Asas_Sains_Komputer_Tingkatan_2

Lakukan Amali Komputer 3.4 untuk mencuba struktur kawalan pilihan bersarang dengan BAB 3 menggunakan Python. Anda akan membina satu atur cara yang menyemak tahun lompat. Amali Komputer 3.4 Membina satu atur cara yang menentukan tahun lompat. 1. Gunakan perisian aplikasi IDLE Python 3.5.2 dan lancarkan satu dokumen baharu. Windows Start Button > All Programs > IDLE (Python 3.5) > File > New File 2. Taipkan segmen kod yang ditunjukkan di bawah ke dalam tetingkap dokumen baharu IDLE Python 3.5.2. 3. Pilih menu File > Save As untuk menyimpan fail anda sebagai tahun_lompat.py dalam folder Python Saya. 4. Kemudian pada tetingkap fail tahun_lompat.py yang masih aktif, klik menu Run > Run Module. Tetingkap baharu seperti yang ditunjukkan akan dipaparkan. 141

5. Jika terdapat paparan mesej ralat, baiki ralat tersebut. 6. Masukkan nombor 2018 dan tekan Enter. Paparan skrin yang berikut dapat diperhatikan. 7. Ulangi langkah 6 dengan nombor-nombor lain untuk mencuba atur cara anda. 8. Jika paparan yang diperoleh berlainan dengan yang dijangka, semak semula segmen kod anda. Baiki ralat yang dijumpai. FakSteagera EMK Sukan Olimpik Musim Sains & Teknologi Panas yang diadakan Tahun lompat ialah tahun di mana satu hari ditambahkan ke setiap empat tahun sekali bulan Februari, menjadikannya 29 hari dan bukannya 28 hari. semuanya berlaku pada Mengikut pengiraan yang tepat, setahun mengandungi tahun lompat. Cuba 365.242 hari. Oleh yang demikian, penyelarasan perlu masukkan tahun-tahun ini dilakukan setiap empat tahun (0.242 × 4 = ~1 hari) dan 1 hari untuk mencuba atur cara ini disebut hari lompat. anda. BAB 3 Aktiviti 3.9 Pasangan Menambah baik atur cara dalam Amali Komputer 3.4. 1. Kod arahan bagi atur cara dalam Amali Komputer 3.4 adalah panjang dan mempunyai ayat-ayat yang berulang. 2. Bincang bersama-sama rakan sekumpulan anda untuk memperbaiki kod arahan ini supaya menjadi lebih ringkas. 3. Output yang diperoleh mesti serupa dengan output yang anda peroleh dalam Amali Komputer 3.4. 142

3.2.1 (iv)  Struktur kawalan ulangan dalam penyelesaian masalah Struktur kawalan ulangan membolehkan pengatur cara mengarah Standard Pembelajaran komputer untuk melaksanakan langkah-langkah tertentu secara berulang kali. Struktur kawalan ulangan adalah penting supaya Murid boleh: kod yang ditulis tidak perlu panjang dan memakan ruang. Selain 3.2.1  Menghasilkan atur itu, penambahbaikan kepada kod struktur kawalan ulangan cara yang melibatkan: adalah lebih mudah berbanding dengan kod atur cara yang tidak menggunakan gelung. (iv) struktur kawalan ulangan dalam Semasa mengekodkan struktur kawalan ulangan, biasanya penyelesaian pengatur cara perlu menggunakan sintaks pemboleh ubah yang masalah. cekap untuk bertindak sebagai pembilang, terutamanya untuk struktur yang dikawal dengan bilangan. IMBAS KEMBALI Struktur kawalan ulangan boleh menerima arahan input Struktur kawalan ulangan untuk melakukan operasi matematik seperti penambahan dua telah dipelajari dalam senarai nombor, mengira purata beberapa nombor dan pelbagai Bab 2 Algoritma. operasi olahan nombor yang lain. Bahagian kod yang mengandungi syarat dan langkah-langkah untuk berulang disebut gelung (loop). Manakala, setiap pusingan ulangan yang dilaksanakan disebut lelaran (iteration). Dua jenis struktur kawalan ulangan yang sering digunakan ialah struktur kawalan UNTUK (for) dan struktur kawalan SELAGI (while). STRUKTUR KAWALAN ULANGAN Struktur kawalan ulangan membolehkan sesuatu segmen kod yang panjang dapat diringkaskan. Gelung for Gelung while • Dikawal dengan bilangan • Dikawal dengan keadaan lelaran yang diketahui dan bilangan lelaran yang tidak diketahui Rajah 3.14  Pengelasan struktur kawalan ulangan BAB 3 Struktur kawalan UNTUK dan struktur kawalan SELAGI sesuai digunakan sebagai struktur kawalan praujian (pretest) yang akan menguji syarat sebelum melaksanakan lelaran. Penyelesaian masalah dengan menggunakan struktur kawalan UNTUK dan struktur kawalan SELAGI akan diterangkan dengan menggunakan bahasa pengaturcaraan Python. 143

Contoh 3.27  Penyelesaian masalah menggunakan struktur kawalan ulangan. Permainan interaktif dalam telefon pintar menggunakan struktur kawalan ulangan bagi mengawal fungsi log masuk ke aplikasi. Balqis diminta oleh guru untuk membangunkan atur cara yang mengawal log masuk dengan menggunakan struktur kawalan ulangan. Jika pengguna berjaya log masuk, atur cara akan paparkan “Selamat datang” sebanyak tiga kali. Langkah 1: Pernyataan masalah 1. Mengenal pasti input yang diperlukan, iaitu id untuk log masuk. 2. Mengenal pasti proses dan struktur kawalan yang terlibat untuk log masuk. 3. Mengenal pasti proses dan struktur kawalan yang terlibat untuk paparan “Selamat datang” sebanyak tiga kali. Langkah 2: Menulis algoritma bagi penyelesaian masalah 1. Isytiharkan pemboleh ubah id dan i 2. Setkan id = 123 dan i = 1 3. Pengguna memasukkan id 4. Setkan jawab kepada id yang dimasukkan 5. while jawab != 123   Ulang Langkah 3 6. for i <= 3 Paparkan “Selamat datang” Langkah 3: Melukis carta alir MULA Setkan id = 123 dan i = 1 Paparkan mesej “Masukkan nombor id anda: ” Setkan jawab = id yang dimasukkan BAB 3 jawab Ya != 123? Tidak Ya i=i+1 i <= 3? Paparkan Tidak “Selamat datang” TAMAT 144

Langkah 4: Pengekodan dengan menggunakan perisian aplikasi Python 3.5.2 Langkah 5: Contoh output Dalam pengaturcaraan Python, sintaks for digunakan AKSES WEB BAB 3 untuk struktur kawalan UNTUK. Berikut ialah rangka umum penggunaan sintaks for. Tonton video ini untuk tutorial penulisan kod for pemboleh ubah gelung in [1, 2, 3, dll.]: Python bagi struktur   Pernyataan kawalan for. Pemboleh ubah gelung akan terbentuk sebaik sahaja goo.gl/y9LDKj sintaks for ditaip. Maka, pemboleh ubah gelung tidak perlu diisytiharkan terlebih dahulu. Lelaran bermula dengan pemboleh 145 ubah gelung terumpuk dengan nilai pertama dalam data dan melaksanakan kod Pernyataan. Lelaran berterusan mengikut urutan dalam data dan berhenti apabila sampai ke nilai terakhir.

AKSES WEB Pengatur cara memerlukan sebuah gelung yang berulang kali Layari laman sesawang ini bagi bilangan lelaran yang ditetapkan. Contohnya, jika pengguna untuk penerangan lanjut menjawab soalan dengan betul, atur cara akan menghasilkan tentang fungsi range(). output perkataan “Tahniah” sebanyak lima kali. Dalam situasi ini, penggunaan fungsi range() adalah amat berguna kerana goo.gl/E5nCXS fungsi range() menyatakan bilangan lelaran struktur kawalan for harus berulang. Nombor yang digunakan dalam fungsi range() disebut parameter. Parameter yang digunakan dalam fungsi range() mestilah integer yang terdiri daripada nombor positif atau nombor negatif. Rajah 3.15 menunjukkan tiga cara penulisan parameter bagi fungsi range(). BAB 3 Rajah 3.15  Tiga cara penulisan parameter bagi fungsi range() Cabar Diri Anda Senaraikan nombor-nombor bagi fungsi range ( ). Teknik 1. range (10) 3. range (0, 30, 5) Pengitlakan 2. range (5, 16) 4. range (5, –1, –1) 146

TIP Dalam pengaturcaraan Python, sintaks while digunakan untuk struktur kawalan SELAGI. Berikut ialah rangka umum 1. Inden untuk segmen penggunaan sintaks while. kod yang berulang mestilah sama. while Syarat dalam bentuk ungkapan Boolean:   Pernyataan 2. Mencetak pemboleh Sintaks untuk struktur kawalan while adalah serupa dengan ubah dengan rangka umum kenyataan if. Ungkapan Boolean ialah syarat fungsi print ( ) tidak (benar atau tidak benar) yang menentukan sama ada gelung memerlukan tanda akan berhenti atau terus berulang. petikan berganda ( “ ” ). Amali Komputer 3.3 Membina satu atur cara dengan gelung while. A Gelung tak terhingga 1. Gunakan perisian aplikasi IDLE Python 3.5.2 dan lancarkan satu dokumen baharu. Windows Start Button > All Programs > IDLE (Python 3.5) > File > New File 2. Taipkan kod segmen seperti yang ditunjukkan di bawah. BAB 3 3. Pilih menu File > Save As untuk menyimpan fail anda dalam folder Python Saya. Namakan fail anda sebagai gelung_tak_terhingga.py. 4. Kemudian pada tetingkap fail gelung_tak_terhingga.py yang masih aktif, klik menu Run > Run Module untuk melaksanakan kod. 5. Jika terdapat paparan mesej ralat, baiki ralat dan ulangi langkah 4 sehingga tiada ralat lagi. 6. Langkah dalam badan gelung akan sentiasa berulang. Tekan Ctrl + C di papan kekunci untuk menghentikan gelung tak terhingga. 147

BAB 3 B Membetulkan satu gelung tak terhingga kepada gelung terhingga 1. Lancarkan satu dokumen baharu dengan memilih menu File > New File. 2. Taipkan segmen kod dalam berikut yang telah ditambah baik supaya gelung while yang dibina tidak menjadi gelung tak terhingga. 3. Pilih menu File > Save As untuk menyimpan fail anda dalam folder Python Saya. Namakan fail anda sebagai gelung_terhingga.py. 4. Kemudian pada tetingkap fail gelung_terhingga.py yang masih aktif, klik menu Run > Run Module untuk melaksanakan segmen kod. Paparan seperti yang berikut akan diperhatikan. Jika terdapat paparan mesej ralat, baiki ralat dan cuba sekali lagi. 5. Uji atur cara anda dengan menaipkan nilai-nilai ke dalam atur cara. 6. Bandingkan atur cara yang dibina dalam Bahagian A dan Bahagian B. Nyatakan perbezaan utama antara kedua-duanya. 7. Atur cara yang manakah lebih bagus? Terangkan sebab anda. 148

Aktiviti 3.10 Kumpulan Menghasilkan satu atur cara yang menjana jadual sifir darab. Gunakan struktur kawalan UNTUK bagi menghasilkan satu atur cara yang memaparkan sifir darab apabila pengguna memasukkan satu angka bulat. Paparan berikut ialah contoh output untuk atur cara anda. 3.2.2  Menguji atur cara dan membaiki ralat pada kod arahan Menguji atur cara merupakan sebahagian daripada proses Standard Pembelajaran BAB 3 pembangunan perisian aplikasi komputer. Setiap kali baris-baris kod ditulis, diubah atau dipadamkan, baris-baris kod mesti Murid boleh: melalui proses pengujian bagi memastikan atur cara tersebut 3.2.2  Menguji atur cara masih bertindak sebagaimana yang diharapkan. Ini bermakna, dan membaiki ralat pengujian atur cara adalah penting dan merupakan langkah pada kod arahan yang yang tidak dapat dielakkan semasa pembangunan perisian dihasilkan. aplikasi komputer. 149

AKSES WEB Bagi murid yang baru sahaja mempelajari pembangunan Layari laman sesawang sesebuah atur cara lazimnya melakukan kesilapan menaip kod ini untuk mendapatkan atur cara disebabkan kurang berpengalaman dalam bahasa maklumat lanjut tentang pengaturcaraan tersebut. Kecuaian menaip kod atur cara juga jenis-jenis ralat. menjadi salah satu faktor terjadinya ralat dalam kod atur cara. goo.gl/A8He1S TIP Kejadian ralat yang sering dijumpai ialah: (a) Lupa menaip penutup kurungan “)” semasa menggunakan fungsi input(). (b) Inden kenyataan else yang salah. Bagaimana pula dengan aplikasi yang mempunyai ralat? Apakah yang akan terjadi sekiranya ralat dalam kod atur cara tersebut tidak dibaiki? Jika terdapat ralat dalam aplikasi tersebut, adakah aplikasi akan terus berjalan? BAB 3 Ralat atau kesilapan yang wujud dalam sesuatu atur cara IMBAS KEMBALI sering dirujuk sebagai pepijat. Lazimnya, ralat berpunca daripada Maklumat lanjut jenis-jenis kesalahan ataupun kecuaian pengatur cara. Proses mencari dan ralat telah diterangkan menghapuskan ralat dipanggil penyahpepijat. Ralat-ralat dalam dalam Bab 2 dan atur cara boleh dikelaskan kepada tiga kumpulan mengikut Subtopik 3.1. Topik ini ciri-cirinya yang tersendiri. Tiga kumpulan ini ialah ralat sintaks akan tertumpu kepada (syntax error), ralat masa larian (runtime error) dan ralat logik menguji atur cara dan (logical error). membaiki ralat. 150

Contoh 3.28  Mengesan dan membaiki ralat pada kod arahan yang dihasilkan. BAB 3 Anda telah dilantik menjadi ketua Program JualanAmal di sekolah. Lima orang rakan anda turut membantu untuk menjayakan jualan amal tersebut. Pasukan anda hanya bertanggungjawab menjual tiga jenis barangan, iaitu buah-buahan, minuman dan biskut. Bagi memberi semangat kepada semua ahli pasukan untuk mendapatkan jumlah jualan yang tinggi, guru telah membenarkan pemberian komisen. Kadar komisen 5% akan diberikan ke atas jumlah jualan yang melebihi RM500 dan kadar komisen 8% akan diberikan ke atas jumlah jualan yang melebihi RM800. Anda perlu membangunkan satu atur cara yang membenarkan anda memasukkan jualan bagi tiga jenis barangan tersebut. Kemudian atur cara perlu mendapatkan jumlah jualan yang diperoleh dan paparkan kadar komisen yang didapati oleh pasukan anda. Akhirnya, atur cara akan mengira dan memaparkan jumlah komisen dan komisen individu untuk setiap ahli pasukan. Pernyataan masalah: 1. Mengenal pasti input yang diperlukan, iaitu jualan untuk buah, minuman dan biskut. 2. Mengenal pasti proses yang terlibat, iaitu proses mengenal pasti kadar komisen yang diperoleh. 3. Mengenal pasti output yang diperlukan, iaitu jumlah jualan, kadar komisen yang dibenarkan dan komisen untuk setiap ahli. Menulis algoritma bagi penyelesaian masalah: 1. Isytiharkan pemboleh ubah buah, minuman, biskut, jum_jualan, komisen, jum_komisen dan ind_komisen. 2. Pengguna memasukkan jualan untuk buah, minuman dan biskut. 3. Kira jumlah jualan. 4. Semak komisen yang dibenarkan. Jika jumlah jualan <= RM500, paparkan mesej “Komisen ialah 0%”. Jika jumlah jualan > RM500 tetapi <= RM800, paparkan mesej “Komisen ialah 5%”. Jika jumlah jualan > RM800, paparkan mesej “Komisen ialah 8%”. 5. Kira jumlah komisen dan paparkan. 6. Kira komisen individu dan paparkan. 151

Carta alir yang dilukis: MULA Isytiharkan pemboleh ubah buah, minuman, biskut, jum_jualan, komisen, jum_komisen dan ind_komisen Pengguna masukkan jualan untuk buah, minuman dan biskut Kira jum_jualan = buah + minuman + biskut Paparkan jum_jualan jum_jualan Ya Paparkan “Komisen komisen = 0.05 > 500? ialah 5%” komisen = 0.08 Tidak jum_jualan Ya Paparkan “Komisen > 800? ialah 8%” Tidak komisen = 0 Paparkan “Komisen ialah 0%” BAB 3 Kira jum_komisen = jum_jualan * komisen Kira ind_komisen = jum_komisen / 5 Paparkan jum_komisen dan ind_komisen TAMAT 152

Apabila anda membuat semakan ke atas carta alir yang dihasilkan dengan menggunakan satu set sampel data, didapati hasil output tidak seperti yang diingini. Contoh output: Output yang diingini Output yang didapati Jumlah jualan: RM 900 Jumlah jualan: RM 900 Komisen ialah 8% Komisen ialah 5% Jumlah komisen: RM 72 Jumlah komisen: RM 45 Komisen untuk setiap ahli: RM 12 Komisen untuk setiap ahli: RM 9 Anda perlu menggunakan kertas dan pensel untuk melakukan teknik semakan meja. Berikut menunjukkan nilai-nilai yang dimasukkan: buah = 300 Output yang diperoleh: minuman = 300 Jumlah jualan: 900 biskut = 300 Komisen ialah 5 % jum_jualan = 300 + 300 + 300 = 900 Jumlah komisen: 45 Komisen untuk setiap ahli: 9 Apabila jum_jualan = 900, nilai ini digunakan untuk semakan syarat jum_jualan > 500, 900 > 500 memberi nilai benar, maka “Komisen ialah 5%” dipaparkan dan komisen = 0.05. jum_komisen = 900 * 0.05 = 45 ind_komisen = 45 / 5 = 9 Output ini berlainan dengan yang dikehendaki. Ralat logik ini berlaku kerana syarat bagi BAB 3 pilihan komisen tidak tepat. Syarat pilihan (jum_jualan > 800) harus disemak dahulu. Selepas membaiki ralat ini, semak semula dengan teknik yang sama. Apabila jum_jualan = 900, nilai ini digunakan untuk semakan syarat jum_jualan > 800, 900 > 800 memberi nilai benar, maka “Komisen ialah 8%” dipaparkan dan komisen = 0.08. jum_komisen = 900 * 0.08 = 72 ind_komisen = 72 / 5 = 14.4 Output untuk ind_komisen adalah berlainan dengan yang diingini. Rumus berikut perlu disemak semula. ind_komisen = jum_komisen / 5 Jumlah ahli pasukan termasuk ketua adalah enam orang dan bukan lima orang. Oleh itu, pembahagian komisen menjadi salah. Rumus perlu dibaiki dengan membahagi jum_komisen dengan enam. Carta alir di halaman 154 telah dibaiki ralat-ralat logik yang ditemui. 153

Carta alir yang telah dibaiki: MULA Isytiharkan pemboleh ubah buah, minuman, biskut, jum_jualan, komisen, jum_komisen dan ind_komisen Pengguna masukkan jualan untuk buah, minuman dan biskut Kira jum_jualan = buah + minuman + biskut Paparkan jum_jualan jum_jualan Ya Paparkan “Komisen komisen = 0.08 > 800? ialah 8%” komisen = 0.05 Tidak jum_jualan Ya Paparkan “Komisen > 500? ialah 5%” Tidak komisen = 0 Paparkan “Komisen ialah 0%” BAB 3 Kira jum_komisen = jum_jualan * komisen Kira ind_komisen = jum_komisen / 6 Paparkan jum_komisen dan ind_komisen TAMAT 154

Kod atur cara yang dibangunkan: BAB 3 Paparan mesej ralat masa larian untuk pelaksanaan kali pertama: 155

BAB 3 Pengesanan ralat dapat dilakukan dengan memahami mesej ralat yang dipaparkan seperti yang berikut: Traceback (most recent call last): File “C:/Users/Dell\\Desktop\\Python Saya\\3.2\\Jualan_Amal”, line 3, in <module>     buah = input(float(“Masukkan jualan buah-buahan: RM “)) ValueError: could not convert string to float: ‘Masukkan jualan buah-buahan: RM’ Mesej ralat tersebut memberitahu bahawa teks tidak boleh ditukarkan kepada jenis data float. Bagi membaiki ralat masa larian ini, penulisan kod untuk fungsi input bersama jenis data float perlu dibaiki. Semua barisan kod yang melibatkan ralat ini perlu dibaiki. Berikut menunjukkan penulisan kod yang betul: buah = float(input(“Masukkan jualan buah-buahan: RM “)) Paparan mesej ralat sintaks untuk pelaksanaan kali kedua: Paparan mesej ralat di atas ialah mesej ralat sintaks. Mesej ralat sintaks akan dipaparkan bersama tanda merah pada baris kod yang bermasalah. Penulisan bagi sintaks else adalah tidak betul kerana tanpa tanda titik bertindih. Ralat ini dibaiki dengan menambahkah tanda : pada akhir sintaks else. 156

Paparan mesej ralat sintaks untuk pelaksanaan kali ketiga: BAB 3 Paparan mesej ralat sintaks dipaparkan dan kod untuk baris terakhir ditandakan merah. Lakukan semakan langkah demi langkah untuk baris terakhir ini. Didapati barisan kod ini mempunyai tanda kurungan yang tidak betul. Baiki kod ini dengan menambahkan kurungan tutup pada akhir kod. Paparan mesej ralat sintaks untuk pelaksanaan kali keempat: Paparan mesej ralat di atas ialah mesej ralat masa larian. Atur cara terhenti secara tiba- tiba semasa di baris 8 disebabkan nama jumjualan tidak diisytiharkan. Ini bermakna, barisan kod yang berikut mempunyai kesalahan ejaan untuk pemboleh ubah jum_jualan. print(“\\nJumlah jualan: RM”, round(jumjualan,2)) Baiki ralat ini dengan menggunakan nama pemboleh ubah yang betul, iaitu jum_jualan. 157

Kod atur cara yang telah dibaiki semua ralat: Output yang diperoleh: BAB 3 Output yang diperoleh adalah output yang diingini. 158

3.2.3  Atur cara yang melibatkan gabungan pelbagai struktur kawalan Anda telah mempelajari tentang struktur kawalan yang Standard Pembelajaran melibatkan satu pilihan, dua pilihan dan penggunaan gelung yang membuat pengulangan dalam skop yang terhad. Namun Murid boleh: begitu, dalam situasi dunia sebenar, sesebuah kod atur cara 3.2.3  Menghasilkan atur perlu lebih dinamik dan kompleks untuk menghasilkan atur cara cara yang melibatkan yang mampu melakukan pelbagai fungsi seperti pengisihan, gabungan pelbagai pemilihan, kawalan akses dan sebagainya. struktur kawalan. Kod atur cara yang lebih dinamik dan kompleks dapat dihasilkan dengan menggabungkan pelbagai struktur kawalan yang anda telah pelajari seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.16. Struktur kawalan Jenis-jenis Struktur kawalan jujukan struktur pilihan kawalan Struktur kawalan Struktur kawalan pilihan bersarang ulangan Rajah 3.16 Atur cara yang mempunyai gabungan pelbagai struktur kawalan adalah lebih dinamik, kompleks dan interaktif Tujuan utama penggabungan pelbagai struktur kawalan adalah untuk menghasilkan suatu atur cara yang boleh dan berupaya melakukan pelbagai fungsi, menarik dan seronok digunakan oleh pengguna. Suatu atur cara yang mempunyai fungsi yang terhad akan dianggap stereotaip dan besar kemungkinan pengguna tidak berminat untuk menggunakan atur cara sebegini. Bagaimanakah sebuah Atur cara yang mampu melakukan pelbagai atur cara boleh melakukan fungsi ini mesti harus dibina dengan lebih daripada dua fungsi? gabungan pelbagai struktur kawalan. BAB 3 159

BAB 3 Contoh 3.29  Menghasilkan atur cara yang melibatkan gabungan beberapa struktur kawalan. Yoke Lian ingin menghasilkan satu permainan meneka nombor dengan menggunakan gabungan pelbagai struktur kawalan. Satu nombor rahsia yang perlu diteka akan dijadikan pemalar, di mana nilai ini tidak akan berubah. Pengguna perlu memasukkan nombor integer dan jika nombor yang dimasukkan tidak bersamaan dengan nombor rahsia, satu mesej akan dipaparkan. Mesej ini akan memberitahu pengguna sama ada nombor yang dimasukkan lebih besar atau lebih kecil daripada nombor rahsia. Setelah berjaya meneka, atur cara akan paparkan “Syabas” sebanyak lima kali. Langkah 1: Pernyataan masalah 1. Mengenal pasti input yang diperlukan, iaitu satu nombor integer daripada pengguna. 2. Mengenal pasti proses dan struktur kawalan yang terlibat. (a) Proses meneka berterusan sehingga nombor yang betul dimasukkan. Struktur kawalan ulangan while digunakan. (b) Proses membandingkan nombor yang dimasukkan dengan nombor rahsia. Struktur kawalan ulangan pilihan digunakan. (c) Proses paparkan “Syabas” sebanyak lima kali. Struktur kawalan ulangan for digunakan. Langkah 2: Menulis algoritma bagi penyelesaian masalah 1. Isytiharkan pemboleh ubah rahsia, teka, nombor dan i. 2. Setkan rahsia kepada satu nombor integer, teka kepada True dan i kepada 1. 3. Selagi teka ialah True    Pengguna memasukkan satu nombor integer.    Setkan nombor kepada nombor integer yang dimasukkan. 4. Jika rahsia == nombor 5. Untuk i <= 5   Paparkan “Syabas”    i = i + 1    Setkan teka kepada False Jika rahsia < nombor   Paparkan “Nombor tekaan lebih besar daripada nombor rahsia.” Jika rahsia > nombor   Paparkan “Nombor tekaan lebih kecil daripada nombor rahsia.” 6. Paparkan “Terima kasih kerana menyelesaikan permainan meneka nombor ini.” 160

Langkah 3: Melukis carta alir MULA Isytiharkan pemboleh ubah rahsia, teka, nombor dan i Setkan rahsia = 49 Setkan teka = True Setkan i = 1 teka == True Tidak Ya Paparkan “Masukkan nombor tekaan anda:” Setkan nombor kepada input yang dimasukkan rahsia == Ya i <= 5? Tidak nombor? Ya Tidak Paparkan rahsia < Ya Paparkan “Nombor “Syabas!” nombor? tekaan lebih besar daripada nombor rahsia.” Tidak i=i+1 Paparkan “Nombor tekaan BAB 3 lebih kecil daripada nombor rahsia.” Setkan teka = False Paparkan “Terima kasih kerana menyelesaikan permainan meneka nombor ini.” TAMAT 161

BAB 3 Langkah 4(a):  Pengekodan dengan menggunakan Scratch 2.0 Contoh output: 162

Langkah 4(b):  Pengekodan dengan menggunakan perisian aplikasi Python 3.5.2 BAB 3 Contoh output: 163

BAB 3 Amali Komputer 3.6 akan membimbing anda menggunakan struktur kawalan pilihan dwipilihan (if-else) dan struktur kawalan ulangan SELAGI (while) untuk membina satu permainan interaktif meneka nama. Amali Komputer 3.6 Membina satu permainan interaktif meneka nama. 1. Gunakan perisian aplikasi IDLE Python 3.5.2 dan lancarkan satu dokumen baharu. Taipkan kod atur cara seperti yang ditunjukkan di bawah. 2. Pilih menu File > Save As untuk menyimpan fail anda dalam folder Python Saya. Namakan fail anda sebagai main_tekaan.py. 3. Kemudian pada tetingkap fail main_tekaan.py yang masih aktif, klik menu Run > Run Module untuk melaksanakan segmen kod. Paparan seperti yang ditunjukkan di bawah akan diperhatikan. Jika terdapat paparan mesej ralat, baiki ralat tersebut. 4. Peluang untuk meneka nama ialah bilangan huruf dalam nama tersebut. Pada pendapat anda, adakah syarat ini bersesuaian? Terangkan. 164

Aktiviti 3.11 BAB 3 Kumpulan Guru Asas Sains Komputer anda ingin membangunkan satu atur cara yang mengendalikan ujian kuiz bagi operator yang mempunyai lima soalan. Berikut ialah output yang diingini. Anda dipilih sebagai ketua untuk membangunkan atur cara ini. Jawab soalan-soalan yang berikut. (a) Nyatakan input, proses dan bilangan struktur kawalan yang terlibat. (b) Lukis carta alir bagi atur cara ini. (c) Pilih struktur kawalan yang sesuai untuk membangunkan atur cara ini dengan menggunakan perisian aplikasi Python 3.5.2. TIP Gunakan tag # untuk dokumentasi semasa membangunkan atur cara anda supaya ahli kumpulan yang lain dapat memahami atur cara dengan lebih mudah. 165

Praktis 3.2 1. Tuliskan satu atur cara ringkas yang dapat memeriksa huruf yang dimasukkan sama ada huruf vokal atau huruf konsonan. Atur cara perlu mengenal pasti lima huruf vokal, iaitu (A, E, I, O, U) atau (a, e, i, o, u). Gunakan struktur kawalan yang sesuai bagi atur cara tersebut. Atur cara akan memaparkan mesej contoh output yang ditunjukkan di bawah. Contoh output: 2. Dalam setahun terdapat 12 bulan. Setiap bulan mempunyai jumlah hari sama ada 30 hari, 31 hari atau 28/29 hari. Tuliskan satu atur cara yang dapat membaca nama bulan yang dimasukkan dan memaparkan bilangan hari bagi bulan tersebut. Gunakan struktur kawalan pilihan yang sesuai bagi atur cara tersebut. Contoh output: BAB 3 3. Terdapat tiga jenis segi tiga berdasarkan ukuran sisi seperti yang ditunjukkan di bawah. Tuliskan satu atur cara berdasarkan input ukuran Sisi-x, Sisi-y dan Sisi-z yang dimasukkan. Atur cara akan memaparkan jenis segi tiga yang terbabit. Sisi-x Sisi-y Sisi-x Sisi-y Sisi-x Sisi-y Sisi-z Sisi-z Sisi-z Segi tiga sama sisi Segi tiga sama kaki Segi tiga tidak sama sisi 166

Contoh output: BAB 3 4. Tuliskan satu atur cara yang dapat membina struktur nombor seperti contoh output yang ditunjukkan di bawah. Struktur tersebut perlu mencetak setiap nombor mengikut bilangan yang dikira. Gunakan struktur kawalan ulangan yang telah anda pelajari. Contoh output: 5. Tuliskan satu atur cara yang membolehkan pengguna memasukkan nombor-nombor integer sehingga nombor sifar dimasukkan. Apabila sifar dimasukkan, atur cara akan melakukan penambahan untuk semua nombor-nombor integer yang dimasukkan dan jumlahnya dipaparkan. Purata bagi nombor-nombor yang dimasukkan akan dikira dan dipaparkan. Gunakan struktur gelung ulangan dan struktur kawalan pilihan dalam atur cara ini. Berikut menunjukkan paparan contoh output. Contoh output: 167

PETA KONSEP BAB 3 Pengecam memegang Pemboleh Ubah Pemalar Jenis data tiga ciri menggunakan penting Nilai ada pelbagai Integer Jenis Data KOD menggunakan Double, float ARAHAN contoh Tiga Jenis Operator menggunakan Char iaitu String Boolean Operator perbandingan Operator logik Operator matematik Maklumat yang dimasukkan oleh Fungsi Input menggunakan pengguna melalui papan kekunci, BAB 3 klik tetikus, pangkalan data, skrin ialah menggunakan sentuh, gerakan atau Internet ialah Fungsi Output Maklumat yang dipaparkan pada skrin komputer 168

mempunyai Struktur mempunyai Satu aliran sehala mengikut Kawalan Jujukan urutan secara linear mempunyai Struktur ada Pilihan tunggal Penyelesaian masalah melibatkan gabungan daripada pelbagai struktur kawalan Kawalan Pilihan tiga Dwipilihan STRUKTUR jenis Pelbagai pilihan BAB 3 KOD ARAHAN perlu mengesan Struktur Kawalan terdiri Beberapa struktur pilihan dan membaiki mempunyai Pilihan Bersarang daripada yang terbenam bersama Ralat Struktur ada Kawalan Ulangan dua mempunyai jenis Struktur kawalan UNTUK Struktur kawalan SELAGI jenis Ralat sintaks Ralat masa larian Ralat logik 169

BAB 3 SENARAI SEMAK BAB 3 Pada akhir bab ini, saya dapat... menghuraikan jenis-jenis data. menerangkan jenis data integer. menerangkan jenis data double. menerangkan jenis data char. menerangkan jenis data string. menerangkan jenis data boolean. menggunakan jenis data dalam segmen kod. menghuraikan pemalar. menerangkan pemboleh ubah. menghubung kait pemboleh ubah dan jenis data. membezakan pemboleh ubah dan pemalar. menghuraikan fungsi input. menggunakan fungsi input dalam segmen kod. menghuraikan fungsi output. menggunakan fungsi output dalam segmen kod. menyatakan operator-operator yang digunakan dalam segmen kod. menghuraikan operator perbandingan. menghuraikan operator logik. menggunakan operator perbandingan dalam segmen kod. menggunakan operator logik dalam segmen kod. mengesan ralat dalam segmen kod. membaiki ralat dalam segmen kod. menghasilkan segmen kod yang terdiri daripada gabungan jenis data, pemboleh ubah, pemalar dan operator. 170

Pada akhir bab ini, saya dapat... BAB 3 menyelesaikan masalah secara sistematik dan kreatif dengan menghasilkan segmen kod yang terdiri daripada gabungan jenis data, pemboleh ubah, pemalar dan operator. mengenal pasti struktur kawalan jujukan. mengenal pasti tiga struktur kawalan pilihan, iaitu pilihan tunggal, dwipilihan dan pelbagai pilihan. mengenal pasti struktur kawalan pilihan bersarang. mengenal pasti struktur kawalan ulangan (for dan while). memberi contoh penggunaan struktur kawalan jujukan untuk menyelesaikan masalah. memberi contoh penggunaan struktur kawalan pilihan untuk menyelesaikan masalah. memberi contoh penggunaan struktur kawalan pilihan bersarang untuk menyelesaikan masalah. memberi contoh penggunaan struktur kawalan ulangan untuk menyelesaikan masalah. menghasilkan atur cara yang melibatkan struktur kawalan jujukan. menghasilkan atur cara yang melibatkan struktur kawalan pilihan. menghasilkan atur cara yang melibatkan struktur kawalan pilihan bersarang. menghasilkan atur cara yang melibatkan struktur kawalan ulangan. menguji atur cara untuk mengesan ralat. membaiki ralat yang dikesan dalam atur cara. menghasilkan atur cara yang melibatkan gabungan pelbagai struktur kawalan, iaitu jujukan, pilihan, pilihan bersarang dan ulangan. menyelesaikan masalah secara sistematik dan kreatif dengan mencipta atur cara yang melibatkan gabungan pelbagai struktur kawalan, iaitu jujukan, pilihan, pilihan bersarang dan ulangan. 171

PENTAKSIRAN BAB 3 Soalan Objektif 5. Antara berikut, pengisytiharan integer 1. Apakah yang dikatakan atur cara kepada pemboleh ubah yang manakah benar? komputer? A abc = int(1,000,000) A Satu carta alir yang dilukis B a b c = int(100020003000) C a,b,c = int(1000,2000,3000) bagi mengarahkan komputer D a_b_c = int(1000000) menyelesaikan masalah. B Satu set arahan yang ditulis dalam 6. Apakah kegunaan fungsi output() bahasa mesin bagi mengarahkan dalam pengaturcaraan Python? komputer menyelesaikan masalah. I Untuk memaparkan satu ayat pada C Satu set arahan yang ditulis skrin komputer. dalam bahasa pengaturcaraan II Untuk memaparkan nilai bagi mengarahkan komputer pemboleh ubah pada skrin menyelesaikan masalah. komputer. D Satu pseudokod yang ditulis III Untuk memaparkan soalan dan dalam bahasa tabii manusia menunggu pengguna memasukkan bagi mengarahkan komputer maklumat. menyelesaikan masalah. IV Untuk memaparkan mesej ralat. 2. Antara berikut, yang manakah format A I sahaja bagi fail Python? B III sahaja A *.p C I dan II B *.pt D III dan IV C *.py D *.pyt 7. Segmen kod Python berikut 3. Jenis data yang manakah tidak menunjukkan kegunaan operator disokong oleh Aplikasi Pengaturcaraan perbandingan dan hasil yang Python? diperoleh. A Integer B String 1 >>> a = 3 C Double 2 >>> b = 5 D Boolean 3 >>> a __ b BAB 3 4. Apakah output bagi kod berikut? 4 False str = “Selamat Datang” 5 >>> a __ b A Selamat Datang 6 False B “Selamat Datang” 7 >>> a __ b C str 8 False D Mesej ralat Berdasarkan segmen kod di atas, apakah operator perbandingan di baris 3, 5 dan 7? A =, >, >= C ==, >, >= B =, <, <= D ==, <, <= 172

8. Berikut menunjukkan segmen kod 13. Berikut menunjukkan segmen kod Python. Python. i=0 markah1 = 80 while i < 5: markah2 = 90   print(i) purata = (markah1 + markah2)/2    i = i + 1 print (purata)    if i == 3: Apakah output bagi nilai purata dalam     break segmen kod di atas?   else: A 85 C 85.00 B 85.0 D 90.0     print(0) 9. Operator logik yang manakah memberi Apakah output bagi segmen kod ini? output benar jika hanya salah satu A 0 C 0 keadaan adalah benar? A Logik DAN 1 0 B Logik ATAU C Logik TIDAK 1 1 D Logik JIKA 0 0 2 2 B 1 D Gelung tak 2 terhingga 3 10. Sintaks yang manakah digunakan untuk menambahkan pilihan dalam satu struktur kawalan? 14. Segmen kod Python yang berikut A if C else menunjukkan mesej ralat. B elif D for >>> a=2 >>> b=3 11. Apakah kepentingan lelaran dalam >>> c=b BAB 3 suatu atur cara? >>> d=b-c A Membenarkan atur cara membuat >>> e=a/d pilihan berdasarkan syarat. Traceback (most recent call last): B Membenarkan atur cara    File “<pyshell#19>”, line 1, melaksanakan arahan mengikut urutan. in <module> C Membenarkan kod atur cara     e=a/d menjadi ringkas tanpa arahan yang ZeroDivisionError: division by berulang. zero D Membenarkan atur cara boleh >>> melalui pelbagai pilihan. Apakah jenis ralat ini? 12. Struktur kawalan yang manakah paling A Ralat sintaks lazim menggunakan pembilang dalam B Ralat logik pernyataan bersyarat? C Ralat masa larian A Struktur kawalan dwipilihan D Ralat sifar B Struktur kawalan pilihan bersarang C Struktur kawalan ulangan UNTUK D Struktur kawalan ulangan SELAGI 173

Soalan Berstruktur 1. (a) Apakah kegunaan operator dalam segmen kod? (b) Apakah kepentingan pemboleh ubah dalam segmen kod? (c) Namakan jenis-jenis data yang terkandung dalam segmen kod. 2. Apakah perbezaan antara pemboleh ubah dan pemalar? 3. Tulis segmen kod yang memberikan output seperti yang ditunjukkan di bawah. Jadikan <Nama_Anda> sebagai input pengguna. Selamat Datang, <Nama_Anda>. 4. Terangkan struktur kawalan gelung UNTUK dan struktur kawalan gelung SELAGI. Apakah persamaan dan perbezaan antara dua struktur kawalan gelung ini? 5. Bina satu atur cara untuk mengira jumlah bilangan makanan di restoran yang perlu dibayar (termasuk 6% cukai perkhidmatan) dan memberitahu bayaran individu bagi setiap murid. Restoran tersebut cuma menghidangkan sejenis set makanan yang berharga RM36.60. Contoh output: Bilangan Set Makanan: 5 Jumlah Perlu Dibayar: RM193.98 Setiap murid perlu membayar RM38.8 6. (a) Teliti setiap baris segmen kod di bawah. Terangkan maksud kod bagi setiap baris. 1 a = 0 ; b = 10 2 while a < b: 3   print (a) 4  a = a + 1 (b) Tuliskan output bagi segmen kod di atas. BAB 3 7. Tukar pseudokod berikut kepada segmen kod Python. suhu = 115 SELAGI suhu lebih tinggi atau sama dengan 80:   CETAK suhu    suhu – 1 TAMAT SELAGI CETAK ‘Sup Ini Telah Sedia Untuk Dihidangkan’ 174

8. Teliti segmen kod Python di bawah. Kenal pasti empat ralat yang ada dalam segmen BAB 3 kod ini. Kemudian tulis semula segmen kod Python yang telah dibaiki. nama = str(input(“Masukkan nama anda: “)) umur = str(input(“Masukkan umur anda: “)) if nama == “”:    nama = str(input (“Sila masukkan nama anda: “)) else    if umur >= 0:      print (“Umur anda mesti lebih daripada 0.”)      umur = int(input (“Masukkan umur anda: “))   else:      print (“Salam sejahtera”, nama + “. Anda berumur”, (umur), “tahun.”) 9. Segmen kod berikut ialah soalan-soalan kuiz matematik yang digunakan semasa aktiviti Bulan Sains dan Matematik yang lepas dan dilabelkan sebagai Kuiz Matematik Versi 1.0. Bagi Kuiz Matematik Versi 1.1, anda ditugaskan untuk menambah baik atur cara supaya memenuhi syarat-syarat yang berikut: • Nama murid yang melakukan kuiz diminta dan disimpan. • Setiap soalan yang dijawab dengan betul diberikan 5 markah. • Selepas menjawab semua soalan, nama dan jumlah markah yang terkumpul dipaparkan. • Jika markah ialah 15, mesej “Tahniah, Penguasaan Memuaskan.” akan dipaparkan. • Jika markah kurang daripada 15, mesej “Usaha Lebih Gigih Lagi.” akan dipaparkan. 175

LAMPIRAN A Perwakilan kod ASCII dalam nombor perpuluhan, nombor perduaan, nombor perlapanan dan nombor perenambelasan. Nombor Nombor Nombor Nombor Aksara perpuluhan perduaan perlapanan perenambelasan 00000000 NUL (NULL) 0 00000001 000 0 SOH (START OF HEADING) 1 00000010 001 1 STX (START OF TEXT) 2 00000011 002 2 ETX (END OF TEXT) 3 00000100 003 3 EOT (END OF TRANSMISSION) 4 00000101 004 4 ENQ (ENQUIRY) 5 00000110 005 5 ACK (ACKNOWLEDGE) 6 00000111 006 6 BEL (BELL) 7 00001000 007 7 BS (BACKSPACE) 8 00001001 010 8 TAB (HORIZONTAL TAB) 9 00001010 011 9 LF (LINE FEED) 10 00001011 012 A VT (VERTICAL TAB) 11 00001100 013 B FF (FORM FEED) 12 00001101 014 C CR (CARRIAGE RETURN) 13 00001110 015 D SO (SHIFT OUT) 14 00001111 016 E SI (SHIFT IN) 15 00010000 017 F DLE (DATA LINK ESCAPE) 16 00010001 020 10 DC1 (DEVICE CONTROL 1) 17 00010010 021 11 DC2 (DEVICE CONTROL 2) 18 00010011 022 12 DC3 (DEVICE CONTROL 3) 19 00010100 023 13 DC4 (DEVICE CONTROL 4) 20 00010101 024 14 NAK (NEGATIVE ACKNOWLEDGE) 21 00010110 025 15 SYN (SYNCHRONOUS IDLE) 22 00010111 026 16 ETB (END OF TRANS. BLOCK) 23 00011000 027 17 CAN (CANCEL) 24 00011001 030 18 EM (END OF MEDIUM) 25 00011010 031 18 SUB (SUBSTITUTE) 26 00011011 032 1A ESC (ESCAPE) 27 00011100 033 1B FS (FILE SEPARATOR) 28 00011101 034 1C GS (GROUP SEPARATOR) 29 00011110 035 1D RS (RECORD SEPARATOR) 30 00011111 036 1E US (UNIT SEPARATOR) 31 037 1F 176

Nombor Nombor Nombor Nombor Aksara perpuluhan perduaan perlapanan perenambelasan 00100000 (ruang) 32 00100001 040 20 ! 33 00100010 041 21 “ 34 00100011 042 22 # 35 00100100 043 23 $ 36 00100101 044 24 % 37 00100110 045 25 & 38 00100111 046 26 ‘ 39 00101000 047 27 ( 40 00101001 050 28 ) 41 00101010 051 29 * 42 00101011 052 2A + 43 00101100 053 2B , 44 00101101 054 2C - 45 00101110 055 2D . 46 00101111 056 2E / 47 00110000 057 2F 0 48 00110001 060 30 1 49 00110010 061 31 2 50 00110011 062 32 3 51 00110100 063 33 4 52 00110101 064 34 5 53 00110110 065 35 6 54 00110111 066 36 7 55 00111000 067 37 8 56 00111001 070 38 9 57 00111010 071 39 : 58 00111011 072 3A ; 59 00111100 073 3B < 60 00111101 074 3C = 61 00111110 075 3D > 62 00111111 076 3E ? 63 077 3F 177

LAMPIRAN A Perwakilan kod ASCII dalam nombor perpuluhan, nombor perduaan, nombor perlapanan dan nombor perenambelasan. Nombor Nombor Nombor Nombor Aksara perpuluhan perduaan perlapanan perenambelasan 01000000 @ 64 01000001 100 40 A 65 01000010 101 41 B 66 01000011 102 42 C 67 01000100 103 43 D 68 01000101 104 44 E 69 01000110 105 45 F 70 01000111 106 46 G 71 01001000 107 47 H 72 01001001 110 48 I 73 01001010 111 49 J 74 01001011 112 4A K 75 01001100 113 4B L 76 01001101 114 4C M 77 01001110 115 4D N 78 01001111 116 4E O 79 01010000 117 4F P 80 01010001 120 50 Q 81 01010010 121 51 R 82 01010011 122 52 S 83 01010100 123 53 T 84 01010101 124 54 U 85 01010110 125 55 V 86 01010111 126 56 W 87 01011000 127 57 X 88 01011001 130 58 Y 89 01011010 131 59 Z 90 01011011 132 5A [ 91 01011100 133 5B \\ 92 01011101 134 5C ] 93 01011110 135 5D ^ 94 01011111 136 5E _ 95 137 5F 178

Nombor Nombor Nombor Nombor Aksara perpuluhan perduaan perlapanan perenambelasan 01100000 ` 96 01100001 140 60 a 97 01100010 141 61 b 98 01100011 142 62 c 99 01100100 143 63 d 100 01100101 144 64 e 101 01100110 145 65 f 102 01100111 146 66 g 103 01101000 147 67 h 104 01101001 150 68 i 105 01101010 151 69 j 106 01101011 152 6A k 107 01101100 153 6B l 108 01101101 154 6C m 109 01101110 155 6D n 110 01101111 156 6E o 111 01110000 157 6F p 112 01110001 160 70 q 113 01110010 161 71 r 114 01110011 162 72 s 115 01110100 163 73 t 116 01110101 164 74 u 117 01110110 165 75 v 118 01110111 166 76 w 119 01111000 167 77 x 120 01111001 170 78 y 121 01111010 171 79 z 122 01111011 172 7A { 123 01111100 173 7B | 124 01111101 174 7C } 125 01111110 175 7D ~ 126 01111111 176 7E DEL 127 177 7F 179

LAMPIRAN B Memasang perisian aplikasi Python 3.5.2. 1. Layari laman sesawang https://www.python.org. Arahkan kursor pada Downloads, kemudian alihkan kursor kepada butang Python 3.5.2 dan klik padanya. Rajah berikut menunjukkan paparan yang akan anda perhatikan. 2. Setelah mengklik butang Python 3.5.2, paparan berikut akan diperhatikan. Klik Run untuk memulakan muat turun perisian aplikasi Python 3.5.2. 3. Setelah mengklik Run, paparan berikut akan diperhatikan. Pilih Install Now, kemudian ikut arahan yang diberikan. 180

4. Setelah selesai memasang perisian aplikasi Python 3.5.2, klik pada butang Start dan cari ikon Python 3.5. Kemudian, pilih dan tekan pada IDLE (Python 3.5 32-bit). 5. Paparan tetingkap IDLE Python 3.5.2 yang berikut akan dilancarkan. Simbol >>> dalam paparan menandakan permulaan setiap barisan kod arahan. 6. Kod arahan Python boleh ditulis dengan dua kaedah. Kaedah pertama, gunakan paparan IDLE Python 3.5.2 di atas dan kod yang ditulis akan ditafsir oleh pentafsir Python dengan serta-merta selepas butang Enter ditekan. 7. Kaedah kedua, suatu segmen kod arahan Python dapat ditulis dahulu tanpa ditafsir baris demi baris. Dalam paparan IDLE Python 3.5.2 yang ditunjukkan di atas, klik File > New File. Satu paparan tetingkap yang kosong akan dipaparkan. Di sini, segmen kod dapat ditaip tanpa ditafsir baris demi baris. 8. Setelah siap menulis kod, simpan fail ini dalam format .py. Klik Run > Run Module untuk memulakan pentafsiran. FaSketagera Pengekodan menggunakan Python bukan hanya boleh dilakukan daripada perisian aplikasi yang telah dipasang dalam komputer sahaja, malah boleh dilakukan secara dalam talian. Berikut ialah contoh laman sesawang untuk membangunkan atur cara Python secara dalam talian. • https://www.tutorialspoint.com/ipython_terminal_online.php • https://www.tutorialspoint.com/python/ 181

JAWAPAN BAB 1  PERWAKILAN DATA (b) (i) p@55word = (ii) 1k6o0m8p1u0t0e8r0=658 0658 1678 1578 1628 1448 Imbas QR code ini untuk mendapatkan (iii) M15a3l8a1y5si7a8=1558 1608 1658 1648 1458 1628 jawapan bagi Aktiviti yang terpilih. 1158 1418 1548 1418 1718 1638 1518 1418 Praktis 1.1 10. Kelebihan Sistem Nombor Perlapanan:  1. Sistem nombor perpuluhan, sistem nombor • Nombor lebih ringkas iaitu lebih kurang satu perduaan dan sistem nombor perlapanan. per tiga nombor perduaan.  2. Senarai nombor: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, • Penukaran kepada nombor perduaan atau 12, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 23, 24, 25, sebaliknya adalah mudah. 26, 27, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47 Kelemahan Sistem Nombor Perlapanan: • Komputer tidak memahami nombor  3. ((((dcba)))) 311170122343887688 perlapanan. • Perlu ditukarkan kepada nombor perduaan dahulu sebelum difahami oleh komputer.  4. ((((dacb)))) 261404406469111200010 Praktis 1.2  1. ((((dcba)))) 12A14399C2FA114166616  5. (a) ✓ (b)  2. ((((dcab)))) 341664112697101101110010 (c) ✓ (d)  6. ((((abcd)))) 367425031516884088  3. ((((cbda)))) 1111001011010001010111100101101000101010201001020111202  7. ((((dabc)))) 0111646332718888  4. ((((cbad)))) D6C8A3341C81661166  8. E  9. (a)  5. P Aksara Kod ASCII dalam Perwakilan nombor  6. Kod ASCII 0110 0010 nombor perduaan perduaan dalam B Nombor (1 × 4) + (1 × 2) = 2 E 01000010 nombor perlapanan Perlapanan (1 × 2) = 6 S 01000101 Jadi, nombor perenambelasan = 62 T 01010011 102 Aksara = b A 01010100 105 R 01000001 123  7. (a) Hello! = 48 65 6C 6C 6F 21 I 01010010 124 (b) BESTARI= 42 45 53 54 41 52 49 01001001 101 (c) Bunga Raya = 42 75 6E 67 61 20 52 61 79 61 122 (d) Hari Gawai = 48 61 72 69 20 47 61 77 61 69 111  8. Tahniah! 182

PENTAKSIRAN BAB 1 (b) Kaedah pengumpulan tiga digit dan empat digit nombor perduaan dilakukan Soalan Objektif dahulu semasa penukaran kepada nombor perlapanan dan nombor perenambelasan 1. D  2. C  3. A  4. C masing-masing. 5. B  6. A  7. C  8. D 9. D 10. A 11. B 12. C 5. (a) Pengekodan ASCII merupakan salah satu sistem pengekodan yang paling luas Soalan Berstruktur digunakan dalam dunia pengkomputeran. ASCII ialah singkatan daripada American 1. Nombor perlapanan menggunakan sistem asas Standard Code for Information Interchange. 8. Nombor ini menggunakan digit-digit 0, 1, Kod ASCII digunakan untuk mewakili teks 2, 3, 4, 5, 6 dan 7. Nombor perenambelasan dalam komputer dan alatan komunikasi lain. menggunakan sistem asas 16. Nombor ini menggunakan digit-digit 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, (b) Komputer menggunakan nombor perduaan 9, A, B, C, D, E dan F. iaitu 0 dan 1 yang biasa disebut bit untuk perwakilan data. Kod ASCII ialah salah satu 2. (a) Nombor perlapanan skema pengekodan yang menggunakan (N(((iiiivii)oi) ) ) m 1732b0357o6620r4388p48e8renambelasan gabungan lapan nombor 1 dan 0 (8 bit) untuk mewakili 256 aksara yang berbeza. Kod ASCII mampu memberi rujukan yang spesifik kepada susunan bit digital dan juga glyph untuk sebuah bahasa penulisan. Ini membolehkan ((((iiiivii))i )) 1EEBAF183A1166146 16 peralatan digital berkomunikasi antara satu sama lain untuk memproses, menyimpan dan berkongsi maklumat berdasarkan simbol. Bahasa mesin atau kod mesin merupakan satu set arahan serta data yang boleh dilaksanakan (b) Kaedah bahagi dengan nombor dan gunakan secara langsung oleh pemproses komputer. bakinya Bahasa mesin diwakili oleh nombor perduaan. 3. (a) ((((iiiiv)ii i)) ) 111100011100001110110011001110110002 102 12 12 6. (a) Sistem nombor perlapanan dan sistem nombor perenambelasan digunakan untuk mewakili jujukan nombor perduaan yang panjang. ( b) ((((iiiiv)ii)i )) 1111101001011100100111100101101000100100101110111122 1012 12 (b) Sistem nombor perlapanan dan sistem nombor perenambelasan digunakan untuk memudahkan perwakilan data pada pandangan mata kasar manusia, iaitu tidak melibatkan banyak 0 dan 1. Dalam (c) Persamaan: manual komputer selalunya arahan mesin Penukaran dilakukan dengan memecahkan dinyatakan dalam perwakilan perlapanan digit-digit dalam nombor perlapanan ataupun perwakilan perenambelasan. atau perenambelasan dan tukarkan setiap digit kepada nombor perduaan. Akhirnya, 7. (a) Anda telah berjaya! cantumkan semua nombor perduaan. (b) Saya suka subjek ASK. Perbezaan: Penukaran nombor perlapanan kepada BAB 2  ALGORITMA nombor perduaan dilakukan dengan menukar setiap digit dalam nombor Imbas QR code ini untuk mendapatkan perlapanan kepada nilai tiga digit nombor jawapan bagi Aktiviti yang terpilih. perduaan yang mewakilinya. Manakala penukaran nombor perenambelasan Praktis 2.1 kepada nombor perduaan dilakukan 1. Algoritma ialah satu siri langkah untuk dengan menukar setiap digit dalam nombor perenambelasan kepada nilai empat digit menyelesaikan sesuatu masalah atau tugas dalam nombor perduaan yang mewakilinya. program komputer. Algoritma merupakan tatacara atau prosedur langkah demi langkah yang tersusun 4. (a) Nombor perlapanan untuk menghasilkan output yang diperlukan. ((Nii)io) m 47b15o73r25p88e renamb((eiivilia))s a41n54144356818 ((ii)i) F85TDA1166 ((iivii)) 4CB312E91166 183

2. Algoritma terdiri daripada satu siri langkah teratur Carta alir: yang membantu proses meleraikan satu masalah yang besar kepada masalah-masalah yang kecil. MULA Setiap masalah kecil dapat diselesaikan dengan lebih mudah. Pernyataan ungkapan 3. (a) Struktur kawalan pilihan bersarang Pseudokod: Tidak Syarat? 1. Mula Ya 2. Periksa Syarat1 Cetak output Jika Benar    Periksa Syarat2 Kemas kini Jika Palsu pembilang    Tamat 3. Periksa Syarat2 TAMAT Jika Benar (c) Struktur kawalan ulangan while    Laksana Proses Pseudokod: Jika Palsu    Tamat 1. Mula 4. Tamat 2. Periksa Syarat Jika Benar Carta alir:    Laksana Pernyataan MULA     Ungkapan    Cetak Output Syarat1 Ya Syarat2    Kemas Kini Pembilang Tidak Tidak    Ulang Langkah 2 Jika Palsu Ya    Henti Ulangan 3. Tamat Proses Carta alir: TAMAT MULA (b) Struktur kawalan ulangan for Pseudokod: Syarat Ya Pernyataan ungkapan 1. Mula Tidak 2. Pernyataan Ungkapan 3. Periksa Syarat Cetak Jika Benar output    Cetak Output    Kemas Kini Pembilang Kemas kini    Ulang Langkah 3 pembilang Jika Palsu    Henti Ulangan TAMAT 4. Tamat 184

(d) Gabungan struktur kawalan A B Pseudokod: 1. Mula Pernyataan 2. Periksa syarat1 ungkapan4  Jika palsu    Laksana pernyataan Syarat3 Tidak Pernyataan Ya ungkapan5     ungkapan1    Ulang langkah 2 Syarat4 Tidak Pernyataan  Jika benar Ya ungkapan6    Laksana pernyataan TAMAT     ungkapan2 4. Ralat sintaks berlaku semasa dalam proses 3. Periksa Syarat2  Jika palsu menulis kod, contohnya tertinggal tanda kata    Laksana pernyataan atau tanda kurung. Lazimnya, ralat sintaks akan dikesan oleh penterjemah atur cara dan mesej     ungkapan3 ralat akan dipaparkan.    Ulang laksana pernyataan Ralat logik biasanya disebabkan oleh pengatur cara yang memasukkan nilai yang salah      ungkapan2 ataupun urutan sesuatu tindakan adalah salah.  Jika benar Penterjemah tidak akan dapat mengesan ralat-    Laksana pernyataan ralat logik. Ralat masa larian merujuk kepada kesilapan yang     ungkapan4 menyebabkan atur cara terhenti secara tiba-tiba 4. Periksa syarat3 tanpa diduga semasa jalanan ujian (test run).  Jika palsu    Laksana pernyataan PENTAKSIRAN BAB 2     ungkapan5    Ulang periksa syarat3  Jika benar    Periksa syarat4 5. Periksa syarat4  Jika palsu    Laksana pernyataan     ungkapan6    Ulang dari mula  Jika benar    Henti ulangan 6. Tamat Carta alir: Soalan Objektif MULA   1. B  2. C  3. D  4. D   5. C  6. C  7. C  8. B   9. B 10. B 11. B Tidak Pernyataan Soalan Berstruktur Syarat1 ungkapan1 1. Sebelum menyelesaikan masalah, masalah harus Ya dikenal pasti dahulu. Selepas masalah dikenal pasti, baharulah bermula langkah pertama Pernyataan membangunkan algoritma. ungkapan2 Langkah pertama ialah langkah penyiasatan untuk mengenal pasti proses-proses yang terlibat, input yang diperlukan, penglibatan struktur kawalan dan pemboleh ubah. Langkah kedua ialah langkah mendraf algoritma dan melakukan semakan logik. Dalam langkah Tidak ini, bina algoritma beraras tinggi seakan-akan Syarat2 Pernyataan bahasa pengaturcaraan. Kemudian, lakukan ungkapan3 semakan logik ke atas algoritma yang direka. Ya Semakan logik boleh membantu mengesan ralat dan membuat penambahbaikan ke atas A B algoritma tersebut. 185

Langkah ketiga ialah memurnikan langkah- 5. langkah algoritma dengan membuat Mula penambahbaikan ke atas langkah-langkah Isytihar pembilang i = 1 algoritma. Dalam langkah ini juga semua proses for pembilang <= 3 dan pemboleh ubah yang terlibat dikumpulkan   Cetak “Saya bernama Surendren!” untuk dimurnikan. Kemudian uji larian ke atas    pembilang = pembilang + 1 algoritma yang telah dibina dengan meneliti Tamat langkah-langkahnya. 6. MULA 2. Struktur kawalan pilihan bersarang adalah suatu i=0 struktur kawalan yang dibenamkan ke dalam suatu struktur kawalan yang lain bagi membentuk i < 11? Ya Cetak i satu struktur kawalan. i=i+1 Tidak Contohnya, apabila kad seorang pelanggan setia dimasukkan ke dalam mesin, mesin TAMAT akan memeriksa kad tersebut sah dan tidak BAB 3  KOD ARAHAN luput tarikhnya. Jika kad tidak sah, mesin akan memberhentikan tindakan selanjutnya. Jika kad Imbas QR code ini untuk mendapatkan sah, mesin akan melaksanakan tindakan-tindakan jawapan bagi Aktiviti yang terpilih. selanjutnya. 3. Satu contoh aktiviti harian yang melibatkan langkah berulang ialah mengayuh basikal. Pengayuh basikal harus memastikan roda basikal sentiasa bergerak supaya basikalnya tidak terbalik atau terjatuh. Contoh lain yang melibatkan langkah berulang ialah membasuh kain. Kain dibilas dalam baldi yang berisi air sebanyak tiga hingga empat kali sehingga kain menjadi bersih dan tidak bersabun. 4. MULA i=1 Praktis 3.1 Masukkan nombor 1. str nama pin str kelas float peratus_markah char gred 2. Baca nombor pin i=i+1 Pemboleh ubah Pemalar Ya Mempunyai nilai yang Mempunyai nilai yang boleh berubah-ubah tetap dan tidak berubah Nombor pin Tidak i <= 3? Perlu diisytiharkan Fungsi perlu diaktifkan betul? Tidak perlu pengaktifan Perlu pengaktifan pustaka sokongan pustaka sokongan Ya Tidak 3. # Jenis data yang digunakan ialah Paparkan menu Mesin ATM float utama menelan kad # Isytihar pemboleh ubah jejari = 37.5 Paparkan # Isytihar pemalar mesej pi = 3.142 isipadu = 4/3 * pi * TAMAT (jejari*jejari) print (“Isi padu sfera magnet duit 186 ialah”, round (isipadu,2,))

4. a = 6 elif nama_bulan == “Februari”: b=7 print(“Bilangan Hari Dalam Bulan: c = 42 print (“1”, a == 6) 28/29 hari”) print (“2”, a == 7) elif nama_bulan == “April” or nama_ print (“3”, a == 6 and b == 7) print (“4”, a == 7 and b == 7) bulan == “Jun” or nama_bulan == print (“5”, not a == 7 and b == 7) “September” or nama_bulan == print (“6”, a == 7 or b == 7) “November” : print (“7”, a == 7 or b == 6) print(“Bilangan Hari Dalam Bulan: print (“8”, not (a == 7 and b == 6)) 30 hari”) else: print (“9”, not a == 7 and b == 6) print(“Nama Bulan Yang Salah”) 5. Tambah kurungan untuk 3. print(“Masukkan ukuran segi tiga bagi setiap sisi dalam sentimeter.”) operasi darab seperti berikut: x = float(input(“Sisi-x: “)) jumlah = (12 * 2) + (16 * 3) y = float(input(“Sisi-y: “)) z = float(input(“Sisi-z: “)) >>> hujan = 12 if x == y == z: >>> cerah = 16 print(“Segi tiga sama sisi.”) >>> jumlah = 12 * 2 + 16 * 3 elif x != y != z: >>> print (“jumlah”) print(“Segi tiga tidak sama jumlah sisi.”) >>> Tidak perlu letak tanda “ ” untuk cetak else: pemboleh ubah. Baikinya dengan: print(“Segi tiga sama kaki.”) print (jumlah) 4. for i in range(10):    print (str (i) * i) Praktis 3.2 5. print(“Masukkan nombor-nombor integer yang perlu dijumlahkan.”) 1. huruf = input(“Masukkan SATU huruf print(“Masukkan nombor SIFAR jika dari (A-Z) atau (a-z): “) ingin berhenti memasukkan nombor.”) if huruf==”A” or huruf==”a”: bilang = 0 print(huruf , “adalah huruf jumlah = 0 nombor = 1 vokal.”) while nombor != 0: elif huruf==”E” or huruf==”e”: nombor = int(input(“”)) print(huruf , “adalah huruf jumlah = jumlah + nombor bilang = bilang + 1 vokal.”) if bilang ==0: elif huruf==”I” or huruf==”i”: print (“Masukkan beberapa nombor”) print(huruf , “adalah huruf else: print (“Jumlah nombor:”,jumlah) vokal.”) elif huruf==”O” or huruf==”o”: print (“Purata bagi nombor-nombor print(huruf , “adalah huruf yang dimasukkan:”, jumlah/bilang) vokal.”) PENTAKSIRAN BAB 3 elif huruf==”U” or huruf==”u”: print(huruf , “adalah huruf Soalan Objektif vokal.”) 1. C 2. C 3. C 4. D  5. D else: 6. C 7. B 8. B 9. B 10. B print(huruf , “adalah huruf 11. C 12. C 13. C 14. C konsonan.”) 2. print(“Senarai bulan: Januari, Februari, Mac, April, Mei, Jun, Julai, Ogos, September, Oktober, November, Disember”) nama_bulan = input(“Masukkan nama bulan: “) if nama_bulan == “Januari” or nama_ bulan == “Mac” or nama_bulan == “Mei” or nama_bulan == “Julai” or nama_bulan == “Ogos” or nama_bulan == “Oktober” or nama_bulan == “Disember”: print(“Bilangan Hari Dalam Bulan: 31 hari”) 187

Soalan Berstruktur 7 1. (a) Operator yang digunakan dalam kod 8 9 segmen merupakan simbol untuk melakukan 7. suhu = 115 operasi matematik, menyelesaikan sesuatu hubungan yang berkaitan dengan logik while suhu >= 80: dan seterusnya dapat menghasilkan suatu   print (suhu) keputusan.    suhu = suhu - 1 (b) Kepentingan pemboleh ubah dalam kod print(“’Sup Ini Telah Sedia Untuk segmen ialah ia dapat menyimpan data yang Dihidangkan’”) akan digunakan dalam kod segmen dan juga 8. sebagai kaedah menerima data daripada pengguna. nama = str(input(“Masukkan nama Ralat 1 (c) Jenis-jenis data seperti integer, boolean, anda: “)) Ralat 2 double, float, char dan string. umur = int(input(“Masukkan umur Ralat 3 anda: “)) 2. Atur cara menggunakan pemboleh ubah untuk if nama == “”: Ralat 4 menyimpan maklumat dalam ingatan komputer    nama = str(input (“Sila yang boleh digunakan semula oleh atur cara.    masukkan nama anda: “)) Maklumat dalam pemboleh ubah boleh berubah else: mengikut kod arahan.   if umur <= 0:     print (“Umur anda mesti Atur cara menggunakan pemalar untuk     lebih daripada 0.”) menyimpan nilai dalam ingatan komputer. Nilai     umur = int(input yang disimpan oleh pemalar tidak boleh berubah.     (“Masukkan umur anda: “))   else: 3. nama = input(‘Nama Anda:’)     print (“Salam sejahtera”, print(‘Selamat Datang’, nama)      nama + “. Anda berumur”,     str(umur), “tahun.”) 4. Persamaan dan perbezaan struktur kawalan gelung UNTUK dan SELAGI 9. print(“* Kuiz Matematik Versi 1.1 *”) nama = input (“Sila Masukkan Nama Persamaan Anda: “) Kedua-dua gelung sesuai digunakan sebagai skor = 0 struktur kawalan praujian (pretest) yang akan print (“Hitung hasil bagi 13 × 13.”) menguji syarat sebelum melaksanakan lelaran. jawapan = int(input()) if jawapan == 169: Perbezaan   print(“Tahniah”)    skor = skor + 5 Dikawal dengan Dikawal dengan else: bilangan lelaran keadaan dan bilangan    print(“Maaf, jawapan adalah 169”) yang diketahui. lelaran tidak diketahui. print (“\\nHitung hasil bagi 85 - (3 × 2).”) 5. bil = int(input(“Bilangan Set jawapan = int(input()) Makanan:”)) if jawapan == 79: jumlah = round(((bil * 36.60) * 1.06),2)   print(“Tahniah”) per_set = round(jumlah / bil,2)    skor = skor + 5 print(“Jumlah Perlu Dibayar: RM” + else: str(jumlah))    print(“Maaf, jawapan adalah 79”) print(“Setiap murid perlu membayar RM” print (“\\nHitung hasil bagi (2 × 22 ÷ 11) + 56.”) + str(per_set)) jawapan = int(input()) if jawapan == 60: 6. (a) Baris 1: Memberi nilai pemboleh ubah bagi   print(“Tahniah”) a dan b    skor = skor + 5 else: Baris 2: Syarat bagi struktur kawalan ulangan    print(“Maaf, jawapan adalah 78”) while ialah a mesti kurang daripada nilai b print(“\\nJumlah Markah Terkumpul: “,skor) Baris 3: Mencetak nilai a if skor == 15: Baris 4: Kemas kini nilai a dengan    print (nama,”. Tahniah, Penguasaan Memuaskan.”) menambahkan 1 kepada nilai a else: (b) 0    print (nama,”. Usaha Lebih Gigih 1 2 Lagi.”) 3 4 5 6 188

GLOSARI Aksara Terdiri daripada abjad, digit nombor atau simbol khas seperti titik perpuluhan atau tanda koma. Algoritma Satu set langkah atau tindakan untuk menyelesaikan masalah. Atur cara Satu set kod arahan yang ditulis dalam bahasa pengaturcaraan bagi mengarah komputer untuk menyelesaikan masalah. Bahasa mesin Bahasa asas yang difahami oleh komputer dan dinamakan juga sebagai kod mesin. Boolean Jenis data yang mempunyai hanya dua nilai logik, iaitu “True” dan “False”. Char Jenis data yang digunakan untuk mengisytiharkan aksara (character). Double Jenis data yang digunakan untuk mengisytiharkan nombor yang bertitik Float perpuluhan. Jenis data dalam pengaturcaraan Python yang digunakan untuk mengisytiharkan nombor yang bertitik perpuluhan. Gelung (Loop) Bahagian kod yang perlu berulang dalam struktur kawalan ulangan. Gelung tak terhingga Struktur kawalan ulangan yang mempunyai syarat sentiasa benar menyebabkan atur cara berulang tanpa henti. Input Data yang dimasukkan ke dalam komputer. Integer Jenis data yang digunakan untuk mengisytiharkan nombor bulat yang tiada titik perpuluhan yang positif atau negatif. Jenis data Digunakan semasa pengisytiharan suatu pemboleh ubah untuk disimpan dan digunakan semula dengan lebih berkesan. Kitar Hayat Terdiri daripada fasa-fasa yang perlu dilakukan mengikut urutan bagi Pembangunan Atur memastikan atur cara yang dibangunkan berjaya. Cara Kod arahan Satu set langkah yang mengarahkan komputer melakukan sesuatu tugas. Kod ASCII perduaan Sistem kod yang menggunakan nombor perduaan untuk mewakili aksara- aksara dalam komputer. Kod ASCII perpuluhan Sistem kod yang menggunakan nombor perpuluhan untuk mewakili aksara- aksara dalam komputer. Lelaran (Iteration) Setiap pusingan gelung dalam suatu struktur kawalan ulangan. Operator logik Operator yang digunakan dalam ungkapan algebra ringkas untuk mendapatkan nilai Boolean, iaitu “Benar” atau “Palsu”. Operator Operator yang digunakan untuk membandingkan nilai di sebelah kiri perbandingan operator dengan nilai di sebelah kanan operator. Output Data yang dipaparkan pada skrin komputer. Pemalar Satu storan ingatan untuk menyimpan nilai secara tetap dan tidak akan berubah dengan atur cara yang dijalankan. Pemboleh ubah Satu storan ingatan dalam komputer yang digunakan oleh atur cara untuk Penghimpun menyimpan nilai bagi kegunaan kemudian. Sejenis penterjemah yang mengalihkan kod bahasa penghimpun kepada bahasa mesin untuk melaksanakan atur cara. 189

Pengisytiharan Satu proses yang memberi nama dan jenis data kepada satu pemboleh ubah. Nilai kepada pemboleh ubah boleh ditetapkan oleh pengatur cara atau Pengkompil dimasukkan oleh pengguna. Pentafsir Sejenis penterjemah yang mengalihkan kod arahan kepada bahasa mesin kemudian melaksanakan atur cara. Penterjemah Sejenis penterjemah yang terus melaksanakan atur cara dari kod arahan Perwakilan data tanpa mengalihkan kepada bahasa mesin. Pseudokod Proses mengalihkan kod arahan kepada bahasa mesin yang boleh difahami oleh komputer. Ralat logik Ralat masa larian Proses yang menggunakan sistem nombor bagi mewakili aksara-aksara Ralat sintaks dalam bentuk pernomboran untuk disimpan dalam komputer. RGB Perihalan tentang langkah-langkah dalam sesuatu algoritma dengan Sintaks menggunakan ayat-ayat yang ringkas dan mudah difahami. Biasanya ditulis Sistem nombor dalam bahasa tabii. perenambelasan Sistem nombor Ralat yang menghasilkan output yang tidak diingini. perlapanan Skema pengekodan Ralat yang berlaku semasa pelaksanaan kod. String Ralat yang berlaku disebabkan oleh kesalahan struktur atau simbol, tanda Struktur kawalan baca, kenyataan tidak sah dan pemindahan tidak sah. jujukan Struktur kawalan Model warna yang digunakan untuk paparan alatan digital seperti komputer. pilihan Struktur kawalan Peraturan yang menguasai struktur sesuatu bahasa pengaturcaraan. ulangan Struktur kawalan Sistem nombor yang hanya menggunakan sepuluh digit dan enam abjad, ulangan for iaitu 0–9 dan A–F. Struktur kawalan ulangan while Sistem nombor yang hanya menggunakan lapan pilihan digit, iaitu 0–7. UNICODE Sistem kod yang menggunakan nombor untuk mewakili aksara. Jenis data yang digunakan semasa pengisytiharan pemboleh ubah yang nilainya terdiri daripada rentetan aksara sama ada abjad atau nombor. Struktur kawalan yang mempunyai satu aliran yang dilaksanakan satu per satu mengikut urutan, iaitu pelaksanaan kod secara linear. Struktur kawalan yang mempunyai pilihan sama ada untuk melangkau atau melaksanakan satu langkah atau satu set langkah. Struktur kawalan yang mengarahkan komputer melaksanakan langkah- langkah tertentu secara berulang kali. Struktur kawalan ulangan for melakukan ulangan bagi sesuatu pernyataan untuk bilangan ulangan yang ditetapkan. Dalam struktur kawalan ulangan while, pernyataan berulang dilaksanakan selagi syarat yang diuji adalah benar. Skema pengekodan 16 bit yang boleh menampung 65,536 aksara. Skema pengekodan ini sesuai digunakan mewakili simbol tulisan seperti Jawi, Jepun, Korea dan Cina. 190