บทที่ 6 การบันทึกบัญชีทุนเปลี่ยนแปลงและทุนคงที่

วิชาการบัญชี ห้างหุ้นส่วน ครูปรานทิพย์ นามเกียรติ START

การบันทึกบัญชี วิธีทุนเปลี่ยนแปลง และวิธีทุนคงที่ หน่วยที่ 5 START

แนวคิด หน่วยที่ 5 การจัดทำบัญชีของห้างหุ้นส่วน มีวิธีปฏิบัติเป็นไปตามมาตรฐานการ บัญชี เช่นเดียวกับการบัญชีของกิจการเจ้าของคนเดียวหรือบริษัทจำกัด ยกเว้นรายการที่เกี่ยวกับส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วนและการแบ่งผลกำไร ขาดทุนระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนจะมีวิธีบันทึกบัญชีและการแสดงรายการ ในงบแสดงฐานะการเงินแตกต่างกันไปตามลักษณะของรู ปแบบธุรกิจ บัญชีที่ใช้บันทึกรายการที่เกี่ยวข้องระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วน มี 4 บัญชี ได้แก่ บัญชีทุน บัญชีกระแสทุนหรือบัญชีเงินถอน บัญชีเงินทดรองของ ผู้เป็นหุ้นส่วน บัญชีเงินกู้ยืมของผู้เป็นหุ้นส่วน START

รายการที่มีผลทำให้เงินทุนของหุ้นส่วนเปลี่ยนแปลงเพิ่ม 1 การลงทุนเพิ่ม 2 ผู้เป็นหุ้นส่วนชำระหนี้ให้แก่ห้างหุ้นส่วน , ส่วนแบ่งกำไรจากการดำเนินงาน 3 ส่วนแบ่งกำไรจากการปรับปรุงสินทรัพย์ หนี้สิน ของห้างหุ้นส่วน 4 ห้างหุ้นส่วนคิดเงินเดือน เงินโบนัส หรือดอกเบี้ยทุน ให้กับผู้เป็นหุ้นส่วน 5 ส่วนแบ่งกำไรจากการดำเนินงาน

รายการที่ทำให้ทุนหรือสิทธิส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วนลดลง 1 ผู้เป็นหุ้นส่วนถอนเงินสดหรือสินทรัพย์อื่นของห้างไปใช้ส่วนตัว 2 ห้างหุ้นส่วนชดใช้ หรือรับเอาหนี้สินส่วนตัวของผู้เป็นหุ้นส่วน 3 ส่วนแบ่งผลขาดทุนจากการดำเนินงาน 4 ส่วนแบ่งผลขาดทุนจากการปรับปรุงสินทรัพย์ หนี้สิน ของห้างหุ้นส่วน 5 ห้างหุ้นส่วนคิดดอกเบี้ย จากวันที่ผู้เป็นหุ้นส่วนถอนกำไรไปใช้ล่วงหน้า

ส่วนในทุนและส่วนในกำไรขาดทุนของหุ้นส่วน ส่วนในทุนของผู้เป็นหุ้นส่วน ส่วนในกำไรขาดทุน หมายถึง สินทรัพย์ที่หุ้นส่วนมีอยู่ในห้างหุ้น หมายถึง ข้อตกลงระบุสิทธิส่วนได้เสียเมื่อมีผล ส่วน ซึ่งเป็นเงินสดหรือสินทรัพย์อื่น ที่ผู้เป็น ของการดำเนินงานของห้างหุ้นส่วน ซึ่งเป็นข้อ หุ้นส่วนนำมาลงทุนในตอนจัดตั้งห้างหุ้น ส่วน สิทธิส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วนอาจ ตกลงเกี่ยวกับการแบ่งกำไรหรือขาดทุนระหว่างผู้ เปลี่ยนแปลงได้ภายหลังจากดำเนินงาน เป็นหุ้นส่วน เช่น เอมและอ้อตกลงเป็นหุ้นส่วนกัน เนื่องจากผู้เป็นหุ้นส่วนอาจนำเงินสดมา เอมนำเงินสดมาลงทุน 50,000 บาท ลงทุนเพิ่ม ถอนทุน หรือได้รับส่วนแบ่งกำไร อ้อนำเครื่องตกแต่ง 120,000 บาท และสินค้า 40,000 บาท มาลงทุน ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงแบ่ง กำไรขาดทุนเท่ากัน

ตัวอย่างที่ 1 อลิษาและอมีนา ตกลงเป็นหุ้นส่วนกัน และนำเงินสดมาลงทุน 20,000 บาท และ 80,000 บาท ตามลำดับ ทำให้ส่วนในทุนของอลิษาเท่ากับ 20% และอมีนาเท่ากับ 80% ต่อมากิจการดำเนินงาน ประจำปีมีผลกำไรสุทธิ 40,000 บาท โดยแบ่งกำไรขาดทุนเท่ากัน จะทำให้บัญชีทุนของผู้เป็นหุ้น ส่วนเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ส่วนในทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนเปลี่ยนแปลงไปดังนี้

หลักเกณฑ์การบันทึกบัญชี 1.1 บัญชีทุน (Capital Accounts) จะใช้บันทึกรายการที่นำเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นที่ ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนนำมาลงทุนครั้งแรกเมื่อเริ่มตั้งกิจการ ส่วนการลงทุนเพิ่ม หรือ การถอนทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนเป็นลักษณะรายการที่ถาวรจะไม่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง การบันทึกบัญชีทุนนี้จะต้องแยกออกตามจำนวนของผู้เป็นหุ้นส่วน ซึ่งปกติบัญชีนี้จะมี ยอดคงเหลือเป็นยอดดุลด้านเครดิต เมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชีก็จะหายอดคงเหลือยกไป ยกมา และนำไปแสดงในงบแสดงฐานะการเงินในส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วนต่อไป

หลักเกณฑ์การบันทึกบัญชี 1.2 บัญชีกระแสทุน (Current Accounts) จะใช้บันทึกรายการต่างๆ ที่ทำให้ทุนของผู้เป็นหุ้น ส่วนเปลี่ยนแปลงไปทุกรายการ เช่น การถอนใช้ส่วนตัว การได้รับส่วนแบ่งผลกำไรหรือขาดทุน ดอกเบี้ยทุนที่คิดให้กับผู้เป็นหุ้นส่วน เป็นต้น ซึ่งเป็นรายการเปลี่ยนแปลงที่มีลักษณะไม่ถาวร ยกเว้นการลงทุนเพิ่มหรือการถอนทุน บัญชีกระแสทุนนี้ไม่ต้องโอนปิดเข้าบัญชีทุนของผู้เป็น หุ้นส่วนแต่ละคน โดยต้องแยกออกตามจำนวนของผู้เป็นหุ้นส่วน ยอดคงเหลือในบัญชีกระแส ทุนอาจจะเป็นยอดดุลด้านเดบิต หรือด้านเครดิตก็ได้ เพื่อยกยอดไปยังงวดบัญชีหน้า และเมื่อ สิ้นงวดบัญชีจะแสดงในงบแสดงฐานะการเงิน ซึ่งเป็นรายการหนึ่งที่แยกต่างหากจากบัญชีทุน

หลักเกณฑ์การบันทึกบัญชี 1.3 บัญชีเงินถอน (Drawing Accounts) มีไว้เพื่อใช้บันทึกรายการเกี่ยว กับการถอนกำไรไปใช้ล่วงหน้า เช่นเดียวกับบัญชีถอนใช้ส่วนตัวในกิจการ ประเภทเจ้าของคนเดียว โดยที่ผู้เป็นหุ้นส่วนอาจจะตกลงระหว่างกันเองว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนสามารถถอนกำไรไปใช้ล่วงหน้าได้ในวงเงินคนละ เท่าใดได้บ้าง สำหรับส่วนที่เกินกว่าจำนวนที่กำหนดไว้นั้น อาจจะถือว่า เป็นการลดทุนก็ได้

หลักเกณฑ์การบันทึกบัญชี 2. วิธีทุนเปลี่ยนแปลง (Alternative Capital Method) วิธีนี้จะเปิดบัญชีทุนเพียง บัญชีเดียวเท่านั้น โดยจะบันทึกรายการที่ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนลงทุนในครั้งแรก การเพิ่มทุนหรือลดทุน และรายการอื่นๆ ที่เกิดขึ้นในระหว่างดำเนินงานที่ทำให้ทุน เปลี่ยนแปลง โดยจะบันทึกรายการที่ทำให้ทุนเพิ่มขึ้นด้านเครดิต ส่วนรายการที่ทำให้ ทุนลดลงให้บันทึกด้านเดบิต จะทำให้บัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนเคลื่อนไหว เปลี่ยนแปลงไปตามรายการที่เกิดขึ้น เช่น การได้รับส่วนแบ่งกำไร การคิดเงินเดือน ให้หุ้นส่วน การคิดดอกเบี้ยทุน

บัญชีทุนแต่ละบัญชีในวันสิ้นงวดจะมีรายการดังต่อไปนี้ 2.1 เ2ค.ร2ดิเตคเงรินดิลตงเทงุินนเมลื่องเทริุ่มนตัเ้งพิก่ิมจการ 2.3 เครดิตส่วนแบ่งผลกำไรสุทธิ 22..45เดเบิดตส่บวินตแบ่กงผาลรขาลดทุดนสทุทุธนิ 2.6 เดบิตถอนใช้ส่วนตัว

หลักเกณฑ์