่ือของไทย ทรงดำเมอ่ื 40 - 50 ปกอน เรียกไดว าไทยทรงดำท่ผี านวยั หนมุ สาว จะตองผานการเลนคอนกันมาแลวเกือบทุกคน จนมีคำกลาววา “บเคยอ้ินกอน ฟอนแกน บแมนผูลาว” (นิพนธ เสนาพิทักษ 2523:30) เมื่อถึงเทศกาลเลนคอน ชายหนุมก็จะรวมกลุมกัน ประมาณกลุมละ 10 - 15 คน ตามความสมัครใจ ในแตละกลุมจะ มีหมอขับหรือพอขับเปนหัวหนากลุม หมอขับเปนผูมีความสามารถ เช่ียวชาญในการรอ งเพลงขับไดอยางไพเราะ สามารถโตต อบกับฝาย หญิงไดไมจนมุม นอกจากนี้ที่จะขาดไมไดคือตองมีหมอแคนซึ่งมี ความสามารถในการเปาแคน และหมอลำซึ่งมีความสามารถในการ

๑๖ ขับคำกลอนหรือแอวลาว สวนสมาชกิ ทีเ่ หลอื ทำหนาที่เปนลูกคูคอย ปรบมือรองรับ เมื่อรวมกันไดแลวก็ออกเดินทางไปลานขวงของสาว ที่จะรับเลนคอนดว ย ทางฝา ยสาว กจ็ ะจดั เตรียมเสื้อผาสำหรับใสใน งาน จดั อาหารการกิน และจัดทำลูกคอนประมาณ 10 ลกู ขนึ้ ไป แต ละขวงก็จะมีแมขับประจำขวงซึ่งสามารถรองเพลงขับไดคลองแคลว เมื่อฝายชายเดินทางมาถึงก็มีการขับลำนำโตตอบกัน แลวเลี้ยง อาหารกลางวัน พอตกเย็นก็เตรียมตัวแตงชุดฮีมาทอดลูกคอนหรือ ไทยทรงดำเรยี กวา “ตอดมะกอ น” ที่ลานขวง การเลนจะแบง เปน 2 ฝายคือหญิงและชาย แตละฝายจะผลัดกันโยนลูกคอน หากอีกฝาย รับไมไดก จ็ ะถกู บังคบั ใหทำตามทบ่ี อก เชน รำ เตน เปน ตน การเลน คอน ในระหวา งการทอดลูกคอน จะมีการพดู จาโตตอบหยอกลอ กัน ดังนั้นการทอดคอนนอกจากจะใหความสนุกสนานแลว ยังเปด โอกาสใหฝายชายไดเกี้ยวพาราสีฝายหญิงอีกดวย ขณะที่หนุมสาว เลนคอนกัน พอขับและแมขับก็ขับลำนำโตตอบกัน เลนลูกคอนกัน จนพลบค่ำ ฝายหญิงไปเปลี่ยนเสื้อผาเปนผาเปยว ฝายชาย

๑๗ เปลี่ยนเปนเสื้อซอน แลวลงมาลานขวง หมอแคนเริ่มบรรเลง หนุม สาวจับคูกันรำแคนจนดึกดื่น จนถึงชวงเวลาตี 3 เปนตนไป ฝาย หนมุ จะมาวานสาวท่ีตนหมายตาไว ในการวานสาว ฝายสาวและฝา ย ชายจะนั่งเรียงกันบนไมกระดานหรือไมไผยาว คนละดาน ตรงหัว แถวจะมีพอขับและแมขับนั่งอยู พอขับจะถามหนุมแตละคนสา ตองการวานสาวคนไหน แลวถามความสมัครใจของสาวนั้น หากตก ลงใจ ก็จะพากันไปคุยตามที่ตาง ๆ บริเวณลานขวง คุยกันไดจนฟา สาง จากนั้นฝายชายก็จะเดินทางไปขวงอื่น หรือกลับหมูบานตน ตอ ไป การเลนผีมดแดง การเลนนี้จะเลนในเดือน 5 เดือน 6 ใน ตอนกลางคนื ประมาณเทย่ี งคนื เลน ได ทง้ั ชายหญงิ วิธีเลนคือเอา กะลาตัวเมียที่มรี วู างควำ่ ลงทแลว เอาผา ขาวมาปดตาผูเลน ทจี่ ะเปนผี มดแดง ใหนั่งยอง ๆ หรือยืนบนกะลา คนรอบขางก็จะตบมือรอง เพลงเพอ่ื ใหผ ีมดแดงเขาผเู ลน รอ งไปเรือ่ ย ๆ จนกระท่งั ผเู ลนลม ซึ่งแสดงวามีผีมดแดงเขาผูเลนแลว ผูรวมเลนที่เปนพี่เลี้ยงก็จะเอา เชือกผูกที่เอวและถือเชือกไว คอยสั่งใหผีมดแดงทำอะไรก็ได จนกระทั่งผูเลนลมลง แสดงวาผีมดแดงออกจากราง ผูเลนเมื่อถูก ปลุกขึ้นมา จะไมร ูอะไรเกิดข้ึนระหวา งผมี ดแดงเขา การเลนตะกรอ ตะกรอที่ไทยโซงใชเลนตางจากของไทย จะเปนตะกรอที่ทำดวยใบตาลหรือทางมะพราวเอามาสานเปนรูป สเี่ หลี่ยมแลว ใสเมล็ดนุน กับเม็ดมะขามไวขางใน วิธีเลนคือผูเลนตอง ยืนเปนวงกลม โดยชายและหญิงจับคูกันยืนคุมกันหนาหลัง ไมหัน หนาเขาหากัน เวลาผูเลนยืนขางหนาจะโยนตะกรอไปใหผูที่อยูขาง หลังของอกี คูห นึ่ง ถา คนขางหนารับตะกรอไมได คนทอี่ ยูขางหลังจะ

๑๘ คอยเก็บลูกตะกรอที่หลนพื้นเอาไปปาคนขางหนา หากคนขางหนา หลบไมทันและถกู ปา จะตองถกู ลงโทษโดนปรับ การเลน สะบา การเลน ชนิดนีจ้ ะเลน ในเดือน 5 เดือน 6 ใน พิธีตรษุ สงกรานต การเลน ตองมีลกู สะบาทำดว ยไมก ลม ๆ ขนาดเทา จาน และมีไมอีกแผนหนึ่งกลมและแบน มีขนาดเทาฝากระปองนม วิธีเลน คือ ผูเลนตองนั่งคุกเขาขาเดียว เอาไมแผนกลมแผนเล็กวาง ไวที่หัวเขา แลวใชไมอีกอันหนึ่งทำดวยไมไผดีดใหสะบาวิ่งตรงไปยงั เปากลมใหญ ใครดีดถูกเปา ก็นับวาชนะ ถาไมถูกก็อาจถูกปรับเปน เงนิ หรือใหรำใหด ู การเก้ียวพาราสี เปนประเพณีการเกี้ยวพาราสีของหนุมสาวชาวไทยโซง มีอิสระในการเลือกคูครองมาก จะเห็นไดจากการที่ไทยโซงมีประเพณีท่ี เออ้ื อำนวยใหช ายหญงิ ไดพ บปะรจู กั กัน ไดแก ประเพณีการลงขวง ในหมูบานของไทยโซงจะมีลานกวางซึ่งใชเปนลานนวดขาว เรียกวา “ลานขวง” หมูบานหนึ่งอาจมีหลายขวง นอกจากลาน หมูบานแลว ลานในบริเวณบานที่สาวใชนั่งทำงานตอนกลางคืนก็ เรยี กวา “ขว ง” เชนกัน ลานขว งเปนสถานที่ท่ใี หโอกาสฝายชายและ ฝายหญิงมาพบปะพูดคุยทำความรูจักอุปนิสัยใจคอซึ่งกันและกัน เพ่อื เลอื กคคู รองท่ีจะแตง งาน ในตอนกลางคืนประมาณทุมหรือสองทุม หลงั จากเสร็จงาน ในตอนกลางวันแลว หญิงสาวกลุมหนึ่ง ประมาณ 3 – 4 คนหรือ มากกวานี้จะลงมานั่งขวงเปนวงกลม จุดไฟไวตรงกลางใหสวางราง ๆ และทำงานเล็ก ๆ นอยๆ เชน งานจักสาน ปนฝายกรอดาย เย็บ

๑๙ ปกถักรอย ตำขาว สีขาว เปนตน การลงมาทำงานเชนนี้เรียกวา “อยูขวง” ซึ่งสามารถทำไดตลอดทั้งป ไมเลือกฤดูกาล การอยูขวง จะอยูกันจนถึงเที่ยงคืน ฝายชายก็จะเลือกเที่ยวงานขวงตามที่ เรียกวา “แอวสาว” มีการสนทนา ทำความรูจัก และหยอกลอกัน เมื่อฝายชายเกิดความพอใจในสาวผูใดก็จะชักชวนและนัดกันไปคุย ตอเมื่อขวงเลิกแลว การไปคุยตอกับสาวเชนนี้เรียกวา “โอสาว” ซึ่ง ความหมายที่แทจริงคือ “จีบสาว” นั่นเองเพราะหาพูดคุยธรรมดา จะเรียกวา “โอโลม” สถานที่ที่พากันไปพูดคุยอาจเปนริมยุงขาว ริมกองฟาง หรือชานเรือนเปนตน การ “โอสาว” อาจจะเลิกตอน ไหนก็ได บางคูอาจจะถึงสวางก็มีการ “โอสาว” โดยทั่วไปจะไมมี การลวงเกนิ กันเพราะเกรงวาจะผดิ ผี การแตง งาน ไทยทรงดำเรียกวาพิธีแตงดองหรือกินดองใหญ (งานเลี้ยง เพื่อเกี่ยวดองกันเปนญาติ) หรือเรียกส้ัน ๆ วางานกินดองหรืองาน กินหลอง เมื่อชายหนุมหญิงสาวมีความรักกันใครกันถึงขั้นจะ แตงงานกับฝายชายจะสงผูใหญ (เถาแก) ไปสูขอกับพอแมฝายหญิง เรยี กวา ไปโลมหรือไปโอโลมโดยตองนำหญิงสาวท่ีมชี ีวติ การแตงงาน ราบรืน่ ไปดว ย พรอ มกับหมากพลู 2 ชุด เม่อื ตกลงกนั เรียบรอยก็นัด หมายทำการหมั้นหรือแตงงาน พิธีการแตงงานของไทยทรงดำมี 4 ข้ันตอนคอื “สอง สู สง สา” กลา วคือใน ขั้นตอนที่ 1 การหมั้นหรือสอง ฝายชายจะนำหมากพลูไป ใหฝ ายหญงิ ไว

๒๐ ขัน้ ตอนท่ี 2 ข้ันสู ฝายชายไปเยย่ี มฝายหญิงที่หม้ันหมายไว เปนระยะ ๆ เรียกวา “ไปหยามหอมะปู” หมายความวาไปเยี่ยมหอ หมากพลู ขั้นตอนที่ 3 ขั้นสง เปนการสงตัวเจาสาวในพิธีแตงงาน ซ่งึ ถือเปน ขัน้ สำคญั ท่สี ดุ ขั้นตอนที่ 4 ขั้นอาสา เปนชวงที่เจาบาวอาสารับใชครอบครัว ของเจาสาวเปนเวลา 1-5 ป ซึ่งขั้นตอนนี้จะมีหรือไมมีก็ไดตามแต จะตกลงกัน หญิงใดตั้งทองนอกสมรส เรียกวา “มานทาง” ผูชาย จะตองเสียเงินใหฝายหญิงและอยูกินเปนสามีภรรยากัน หากฝาย ชายไมยอมรับผูหญิงเปนภรรยาจะตองเสียคาปรับไหมใหแกฝาย หญิง ในกรณีที่หญิงนั้นตายตองเสียคาปรับไหมใหกับครอบครวั ฝาย หญิงเรียกวา “เฮียวซาว” โดยใหฆาควาย 1 ตัว เพื่อเลี้ยงผูมา ชว ยงานศพและตองรบั ภาระในการจดั งานศพทงั้ หมด

๒๑

๒๒ ประวัติความเปน มาไทยทรงดำบานตาลเจด็ ยอด หมูบานตาลเจ็ดยอดเดิมตั้งอยูที่หมูที่ 5 ตำบลหนองคาง อำเภอปราณบุรี ตอมาไดมีการปรับปรุงการแบงพื้นที่การปกครอง ไดมาอยู หมูที่ 4 ตำบลศาลาลัย และไดมีการปรับปรุงการแบงเขต พ้ืนที่การปกครองอีกหลายครง้ั ทำใหป จจบุ ันหมบู านตาลเจด็ ยอด มี พื้นที่อยูใน หมูที่ 4 ตำบลศาลาลัย และหมูที่ 1 ตำบลไรเกา โดยมี ถนนเทศบาล 18 เปนเสน แบง เขตแดนระหวางหมูท่ี 1 กับหมูที่ 4 “บานตาลเจ็ดยอด” ที่เรียกกันเชนนี้ เนื่องจากวา บริเวณ ถนนรถไฟทางทิศตะวันตกจะเปนที่ตั้งบานเรือนของผูที่อพยพมา จากถิ่นอ่นื และบริเวณน้ันจะมีตนตาลท่ีมียอดบิดเปนเกลียวอยู 1 ตน จนคนที่พบเห็นนั้น เรยี กตนตาลน้ีวา “อบี ิด” สนั นิษฐานวา ยอดตน ตาลที่บิดเปนเกลียวมองเห็นเหมือนวา มีเจ็ดยอดจึงเรียกวา “ตาล เจ็ดยอด” ปจจุบันตน ตาลตนนี้ไดต ายไปแลว แตในบริเวณนี้ยงั มีตน ตาลหลงเหลืออยูบา ง สภาพภูมิประเทศของบา นตาลเจด็ ยอด สภาพภูมิประเทศของบานตาลเจ็ดยอด ในสมัยนั้นจะเปน ปาทบึ มี ปาแฝก ปา ไผ ไมมะคา แต ไมแ ดง ไมชาก ตน ตวิ๊ ตนหนาม เคล็ด ตนแตว ฯลฯ เปนตน สัตวปาก็จะมี เสือ วัวกระทิง ชาง ความยละ (ความยละ คือ ควายไมมีเจาของ หรือ อาจเรียกวาควาย ปานัน้ เอง) พ้ืนทจ่ี ะเปน พ้ืนท่มี ีน้ำขังอยูมาก ทำใหมีปลาชุกชุมหากิน ไดงา ย การตัง้ ชุมชนบา นตาลเจ็ดยอด นายปุย และนางอุม คำหอม มาอยูเปนครอบครัวแรก โดย ไดอพยพมาจากหนองพลับ จังหวัดเพชรบุรี และมาตั้งถิ่นฐานอยู

๒๓ บริเวณทางรถไฟทางตะวันตก (ที่ตั้งศาลเจาปจจุบัน) และตามมา ดวยครอบครัวนายโทน และนางคลอง กองอาษา ครอบครัว นายนอยและนางนา คำหอ ครอบครัวนายชม และนางแมว คำหอ และครอบครัวนายแกว และนางอน ศรีสุวรรณ ตามลำดับ ทั้งหมด จะมาตั้งบานเรือนอยูบริเวณใกลเคียงกัน ใครพอที่จะอยูตรงไหนก็ จบั จองเปน เจาของ เมื่ออยูไดระยะหนึ่ง เห็นวาการทำมาหากินสะดวก จึงได กลับไปชวนญาติพี่นองใหมาอยูดวยกันอีกหลายครอบครัว เชน ครอบครัวของพอ แม นางพวง มิ่งใหญ ครอบครัวของพอและแม ของนายพล แหนงอยู เปน ตน การประกอบอาชีพ เน่ืองจากสภาพภูมิประเทศเปน ทั้งพ้นื ทป่ี าและพ้ืนท่ีมีน้ำขัง ชาวบานในชุมชนจึงประกอบอาชีพ ทำนา ทำไร จับปลา เลี้ยงวัว รบั จา งตดั ฟนรถไฟ การคมนาคม ในการเดินทางจะใชการเดินดวยเทา เปนระยะทางใกล ๆ ถาเปน ทางไกล กใ็ ชเกวียนและรถไฟเปนหลัก สภาพบานด้งั เดิมของหมูบา นตาลเจด็ ยอด เมื่อแตละครอบครัวอพยพมาถึงหมูบานตาลเจ็ดยอด ก็ตั้ง บานเรือนกระจายเรียงรายอยูในบริเวณเดียวกัน โดยปลูกบานกัน อยูหางๆ ภายในที่ของตนเอง ลักษณะของบานจะเปนใตถุนสูงเปด โลง เพราะจะไดใชประโยชน เชน ใชเลี้ยงวัว วัสดุที่จะใชเปนวัสดุ ในพื้นที่ เสาเรือนจะใชไมมะคาหรือไมแดงทำเปนเสาพื้นบานและ

๒๔ ฝาบา นจะทำดว ยไมไผ หลงั คาจะใหหญา คามากองเปนตับแลวมุงท้ังหลัง แตปจจุบันไดเปลีย่ นแปลงไปหมดแลว ลกั ษณะเรอื นไทยทรงดำ วัฒนธรรมและประเพณี ภาษาโซง จะใชภาษาพูดของตนเองในการติดตอในกลุม ชาวไทยโซงดำ ดวยกัน อักษรบางคำจะออกเสียงเปนอีกตัวอักษร หนึง่ เชน อกั ษร ข (ไข) ออกเสียงเปน ส (เสือ) เชน ขบั ผี วา สัปผี ชาวไทยทรงดำ จะใชภาษาถ่ินทใี่ ชในการดำรงชวี ติ ประจำวนั ในทน่ี ี้ จะขอยกตัวอยางเก่ียวกับการเรียก วงศาคณาญาติ พอสงั เขป เชน ภาษาพดู อา ยปู แปลวา ปู (พอ ของพอ) ภาษาพดู เอ็มยา แปลวา ยา (แมของพอ ) สำเนียงการพูดคลายคลึงกับสำเนียงทางอีสานและมี บางสว นที่ใกลเ คียงกบั ทางภาคเหนือแตงสำเนยี งออกเสียงจะสั้นกวา ภาษาไทยเลก็ นอย

๒๕ การเสนเรือน (เสนเฮือน) คือ พิธีไหวผีเรือน ผีเรือนก็คือ บรรพบุรุษที่ไดเชิญมาไวบนเรือน และเจาชองบานจัดใหอยูที่มุมใน หอ งหนง่ึ ซง่ึ จัดไวโดยเฉพาะเรียกวา “กะลอหอ ง” หรือหอ งผีเรอื น การเสนเรือน แบงออกเปน 2 แบบ คือ แบบผูนอยและ แบบผตู า ว หรือ ผูทา ว (ผูทาว ผนู อย เปนระดับชั้นวรรณะของไทยทรงดำ) การเสนแบบผูนอย พิธีการจะเซนไหวดวยเนื้อหมูและเซน ดวนขา วกอนเหลา การเสนแบบผูตาว พิธีการจะเซนไหวดวยเนื้อควายและ เซน เหลา กอ นขา ว กำหนดระยะเวลาการเสนเรือน จะทำทกุ ปหรือ 2-3 ปค ร้ัง ดังคำกลาวที่วา “สองปฮาม สามปกาย” วันเสนเรือนมีการกำหนด ตางกันบางบางทองถิ่น พิธีเสนเรือนจัดวันใด เดือนใดก็ไดสุดแตจะ สะดวก ยกเวนเดือนเกากับเดือนสิบเพราะ เชื่อวา “เบือนสิบ เบือน เกาผีเฮือนตาวไปเฝา แถน” (แถนคอื จา วผบี นฟาหรอื เรียกวาผฟี า) พิธเี สนเรือน

๒๖ การทำลูกชวง ลูกชวง คือหอผาลักษณะสี่เหลี่ยมจัตุรัส กวางประมาณ 3 x 3 นว้ิ ภายในบรรจุเม็ดมะขาม ตรงกลางดา นบน ของลูกชวงนีม้ ีเชือกผกู เปนหูหิว้ ยาวประมาณ 1 เมตร มุมที่เหลือ 4 มุม จะใชเศษผาหรือดายสีตาง ๆ ผูกตกแตงใหเปนตุมหูตุงติ้ง ยาว ประมาณ 1 คืบ เมอื่ เวลาโยนไปในอากาศหตู งุ ต้งิ จะสะบัดสวยงาม การทำลูกมะกอน (ลกู ชวง) การเลน ลกู ชว ง คอื การโยนแลว จับเสน เชอื กใหห างจากลูก ชวงประมาณ 50 ซม. แลวแกวงใหลูกชวงหมุน เปนวงกลมชา ๆ เมอ่ื ไดจังหวะก็ปลอยเสน เชือกใหหลุดมอื ลอยไปในอากาศพรอมดวย เชือกที่เปนยางจะสะบัดลูลมตรงไปยังฝายตรงขาม ฝายชายจะโยน ใหฝายหญิงรับ และฝายหญิงก็จะโยนใหฝายชายรับ ฝายไหนรับได อีกฝายจะขอคืน ในการขอลูกชวงคืนนี้จะตองมีขอตอรอง เชนฝาย หญิงจะยึดลูกชวงไว เมื่อฝายชายขอคืน ฝายหญิงจะตองขอส่ิง แลกเปลี่ยน เชน อาจใหคำตอบตอกลอน ยึดผาเช็ดหนา นาิกา ขอมือ หรือรองรำเปน การแลกเปลีย่ นใหไ ดอ าย

๒๗ การไปขอลูกชวงคืนนี้เปนขั้นตอนสำคัญ ที่จะทำใหชาย หนุมหญิงสาวไดใกลชิดกัน ตางหมายตากันไวเพื่อเปนคูคุยในตอน กลางคืนก็ได การเลนคอนจะดำเนินไปถึงประมาณ 1-2 ทุมจึงเลิก ตอจากนั้นก็มาเลนคอนฟอนแคนกันตอไปจนถึงเที่ยงคืน ชวงนี้เปน ชวงเวลาที่ฝายชายจะเลือกคูคุยกับฝายหญิง โดยจะนั่งรวมกันเปน วงกลม ฝายชายซึ่งหมายตาฝายหญิงเอาไวตั้งแตกลางวันจะมาชี้ตัว เรียกฝายหญิงไปคุย ฝายหญิงอาจใชผาคลุมศีรษะเสียเพื่อใหฝาย ชายเลอื กผิดตัวก็ได การเลน ลกู ชว ง การคุยกนั จะคุยกันในบริเวณใกล ๆ ลานขว งนน้ั หรอื คุยกนั ที่ริมยุงขาว กองฟางแตไมหางจากคูอื่น ๆ นักการคุยกันก็แลวแต โวหารของแตละคนถาโวหารดีคุยเกง และถาคุยกันถูกคอก็อาจอยู ถึงสวาง คูใดที่ไมคอยมีเรื่องคุย หลังจากคุยกันไปสักพักหนึ่งก็แยก ยา ยกนั กลับบานไปนอน เรื่องทคี่ ุยกันนั้นสวนใหญก็ไมพน เร่ืองรัก ๆ ใคร ๆ เกย้ี วพาราสกี ันบางรายกต็ กปากรบั คำฝากรัก ปก ใจกนั ไปเลย จริง ๆ ก็มี แตก็มีนอยราย ทั้งนี้เพราะตามประเพณีเลนคอนนี้ชาว

๒๘ โซงถือวาเปนคำพูดที่เชื่อกันไดยาก เพราะคงจะชินและผานคำถาม คำเกย้ี วพาราสที ำนองน้ีมามากอยูแลว การทำขวัญขาว เปนพิธีบูชาแมโพสพ เพราะแมโพสพ มีพระคุณจึงตองทำขวัญ เปนการกลาวขอขมาตอตนขาวทุกครั้งทีม่ ี การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นกับขาว ทั้งการเกิดเองตามธรรมชาติ และ จากการที่มนุษยจะกระทำอะไรก็ตามกับตนขาว เชน เกี่ยวขาว อีกท้ัง เพื่อเปนการขอบคุณและเอาใจแมโพสพที่ใหความอุดมสมบูรณแก ผืนนา และเพ่ือขออภัยและเรียกขวัญแมโ พสพ เปน สริ ิมงคลดลบันดาล ใหม ง่ั มยี ง่ิ ขนึ้ ปกตจิ ะทำกันในวนั ศกุ รซ ึ่งถือวาเปนวนั ขวญั ขาว พธิ กี ารทำขวัญขา ว

๒๙ ทม่ี าของขอมลู 1. นายจวน คำหอม ปจจุบันอาศัยอยูบา นเลขที่ 457 หมูที่ 4 ต.ศาลาลยั อ.สามรอ ยยอด จ.ประจวบครี ีขันธ 2. นางออน โอเลย ปจจุบันอยูบานเลขที่ 444 หมูที่ 1 ต.ไรเ กา อ.สามรอ ยยอด จ.ประจวบคีรีขนั ธ 3. นางหนวง เนียมศร ปจจุบันอยูบานเลขท่ี 30 หมูที่ 1 ต.ไรเกา อ.สามรอ ยยอด จ.ประจวบคีรีขนั ธ

๓๐