Best ผ้าปัก รักษ์วัฒนธรรม สร้างอาชีพ เสริมรายอำเภอสองแคว

ผลการปฏบิ ัตงิ านทีด่ ี (Best Practice ) 1. ช่ือโครงการ/กจิ กรรม ผา้ ปกั รกั ษว์ ัฒนธรรม สร้างอาชีพ เสรมิ รายได้ 2. จุดเดน่ /ความสาเรจ็ ทปี่ รากฏ บ้านวังไผ่ หมู่ท่ี 8 ตาบลนาไร่หลวง อาเภอสองแคว จังหวัดน่าน ด้วยบริบทของชุมชนบ้านวังไผ่เป็น ชุมชนเผ่าเม่ียน ที่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก กลุ่มสตรีและผู้สูงอายุมีความรู้ ภูมิปัญญาด้านการปัก ผ้าลายชนเผ่าซึ่งเป็นเอกลักษณ์และวัฒนธรรมที่โดดเด่นสวยงาม แต่เดิมน้ันนิยมในการปักผ้าไว้สาหรับคนใน ครอบครัวสวมใส่เท่านั้น โดยจะแต่งชุดประจาเผา่ ในงานวันสาคัญ เช่น ประเพณีวนั ปีใหม่เม่ียน (วันตรุษจีน) วัน แตง่ งาน และพิธีกรรมการบวช เป็นต้น ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอสองแคว ได้ เล็งเห็นความสาคญั ในการอนุรักษ์วัฒนธรรม ประเพณี การปักผ้าลายเผ่าเมีย่ น และเป็นการส่งเสริมอาชพี ของกลุ่ม สตรี และผู้สูงอายุในหมบู่ า้ นวงั ไผ่ จึงได้สารวจปัญหา และความตอ้ งการของกล่มุ ดังกลา่ ว สง่ ผลใหม้ ีการจดั ตง้ั กลุ่ม เม่ือปีพุทธศักราช 2557 โดยได้รับการสนับสนุนงบประมาณในการจัดกิจกรรมในรูปแบบการศึกษาเพ่ือพัฒนา อาชพี หลักสตู รระยะสั้น จากศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอสองแคว มีการดาเนนิ งาน โดยให้สมาชกิ กลุ่มได้ออกแบบลายปักผ้าตามความถนัด ความชอบความคิดสร้างสรรคข์ องแต่ละคนได้อย่างเต็มที่ โดยสมาชิกปักลวดลายในรูปแบบกางเกงเม่ียน ผ้ามัดเอว ผ้าโพกศีรษะ และมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ผักปักให้มี ความหลากหลาย และมีลวดลายท่ีทันสมัยตรงตามความต้องการของผู้ซ้ือ ใช้ระยะเวลาในการปักน้อย ราคาจับ ต้องได้ ไม่แพง มคี วามสวยงามแตย่ งั คงความเปน็ เอกลักษณ์อัตลักษณ์ของชนเผ่าเมยี่ น เช่น กระเป๋า ปลอกหมอน ย่าม เส้ือ เป็นต้น มีการจัดจาหน่ายในรูปแบบต่าง เช่น ร้านค้าในชุมชน การจาหน่ายผ่านช่องทางออนไลน์ Facebook , Line และจาหน่ายกับเครือข่ายศูนย์จาหน่ายสินค้าโอทอปอาเภอท่าวังผา ศูนย์จาหน่ายสินค้าโอ ทอปหน้าวัดก๋ง และกลุ่มทอผ้าเดชาผ้าทอ เป็นต้น ส่งผลให้สมาชิกในกลุม่ สามารถออกแบบการปักผ้าผลิตภัณฑ์ ผา้ ปกั ลายชนเผ่าเม่ยี นออกจาหน่าย สร้างรายได้เสริมให้กบั ครอบครัวไดเ้ ป็นอยา่ งดี 3. วธิ ีการดาเนนิ การ 1. สมาชกิ กลุ่มปักผา้ ชนเผา่ เมี่ยน ได้ประชมุ สอบถามถึงปัญหาและความต้องการของสมาชิกกลุ่ม เพ่อื หา แนวทางการแก้ไขปัญหา โดยมคี รศู ูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภเู ขา “แม่ฟา้ หลวง” บ้านวงั ไผ่ รว่ มดว้ ย 2. สมาชิกกลุ่มได้รวมตัวสมัครเรียนกลุ่มการศึกษาต่อเน่ืองหลักสูตรช้ันเรียนวิชาชีพจากศูนย์การศึกษา นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอสองแควเพื่อได้เรียนรู้พัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ผ้าปักและมีตน้ ทุนซื้อ ผา้ ด้าย วัสดุในการปักผ้า โดยให้ภูมิปัญญาผ้าปกั แต่ละท่านรวบรวมลายปักเพื่อมาแลกเปลี่ยนตกแต่งลวดลายผ้า ซึ่งกันและกนั 3. ครทู ่ีปรึกษากลุม่ ได้ประสานเครือข่ายที่มีความต้องการซอื้ สนิ ค้าผลิตภัณฑ์ผ้าปกั และจุดจาหน่ายสนิ ค้า โอทอป

4. ครทู ี่ปรึกษากลมุ่ ได้ดาเนินการสั่งซื้อผ้า ด้าย วัสดุตา่ งๆในการปักผ้าตามลักษณะผลติ ภัณฑ์ทไ่ี ดก้ าหนด วางแผนไว้ จากน้นั สมาชกิ กลมุ่ ก็ไดจ้ ัดสรร ตดั ผ้า จัดสดี า้ ย วสั ดตุ ่างๆวา่ แตล่ ะคนจะปกั ผ้าสีอะไร ตัดขนาดผ้าความ กวา้ ง ความยาวเท่าไร ปักลวดลายอะไร จัดกลุม่ โทนสใี ห้สวยงามโดยครูท่ีปรึกษาจะมีสว่ นร่วมในการจดั หมวดโทน สีด้ายให้ปักออกมาได้สตี ามที่ลกู คา้ ตอ้ งการ ตกลงกาหนดสง่ เมื่อไหร่ จากน้ันสมาชิกกลุ่มกร็ ับผ้าและวัสดนุ าไปปัก 5. เม่ือปักลายผ้าเสร็จแล้วครูท่ีปรึกษาและสมาชิกกลุ่มจะช่วยกันตรวจความเรียบร้อยการเก็บเส้นด้าย และทาความสะอาดความเรยี บรอ้ ยของผา้ ทุกช้นิ และบันทกึ รายการสง่ ผลติ ภณั ฑ์ผ้าปกั ลงในสมดุ ของสมาชิก 6. กลุ่มปักผ้าลายชนเผ่าเมี่ยนได้ฝากจาหน่ายสินค้า กับเครือข่ายศูนย์จาหน่ายสินค้าโอทอปอาเภอ ทา่ วงั ผา ศูนยจ์ าหน่ายสินค้าโอทอปหนา้ วัดกง๋ กลมุ่ ทอผา้ เดชาผ้าทอ และจาหน่ายในเพจ เฟสบคุ๊ OOCC ของศูนย์ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาเภอสองแคว จัวหวัดน่าน 7. จัดทาบัญชี-รับจา่ ยของกลุ่ม เม่ือผลิตภณั ฑข์ องสมาชิกคนไหนจาหน่ายไดแ้ ลว้ จะตอ้ งคนื ตน้ ทุนผ้าและ ด้ายมูลค่าตามผลิตภัณฑ์ช้ินน้ันเพ่ือซื้อมาแทนเป็นต้นทุนในการดาเนินกิจกรรมหมุนเวียนต่อไปโดยมีการหักเข้า กองทุน 3% จากรายไดข้ องสมาชกิ 8. จดั ทาเล่มรวบรวมลายปกั ผา้ ชนเผา่ เมีย่ นลายโบราณและลายประยุกต์ 9. รวบรวมรูปแบบผลิตภณั ฑ์ผ้าปักลายชนเผ่าเมี่ยนไวเ้ ปน็ ฐานข้อมูลผลิตภณั ฑ์ 10. บนั ทึกข้อมูลทีอ่ ยู่ลกู คา้ ผลติ ภัณฑผ์ า้ ปกั ชนเผ่าเมี่ยน 11. เผยแพรผ่ ลงานแนวปฏบิ ัติทด่ี ี ด้านการศึกษาเพือ่ พัฒนาอาชพี สง่ เสรมิ อาชีพปกั ผ้าลายชาวไทยภเู ขา เผ่าเมยี่ น 12. นาข้อเสนอแนะของผู้เรียน ชุมชน มาปรับปรุงรูปแบบและวิธีการดาเนินงานส่งเสริมอาชีพการปัก ผา้ ลายชาวไทยภเู ขาเผา่ เม่ยี น 13. เพื่อเผยแพร่ให้ชุมชนอ่ืนที่มีบริบทเหมือนกันหรือใกล้เคียงกันได้นาไปปรับใช้ในการส่งเสริมอาชีพ ตอ่ ไป 4. ปัจจยั ปอ้ น บุคลากร ได้แก่ ผู้บริหารมีการสนับสนุนส่งเสริมให้ครูได้พัฒนาองค์ความรู้ในการที่จะให้คาแนะนา ประชาชนให้สามารถพัฒนาฝีมือและทักษะในการปักผ้าชนเผ่าเมี่ยน มีการแต่งตั้งคณะทางานในการจัดการงาน ด้านอาชีพ และคณะครูมสี ว่ นรว่ มและมีความร้คู วามเข้าใจในการดาเนนิ งาน และมคี วามพร้อมในการให้คาแนะนา และเปน็ ทป่ี รึกษาในการดาเนินกิจกรรม มที ศั นคติทีด่ ตี อ่ การทางานร่วมกนั มคี วามรบั ผดิ ชอบในการทางาน งบประมาณ ได้รับการจัดสรรงบประมาณ ในการจัดกิจกรรมในรูปแบบการศึกษาเพ่ือพัฒนาอาชีพ หลกั สตู รระยะสั้น จากศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอสองแควและได้รบั การสนบั สนุน เงินงบประมาณจากหน่วยงานภาคีเครือข่ายองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินและและหน่วยงานราชการอ่ืนๆอย่าง เหมาะสมและเพยี งพอ สอื่ วัสดุ อปุ กรณ์ ท่ีได้ดาเนินการจดั กิจกรรมมีความเพียงพอ เหมาะสมและมีตน้ ทุนทางสังคม หนว่ ยงานอ่ืน ให้การยอมรับและเหน็ คณุ คา่ ในการอนรุ กั ษ์ผา้ ปกั ชนเผา่ เมยี่ นใหใ้ ห้คงอยูต่ ลอดไป

การบริหารจัดการ การปักผ้าของชนเผ่าเมี่ยน เป็นการสร้างการเป็นเอกลักษณ์และวัฒนธรรมท่ีโดดเด่น สวยงาม ซึ่งเป็นชนเผ่านี้แต่เดิมน้ันนิยมในการปักผ้าไว้สาหรับคนในครอบครัวสวมใส่ โดยจะแต่งชุดประจาเผ่า ในงานวันสาคัญเช่น ประเพณวี นั ปใี หมเ่ มีย่ น(วันตรุษจีน) วันแต่งงาน และพธิ ีกรรมการบวช ในขัน้ ตอนและการบริหารจัดการ การส่งเสริมอาชีพการปักผ้าลายชาวไทยภูเขา เผ่าเมีย่ น คร้งั น้ี ดาเนินการ ตามแนวทางวงจรคณุ ภาพของเดมมิง่ (Deming Cycle: PDCA) ดังน้ี ด้านการวางแผน (P) 1. ครู สมาชิกกลุ่ม มีส่วนร่วมในการวางแผนและออกแบบกิจกรรมที่สอดคล้องกับ สภาพปัญหา ความต้องการของชุมชน โดยการจัดเวทปี ระชาคม ประชุมร่วมกนั เพ่ือวางแผนการดาเนินงาน จากนั้นนาขอ้ มลู มา วิเคราะห์ ทาใหท้ ราบถงึ มีวัสดจุ ากธรรมชาติท่ีมีอยู่ในชมุ ชนนามาวางแผนจัดกิจกรรมท่สี อดคลอ้ งกับสภาพบริบท ศักยภาพของชุมชน ปัญหา และความต้องการท่ีแท้จริงของผู้เรียน คนในชุมชนและชี้แจงวัตถุประสงค์ ผลที่ ผ้เู ขา้ ร่วมโครงการจะได้รับ ทาให้มีผู้สนใจเขา้ ร่วมโครงการ จานวน 15 คน 2. ศึกษาเอกสารข้อมูลเกี่ยวกับการ ส่งเสริมอาชีพให้กับประช าชนในชุมชนการดาเนินงานใน ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง”บ้านวังไผ่ หมทู่ ่ี 8 ตาบลนาไร่หลวง อาเภอสองแคว จังหวัดน่าน โดยครู และผ้เู รียนร่วมกนั วางแผนจัดกิจกรรมการเรียนร้สู าหรับผู้เรยี น พร้อมท้ังจัดเตรียมส่อื อปุ กรณ์ 3. ครแู ละผ้เู รยี นร่วมกันกาหนดทศิ ทางการดาเนนิ งาน การหาตลาดในการรบั ซอ้ื ผ้าปกั ดา้ นการดาเนนิ งาน (D) จัดกิ จก ร รมส่ ง เสริ มอ าชี พ ตามที่ ได้ วางแผน และ ออก แบบกิ จ ก ร รมไว้ โดยก าร ให้คว ามรู้และ ฝกึ ทักษะปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี 1. จัดกิจกรรมส่งเสริมอาชีพโดยให้ความรู้ผู้เรียน เรื่อง ออกแบบ การเลือกเฉดสี การออกแบบ ผลิตภัณฑ์ปักผ้าลายชาวไทยภูเขาเผ่าเม่ียน โดยการอธิบายจากวิทยากร จากน้ันให้ลงมือปฏิบัติ ให้สอดคลอ้ งกบั ความต้องการของตลาด และ นามาจัดจาหน่าย 2. สมากชิกในกลุ่มท่ีสามารถปักผ้าได้สวยงามออกแบบผลิตภัณฑ์และจาหน่ายได้ มาถ่ายทอด ความรกู้ ระบวนการใหก้ บั ประชาชนทมี่ คี วามสนใจได้ 3. การใหค้ วามรูร้ ะบบบญั ชีแบบงา่ ยใหก้ ับกล่มุ พรอ้ มทั้งการฝกึ ปฏบิ ตั กิ ารจดั ทาบัญชี 4. การทาบัญชรี ายรบั - รายจ่าย โดยมีครู เป็นผู้ทีใ่ หค้ าปรกึ ษาแนะนา 5. ปลูกจิตสานึกให้กลุ่มผู้เรียนรู้จักประหยัด อดออม พึ่งพาตนเอง รักและเห็นคุณค่ารวมถึง การอนรุ กั ษว์ ัฒนธรรมทีโ่ ดดเด่นของชนเผ่า ด้านการตรวจสอบและประเมนิ ผล ( C ) 1. ประเมินผลตามสภาพจริง แบบประเมินผลการฝกึ ปฏบิ ตั กิ ารสง่ เสรมิ 2. จากแบบบันทึกความพงึ พอใจ การสง่ เสรมิ อาชพี การปกั ผ้าลายชาวไทยภเู ขาเผ่าเมีย่ น 3. การประเมินความรู้ ความเข้าใจจากการสอบถามปากเปล่า 4. สรุปผลการดาเนินโครงการการส่งเสริมอาชีพการปักผา้ ลายชาวไทยภเู ขาเผ่าเมย่ี น 5. เผยแพร่ผลงานแนวปฏิบัติท่ีดี ด้านการศึกษาเพื่อพัฒนาอาชีพ โดยการเสนอผลงาน ปัญหา อุปสรรค ขอ้ เสนอแนะ

ด้านการปรบั ปรุงและการพัฒนาผลการปฏบิ ัตงิ าน (A) นาข้อเสนอแนะของผู้เรยี น ชุมชน และผู้ทีเ่ กี่ยวข้อง มาปรบั ปรงุ รูปแบบและวิธกี ารดาเนนิ การ ส่งเสริมการส่งเสริมอาชีพการปักผ้าลายชาวไทยภูเขาเผ่าเม่ียน เพื่อเผยแพร่ให้ชุมชนอ่ืนท่ีมีบริบท หรือ ใกล้เคียง ไดน้ าไปใช้ในชีวิตประจาวนั และเป็นการส่งเสรมิ อาชพี ตอ่ ไป กลยุทธ์หรือปัจจยั ทีท่ าใหป้ ระสบความสาเรจ็ 1. การมีส่วนร่วมของครู สมาชกิ กล่มุ และชมุ ชนในการวิเคราะห์ขอ้ มลู พ้ืนฐานของชมุ ชนทาให้รู้ สภาพปญั หา และความต้องการพฒั นาชมุ ชนใหไ้ ปสูเ่ ปา้ หมายที่ต้องการได้ 2. การนาเอาภูมิปัญญาท้องถ่ิน ตลอดจนทรัพยากรในชุมชน เป็นองค์ความรู้พ้ืนฐานในการต่อ ยอดความร้ใู หเ้ กิดการพฒั นาอย่างยั่งยืน 5. เงื่อนไข ปัจจยั ที่สง่ ผลตอ่ ความสาเร็จ ๑. ผา้ ปกั ลายชนเผา่ เมย่ี นไดร้ บั การพัฒนารปู แบบผลติ ภัณฑ์ท่หี ลากหลาย ตรงตามความต้องการของ ตลาด ๒. ความคิดสรา้ งสรรค์พฒั นาผลิตภัณฑ์ ลดระยะเวลาการปัก ลดราคาขาย เพมิ่ ยอดขาย สร้างรายได้ ๓.รกั ษว์ ัฒนธรรมลายปัก ถ่ายทอดภมู ิปญั ญาให้กบั ชมุ ชนได้ 6.ปัญหา อปุ สรรค หรอื ขอ้ จากัดที่เกิดข้ึนในการปฏบิ ัตงิ าน และแนวทางแก้ไขให้ ๑.ปัญหาในการออกแบบ จดั เฉดสี โทนสผี ลิตภัณฑ์สมาชกิ กลุ่มผู้สูงอายุยงั ติดกับการใช้สีสัน สดใสมากเกินไป เพอื่ ประโยชน์ทางด้านสายตาในการมองเห็นเวลาปักลายผ้า ทาให้สสี นั ของผ้าไม่ตรงกบั ความต้องการของลกู ค้าจึง ทาใหข้ ายผา้ ไมไ่ ดห้ รอื ขายไดช้ า้ ๒.ในช่วงเศรษฐกจิ ตกต่าตามสถานการณโ์ รคตดิ ต่อไวรสั โคโรนา ทาใหผ้ ลงานผลิตภัณฑผ์ ้าปักชนเผ่าเม่ียนไมไ่ ด้ จาหนา่ ย ทาให้ขาดรายได้ แนวทางในการแก้ไข ๑.ครูท่ีปรึกษาและสมาชิกกลุ่มให้คาแนะนาในการเลือกโทนสีในการปักลายผ้า สีสันลวดลายที่ปักเสร็จ และจาหน่ายได้และมกี ารส่ังจองเพิ่ม ๒.สมาชิกกลุ่มร่วมกันวางแผนให้กาลังใจซึ่งกันและกันว่าให้ใช้เวลาวา่ งหลังจากการทามาหากินกลับจาก การทาไร่ทาสวนในการปักผ้าตามวิถีชีวิตดั้งเดิมของสตรีชนเผ่าเมี่ยนปักผ้าให้คนในครอบครัวสวมใส่และปักเพื่อ ขายในยามท่มี ีลกู คา้ ตอ้ งการ 7. ข้อเสนอแนะวธิ กี ารปฏบิ ัตงิ านท่จี ะทาให้ดียงิ่ ข้ึน 1. ควรสง่ เสรมิ ใหม้ กี ารพัฒนารปู แบบการสง่ เสรมิ การปักผ้าลายชาวภูเขาเผ่าเม่ียนอยา่ งต่อเน่อื ง 2. ควรพฒั นาผู้เรยี นในช่องทางการจัดจาหน่ายสนิ ค้าผ่านส่อื ออนไลน์

8. ภาพประกอบ สมาชกิ กลมุ่ ได้รว่ มจัดสรร ตัดผา้ คัดแบ่งจดั สดี า้ ยในการปกั สมาชกิ กลุ่มได้ใชภ้ มู ปิ ญั ญาการปักลวดลายผ้า

รปู แบบผลิตภณั ฑส์ ินคา้ ผา้ ปักลายโบราณ

รปู แบบผลิตภณั ฑ์สนิ ค้าผา้ ปกั ลายประยกุ ต์

รปู แบบผลิตภณั ฑส์ ินคา้ ผา้ ปักลายโบราณ

สถานทฝี่ ากจาหน่ายผลติ ภณั ฑ์ผ้าปักลายชาวไทยภเู ขาเผา่ เม่ียน ศนู ย์จาหน่ายสนิ ค้าโอทอปหนา้ วัดกง๋ กาดกองนอ้ ยบา้ นยายรมย์ การจดั แสดงสินค้าผา้ และเคร่อื งเงนิ นา่ น

สมาชกิ กลุ่มภูมิปัญญาการปักผ้าได้ร่วมจดั กจิ กรรมเผยแพรภ่ ูมปิ ญั ญาผ้าปกั ชนผา่ ณ จุดชมวิว ดอยภูโว บา้ นวังไผ่ อาเภอสองแคว จงั หวดั น่าน

ไดร้ ับคดั เลอื กให้นาเสนอผลงาน โดยการจัดนิทรรศการเผยแพรผ่ ลงานดเี ดน่ ในงานสมนาเพื่อพัฒนางานวชิ าการ กศน.เขตภาคเหนอื