ระบาดวทิ ยา 49 -คนเป็นโฮสตส์ าคญั อาจมีการติดเช้ือในตวั เอง (autoinfection) Internal ไชผวิ หนงั เยอื่ บรุลาไส้ External L3 รอบๆทวารหนกั ไชเขา้ ผวิ หนงั บริเวณน้นั พยาธิสภาพ และอาการ -ส่วนใหญ่เป็นเร้ือรังโดยไม่มีอาการ /เลก็ นอ้ ย -รายที่มีพยาธิเสน้ ดา้ ยจานวนมากอาจมีอาการต่างๆ ดงั น้ี 1 .อาการทางผวิ หนงั “cutaneous larva migrans ” 2. ระบบหายใจอาจมี pneumonitis
3. อาการทางระบบทางเดินอาหาร ทอ้ งเดินเร้ือรัง มีเลือดและ 50 มกู ปนออกมา -ผปู้ ่ วยที่อ่อนแอมาก อาจเกิดภาวะแพร่กระจาย อตั ราเสียชีวติ ร้อยละ 70 เช่น ผปู้ ่ วย เอดส์ ผไู้ ดร้ ับยา corticorsteriod จะพบ L3 ใน sputum, CSF การวนิ ิจฉัย Larva Rhabditiform larva 1 mm. -stool, sputum, CSF -Agar culture plate technique
การป้ องกนั 51 -กาจดั อุจจาระใหถ้ ูกวธิ ี -ใหก้ ารศึกษาแก่ประชาชน Hookworm -สวมรองเทา้ notched tail -รายท่ี autoinfection ระวงั อยา่ ใหท้ อ้ งผกู Strongyloides stercoralis ข่าวSs -ใหย้ าถ่ายพยาธิ
HOOKWORMS 52 ช่ือสามัญ พยาธิปากขอ (Hookworm) ชื่อโรค Hookworm disease ถ่ินทพ่ี บ ทว่ั โลก โดยเฉพาะแถบโซนร้อนท่ีมีอณุ หภมู ิ และความช้ืน เหมาะสม ไทย-ภาคใต้ ทอี่ ยู่ ตวั แก่อาศยั อยใู่ นลาไสเ้ ลก็ พยาธิปากขอของคน มี 2 ชนิด : Necator americanus 96 % Ancylostoma duodenale พยาธิปากขอของสตั ว์ เช่น Ancylostoma braziliense, Ancylostoma caninum, Ancylostoma ceylanicum ซ่ึงเป็นพยาธิของสุนขั และแมว
รูปร่างลกั ษณะ และวงจรชีวติ 53 -ตวั เมียยาวประมาณ 1 ซม. ตวั ผเู้ ลก็ กวา่ - Necator americanus ปากมีแผน่ ฟัน (plate) - Ancylostoma duodenale ปากมีเข้ียวแหลม -ไข่ 40 x 60 µm.เปลือกบางใส ภายในไข่มีเซลลก์ าลงั แบ่งตวั 1-8 เซลล์
54 copulatory bursa
เมื่อมีการผสมพนั ธุ์ ไข่ใน อุจจาระ ตกถึงพ้ืนดิน 55 rhabditoid L1 ออกจากไข่ได้ L2 และfilariform L3 ไข่ (L1) 1-2 d L2 5-10 d L3 (infcetive stage) อายุ 3-4 w L3 ผวิ หนงั กระแสโลหิต ปอด ถุงลมปอด ไต่หลอดลม คอ หอย หลอดอาหารแลว้ ถกู กลืนลงไป ลาไส้เลก็ L4, adult ผสม พนั ธุ์ ปล่อยไข่ในอจุ จาระ N. americanus 44-56 วนั A. duodenale 35-40 วนั ตวั แก่อายุ 1-2 ปี (บางราย ≥5 ปี )
ระบาดวทิ ยา 56 พบแทบทุกประเทศ เป็นสาเหตุใหเ้ กิดภาวะทุพโภชนาการ และ พฒั นาการเรียนรู้ ประเทศไทยพบ 3 ชนิดคือ N. americanus, A. duodenale, A. ceylanicum ภาคใต้ (ร้อยละ 49 พ.ศ. 2534) ประมาณวา่ ผตู้ ิดเช้ือสูญเสียเลือด วนั ละ 16.20 มล. พยาธิสภาพ และอาการ Ground itch ตวั อ่อน -ไชผวิ หนงั อกั เสบ และคนั มีตุ่มสีแดงตามที่ตวั อ่อนไชผา่ น ตวั แก่ -ลาไส้เลก็ /ดดู เลือด A. duodenale > N. americanus (0.2>0.04 ml/day) iron deficiency ชนิด hypochromic microcytic anemia
การวนิ ิจฉัย 57 -ตรวจพบไข่พยาธิปากขอ (HOOKWORMS) ในอุจจาระ การป้ องกนั -กาจดั อุจจาระใหถ้ ูกวธิ ี -ใหก้ ารศึกษาแก่ประชาชน -สวมรองเทา้ -ใหย้ าถ่ายพยาธิ
Angiostrongylus cantonensis 58 ช่ือสามัญ rodent lungworm ช่ือโรค โรคพยาธิหอยโข่ง(angiostrongylosis)/โรคเยอ่ื หุม้ สมองอกั เสบ(eosinophilic meningitis) ถิ่นทีพ่ บ มีอยา่ งนอ้ ย 19 species แต่ในเอเชียตะวนั ออก และใน ออสเตรเลียพบ 3 species ไดแ้ ก่ A.cantonensis, A. mackerrasae และ A. malayseinsis ทอ่ี ยู่ ตวั แก่อาศยั อยใู่ น pulmonary artery ของหนู คนเป็น AH
รูปร่างลกั ษณะ Adult 59 -ตวั เมีย ยาว 22-34 มม.ลาตวั มีลายเกลียวเหมือนเครื่องหมาย หนา้ ร้านตดั ผม(barber pole) ไข่คลา้ ย ไข่พยาธิปากขอ -ตวั ผเู้ ลก็ กวา่ ยาว 20-25 มม. ลาไสม้ ีสีเขม้ เน่ืองจาก ตวั แก่ของพยาธิกิน เลือด spicules
60 วงจรชีวิต Angiostrongylus cantonensis
พยาธิสภาพ และอาการ 61 1. ปวดศรีษะ อยา่ งรุนแรง อาจนานถึง 6 สปั ดาห์ 2. คอแขง็ (stiff neck) มกั หายในเวลาอนั ส้นั 3. ไข้ นานถึง 4 สปั ดาห์ 4. paraesthesia ไม่เกิน 2 สปั ดาห์ 5. นยั นต์ า เช่น ตาสูแ้ สงไม่ได้ ม่านตาขยาย สายตาเส่ือม 6. อมั พาตของแขนขา เหน็บชาเฉพาะส่วน สูญเสียประสาทรับรส
ระบาดวทิ ยา 62 DH = หนู IH = หอยบก หอยน้าจืด และหอยทาก โดยเฉพาะหอย ทากยกั ษแ์ อฟริกนั (Achatina fulica) PH = ปู กบ คางคก กงุ้ น้า จืด ตะกวด ส่วนคนเป็น AH คนติดโรคโดย 1. กิน IH, PH ที่มี L3 2. ด่ืมน้า หรือกินผกั สดที่ ปนเป้ื อน L 3 การวินิจฉัย พบ L3 หรือ immature adult จาก CSF การป้ องกนั - ควรรับประทานอาหารท่ีสุก ด่ืมน้าท่ีตม้ แลว้ - กาจดั หนู และใหส้ ุขศึกษา Angiostrongylus cantonensis
Filarial worm 63 ชื่อสามัญ พยาธิฟิ ลาเรีย , พยาธิเทา้ ชา้ ง ชื่อโรค Filariasis ถ่นิ ท่ีพบ ประเทศแถบโซนร้อน ทอ่ี ยู่ ตวั แก่อาศยั อยใู่ นท่อน้าเหลือง ช่องวา่ งในลาตวั หรือเน้ือเยอ่ื ของ ร่างกาย รูปร่างลกั ษณะ - ตวั แก่ลกั ษณะคลา้ ยเสน้ ดา้ ย ยาวประมาณ 20-500 มม. ตวั ผเู้ ลก็ และ ส้นั กวา่ ตวั เมียคร่ึงหน่ึง
64 พยาธิฟิ ลาเรียของคน พบอยา่ งนอ้ ย 8 ชนิด แต่ที่พบในประเทศ ไทยมี 2 ชนิดคือ 1. Wuchereria bancrofti 2. Brugia malayi 1. Wuchereria bancrofti พบท่ี จ.กาญจนบุรี และ จ.ที่มีชายแดนติดกบั ประเทศพม่า ยงุ ที่เป็น พาหะนาโรค คือ ยงุ ลายชนิด Aedes desmotes, Ae. harinasutai, Ae. annandalei, Ae. imitator และยงุ เสือชนิด Mansonia dives
1. 2. Brugia malayi 65 พบบริเวณฝั่งทะเลดา้ นตะวนั ออกของภาคใต้ คือ จ.ชุมพร สุราษฎร์ ธานี นครศรีธรรมราช พทั ลุง ปัตตานี และนราธิวาส พาหะ คือ ยุงเสือ ชนิด Mansonia uniformis, M. indiana, M. bonneae และ M. annulata ลกั ษณะพเิ ศษของพยาธิฟิ ลาเรีย คือออกลูกเป็นเอม็ บริโอ ท่ีเคลื่อนไหวไดว้ อ่ งไว “microfilaria” (pre-larva)
66 วงจรชีวติ พยาธิฟิ ลาเรีย ระยะฟักตวั 3-9 เดือน
พยาธิสภาพ และอาการ 67 ตวั แก่พยาธิฟิ ลาเรียท้งั สองชนิดอาศยั อยใู่ นระบบน้าเหลือง อาการแสดง เช่น lymphangitis, lymphadenitis, elephantoid fever, dilation,hypertrophy and hyperplasia, lymphatic obstruction, fibrosis, lymph blockage Elephantiasis W. bancrofti – ระบบน้าเหลืองบริเวณอวยั วะสืบพนั ธุ์ ทาใหเ้ กิด hydrocele, chyluria
B. Malayi -ทาใหเ้ กิดภาวะโรคเทา้ ชา้ งท่ีขาเป็นส่วนใหญ่
ระบาดวทิ ยา 68 1. W. bancrofti DH= คน ค่าง (Presbytis spp) 2. B. Malayi DH= คน ลิง ค่าง แมว การวนิ ิจฉัย -ประวตั ิท่ีมาจากถิ่นของโรค - ตรวจหา microfilaria ในเลือด เน้ือเยอื่ หรือในน้าเหลืองท่ีใหลออกมา การรักษา ยา Hetrazan (Diethyl carbamazine : DEC) การป้ องกนั -ป้ องกนั ยงุ กดั กาจดั ยงุ พาหะ ทาลายแหล่งเพาะพนั ธุ์ ลกู น้า และตวั แก่ -ใหก้ ารรักษาหม่ใู นแหล่งท่ีระบาดของโรค
Gnathostoma 69 ช่ือสามญั พยาธิตวั จ๊ีด ช่ือโรคGnathostomiasis ถ่ินทพ่ี บ ส่วนใหญ่พบแถบเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ ทอ่ี ยู่ ตวั แก่อาศยั ท่ีผนงั กระเพาะอาหารของแมว สุนขั เสือ และสตั วก์ ินเน้ือชนิดอื่นๆ คนเป็น AH
รูปร่างลกั ษณะ มีหลาย species ที่พบมาก 70 คือ Gnathostoma spinigerum ตัวแก่ ตวั เมียยาว 25-54 มม.กวา้ ง 1-2 มม. ตวั ผยู้ าว 11-25 มม. กวา้ ง 1-1.5 มม. , cervical spine 8 แถว , trilobed lips 1 คู่ อายุ 2-3 ปี
วงจรชีวติ พยาธิตวั จ๊ิด 71
การตดิ ต่อสู่คน 72 1.ดื่มน้าท่ีมีกงุ้ ไร L3 2.รับประทานเน้ือปลา กบ ไก่ เป็ด ฯลฯ ที่ปรุงไม่สุกพอ 3.แม่สู่ลกู ขณะอยใู่ นครรภ์ 4.ไชเขา้ ผวิ หนงั พยาธิสภาพ และอาการ อาการตามตาแหน่งท่ีพยาธิตวั จ๊ีด(L3)ไชไป การวนิ ิจฉัย 1. ประวตั ิการกินอาหารดิบๆ หรือดิบๆสุกๆ 2. อาการที่แสดง เช่น บวมเคลื่อนท่ี ปวดจ๊ีดๆ และคนั
3. Eosinophilia 73 4. Skin test 5. ไดต้ วั พยาธิตวั จี๊ดจากการผา่ ตดั ออกมาเองทางเหงือก เยอื่ ตาขาว หรือออกมากบั ปัสสาวะเป็นตน้ การป้ องกนั Gnathostoma spinigerum 1. รับประทานอาหารที่ปรุงสุก
Guinea worm or Dracunculus medinensis 74 ช่ือสามัญ พยาธิกินี ชื่อโรค Dracunculiasis ถ่นิ ท่ีพบ ทวปี แอฟริกา อเมริกาใต้ อินโดนีเซีย อินเดีย และ ประเทศทาง ตะวนั ตกของอินเดีย ทอี่ ยู่ ตวั แก่ตวั เมียอาศยั ในเน้ือเยอ่ื ใตผ้ วิ หนงั ของคน รูปร่าง ตวั เมีย ยาว 500-1,200 มม. กวา้ ง 0.9-1.7 มม. ตวั ผู้ ยาว 12-29 มม. กวา้ ง 0.4 มม.
75 วงจรชีวติ พยาธิกินี
พยาธิสภาพ และอาการ Guinea worm 76 - ก่อนพยาธิตวั เมียโผล่หวั ออกมาที่ผวิ หนงั มกั เกิดอาการแพ้ - เวลาที่พยาธิตวั เมียจะโผล่หวั ออกมาท่ีผวิ หนงั ส่วนมากบริเวณเทา้ จะทา ใหเ้ กิดตุ่มใสกลม(blister) ข้ึนมาก่อน แลว้ จะแตกออก พยาธิจึงโผล่ หวั การวนิ ิจฉัย - หาตวั แก่บริเวณผวิ หนงั แช่น้าช่วยกระตุน้ ใหพ้ ยาธิโผล่หวั - X-ray เม่ือพยาธิตายและมีแคลเซียมมาเกาะมากๆ ระบาดวทิ ยา DH= คน ลิง สุนขั แมว หมาป่ า เป็นตน้ การป้ องกนั ดื่มน้าตม้ สุก งดบริโภคเน้ือดิบๆ หรือสุกๆดิบๆ
Search
