สาขาวชิ า ไฟฟ้า ใบเนือ้ หา หน้าท่ี ชื่อวชิ า การควบคมุ มอเตอร์ไฟฟ้า รหัสวิชา 20104-2009 งาน วงจรควบคมุ มอเตอร์ไฟฟ้า 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ หน่วยที่ 5 5 จานวน 11 แผน่ 4. M1 หมายถึง มอเตอร์ไฟฟ้าท่ตี อ้ งการจะควบคมุ ในกรณีที่มมี อเตอร์จานวน 3 ตวั จะเขยี นแทนดว้ ย M1, M2 และ M3 ตามลาดับ 5. สายไฟฟา้ จะต้องสามารถทนต่อกระแสทางานต่อเน่ืองได้ เพราะหากสายมีขนาด เลก็ เกนิ ไป จะเกิด การสะสมความร้อนจนฉนวนของสายไฟฟา้ ละลาย นาไปสู่การลดั วงจร ได้ รูปท่ี 5.5 วงจรกาลัง • วงจรควบคุม (Control Circuit) คอื ส่วนทท่ี าหนา้ ทีค่ วบคุมหรอื เปน็ ตัวสัง่ การให้ วงจรกาลงั สามารถ ทางานได้ ตามทผี่ ้คู วบคมุ ต้องการหรือให้เปน็ ไปตามขน้ั ตอนเงื่อนไข โดยปกติ วงจรควบคุมจะใชส้ ายไฟฟ้าขนาด เล็ก เพราะใช้กระแสไฟฟ้าเพียงเลก็ นอ้ ยเท่าน้ัน เม่ือเทียบกับ วงจรกาลงั ส่วนประกอบหลักของวงจรควบคุม แสดง ดงั รปู ท่ี 5.6 ประกอบดว้ ย 1. F2 หมายถงึ ฟิวสค์ วบคุม ทาหน้าทปี่ ้องกนั วงจรควบคุมทั้งหมด รวมท้ังป้องกัน สายไฟฟา้ ด้วย 2. F3 หมายถงึ หนา้ สัมผสั ปกติปิด และปกติเปดิ ของโอเวอรโ์ หลดรเี ลย์ จะตอ่ อนุกรม เข้ากับวงจรควบคุม ทง้ั นเ้ี ม่ือ โอเวอรโ์ หลดรีเลย์ในวงจรกาลังทางานตัดวงจรจะมีผลตอ่ วงจร ควบคมุ ด้วยเชน่ กัน กลมุ่ ชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
สาขาวชิ า ไฟฟ้า ใบเน้อื หา หนา้ ท่ี ชอื่ วชิ า การควบคุมมอเตอร์ไฟฟา้ รหสั วชิ า 20104-2009 งาน วงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟา้ 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ หนว่ ยท่ี 5 6 จานวน 11 แผน่ 3. S1 หมายถึง สวติ ช์ปมุ่ กด ปกตปิ ดิ (NC) ทาหน้าท่ตี ดั วงจรหรอื สั่งหยุดไม่ให้วงจร ทางาน ทั้งนจ้ี ะส่งผล ตอ่ วงจรกาลงั ดว้ ยเช่นกันคอื มอเตอร์จะหยดุ หมนุ 4. S2 หมายถงึ สวติ ชป์ มุ่ กด ปกตเิ ปดิ (NO) ทาหน้าท่สี ั่งให้วงจรทางาน หรอื สงั่ ให้ มอเตอรเ์ ร่ิมเดนิ หรือ เริ่มหมุนนั่นเอง 5. KI หมายถึง ขดลวดหรอื คอยลข์ องแมกเนติกคอนแทกเตอร์ ถา้ หากในวงจรกาลงั มี จานวน 3 ตวั จะ เขียนแทนด้วย KI, K2 และ K3 ตามลาดบั 6. H1, H2 หมายถงึ จานวนหลอดไฟสญั ญาณที่ใชใ้ นวงจรควบคมุ สีเขยี ว หมายถงึ วงจรกาลังทางาน มอเตอรห์ มนุ เป็นปกติ สาหรบั สีส้ม หมายถงึ เกิดผดิ ปกตขิ ้ึนในวงจรกาลงั 7. หน้าสัมผสั ปกตเิ ปิด K1 หมายถึง หนา้ สัมผัสชว่ ย (Auxillary Contact) ของ แมกเนติกคอนแทกเตอร์ ตวั ท่ี 1 (KM) ใส่ไวใ้ นแถวที่ 2 หรอื อาจจะใส่ไว้ในแถวใด ๆ ข้ึนอยกู่ ับ เงอ่ื นไขการทางาน รปู ท่ี 5.6 วงจรควบคมุ กลุ่มชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
สาขาวิชา ไฟฟ้า ใบงาน หนา้ ที่ ช่ือวชิ า การควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า รหสั วิชา 20104-2009 ท่ี 5.1 งาน วงจรควบคมุ มอเตอร์ไฟฟ้า 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ จานวน.4..แผ่น 1 การเรมิ่ เดนิ ดว้ ยแมกเนตกิ คอนแทกเตอร์ การเริม่ เดินมอเตอรว์ ธิ ีนเ้ี ป็นท่ีนิยมใช้ท่วั ไป เนื่องจากมีความปลอดภัยจากการอาร์กของ หน้าสมั ผสั เพราะวา่ แมกเนติคอนแทกเตอร์ถูกออกแบบมาเพ่ือใช้กบั มอเตอรโ์ ดยเฉพาะ การควบคุมใหม้ อเตอรท์ างานจะแยก ออกเป็น 2 วงจร คอื วงจรกาลงั และวงจรควบคมุ • วงจรกาํ ลัง (Power Circuit) คอื ส่วนทท่ี าหนา้ ทเี่ ปน็ สวิตช์ตัด-ตอ่ คา่ แรงดันจาก แหล่งจ่ายไปยงั ขดลวดของมอเตอร์ ดังนนั้ วงจรกาลงั จึงมีคา่ กระแสสงู สว่ นประกอบหลกั ของ วงจรกาลัง ประกอบด้วย 1. F1 หมายถงึ ฟวิ ส์ป้องกันหลัก นยิ มเรยี กทับศัพทว์ ่า เมนฟิวส์ (Main Fuse) 2. F3 หมายถงึ โอเวอร์โหลดรเี ลย์ (Overload Relay) ทาหนา้ ทปี่ อ้ งกนั มอเตอร์ เนือ่ งจาก กระแสเกนิ หรอื ลัดวงจร (Short Circuit) 3. K1 หมายถึง หน้าสัมผัสหลักหรอื หนา้ สมั ผัสหลัก (Main Contact) ของแมกเนติก คอนแทกเตอร์ 4. M1 หมายถึง มอเตอร์ไฟฟ้าทต่ี ้องการจะควบคุม ในกรณีที่มมี อเตอร์จานวน 3 ตวั จะเขยี นแทนด้วย M1, M2 และ M3 ตามลาดับ 5. สายไฟฟา้ จะต้องสามารถทนต่อกระแสทางานต่อเนื่องได้ เพราะหากสายมีขนาด เลก็ เกนิ ไป จะเกิด การสะสมความร้อนจนฉนวนของสายไฟฟา้ ละลาย นาไปสู่การลัดวงจร ได้ • วงจรควบคุม (Control Circuit) คือ สว่ นทีท่ าหนา้ ที่ควบคุมหรอื เปน็ ตัวสง่ั การให้ วงจรกาลงั สามารถ ทางานได้ ตามทีผ่ ู้ควบคมุ ต้องการหรือให้เปน็ ไปตามขั้นตอนเงอ่ื นไข โดยปกติ วงจรควบคุมจะใช้สายไฟฟ้าขนาด เล็ก เพราะใช้กระแสไฟฟา้ เพียงเลก็ น้อยเทา่ นัน้ เม่ือเทยี บกับ วงจรกาลงั ส่วนประกอบหลักของวงจรควบคมุ แสดง ดังรปู ที่ 5.6 ประกอบดว้ ย 1. F2 หมายถึง ฟิวส์ควบคุม ทาหนา้ ท่ปี ้องกนั วงจรควบคมุ ทั้งหมด รวมท้งั ป้องกัน สายไฟฟา้ ดว้ ย 2. F3 หมายถงึ หน้าสัมผัสปกติปิด และปกติเปิดของโอเวอร์โหลดรเี ลย์ จะต่ออนกุ รม เข้ากบั วงจรควบคุม ทงั้ นีเ้ มื่อ โอเวอร์โหลดรเี ลย์ในวงจรกาลังทางานตัดวงจรจะมีผลตอ่ วงจร ควบคมุ ดว้ ยเช่นกัน 3. S1 หมายถึง สวิตชป์ ุ่มกด ปกติปดิ (NC) ทาหนา้ ที่ตดั วงจรหรอื สง่ั หยุดไม่ให้วงจร ทางาน ท้งั นจ้ี ะส่งผล ตอ่ วงจรกาลังด้วยเชน่ กนั คือมอเตอร์จะหยดุ หมุน 4. S2 หมายถึง สวิตช์ปมุ่ กด ปกติเปดิ (NO) ทาหน้าทส่ี ั่งให้วงจรทางาน หรอื สัง่ ให้ มอเตอรเ์ ริ่มเดินหรือ เริ่มหมุนนน่ั เอง 5. KI หมายถงึ ขดลวดหรือคอยลข์ องแมกเนตกิ คอนแทกเตอร์ ถา้ หากในวงจรกาลังมี จานวน 3 ตัว จะ เขียนแทนดว้ ย KI, K2 และ K3 ตามลาดบั กลมุ่ ชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
สาขาวิชา ไฟฟา้ ใบงาน หน้าท่ี ชอื่ วิชา การควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า รหสั วิชา 20104-2009 ท่ี 5.1 งาน วงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ จานวน.4..แผน่ 2 6. H1, H2 หมายถงึ จานวนหลอดไฟสัญญาณทใ่ี ช้ในวงจรควบคมุ สเี ขยี ว หมายถงึ วงจรกาลังทางาน มอเตอร์หมนุ เปน็ ปกติ สาหรับสีสม้ หมายถงึ เกดิ ผดิ ปกติขึ้นในวงจรกาลัง 7. หน้าสัมผสั ปกติเปดิ K1 หมายถงึ หนา้ สัมผัสช่วย (Auxillary Contact) ของ แมกเนติกคอนแทกเตอร์ ตวั ท่ี 1 (KM) ใสไ่ ว้ในแถวท่ี 2 หรอื อาจจะใส่ไวใ้ นแถวใด ๆ ขน้ึ อยกู่ ับ เง่ือนไขการทางาน สมรรถนะประจาํ ใบงาน แสดงความรู้เกย่ี วกบั การเริ่มเดนิ มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลับ 3 เฟส ด้วยแมกเนติกคอนแทกเตอร์ จุดประสงคเ์ ชิงพฤตกิ รรม 1. ตอ่ วงจรกาลังและวงจรควบคุมได้ถูกต้อง 2. อธิบายการทางานของวงจรควบคมุ มอเตอร์ไฟฟา้ กระแสสลับ 3 เฟส ดว้ ยแมกเนตกิ คอนแทกเตอร์ได้ ถูกต้อง เครื่องมอื และอุปกรณ์ 1. ชุดฝึกการควบคมุ มอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสสลับ 3 เฟส 2. มัลตมิ เิ ตอร์ 3. มอเตอร์ไฟฟ้า 3 เฟส 4. สายต่อวงจร ลาํ ดับข้ันการปฏิบตั งิ าน 1. ตอ่ วงจรควบคมุ ดงั รปู ที่ 5.1 พรอ้ มกับตรวจสอบวงจรให้ถกู ต้อง รูปท่ี 5.1 วงจรควบคมุ กลมุ่ ชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
สาขาวิชา ไฟฟ้า ใบงาน หนา้ ท่ี ชือ่ วชิ า การควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า รหัสวชิ า 20104-2009 ท่ี 5.1 งาน วงจรควบคมุ มอเตอร์ไฟฟา้ 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ จานวน.4..แผน่ 3 2. จ่ายแรงดนั ให้กบั วงจรควบคมุ 220 V 3. กดสวิตช์สตาร์ต S2 สังเกตการทางานของแมกเนตคิ อนแทกเตอร์ K1 และหลอดไฟ สญั ญาณ H1 บนั ทกึ ผลการทดลอง ............................................................................................................................. ............. 4. กดสวติ ชห์ ยดุ S1 สังเกตการทางานของแมกเนติคอนแทกเตอร์ K1 และหลอดไฟ สัญญาณ H1 บันทกึ ผลการทดลอง ............................................................................................................................. ............ 5. กดสวิตชส์ ตารต์ S2 อีกครั้ง บันทึกผลการทดลอง ......................................................................................................................................... 6. กดป่มุ ทริป (Trip) ท่ีตัวโอเวอร์โหลดรเี ลย์ (F3) สงั เกตการทางานของหลอดไฟ สญั ญาณ H2 บันทึกผลการทดลอง .......................................................................................................................................... 7. กดป่มุ รีเซต็ ทีต่ ัวโอเวอร์โหลดรเี ลย์ 8. จบการทดลองในสว่ นของวงจรควบคมุ 9. ต่อวงจรกาลังดังรปู ที่ 5.2 พรอ้ มกบั ตรวจสอบวงจรให้ถูกต้อง รูปท่ี 5.2 วงจรกาลัง 10. จ่ายแรงดนั ใหก้ ับวงจรกาลงั 380 V กลุม่ ชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
สาขาวชิ า ไฟฟา้ ใบงาน หนา้ ท่ี ชอื่ วิชา การควบคมุ มอเตอร์ไฟฟา้ รหัสวชิ า 20104-2009 ที่ 5.1 งาน วงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ จานวน.4..แผน่ 4 11. กดสวิตชส์ ตาร์ต S2 สงั เกตการทางานของมอเตอร์ บนั ทึกผลการทดลอง ............................................................................................................................. ...................... 12. กดปุ่มทรปิ (Trip) ท่ตี วั โอเวอร์โหลดรเี ลย์ (F3) สังเกตการทางานของมอเตอร์ บันทึกผลการทดลอง ............................................................................................................................. ............ 13. กดป่มุ รเี ซต็ ทีต่ วั โอเวอร์โหลดรีเลย์ (F3) บนั ทกึ ผลการทดลอง ............................................................................................................................. ............ 14. กดสวติ ชส์ ตารต์ S2 สังเกตการทางานของมอเตอร์ บันทึกผลการทดลอง ......................................................................................................................................... 15. กดสวิตช์หยดุ S1 บันทกึ ผลการทดลอง ............................................................................................................................. ............ 16. จบการทดลอง ขอ้ เสนอแนะ หากมอเตอรไ์ มห่ มนุ หรือมีเสยี งคราง (ในขน้ั ตอนที่ 11) ควรหยดุ มอเตอร์ แลว้ ตรวจสอบวงจรกาลัง เพราะหากไฟมาไม่ครบเฟสจะเกิดอันตรายกับมอเตอร์ สรุปผลการปฏิบตั ิงาน ............................................................................................................................. ....................................................... .................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... ความเห็นของครผู ู้สอน ....................................................................................................................................................... ............................. ...................................................................................................... .............................................................................. ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... กลุ่มชุมชนการเรียนรู้วชิ าชีพ สาขาวชิ า ช่างไฟฟ้ากาลงั
แบบทดสอบหลงั การเรยี น หน่วยที่ 5 หนา้ ท่ี ช่ือวชิ า มอเตอร์ไฟฟ้าและการควบคมุ รหสั วชิ า 3104-0005 จานวน 2 แผ่น 1 เรื่อง วงจรควบคุมมอเตอรไ์ ฟฟา้ 3 เฟส แบบสตารท์ ตรงมอเตอร์ จงเลือกคาํ ตอบท่ีถูกท่ีสดุ เพยี งขอ้ เดียว 1. ขอ้ ใด ไม่ใช่ตัวอักษรทีเ่ ขียนกากบั ไวท้ ่ีขว้ั ของมอเตอร์ 3 เฟส ก. V1 ข. L2 ค. V2 ง. W2 2. ขอ้ ใดหมายถงึ การเร่ิมเดินมอเตอร์แบบDirect Online Starter ก. ลดกระแสลงครงึ่ หนึ่ง ข. ลดแรงดันลงครง่ึ หน่งึ ค. ลดแรงดนั 1/3 สว่ น ง. จา่ ยแรงดนั เต็มพิกดั 3. ขอ้ ดขี องการเร่มิ เดนิ มอเตอรไ์ ฟฟา้ โดยตรง คอื ข้อใด ก. วงจรซับซ้อน ข. กระแสตา่ ค. แรงบิดเรมิ่ เดินมีค่าสูง ง. แรงดันจะมีค่าลดลง 4. เพราะเหตุใด มอเตอร์ขนาดใหญ่จึง ไม่ นยิ มเรม่ิ เดินดว้ ยคตั เอาต์ ก. จะเกิดการอาร์กของหนา้ สัมผัส ข. คัตเอาตห์ ายาก ค. คตั เอาต์มรี าคาแพง ง. คัตเอาต์มีความบอบบาง จากรูปวงจรท่กี าหนดให้ จงตอบคาถาม ข้อท่ี 5-6 5. สญั ลักษณ์ F1 หมายถึงอะไร ข. หน้าสมั ผัสหลกั ก. โอเวอรโ์ หลดรเี ลย์ ง. ฟิวส์ควบคมุ ค. เมนฟวิ ส์
แบบทดสอบหลังการเรียน หนว่ ยที่ 5 หนา้ ท่ี ชอ่ื วชิ า มอเตอร์ไฟฟา้ และการควบคมุ รหสั วิชา 3104-0005 จานวน 2 แผ่น 2 เรื่อง วงจรควบคมุ มอเตอรไ์ ฟฟา้ 3 เฟส แบบสตาร์ทตรงมอเตอร์ 6. สัญลักษณ์ F3 หมายถึงอะไร ข. ฟิวสค์ วบคุม ก. สายเมน ง. โอเวอร์โหลดรเี ลย์ ค. ฟิวสส์ ารอง จากรูปวงจรทก่ี าหนดให้ จงตอบคาถามข้อที่ 7-10 7. สวติ ช์ S2 ทาหน้าทีอ่ ะไร ก. กดหยดุ ข. กดสตาร์ต ค. สวิตชฉ์ ุกเฉนิ ง. กดหยดุ และสตาร์ต 8. สญั ลกั ษณ์ K1 หมายถงึ อะไร ก. แมกเนติกคอนแทกเตอร์ ข. ฟวิ สค์ วบคมุ ค. ฟิวสก์ าลงั ง. สายนิวทรัล 9. สัญลกั ษณ์ M2 หมายถึงอะไร ก. หลอดไฟสญั ญาณท่ี 2 ข. หน้าสมั ผสั ปกตเิ ปิด ค. หน้าสัมผัสปกตปิ ิด ง. คอยลข์ องแมกเนตกิ คอนแทกเตอร์ 10. จากรูปวงจร ถ้าวงจรกาลังมกี ระแสไหลเกนิ อุปกรณช์ นดิ ใดจะทางาน ก. F2 ข. F3 ค. K1 ง. H1
Search
