ภาวะโภชนาการกับสุขภาพ

ภาวะโภชนาการกบั สขุ ภาพ อาหารและโภชนาการ เปน็ ปจั จัยสาคญั ในการดารงชีวติ ของมนษุ ย์ ถ้าเรามีภาวะโภชนาการท่ีดี ก็จะช่วย เสริมสร้างร่างกายให้แข็งแรง ตรงกันข้ามหากเราได้รับสารอาหารที่มากหรือน้อยเกินไปย่อมก่อให้เกิด ภาวะโภชนาการเกนิ หรอื ภาวะทุพโภชนาการขน้ึ ได้ การได้เรียนรู้ถงึ หลกั การบริโภคอาหารและโภชนาการ ตามหลัก โภชนบัญญัติ จะทาให้มนุษย์เราสามารถเลือกบริโภคอาหารได้อย่างถูกต้อง เหมาะสม โดยเฉพาะในวัยรุ่น ซึ่งเป็นวัยที่มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว การเลือกบริโภคอาหารอย่าง เหมาะสมกบั วยั จะมสี ว่ นสาคัญอยา่ งมากต่อการสรา้ งเสริมสขุ ภาพให้สมบูรณ์ แขง็ แรงสมวยั

ความรทู้ ว่ั ไปเกย่ี วกบั โภชนาการ คนเรามีสุขภาพท่ีดีได้นัน้ การรับประทานอาหารนับเป็นปัจจัยอันดับแรกๆ เราจึงจาเป็ นต้องมีความรู้ ทางด้านโภชนาการและอาหาร เพื่อจะได้เลอื กรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ได้สดั ส่วนท่ีเหมาะสมกบั ความต้องการของร่างกาย อนั เป็นการเสริมสร้างสขุ ภาพทด่ี ีให้หา่ งไกลจากโรคภยั ไข้เจ็บ

ความหมายของโภชนาการ กอ่ นทีเ่ ราจะรจู้ ักกบั ความหมายของโภชนาการ เราควรตอ้ งรู้จกั กับคาวา่ อาหารเสียกอ่ น ซึง่ อาหารก็เปน็ ส่วนสาคญั สว่ นหน่งึ ที่เกยี่ วข้องและสง่ ผลต่อโภชนาการ โดยอาหาร หมายถึง สิ่งท่ีรับประทานแลว้ มีประโยชน์ ตอ่ รา่ งกาย อาจอยู่ ในรปู ของของเหลวหรือของแขง็ ก็ได้ดงั น้ัน หากสง่ิ ท่ใี ดทไี่ ดร้ บั ประทานเขา้ ไปแลว้ ไมก่ ่อใหเ้ กิดประโยชน์ และอาจ กอ่ ใหเ้ กดิ โทษแก่ร่างกายได้นั้น เราจะไมจ่ ัดว่าเป็นอาหาร เช่น เคร่ืองด่มื แอลกอฮอล์ สารปรุงแต่ง อาหาร หรือ ผงชูรส เป็นต้น โภชนาการ หมายถึง เน้ือหาวิชาการท่ีเปน็ ขอ้ มูลทางวิทยาศาสตร์ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกับอาหาร ซง่ึ เรียกวา่ วทิ ยาศาสตร์กับอาหาร โดยเป็นความสมั พันธ์ระหว่างอาหารกับกระบวนการที่เกีย่ วข้องกับสุขภาพและการ เจริญเตบิ โต เชน่ การจัดแบง่ ประเภท และประโยชน์ของสารอาหาร การเปล่ียนแปลงของอาหารทร่ี บั ประทานเขา้ ไป เป็นต้น

ภาวะโภชนาการ ภาวะโภชนาการ หมายถึง สภาพหรือสะภาวะของร่างกาย อนั เนื่องมาจากการบรโิ ภคอาหาร ซง่ึ รา่ งกายนาอาหารที่ ไดร้ บั ไปใชเ้ พ่อื ความเจริญเติบโต ซ่อมแซมส่วนทส่ี กึ หรอ ของรา่ งกาย ตลอดจนชว่ ยใหอ้ วัยวะตา่ ง ๆ ของรา่ งกายทางาน ไดต้ ามปกติ โดยมปี จั จยั ต่าง ๆท่มี ีผลตอ่ ภาวะโภชนาการ เช่น ปัจจยั ด้านเศรษฐกจิ สงั คม การศึกษา สิ่งแวดลอ้ ม ขนบธรรมเนยี ม วัฒนธรรม รูปแบบการบรโิ ภคอาหาร ตลอดจนสภาพร่างกายและจิตใจ เป็น ตน้ ซ่งึ สรปุ ง่ายๆ ดงั แผนภาพ ประเภทของภาวะโภชนาการ ภาวะโภชนาการ แบ่งออกเป็น ภาวะโภชนาการท่ีดีเมื่อได้รับสารอาหารท่ีเหมาะสมและเพียงพอต่อความ ต้องการของร่างกาย และภาวะทุพโภชนาการ ซึ่งมีท้ังภาวะโภชนาการต่า และภาวะโภชนาการเกิน เนื่องจากได้รบั อาหารไมเ่ พียงพอตอ่ ความต้องการของร่างกายอาจทาให้มีสุขภาพท่ีไม่ดีได้ โดยมีรายละเอียด ดังน้ี

ภาวะโภชนาการท่ีดี คอื การท่รี ่างกายได้บรโิ ภคอาหารในปริมาณทเี่ พียงพอถูกสัดสว่ น หลากหลาย เหมาะสมและครบถว้ นตามความ ต้องการของรา่ งกาย ทาใหส้ ามารถนาสารอาหารท่ีได้รับไปใช้ให้เกิดประโยชน์กบั รา่ งกายและจิตใจ ส่งผลใหม้ ี สมรรถภาพรา่ งกายทดี่ ี ภาวะโภชนาการท่ีไมด่ ี หรือภาวะทุพโภชนาการ หมายถึง การท่ีร่างกายบริโภคอาหารในลักษณะที่ไม่เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย ท้ังในด้านปริมาณ และสัดส่วน ทาให้ร่างกายเกิดภาวะโภชนาการท่ีไม่ดีข้ึน ซึ่งแบ่งออกเป็นภาวะโภชนาการต่า หรือภาวะขาด สารอาหาร หมายถึง ภาวะทเ่ี กดิ จากการบรโิ ภคอาหารไม่เพียงพอ หรือได้รับสารอาหารไม่ครบตามความต้องการ ของร่างกายซ่ึงมีผลทาให้สุขภาพไม่แข็งแรง อาจก่อใหเ้ กิดโรค หรือมีความต้านทานต่อโรคต่างๆได้น้อย เจ็บป่วย ไดง้ ่าย

ภาวะโภชนาการเกนิ หมายถงึ ภาวะที่เกิดจากการบริโภคอาหารหรือสารอาหารทีเ่ กนิ ตอ่ ความต้องการของร่างกายเชน่ บริโภค อาหารทใี่ ห้พลงั งานเกินกวา่ ท่ีร่างกายจะใช้ ร่างกายจงึ เกิดการสะสมพลงั งานเหลา่ นนั้ ไว้ในรูปของไขมนั ทา ให้เกิดโรคอ้วน หรือหมายรวมถงึ การได้รับวิตามินบางชนิดมากเกินไป ก็อาจสะสมจนกอ่ ให้เกิดอนั ตรายต่อ ร่างกายได้เช่นกนั เช่นวิตามนิ เอ วิตามินดี วิตามนิ อี วิตามนิ เค ปัญหาการเกดิ โรคจากภาวะทุพโภชนาการ อาหารและโภชนาการเป็นส่งิ ทส่ี าคัญอยา่ งมาก การเลอื กบริโภคอาหารท่ดี ีมปี ระโยชน์ และถกู ต้อง ยอ่ มมีผลดตี อ่ ร่างกายแตถ่ ้าเลอื กบรโิ ภคอาหารไมถ่ ูกต้อง ยอ่ มก่อใหเ้ กิดโรค ตา่ งๆ และมโี ทษรา่ งกายได้ ซ่งึ โรคที่เกดิ จากภาวะทุพโภชนาการ สามารถแบง่ ออกได้เป็น โรคภาวะโภชนาการเกิน และโรคภาวะโภชนาการตา่ ดังนี้

โรคขาดสารอาหาร เป็นโรคที่เกดิ ข้นึ จากการขาดสารอาหารท่คี วรไดร้ ับอยา่ งพอเพียงในภาวะหนึง่ ๆ ซึ่งมีสาเหตตุ ่างกัน ดงั น้ี 1. ไดร้ บั ปรมิ าณนอ้ ยเกนิ ไปจากการขาดความรทู้ ่จี ะเลือกรบั ประทานอาหารท่มี คี ุณคา่ หรอื จากภาวะทางเศรษฐกจิ 2. ร่างกายมคี วามต้องการมากข้นึ เช่น ในภาวะเจบ็ ป่วย ฟื้นไข้ 3. ความอยากอาหารนอ้ ย การย่อยอาหารไม่ดี 4. มกี ารทาลายแหล่งสรา้ งอาหารในรา่ งกาย 5. ยาหรอื สารบางชนิดทม่ี ีผลต่อระบบย่อยอาหารของรา่ งกาย

สาเหตุของโรคขาดสารอาหาร เกิดจากพฤตกิ รรมและนิสยั สว่ นตวั ในการกินอาหาร และด้วยปัจจยั ทางด้านเศรษฐกิจ(ฐานะยากจน) จงึ ทา ให้เดก็ ต้องกินอาหารเทา่ ที่พอ่ แมจ่ ะหามาได้การดแู ลเรื่องการกินอาหาร (โภชนาการ) ของเดก็ ในวยั เรียน เหลา่ นี ้จะเหน็ วา่ เดก็ ไมไ่ ด้กินตามหลกั โภชนาการแตก่ ินเพียงเพ่ือให้อิ่มท้องและอยู่รอดเทา่ นนั้ สว่ นมากคนที่ มีความสาคญั ทต่ี ้องคอยดแู ลในเร่ือง โภชนาการของเดก็ คือ พอ่ แมห่ รือผ้เู ลยี ้ งดู (ญาติ) ท่ีไมค่ อ่ ยมีเวลา หรือ ตระหนกั ถงึ ความสาคญั ในเร่ืองนี ้จงึ ทาให้เดก็ เกิดโรคขาดสาร อาหารโดยไมร่ ู้ตวั โรคขาดสารอาหารท่ีพบมาก ได้แก่ 1. โรคขาดโปรตีน 2. โรคโลหติ จางจากการขาดธาตุ เหลก็ 3. โรคเหนบ็ ชา 4. โรคกระดกู ออ่ น 5.โรคคอพอก 6. โรคตาฟาง 7. โรคลกั ปิดลกั เปิด

โภชนบัญญัติ 9 ประการและธงโภชนาการ จากผลเสียของภาวะทุพโภชนาการข้างต้น ทาให้หน่วยงานของรัฐกองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวง สาธารณสุข ได้เชิญนักวิชาการด้านโภชนาการจากสถาบันต่าง ๆ มาระดมความรู้ แสดงความคิดเห็น และ รวบรวมข้อมลู ต่าง ๆนามาสรุปเป็นข้อเสนอแนะในการรับประทานอาหารเพื่อสขุ ภาพที่ดีของคนไทย เรียกว่า “ ข้อปฏิบตั ิการกินอาหารเพ่ือสขุ ภาพท่ีดีของคนไทย หรือโภชนบญั ญัติ 9 ประการ ” และยงั ได้หาสญั ลกั ษณ์ “ธง โภชนาการ” เพื่อให้ประชาชนเข้าในในเร่ืองโภชนาการได้งา่ ยขนึ ้

โภชนบญั ญัติ 9 ประการ โภชนบญั ญัติ เป็นขอ้ ปฏิบัตกิ ารบริโภคอาหารเพอื่ สขุ ภาพที่ดีของคนไทย 9 ประการ มีรายละเอียดดงั นี้ 1. รบั ประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ แตล่ ะหมู่ใหห้ ลากหลาย และหมั่นดแู ลนา้ หนกั 2. รับประทานข้าวเปน็ อาหารหลกั สลบั กับอาหารประเภทแป้งเป็นบางมอ้ื 3. รบั ประทานพชื ผกั ให้มากและรบั ประทานผลไม้เป็นประจา 4. รับประทานปลา เนือ้ สัตว์ไมต่ ิดมัน ไข่ และเมล็ดถ่ัวแหง้ เป็นประจา 5. ดื่มนมใหเ้ หมาะสมตามวยั 6. รบั ประทานอาหารทีม่ ีไขมันแต่พอควร 7. หลีกเลย่ี งการรบั ประทานอาหารรสหวานจัดและเค็มจัด 8. รบั ประทานอาหารทีส่ ะอาดปราศจากการปนเป้อื น 9. งดหรือลดเคร่ืองดื่มทมี่ ีแอลกอฮอล์

ธงโภชนาการ ธงโภชนาการเป็นคาแนะนากวา้ งๆว่า ในแต่ละวันเราควรจะรับประทานอะไรบ้าง และรับประทาน ในปริมาณเท่าใด จึงจะไม่มากหรือไม่น้อยเกินไป เพ่ือเสริมสร้างสุขภาพที่ดีธงโภชนาการมี ลักษณะเป็นธงสามเหลี่ยมถูกแขวนโดยการเอาปลายแหลมลง โดยแบ่งอาหารท่ีควรรับประทาน ออกเปน็ 6 กลมุ่ ไลจ่ ากทีค่ วรรับประทานปริมาณมากไปนอ้ ย ( หรอื บนลงล่าง )