ความหลากหลายของระบบนิเวศน์ในน้ำ

ความหลากหลายของ ระบบนิเวศนใ์ นน้า ศนู ยว์ ิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมเพอ่ื การศึกษารอ้ ยเอด็

ระบบนิเวศในน้า ระบบนเิ วศในน้า ( Aguative cosystems) หมายถึง ความสมั พันธ์ ระหว่างกลุม่ สง่ิ มีชวี ติ ทอี่ าศัยอย่ใู นน้า และระหวา่ งสง่ิ มชี วี ิตกบั ส่งิ แวดล้อม ระบบนเิ วศในน้าแบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท คือ 1. ระบบนิเวศทางทะเล เช่น ทะเล มหาสมุทร แนวปะการงั เปน็ ตน้ 2. ระบบนิเวศน้าจืด เชน่ แม่น้า ล้าคลอง หว้ ย บึง เป็นตน้

ระบบนเิ วศทางทะเล ระบบนิเวศทางทะเลครอบคลมุ พนื ทปี่ ระมาณ 71% ของพืนผวิ ของโลก ซ่งึ ประกอบด้วยนา้ 97% ของพนื ที่ ซึ่งจัดเปน็ แหลง่ ผลติ หลกั ถงึ 32% ของโลก

ระบบนิเวศแหลง่ น้าจดื

ปจั จัยท่มี ีผลต่อการด้ารงชวี ิตในแหล่งนา้ • ปจั จัยตา่ ง ๆ ตามธรรมชาติ ได้แก่ แสง อุณหภมู ิ ปริมาณกา๊ ซ ปรมิ าณ แรธ่ าตุ ความขุ่นในของนา้ • ปจั จัยทางชีวภาพ ได้แก่ ชนดิ และปริมาณของสงิ่ มชี ีวติ แต่ละชนิด • ปจั จัยท่เี กิดจากการกระท้าของมนุษย์ ได้แก่ การใช้ยาฆา่ แมลง

ส่งิ มชี วี ิตในแหล่งนา้ ผ้ผู ลิต ผู้บริโภค ผู้ย่อยสลาย

ตัวชวี ดั คณุ ภาพน้า คุณภาพนา้ (Water Quality) ขนึ อยู่กบั สงิ่ เจือปนหรอื ปนเปอ้ื นอยู่ในนา้ ซึ่งมีอยหู่ ลากหลายชนดิ ได้แก่ ธาตุหรืออิออนต่างๆ นอกจากนยี งั มีสารอนิ ทรีย์และสารอนินทรยี ์ ชนิดอืน่ ๆ ท่ที า้ ให้น้ามคี ณุ ภาพต่างกนั

คุณลักษณะท่ีส้าคัญของน้า • คณุ ลกั ษณะทางกายภาพ (Physical Characteristics) • คณุ ลักษณะทางเคมี (Chemical Characteristics) • คณุ ลกั ษณะทางชวี วทิ ยา (Biological Characteristics)

คุณลกั ษณะท่สี า้ คัญของนา้ คณุ ลักษณะทางกายภาพ (Physical Characteristics) • อุณหภมู ิ (Temperature) • สภาพนา้ ไฟฟา (Conductivity) • ปรมิ าณของแขง็ (Solidcontent) • กล่ิน (Odor) • สี (Color) • รส (Taste)

คณุ ลกั ษณะท่ีส้าคญั ของน้า คณุ ลักษณะทางเคมี (Chemical Characteristics) • ความกระดา้ ง (Hardness) • ความเป็นกรดดา่ ง (pH Value) • สภาพกรด - สภาพดา่ ง (Acidity-Alkalinity) • คาท่ีแสดงถึงความสกปรกในรปู ตางๆ เชน คาบีโอดี (Biochemical Oxygen Demand ; BOD) คาซีโอดี (Chemical Oxygen Demand; COD)

คณุ ลกั ษณะท่ีสา้ คัญของน้า คณุ ลักษณะทางชีววทิ ยา (Biological Characteristics) เชน่ การตรวจหาชนิดและปรมิ าณของสาหร่าย การตรวจหาเชื้อราตา่ งๆ การตรวจหาไวรัส การตรวจหาแบคทเี รียชนดิ ต่างๆ การตรวจหาโคลิฟอรม์ เป็นต้น

สตั ว์เลก็ น้าจืดกบั การวดั คุณภาพน้า สัตว์ไม่มกี ระดูกสันหลงั (Invertebrate)

สตั ว์เล็กน้าจดื กบั การวดั คณุ ภาพน้า ปัจจัยที่แมลงน้าถูกนา้ มาใช้ประเมนิ ผลกระทบ ตดิ ตามคณุ ภาพนา้ และตรวจวดั มลพิษทางน้า  แมลงสามารถแสดงผลลพั ธข์ องการสะสมของสภาพแวดล้อมเปน็ ระยะเวลา ยาวนานได้  แมลงนา้ บางชนิดมคี วามไวตอ่ การเปล่ียนแปลงของสภาพแวดล้อมและมกี าร ฟ้ืนตัวช้า ท้าให้ยงั สามารถเห็นร่องรอยของเหตกุ ารณท์ ีเ่ กิดขนึ ได้  วิธกี ารเกบ็ ตวั อย่างมีการพฒั นาจนไดเ้ ปน็ วธิ กี ารมาตรฐานและความรู้ดา้ น อนกุ รมวธิ านมีการศึกษาเปน็ อย่างดแี ลว้ ในแมลงหลายกลุ่ม  แมลงนา้ มสี มาชกิ อยูใ่ นทุกกลมุ่ ของ Functional groups และเป็น องคป์ ระกอบท่ีสา้ คัญในการเช่อื มโยงระหวา่ งผลผลิตปฐมภูมิกบั ลา้ ดบั ขันการ กินอาหารทส่ี ูงขึนในสายใยอาหาร  เปน็ มิตรต่อสงิ่ แวดล้อม

แหลง่ ที่อย่อู าศยั ของแมลงนา้

1.พวกท่ีได้รบั ผลกระทบมากท่สี ุด เป็นพวกที่มเี หงอื ก แมลงพวกนี ในระยะตวั อ่อนหายใจดว้ ยเหงอื ก จงึ ตอ้ งใช้ออกซิเจนในน้าโดยตรง

2. พวกทีไ่ ดร้ ับผลกระทบรองลงมา เป็นพวกทส่ี ามารถใชอ้ อกซิเจนจากอากาศหรอื เกบ็ กกั อากาศไวก้ บั ตัว แมลงพวกนีหายใจโดยใชอ้ อกซิเจนในอากาศไดโ้ ดยตรง มวนแมงป่ อนำ้ จิงโจ้นำ้ ลกู นำ้ ยงุ ด้วงดงิ่

3. พวกทไี่ ดร้ บั ผลกระทบน้อยทีส่ ุด เปน็ พวกท่ีมีความสามารถในการจบั ออกซเิ จนในนา้ ดังนันจงึ สามารถทนอยู่ไดใ้ นน้าท่มี ปี รมิ าณออกซิเจนละลาย ต้่ามาก หนอนแดง หนอนแมลงวันดอกไม้ หนอนแมลงวันดอกไม้

ไฟจราจรนา้ สตั ว์ไฟแดง - น้าสกปรก

ไฟจราจรน้า สตั ว์ไฟเหลือง - น้าคณุ ภาพพอใชไ้ ด้

ไฟจราจรน้า สตั ว์ไฟเขยี ว - นา้ สะอาด

กิจกรรมสา้ รวจแหล่งน้า สีของน้า สาเหตุท่ที า้ ใหเ้ กิดสี ยงั ไมค่ วรสรปุ วา่ นา้ สะอาดเพราะอาจมสี ง่ิ เจือปนอยู่ สปี รากฏ แพลงค์ตอนพชื ไม่มีสี มีซากพืชย่อยสลาย สีเขยี ว เป็นสีของสาหรา่ ยอกี จา้ พวกหนงึ่ (dinoflagellates) สเี หลืองหรือสีนา้ ตาลหรือสชี าใส มีตะกอนดนิ เจอื ปน อาจเกดิ จากการกัดเซาะหนา้ ดนิ สแี ดงหรอื สเี หลืองหรอื สมี ะฮอกกานี หรอื ชายฝ่งั สนี ้าตาลขุ่นหรือสแี ดง มคี ราบน้ามันที่ผิวหนา้ สรี งุ้ น้าเน่าจากสง่ิ ปฏกิ ลู หรอื อาจมแี รธ่ าตจุ ากธรรมชาตเิ จอื ปน สเี ทาหรือสีด้า

กจิ กรรมสา้ รวจแหลง่ น้า กิจกรรมท่ี 1 ทดสอบคณุ ภาพน้า กลน่ิ ของนา้

กจิ กรรมสา้ รวจแหลง่ นา้ กิจกรรมท่ี 1 ทดสอบคุณภาพน้า ความขุ่นใสของน้า

กิจกรรมสา้ รวจแหลง่ นา้ กิจกรรมที่ 1 ทดสอบคุณภาพนา้ อณุ หภูมิของน้า

กิจกรรมสา้ รวจแหลง่ นา้ กิจกรรมที่ 1 ทดสอบคณุ ภาพนา้ กรด-ดา่ ง ของน้า

กจิ กรรมสา้ รวจแหล่งน้า กิจกรรมท่ี 2 สา้ รวจสัตว์เล็กนา้ จืด ขันที่ 1 หาสตั วเ์ ล็กในสายนา้ 1. ตกั นา้ ใสก่ ะละมงั ประมาณครงึ่ กะละมัง วางไวท้ ี่ร่ม 2. ใช้กระชอนตัก โดยพยายามตักให้ถงึ พนื ดินและตกั เอาเศษตะกอนขึนมาดว้ ย เพื่อให้สตั วท์ ี่ซ่อนตวั อยเู่ ข้า มาในกระชอน จากนนั น้ามาถ่ายเทลงในกะละมังนา้ ท่ี เตรียมไว้ (สามารถตกั ไดห้ ลายครงั จนกว่าจะพบ สิง่ มชี วี ติ )

กจิ กรรมส้ารวจแหล่งน้า กิจกรรมที่ 2 ส้ารวจสตั ว์เล็กนา้ จดื ขันท่ี 2 สงั เกตและบันทกึ ประเภทสัตว์ 3. รอใหน้ า้ ในกะละมังน่งิ และตกตะกอน สังเกตดวู า่ สตั วอ์ ะไรบ้าง จากนันใช้ช้อนหรอื พกู่ ันแยกสตั ว์เล็กออกมาใส่ในถว้ ยน้าจิม 4. ใชแ้ วน่ ขยายสอ่ งสัตว์เล็กทลี ะตัวในถว้ ยน้าจิม สงั เกตรายละเอียด ลักษณะส้าคัญ แลว้ จา้ แนกชนิดของสตั วเ์ ล็ก โดยใชค้ มู่ ือดสู ตั ว์เลก็ น้าจืด และบนั ทกึ ผล