LAB

การตรวจอจุ จาระ 1 วตั ถุประสงค์ พยาธิต่างๆ ที่อยใู่ นร่างกายคนเรา ตวั แก่จะอาศยั อยใู่ น อวยั วะต่างๆ ของร่างกายหลายแห่ง แตกต่างกนั ตามชนิดของ พยาธิ เช่น อยใู่ นตบั , ปอด , เลือด , ลาไส้ และตามกลา้ มเน้ือ เป็นตน้ ส่วนมากไข่ของพยาธิเหล่าน้ีจะออกมาในลาไส้ปนกบั อุจจาระ ดงั น้นั ในการตรวจหาไข่พยาธิส่วนใหญ่จะตรวจ อุจจาระ

การตรวจอุจจาระ (Stool Examination) 2 อจุ จาระ - ประกอบดว้ ย น้า= 2/3 1/3 = กากอาหาร, แบคทีเรีย, ส่ิงต่างๆท่ีหลงั่ จากทางเดินอาหาร และ เซลลท์ ี่หลุดลอก - 100-200 g/day (ถ่าย 1-2 คร้ัง)

ข้อบ่งชี้สาหรับการตรวจอุจจาระ 3 1. สงสยั วา่ เป็นโรคทางเดินอาหาร 2. มีอาการทอ้ งเดิน 3. มีอาการทอ้ งผกู 4. มีเลือดออกในอจุ จาระ 5. มีดีซ่าน (jaundice) 6. มีโลหิตจาง (anemia) 7. ในทารกท่ีมีปัญหาในการรับประทานอาหาร

การตรวจอจุ จาระ 4 1. Macroscopic examination 2. Chemical examination 3. Microscopic examination I. Macroscopic examination 1. Color ปรกติสีน้าตาล (stercobilinogen) ไม่มีสี Bilirubin urobilinogen bacteria ออกนอกร่างกาย ^o (urobilin) stercobilin (brown)

Yellow = นม,ขา้ วโพด, ไขมนั , ลาไส้ขาดแบคทีเรีย 5 Green = chlorophyll Glay = obstructive jaundice - ขาดน้าดีในลาไส้ โรคตบั อ่อน -ไขมนั ออกมากเกิน ทานแบเรียมสาหรับตรวจทางรังสี Bright red = เลือดออกทางเดินอาหารตอนล่าง, สีของผกั ผลไม้ เช่น มะเขือเทศ Black = เลือดออกทางเดินอาหารตอนบน, ทาน bismuth, charcoal

2.Consistency 6 hard, soft, loose, watery, mucous 3. Element = ลกั ษณะเน้ืออจุ จาระ กากอาหาร (undigested food) กินเน้ือสตั ว์ – อุจจาระนอ้ ย เน้ือละเอียด ผกั – fiber มาก อาหารยอ่ ยยากหรือมีพยาธิในระบบยอ่ ยอาหาร – อจุ จาระเน้ือ หยาบ, กากไม่ถูกยอ่ ยมีมาก

4. Gross blood 7 Bright red, Black พบบ่อย แผล, เส้นเลือดขอดที่หลอดอาหาร (esophageal varices), cirrhosis of liver, มะเร็ง ทางเดินอาหารและริดสีดวง (hemorrhoid) • Occult blood ; หมายถึงเลือดที่มีปริมาณนอ้ ยมากจนไม่ สามารถเปล่ียนสีของอุจจาระ / มเี ลอื ดอยู่น้อยเกนิ กว่าจะ มองเห็นได้ จาเป็นตอ้ งตรวจดว้ ยวธิ ีทางเคมี

5. Mucous 8 ปรกติพบนอ้ ย ไม่เห็นดว้ ยตาเปล่า- เกิดจากการระคายเคืองหรือ ลาไสอ้ กั เสบ เช่น โรคบิดทาใหล้ าไสเ้ ลก็ ลาไส้ใหญ่อกั เสบ(ileocolitis) มกู ท่ีผสมอจุ จาระดี – จากลาไสเ้ ลก็ มูกไม่ผสมอจุ จาระ หรืออยบู่ นผวิ อุจจาระ - จากลาไส้ใหญ่หรือต่า กวา่ 6. Stone อาจพบน่ิวหลุดจากถุงน้าดีไปลาไส้ใหญ่ ออกทางอจุ จาระ 7. Parasite ตวั / ชิ้นส่วน, gravid proglottids, Enterobius vermicularis adult

II. Chemical examination 9 1. Occult blood • ชุดตรวจหาภาวะเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร แบบ ปฏิกิริยาเคมี วธิ ี Guaiac slide test peroxidase (ใน Hb) + 2H2O2 O2 O2 + Guaiac Oxidized guaiac (blue)



ผลบวกปลอม ยา – ferrous fumarate, ferrous 11 carbonate, bromides,iodides อาหาร - เน้ือ(myoglobin), เลือด (Hemoglobin:Hb) Bacteria ในลาไส,้ ผกั และผลไมบ้ างชนิด เช่น กลว้ ยหอม ,horseradish , turnip กจ็ ะมี peroxidase activity ทาใหเ้ กิดผล บวกปลอมเช่นกนั

การรักษา ทมี่ ี Iron เป็ นส่วนประกอบ จะให้ผลบวก 12 ปลอมได้ ผลลบปลอม อาจเกดิ จากสารจาพวก Ascorbic acid เมอื่ รับประทานวติ ามนิ ซี ทุกวนั ในปริมาณทม่ี ากกว่า 500 mg เนื่องจากเป็ น Reducing agent ** ควรงด 2 วนั ก่อนเกบ็ อจุ จาระ

วธิ ี Immuno-chromatographic assay 13 • มคี วามจาเพาะเจาะจงมากกว่า • เน่ืองจากถูกออกแบบให้มปี ฏกิ ริ ิยาเฉพาะกบั เลอื ด ของมนุษย์ ดงั น้ันจงึ ไม่จาเป็ นทตี่ ้องควบคุมลกั ษณะ อาหารก่อนทาการตรวจ ถูกออกแบบให้ตรวจหา Human hemoglobin โดยทา ปฏิกริ ยากบั anti-human hemoglobin ทต่ี ดิ ฉลากอยู่ กบั colloidal gold ทอี่ ยู่บนแถบกระดาษ

การรายงานผลการตรวจวเิ คราะห์ 14 • หากปรากฏแถบสีม่วงแดงจานวน 1 แถบทบ่ี ริเวณ C = Negative • หากปรากฏแถบสีม่วงแดงจานวน 2 แถบทบี่ ริเวณ C/T = Positive CT

ข้อดขี องวธิ ี Immuno-chromatographic assay 15 • เลอื ดของสัตว์ต่างๆ เช่น เลอื ดหมู, เลอื ดไก่, เลอื ดววั , billirubin, vitamin C และ sucrose จะไม่สามารถ รบกวนปฏิกริ ิยาได้ • Sensitivity สูงถงึ 98% และ specificity 98.5%

ข้อจากดั ของ วธิ ี Immuno-chromatographic assay 16 • เป็ นการทดสอบเชิงคุณภาพ • ผลบวกแสดงว่ามกี ารพบ human hemoglobin ใน อุจจาระ แต่อาจมาได้จากหลายสาเหตุ เช่น colorectal bleeding (hemorrhoid), เลอื ดในปัสสาวะ, หรือการ ระคายเคอื งกระเพาะอาหาร

2. Bilirubin - พบใน Newborn 17 - ผปู้ ่ วยทอ้ งร่วงอยา่ งรุนแรงหรือไดร้ ับยาปฏิชีวนะ ไม่มี bilirubin + HNO3 blue or green แบค ทีเรีย 3. urobilinogen/ urobilin ขบั ออกทางอุจจาระส่วนใหญ่ (>> ปัสสาวะ)40 – 280 mg / 24hr. - hemolytic anemia - รับยาปฏิชีวนะ, มีอุดตนั ทางเดินน้าดี, ภาวะสร้างเลือดนอ้ ย * การตรวจ urobilinogen ตอ้ งใชอ้ จุ จาระใหม่สด เพราะ อจุ จาระเก่าจะเปล่ียนเป็น urobilin

4. Trypsin - enzyme จากตบั ออ่ น NB-2 ขวบ, ต่าภาวะ 18 ตบั ออ่ นหยอ่ นสมรรถภาพ (Cystic pancreatic fibrosis) III. Microscopic examination 1. Simple/Direct smear - ผสมอุจจาระ 1-2 mg ใน น้าเกลือปรกติ (0.95 % Normal Saline) ประโยชน์ – เห็นการเคล่ือนไหวของ Protozoa trophozoite -โอกาสพบปรสิต 30 %

2. Concentration technics มีหลายวธิ ี เช่น วธิ ี 19 -Formalin-ether centrifugation -sedimentation technic -โอกาสพบปรสิต 70 % ส่ิงทพ่ี บได้ในอจุ จาระปรกติ cells – epithelial cell 2-3 cells กากอาหาร - fiber, plant cell crystal – พชื , ผกั bacteria – ส่วนใหญ่ bacilli (normal flora) yeast, fungus – ปนเป้ื อน, normal flora = Blastocystic hominis

ส่ิงทพ่ี บในอุจจาระทม่ี ีพยาธิสภาพ 20 RBC WBC - หนองแผล, macrophage กินเช้ือโรคและสิ่ง แปลกปลอม Crystal – Charcot-Leyden crystal เป็นผลึกรูป เขม็ ไม่มีสี พบใน amoebiasis ,Hematoidin crystals เลือดในทางเดินอาหาร Undigested food – มีมากในผปู้ ่ วยระบบทางเดินอาหาร ไม่สมบรู ณ์, ทอ้ งร่วง Yeast, fungus – ถา้ พบมาก มีความผดิ ปรกติ ปรสิต

21 Charcot-Leyden crystals

22 Hematoidin crystals ; ผลกึ สีเหลอื งหรือสีนา้ ตาล รูป เขม็ หรือรูปขนมเปี ยกปูน พบใน intestinal hemorrhage

23 ไขมนั ในอจุ จาระ (1) lipase อาหาร = neutral fat หรือ triglyceride (2) glycerol + fatty acid ด่าง (3) สบู่ fatty acid

Microfilaria 24 - ระยะเร้ือรัง (โรคเทา้ ชา้ ง) :- เช้ือในเลือดนอ้ ยมาก - เสน้ เลือดฝอย > เส้นเลือดดา , ต่ิงหู > ปลายนิ้ว :- ชอบออกมาใน กระแส เลือดช่วงดึก วธิ ีตรวจ 1. Direct smear 2. Concentration method 3. กระตุน้ ดว้ ย Diethyl carbamazine ใหเ้ ช้ือออกเวลา กลางวนั โดยฉีด Diethyl carbamazine 100 mg เจาะเลือดหลงั 1-2 ชม.

หา้ มใชก้ บั ผปู้ ่ วย onchocerciasis และ loiasis จะทาให25้ microfilaria(Loa loa) เคล่ือนท่ีสู่ในตาทาใหต้ าบอด 4.อื่นๆ- หาเช้ือใตผ้ วิ หนงั ผปู้ ่ วยกิน tetracycline จะเขา้ ไป อยใู่ นตวั พยาธิ ฉายแสง UV จะเรืองแสง มาลาเรีย ยอ้ มสี wright giemsa หรือ giemsa stain -Thin film -Thick film ทาลายเมด็ เลือดแดง(hemolyse) ก่อนยอ้ ม