หน่วยที่ 6 งานทดลองคุณสมบัติสารหล่อลื่น

124 แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 6 สอนครง้ั ท่ี 16-17 เร่ือง งานทดลองคณุ สมบตั ิสารหล่อลน่ื

125 แผนการจัดการเรยี นรทู้ ี่ 6 ช่ือวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ชื่อหน่วย งานทดลองคุณสมบตั ิสารหลอ่ ล่นื สอนครั้งที่ 16-17 ช่ือเรื่อง งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหลอ่ ลน่ื จำนวน 8 ชวั่ โมง หวั ข้อเร่ือง 1. หน้าที่สารหล่อล่ืน 2. ชนดิ สารหลอ่ ล่นื 3. จุดวาบไฟ และจุดติดไฟ สาระสำคัญ สารหลอ่ ลื่น (lubricant) คือ สารทีล่ ดแรงเสยี ดทานและการสกึ หรอ ชว่ ยหลอ่ ลืน่ ทำให้ชนิ้ ส่วนของ เครื่องยนต์ เครอ่ื งจักร เชน่ เพลา แบริง่ (bearing) เคลื่อนทไี่ ด้สะดวก ตัวอย่างของสารหล่อลนื่ ไดแ้ ก่ น้ำมันเครือ่ ง จาระบี สมรรถนะหลกั (สมรรถนะประจำหน่วย) 1. แสดงความรเู้ ก่ยี วกับงานทดลองคุณสมบตั ิสารหลอ่ ลนื่ สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรยี นร)ู้ สมรรถนะทัว่ ไป (ทฤษฏี) 1. แสดงความรเู้ กีย่ วกับหน้าทแ่ี ละชนดิ สารหลอ่ ลนื่ 2. แสดงความรเู้ ก่ยี วกับสว่ นประกอบจาระบี สมรรถนะที่พึงประสงค์ (ทฤษฏ)ี เม่อื ผู้เรียนไดศ้ กึ ษาเนอื้ หาในบทนีแ้ ลว้ ผู้เรียนสามารถ 1. บอกหนา้ ทแี่ ละชนิดสารหลอ่ ลื่นได้ถกู ต้อง 2. บอกส่วนประกอบจาระบไี ด้ถูกต้อง สมรรถนะท่ัวไป (ปฏบิ ัติ) 1. แสดงทกั ษะในการทดลองคุณสมบตั นิ ้ำมันหลอ่ ล่นื 2 แสดงทกั ษะในการทดลองคุณสมบัตขิ องจาระบี สมรรถนะท่ีพงึ ประสงค์ (ปฏบิ ัติ) เมื่อผ้เู รยี นไดศ้ กึ ษาเนอ้ื หาในบทนแี้ ลว้ ผเู้ รียนสามารถ 1. ทดลองคณุ สมบัตนิ ้ำมนั หลอ่ ลื่นไดถ้ ูกตอ้ ง 2. ทดลองคุณสมบัตขิ องจาระบไี ดถ้ ูกต้อง

126 ชื่อเร่ือง แผนการจัดการเรียนรูท้ ่ี 6 ช่ือวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล เวลาเรียนรวม 72 ชว่ั โมง ชอ่ื หน่วย งานทดลองคุณสมบตั ิสารหล่อลน่ื สอนคร้ังที่ 16-17 งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อลน่ื จำนวน 8 ชั่วโมง กิจกรรมการเรยี นการสอน ในการจัดการเรียนการสอนรายวชิ างานทดลองเครื่องกลได้กำหนดกจิ กรรมการเรยี นการสอนให้ ผ้เู รียนเกดิ การเรียนรโู้ ดยใช้วธิ ีการจดั การเรยี นรู้ฐานสมรรถนะเชงิ รุก (Active Learning Competency Based) ดา้ นเทคนิคการจัดการเรียนการสอนแบบ MAIP โดยมีขั้นตอนในการดำเนนิ กจิ กรรมการเรยี นการสอน ดังน้ี กิจกรรมการเรียนการสอน (สอนครั้งท่ี 16 ) เวลา 4 ชั่วโมง/สปั ดาห์ 1. ผสู้ อนชี้แจงเรือ่ งท่จี ะศึกษาและจดุ ประสงคเ์ ชิงพฤตกิ รรมประจำหนว่ ยที่ 6 เรอ่ื ง งานทดลองคุณสมบตั ิสาร หลอ่ ลื่น 2. ผสู้ อนแสดงตวั อยา่ งเก่ียวกับคุณสมบตั ิสารหล่อลนื่ 3. ผู้สอนถ่ายทอดความรู้เกยี่ วกับงานทดลองคุณสมบัติน้ำมันหล่อล่นื 4. ผูส้ อนแสดงใบงานเร่ืองงานทดลองคุณสมบัตินำ้ มนั หล่อลืน่ และอธบิ ายขัน้ ตอนวิธกี ารในการปฏบิ ัติงานตามใบ งาน 5. ผสู้ อนใหผ้ ูเ้ รียนปฏิบตั ิงานตามใบงานเร่ืองงานทดลองคุณสมบัตนิ ้ำมันหล่อล่นื 6. ผู้สอนประเมนิ ผลการปฏบิ ัติงานของผ้เู รยี นและใหผ้ เู้ รียนสรปุ สาระสำคัญของเรื่องทเ่ี รียนประจำสัปดาห์ กจิ กรรมการเรยี นการสอน (สอนครัง้ ท่ี 17 ) เวลา 4 ช่วั โมง/สัปดาห์ 1. ผู้สอนแจ้งจดุ ประสงค์การเรียนประจำสัปดาห์ และนำเข้าสูบ่ ทเรยี น 2. ผู้สอนถา่ ยทอดความร้ใู นหน่วยที่ 6 เกยี่ วกบั งานทดลองคณุ สมบัติของจาระบี 3. ผสู้ อนแสดงใบงานเร่ืองงานทดลองคุณสมบัติของจาระบีและอธิบายขั้นตอนวิธีการในการปฏิบัตงิ านตามใบ งาน 4. ผู้สอนให้ผู้เรยี นปฏิบตั ิงานทดลองคุณสมบัติของจาระบีตามใบงาน 5. ผสู้ อนประเมนิ ผลการปฏิบัติงานของผู้เรยี นและให้ผ้เู รียนสรปุ สาระสำคญั ของเร่ืองทีเ่ รียนประจำสปั ดาห์

127 แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 6 ช่ือวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ช่ือหน่วย งานทดลองคุณสมบัติสารหล่อล่นื สอนครง้ั ที่ 16-17 ชื่อเร่ือง งานทดลองคณุ สมบัติสารหล่อลื่น จำนวน 8 ชั่วโมง สอื่ การสอน 1. ใบความรู้เรอื่ งการทดลองคณุ สมบัติสารหลอ่ ลน่ื 2. ใบงานการทดลองคุณสมบัติสารหล่อลนื่ 3. แบบทดสอบก่อนเรยี น แบบฝึกหัด แบบทดสอบหลังเรยี นการทดลองคณุ สมบตั ิสารหล่อล่ืน 4. สือ่ นำเสนอ PowerPoint งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อลน่ื งานทม่ี อบหมาย/กจิ กรรม ใหน้ ักศึกษาทำแบบฝึกเสรมิ ทักษะตามใบงานท้ายหนว่ ยการเรยี นที่ 6 การวดั และประเมินผล วธิ กี าร เครื่องมือ เกณฑ์ วดั ผล/ประเมินผล - ทำแบบฝกึ เสริมทักษะ - แบบฝึกเสรมิ ทกั ษะ - ผ่านเกณฑร์ อ้ ยละ 70 ท้ายหน่วย ทา้ ยหน่วย 1. สมรรถนะท่ีพงึ - ประเมินคณุ ลักษณะ - แบบประเมิน - ผา่ นเกณฑร์ ้อยละ 80 ประสงค์ อนั พึงประสงค์ คณุ ลกั ษณะอันพงึ 2. คณุ ลักษณะอนั พึง ประสงค์ ประสงค์ (Attitude)

128 รหสั วชิ า 30101-2007 ใบความรู้หนว่ ยที่ 6 หนว่ ยที่ 6 ชือ่ วชิ า. งานทดลองเครื่องกล ชื่อหน่วย งานทดลองคณุ สมบัติสารหลอ่ ล่ืน ชื่อเรอ่ื ง งานทดลองคณุ สมบัติสารหล่อลื่น จำนวน 8 ชว่ั โมง หนว่ ยท่ี 6 งานทดลองคณุ สมบตั สิ ารหล่อลืน่ 6.1 บทนำ 1. หนา้ ท่ขี องสารหล่อลื่น สารหล่อลื่น (lubricant) คือ สารที่ลดแรงเสียดทานและการสึกหรอ ช่วยหล่อลื่น ทำให้ชิ้นส่วนของ เครื่องยนต์ เครือ่ งจกั ร เช่น เพลา แบรงิ่ (bearing) เคลอื่ นทไี่ ด้สะดวก ตวั อยา่ งของสารหล่อล่ืน ได้แก่ น้ำมันเคร่ือง จาระบี มีหนา้ ที่และประโยชน์ดงั นี้ 1.ช่วยลดการสึกหรอของช้ินสว่ น เพราะฟลิ ์มบางๆของน้ำมนั หลอ่ ล่ืนทำหน้าทเี่ คลือบผวิ โลหะหรอื ชิ้นงาน ที่มีการเคลอ่ื นท่ี 2. ป้องกนั การเกดิ สนมิ และการกัดกร่อน นำ้ มนั หลอ่ ลน่ื ท่ีดตี อ้ งมคี ุณสมบัตใิ นการทำให้กรดทอ่ี าจเกิดจาก ไอเสีย ละอองไอน้ำ เกิดการเจือจาง ชว่ ยในการรกั ษาความสะอาดสามารถชะล้างหรือขจัดคราบต่างจากผิวชิ้นงาน ได้เป็นอยา่ งดเี พ่ือป้องกนั การกัดกร่อนชิ้นงาน 3. ช่วยในการระบายความรอ้ น เพือ่ ลดอุณหภมู ิจากการเผาไหม้ และระบายความร้อนของชนิ้ ส่วนท่ีมีการ เสยี ดสกี นั ทำให้เครื่องยนตท์ ำงานไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพและยังมผี ลต่อเน่ืองช่วยให้ประหยดั เช้ือเพลิงอีกดว้ ย 4. ช่วยในการกระจายความสกปรกต่างๆที่ปนมากับสารหล่อลื่น ช่วยทำความสะอาดชิ้นส่วนของ เคร่ืองยนต์ 5. สามารถอุดช่องว่างระหว่างชิ้นส่วนต่าง ๆ ป้องกันการรั่วซึมของก๊าซไม่ให้ความดันรั่วไหล ทำให้ เครอื่ งยนต์มกี ำลงั เตม็ ที่ ถึงแม้จะใช้น้ำมันหล่อลืน่ ที่มีคุณภาพสูงเทา่ ใดก็ตาม ก็ยังต้องเปลีย่ นถ่ายเมือ่ ถึงกำหนดเวลา เพราะเมื่อ ใชไ้ ปย่อมมีการเสื่อมสภาพ และลดคุณสมบัตลิ ง การเสือ่ มสภาพมาจากสาเหตุของความสกปรกที่มารวมอยู่ในตัว นำ้ มนั เช่น ฝุ่นละอองท่ีเลด็ ลอดเข้าไปในเครื่องทางหม้อกรองอากาศ ทอ่ ไอดีรวมท้งั ฝาเตมิ นำ้ มนั หลอ่ ลื่น เขม่าจาก การเผาไหม้ท่ไี ม่สมบูรณ์ ไอน้ำจากการเผาไหม้เชอื้ เพลิง กรดซึง่ เกิดจากการรวมตัวของก๊าชบางชนิดและน้ำ น้ำมัน เช้อื เพลงิ ทเี่ ผาไหม้ไม่หมด เศษโลหะท่ีเกดิ จากการสึกหรอ ยางเหนียวทเ่ี กิดจากการรวมตวั ของน้ำมันกับออกซิเจน ในอากาศ ณ อุณหภูมิสูงๆ สิ่งต่างๆ เหล่านี้จะสะสมรวมกันอยู่ในอ่างน้ำมันเครื่อง เมื่อการสะสมมากขึ้นก็ทำให้ น้ำมันหล่อลื่นเสือ่ มคุณภาพลงจนไม่สามารถหล่อลื่นได้ดีพอ อาจก่อให้เกิดปัญหาการสึกหรอและทำให้เครื่องยนต์ เสียหายได้ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องเปลี่ยนถ่ายน้ำมันหล่อลื่นเพื่อเอาสิ่งสกปรกออกและเป็นการกำจัดสิ่งสกปรกออก จากเครอ่ื งยนต์ไปในตวั เพือ่ ช่วยปกป้องรักษาเครอื่ งยนต์ และยดื อายกุ ารทำงานของเครือ่ งยนตใ์ ห้ยาวนานข้นึ

รหัสวิชา 30101-2007 129 หน่วยที่ 6 ใบความรู้หนว่ ยที่ 6 ช่ือวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล ช่ือหน่วย งานทดลองคุณสมบตั สิ ารหล่อล่นื ชอื่ เร่ือง งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหลอ่ ลนื่ จำนวน 8 ช่วั โมง หนว่ ยที่ 6 งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหล่อล่นื ระยะเวลาในการเปลย่ี นถา่ ยน้ำมันหลอ่ ลื่น ขึน้ อยกู่ ับลกั ษณะและสภาพของเคร่ืองยนต์ รวมท้ังลักษณะ ของงานทใี่ ช้หรอื การใช้รถของผขู้ ับขี่ โดยทั่วไปควรพยายามปฏบิ ตั ิตามหนังสอื คู่มือรถ และทส่ี ำคัญอีกประการ หนง่ึ ควรตรวจสอบดรู ะดบั นำ้ มนั หลอ่ ล่ืนและเติมอยา่ งสมำ่ เสมอด้วย 2. ชนดิ ของสารหล่อลื่น สารหล่อลนื่ แบง่ ตามสถานะในการใช้งานได้ 3 ชนดิ คอื 2.1 วัสดุหล่อลื่นชนิดของเหลว ท่พี บและใช้กันท่ัว ๆ ไปคือ นำ้ มันชนดิ ต่าง เชน่ น้ำมัน พืช น้ำมนั สัตว์ และน้ำมนั ท่ีได้จากการกล่นั นำ้ มันดบิ หรอื น้ำมันปโิ ตเลยี ม มีอยูห่ ลายชนิด และเป็นเกรดต่าง ๆ ตามความหนดื ความหนดื ถกู กำหนดคา่ มาตรฐานโดยสมาคมวิศวกรรมยายยนต์ (Society of Automotive Engineers) มชี อื่ ย่อวา่ SAE โดยกำหนดค่าไว้เป็นเบอร์ (NO.) ดังน้ี เบอร์ NO. การใชง้ าน No. 10 ความหนดื นอ้ ยมากใช้สำหรบั หล่อล่ืนชน้ิ สว่ นที่หมนุ รอบสูง ๆ รับภาระน้อย เช่น จักรเยบ็ ผา้ No. 20W/50 ความหนดื อยู่ในชว่ ง 20-50 เปน็ น้ำมนั หล่อลื่นชนิดพิเศษ (ผสมสารประเภทโพลเิ มอร์) ณ อุณหภูมติ ำ่ มคี วามหนดื เทา่ กับ No.20 ถ้าอณุ หภูมปิ กติจะมคี วามหนดื เทา่ กับเบอร์ 50 No.30 มีความหนืดปานกลาง ใช้ในการหลอ่ ลน่ื เคร่ืองจักรทว่ั ไป No.40 ความหนดื ปานกลาง ใชส้ ำหรบั เคร่ืองยนต์ดีเซลทั่วไป No.90 ความหนดื สงู ใช้หลอ่ ชดุ เฟืองทดของเครื่องจักรใหญท่ ีร่ บั ภาระมากหรือใช้กับเฟืองทา้ ยรถยนต์ No.140 หมายเหตุ มาตรฐาน SAE แบ่งความหนืดออกเป็น 10 เกรดคือ 0W, 5W, 10W, 15W, 20W, 20, 30, 40, 50 เกรดที่มี W ต่อทา้ ย หมายถึง ต้องผา่ นการทดสอบคา่ แรงเสียดทานและง่ายต่อการปั๊มที่ ณ อณุ หภูมิ ตำ่ ส่วนเกรด No.90 ,140 ผลติ เพอื่ ใช้สำหรบั หลอ่ ลืน่ ชุดเฟอื งเปน็ ส่วนใหญ่

รหัสวิชา 30101-2007 130 หนว่ ยท่ี 6 ใบความรู้หนว่ ยท่ี 6 ชื่อวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล ช่ือหนว่ ย งานทดลองคุณสมบัติสารหลอ่ ลน่ื ชื่อเร่อื ง งานทดลองคณุ สมบัติสารหล่อล่นื จำนวน 8 ชว่ั โมง หนว่ ยท่ี 6 งานทดลองคุณสมบตั ิสารหล่อลนื่ คุณสมบตั ิน้ำมันหล่อลื่นที่ดี - ให้การหลอ่ ล่นื หรือลดแรงเสียดทานได้มากที่สุด - ระบายความร้อนได้ดี - ไม่เปน็ สนิม - ความหนืดไมเ่ ปล่ียนแปลงท่ีอุณหภูมิสงู - จุดวาบไฟสงู - อุณหภูมิหยุดไหลต่ำที่สุด 2. วัตถุหล่อลนื่ ประเภทกึง่ เหลว ได้แกป่ ระเภท จาระบี เหมาะสำหรับใชใ้ นการหล่อลื่นในที่ท่ีน้ำมัน ไม่สามารถหล่อลื่นได้อย่างสมบูรณ์ เช่น ตลับลูกปืนบางชนิด เฟืองเปิด ฯลฯ การใช้จาระบีอาจมีปัญหาคือ เร่อื งการกระเด็นออก ฝนุ่ เจือปนลงในจาระบี ซง่ึ ทำใหก้ ารหล่อลื่นมปี ระสิทธิภาพลดลง แตข่ ้อดีของจาระบีก็ คือจะจับตดิ กับชน้ิ ส่วนได้ดี ไหลตวั ไดย้ ากเม่อื เทียบกับน้ำมนั จึงทำให้ใชไ้ ด้เป็นเวลานาน ๆ จาระบีโดยทั่ว ๆ ไปเป็นสารประกอบของน้ำมันหล่อลื่นพื้นฐาน สารอุ้มน้ำมัน และสารเพิ่มคุณภาพ น้ำมัน ทง้ั 3 อยา่ งนำมาประกอบกัน มีลักษณะเปน็ กง่ึ ของเหลวทเ่ี รยี กว่า จาระบี - น้ำมันหล่อลื่นพื้นฐานที่ใช้ทำจาระบีได้แก่ น้ำมันแร่ น้ำมันสังเคราะห์ โดยทั่วไปแล้วจะใช้เป็น น้ำมนั แร่ ส่วนนำ้ มนั สงั เคราะห์จะใช้ในอุณหภมู สิ ูง และมรี าแพง - สารเพิ่มคุณภาพ ซึ่งเป็นสารเพิ่มคุณภาพทางด้านป้องกันสนิม สารรับแรงกดสูง สารขับน้ำ สาร เกาะเหนยี ว เปน็ ต้น - สารอุ้มน้ำมัน เป็นสารที่ผลทางด้านอุณหภูมิการใช้งานของของจาระบี ส่วนใหญ่จะเป็นสบู่ ซ่ึง ผลิตง่าย คุณภาพดี ราคาถูก ส่วนชนิดอื่น ได้แก่ สารอนินทรีย์ ได้แก่ พวกดินเหนียว, เบนโทไนท์ หรือ สารอนิ ทรีย์ ไดแ้ ก่ โปลยี ูเรีย เปน็ ตน้ 3. วัสดุหล่อลื่นชนิดของแข็ง ไดแ้ ก่ ผงกราไฟท์ โบลปิ ดินมั่ ส่วนใหญ่จะใช้ร่วมกับจาระบี ทำให้ คณุ สมบตั ทิ างด้านการเกาะติดผวิ เพ่ิมขึ้น และทนอุณหภมู ิได้สงู ขึ้น เช่น งานหล่อลน่ื ชดุ เฟอื งขนาดใหญ่ ๆ เปน็ ตน้

131 รหัสวชิ า 30101-2007 ใบความรู้หน่วยท่ี 6 หน่วยท่ี 6 ชื่อวิชา. งานทดลองเครื่องกล ลื่น ชื่อหน่วย งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหลอ่ ชื่อเรือ่ ง งานทดลองคุณสมบัติสารหลอ่ ลน่ื จำนวน 8 ช่วั โมง หน่วยท่ี 6 งานทดลองคุณสมบตั ิสารหล่อลื่น 3. จดุ วาบไฟ และจุดติดไฟ 3.1 จดุ วาบไฟ (Flash point) หมายถึง อุณหภมู ิตำ่ สดุ ท่ีทำให้ของเหลวกลายเป็นไอเพียงพอตอ่ การเริ่มตน้ ลุกไหม้ขน้ึ เมื่อมีแหลง่ จุดตดิ ไฟ แต่มีไม่เพียงพอท่ีจะลกุ ตดิ ไฟได้อย่างต่อเนือ่ ง จุดวาบไฟเปน็ ประโยชน์ ในการแบ่งประเภทของสารเคมวี ่าเปน็ สารไวไฟ (Flammable) สารตดิ ไฟได้ (Combustible) และสารไมต่ ดิ ไฟ (Non-combustible) ตามมาตรฐาน NFPA 30 เพ่ือการรักษาความปลอดภยั ในการเกบ็ ซงึ่ จุดวาบไฟของนำ้ มันแตล่ ะชนดิ จะแตกตา่ งกนั ดงั ตัวอย่างทแี่ สดงในตาราง 3.2 จุดตดิ ไฟ (Fire point) หมายถึง จดุ ที่อุณหภมู ติ ำ่ สุดของน้ำมนั ทต่ี วั มันเองสามารถติดไฟได้ เม่ือถูกกบั เปลวไฟ และลุกขน้ึ ไดอ้ ย่างต่อเน่ืองติดต่อกนั ไมน่ ้อยกว่า 5 วินาที ซ่ึงจุดติดไฟของนำ้ มันแตล่ ะชนดิ ก็ จะแตกตา่ งดังตวั อย่างในตาราง

132 แบบฝกึ เสริมทักษะหนว่ ยที่ 6 รหัสวชิ า 30101-2007 ช่ือวิชา. งานทดลองเครื่องกล หนว่ ยที่ 6 ช่ือหน่วย งานทดลองคณุ สมบตั ิสารหล่อลืน่ ชอื่ เร่อื ง งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหล่อล่นื จำนวน 8 ช่วั โมง หนว่ ยท่ี 6 งานทดลองคณุ สมบัติสารหล่อลนื่ สอนคร้งั ท่ี 16-17 ตอนท่ี 1 ให้ทำเคร่อื งหมายถกู (√) หน้าข้อความท่ีถูกตอ้ งและเคร่ืองหมายผิด (x) หนา้ ข้อความท่ีไม่ถกู ต้อง คะแนนเต็ม 5 คะแนน ........1. ความหนืดถูกกำหนดคา่ มาตรฐานโดยสมาคมวิศวกรรมยายยนต์ มชี ื่อย่อวา่ SEA ........2. No. 20W/50 ความหนดื อยใู่ นช่วง 20-50 เปน็ น้ำมันหลอ่ ล่ืนชนิดพิเศษ ณ อุณหภูมติ ่ำมคี วามหนดื เทา่ กบั No.50 ถา้ อณุ หภูมปิ กติจะมคี วามหนืดเท่ากบั เบอร์ 20 ........3. จาระบโี ดยท่วั ๆ ไปเปน็ สารประกอบของน้ำมันหล่อลืน่ พื้นฐาน ........4. น้ำมนั หล่อลน่ื เครอื่ งยนต์สามารถอุดช่องว่างระหวา่ งชิ้นส่วนต่าง ๆ ป้องกันการร่ัวซึมของก๊าซไม่ให้ความ ดนั รั่วไหล ........5. การแบ่งประเภทของสารเคมีวา่ เป็นสารไวไฟ สารติดไฟได้ และสารไมต่ ดิ ไฟ ตามมาตรฐาน NFPA 30 ใชจ้ ดุ วาบไฟเป็นตัวกำหนด ตอนท่ี 2 คำสัง่ ให้เลือกคำตอบท่ีถูกท่ีสุดเพยี งข้อเดยี ว 1 หนา้ ทีข่ องสารหล่อล่นื ขอ้ ใดไม่ถูกต้อง ก. ช่วยระบายความร้อน ข. ลดการสกึ หรอของชน้ิ สว่ น ค. ป้องกนั การนอ็ กในเครื่องยนต์ ง. ป้องกันการเกิดสนมิ การกดั กร่อน 2.ขอ้ ใด ไมใ่ ช่ หนา้ ท่ีหรอื ประโยชน์ของนำ้ มันหล่อลื่นเคร่ืองยนต์ ก. ชว่ ยใหป้ ระหยัดนำ้ มันหล่อลน่ื ข. เป็นตวั ช่วยลดการเสยี ดสีและสึกหรอ ค. ใหเ้ คร่ืองยนตท์ ำงานได้อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ง. ช่วยระบายความร้อน ชว่ ยทำความสะอาดชนิ้ สว่ นของเครื่องยนต์

133 แบบฝกึ เสริมทักษะหน่วยท่ี 6 รหสั วชิ า 30101-2007 ช่ือวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล หน่วยที่ 6 ช่ือหน่วย งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อล่นื ชอื่ เรือ่ ง งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหลอ่ ลน่ื จำนวน 8 ชว่ั โมง หนว่ ยท่ี 6 งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อลน่ื 3.ชนิดสารหล่อลนื่ แบ่งไดต้ ามขอ้ ใด ก. ของเหลว ข. ของแข็ง ของเหลว ค. ของแขง็ ของเหลว กงึ่ เหลวกึ่งแขง็ ง. ของแข็ง ของเหลว กา๊ ซ กง่ึ เหลวกง่ึ แข็ง 4. ขอ้ ใดกลา่ วถกู ต้องเกี่ยวกับจุด Flash Point ก. จดุ ที่อณุ หภมู ติ ่ำสุดทีท่ ำใหไ้ อน้ำมันลกุ ติดไฟ ข. จุดทอ่ี ณุ หภูมิตำ่ สุดทท่ี ำให้น้ำมันลุกติดไฟแล้วดบั ลง ค. จุดท่ีอณุ หภูมติ ่ำสดุ ท่ีทำใหไ้ อน้ำมันลกุ ติดไฟแล้วดบั ลง ง. จุดทอี่ ุณหภูมติ ำ่ สุดทที่ ำให้นำ้ มนั ลกุ ติดไฟและตดิ ได้ตอ่ เน่ือง 5. ขอ้ ใดอธบิ ายถงึ ประโยชนข์ องการทราบจุดวาบไฟ ก. ลดคา่ ใช้จ่าย ข. รักษาความปลอดภยั ในการจัดเก็บ ค. การเลือกใช้ผลติ ภณั ฑข์ องสารหลอ่ ลน่ื ง. เพื่อประสิทธิภาพของเครอื่ งยนต์ เครอ่ื งจักร 6. น้ำมันหล่อลื่นเคร่ืองยนตม์ ีอุณหภูมขิ องจดุ วาบไฟตามข้อใด ก. ประมาณ 75 ºC ข ประมาณ 85 ºC ค. ประมาณ 120-260 ºC ง. ประมาณ 260- 370 ºC 7. ขอ้ ใดอธิบายจุดตดิ ไฟได้ถูกตอ้ ง ก. จดุ ทอี่ ุณหภูมิตำ่ สดุ ท่ีทำใหไ้ อน้ำมันลกุ ติดไฟ ข. จุดทอ่ี ุณหภมู ิสงู สดุ ทีท่ ำใหน้ ำ้ มนั ลกุ ตดิ ไฟแลว้ ดบั ลง ค. จุดท่อี ณุ หภูมสิ งู สดุ ทที่ ำให้นำ้ มนั ลกุ ติดไฟและติดได้ต่อเน่อื ง ง. จดุ ทอ่ี ุณหภูมิต่ำสดุ ที่ทำให้น้ำมันลุกติดไฟและตดิ ได้ตอ่ เนือ่ ง

134 แบบฝกึ เสริมทักษะหนว่ ยท่ี 6 รหัสวิชา 30101-2007 ชื่อวิชา. งานทดลองเคร่ืองกล หน่วยท่ี 6 ช่ือหน่วย งานทดลองคุณสมบตั ิสารหล่อล่นื ชือ่ เรือ่ ง งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหลอ่ ล่นื จำนวน 8 ชั่วโมง หน่วยที่ 6 งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหล่อลื่น 8. นำ้ มนั ดเี ซลหมุนเรว็ มีอุณหภูมขิ องจดุ ติดไฟตามขอ้ ใด ก. ประมาณ 85 ºC ข ประมาณ 100 ºC ค. ประมาณ 120-260 ºC ง. ประมาณ 280- 390 ºC 9. ขอ้ ใดกล่าวถูกต้องเก่ียวกับการทดลองหาจดุ Flash Point ก. เมอ่ื จุดไฟแลว้ ไอนำ้ มันลุกติดไฟแลว้ ดับลง ข. เม่ือเปลวไฟผ่านแลว้ มกี ารลกุ วูบขน้ึ แล้วดบั ค. เมอ่ื เปลวไฟผา่ นแลว้ ทำให้นำ้ มนั ลกุ ตดิ ไฟแล้วดับลง ง. เมอ่ื เปลวไฟผ่านแลว้ มีการลุกวูบขนึ้ และตดิ ได้ต่อเน่ือง 10. การทดลองหาจุด Fire Point ของน้ำมนั หล่อลืน่ ข้อใดถูกต้อง ก. อุณหภูมสิ งู กว่าจดุ วาบไฟ ข. อณุ หภมู ิเทา่ กบั จดุ วาบไฟ ค. อณุ หภูมไิ มแ่ น่นอนขนึ้ อย่กู บั น้ำมันหลอ่ ลนื่ ง. อุณหภูมไิ ม่แนน่ อนขน้ึ อยกู่ บั ความรอ้ นท่ีใช้ทดลอง

135 แบบฝกึ เสรมิ ทักษะหนว่ ยท่ี 6 รหสั วิชา 30101-2007 ช่ือวิชา. งานทดลองเครื่องกล หน่วยที่ 6 ช่ือหน่วย งานทดลองคุณสมบตั สิ ารหลอ่ ลื่น ช่ือเรอ่ื ง งานทดลองคณุ สมบัติสารหลอ่ ล่ืน จำนวน 8 ชว่ั โมง หนว่ ยท่ี 6 งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อลื่น ใบงานท่ี 6.1 การทดลองคณุ สมบัติสารหลอ่ ล่ืน การทดลองหาจดุ วาบไฟ และจุดติดไฟ ( FLASH POINT AND FIRE POINT) วัตถุประสงค์ 1. เพื่อทราบหลักและวธิ หี าจุดวาบไฟ และจุดติดไฟของน้ำมันชนิดต่างๆ ตามมาตรฐาน 2. เพอื่ เปรียบเทียบจดุ วาบไฟ และจุดตดิ ไฟของน้ำมนั ตวั อย่างเทียบกบั ค่ามาตรฐาน 3. เพื่อหาปจั จยั ทีท่ ำให้การทดลองหาจุดวาบไฟ และจุดตดิ ไฟเบีย่ งเบนไปจากคา่ มาตรฐาน ขอบขา่ ย มาตรฐานวิธีการทดสอบการหาจุดวาบไฟ (Flash Point) และจดุ ตดิ ไฟ (Fire Point) นีห้ าโดยการใช้ถว้ ย เปิดคลฟี แลนด์ กบั ผลติ ภัณฑ์ปิโตรเลยี มและของเหลวทุกชนดิ ยกเวน้ นำ้ มนั เช้อื เพลงิ และสารอน่ื ที่มีจุดวาบไฟ ต่ำกว่า 79 องศาเซลเซียส วัสดุ – อุปกรณ์ท่ใี ช้ในการทดลอง 1. โต๊ะปฏบิ ตั กิ าร 1 ชดุ 2. เครอ่ื งทดสอบหาจุดวาบไฟและจุดติดไฟโดยถว้ ยเปดิ คลฟี แลนด์ 1 ชุด 3. เทอรโ์ มมิเตอร์ทนอุณหภมู สิ ูง 1 อัน 4. ถงั แก๊สพรอ้ มทีจ่ ุดแก๊ส 1 ชุด 5. ถงั ดับเพลงิ 1 ถัง 6. ผ้าหรอื กระดาษไวท้ ำความสะอาด 7. ตัวอย่างนำ้ มนั ทจี่ ะทดลอง การเตรียมตวั อย่างการทดสอบ 1. ต้ังเคร่อื งมอื บนโต๊ะท่ีมน่ั คง และไม่มีลมพัดผ่าน บังส่วนบนของเคร่ืองมอื ด้วยท่ีบงั เพ่ือไมใ่ หม้ ีแสงสว่าง มากเกินไปในเวลาทสี่ ังเกตจุดวาบไฟ 2. ใชต้ วั ทำละลายที่เหมาะสม เชน่ นำ้ มนั เบนซินหรอื ไตรคลอโรเอทเธอรีนล้างถว้ ยทดสอบเมื่อกำจดั นำ้ มัน วสั ดุยางแอสฟลั ต์ หรอื สิง่ ที่ตดิ คา้ งอย่ใู นถว้ ยทดสอบจากการทดสอบคร้งั ก่อน ถ้ามีพวกคารบ์ อนติดอยูต่ ้องใช้ ฝอยโลหะถูออก และใชน้ ำ้ เย็นล้างถว้ ยทดสอบเสยี กอ่ น จึงนำไปลนไฟหรอื ให้ความร้อนเพอื่ ให้ตัวทำละลายและ

136 แบบฝึกเสริมทักษะหน่วยท่ี 6 รหสั วชิ า 30101-2007 ชื่อวิชา. งานทดลองเครื่องกล หนว่ ยที่ 6 ชื่อหนว่ ย งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหลอ่ ลื่น ช่ือเร่อื ง งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหลอ่ ลื่น จำนวน 8 ชว่ั โมง หน่วยที่ 6 งานทดลองคณุ สมบัติสารหล่อลน่ื น้ำที่ค้างอยู่ระเหยไปให้หมด ปล่อยให้ถ้วยทดสอบเย็นลงจนถึงอุณหภูมิที่ต่ำกว่าจุดวาบไฟที่คาดไว้ไม่น้อย กว่า 60 องศาเซลเซียส จงึ นำไปใชท้ ำการทดสอบได้ 3. เสียบเทอร์โมมเิ ตอรก์ บั ที่ยึดในแนวดิ่ง ให้อยใู่ นดา้ นตรงขา้ มกับท่จี ุดเปลวไฟทดสอบปลายกระเปาะ ของเทอร์มิเตอร์อยู่ในถ้วยเหนือกน้ ถว้ ยทดสอบ 6.0 มม. ตำแหนง่ ของเทอรโ์ มมิเตอรอ์ ยหู่ ่างจากขอบ ถ้วย 1 ใน 4 ของเสน้ ผ่านศูนยก์ ลางถ้วย 4. ถา้ ตัวอยา่ งเหนยี วมากต้องอุ่นให้เหลวพอที่จะเทไดส้ ะดวก แตอ่ ุณหภมู ทิ ี่ใชใ้ นการอุ่นจะตอ้ งตำ่ กวา่ จดุ วาบไฟไมน่ ้อยกวา่ 60 องศาเซลเซยี ส 5. เทน้ำมนั ทดสอบลงในถ้วยทดสอบจนถงึ ขีดกำหนดถา้ ตัวอย่างมากเกนิ ใหใ้ ช้บิเปต หรือเครื่องมืออื่น ดูดส่วนที่เกินออก แตถ่ ้าตวั อย่างไหลออกมาเลอะเทอะดา้ นนอกของถว้ ยตอ้ งทำความสะอาดถ้วยตามขอ้ 2 แลว้ บรรจตุ ัวอยา่ งใหม่ 6. ไลฟ่ องอากาศที่ผิวหน้าของตวั อยา่ งโดยใชเ้ ปลวไฟจากตะเกยี งบนเสน้ ผ่านผิวหน้าของตัวอย่างจนไม่ เหน็ ฟองอากาศ (ประมาณ 2-3 ครง้ั ) วธิ ีการทดลอง หรือทดสอบ 1. จุดไฟที่จุดเปลวไฟทดสอบ และปรับให้เปลวไฟนั้นมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3.2- 4.8 มม. โดยเปรียบเทียบกับปุ่มโลหะที่ติดอยู่บนเครื่องมือให้ความร้อนกับตัวอย่าง ในระยะแรกให้มีอัตราการ เพิ่มของอุณหภูมิเป็น 14-15 องศาเซลเซียส ต่อนาที และเมื่อตัวอย่างมีอุณหภูมิต่ำกว่าจุดวาบไฟที่คาดไว้ ประมาณ 60 องศาเซลเซียส ใหล้ ดความร้อนลง เพอ่ื ให้อัตราการเพม่ิ ของอุณหภูมิลดลงเป็น 5-6 องศาเซลเซียส ต่อนาที จนกระทงั่ ตวั อยา่ งมอี ณุ หภูมิต่ำกวา่ จุดวาบไฟประมาณ 30 องศาเซลเซียส 2. เมือ่ ตวั อย่างมีอุณหภมู ทิ ่ีตำ่ กวา่ จดุ วาบไฟประมาณ 30 องศาเซลเซียสแล้ว เริ่มตน้ ใชเ้ ปลวไฟเคลื่อนท่ี ผ่านถ้วยทดสอบ และให้เปลวไฟผ่านทุกคร้งั ที่อุณหภมู เิ พิม่ ขน้ึ 2 องศาเซลเซียส การผ่านเปลวไฟให้ผ่านข้ามจดุ ศนู ย์กลางของถว้ ยทดสอบ และใหก้ ้านของท่จี ดุ เปลวไฟอยู่ในแนวราบเสมอ การเคลื่อนทีข่ องเปลวไฟผ่านถ้วย ทดสอบจะตอ้ งมีความเร็วสมำ่ เสมอ จะเปน็ แนวเส้นตรงหรือเส้นโค้งของวงกลมท่ีมีรศั มีอยา่ งน้อย 150 มม. ก็ได้ จุดศนู ย์กลางของเปลวไฟท่เี คลือ่ นผา่ นถ้วยทดสอบจะต้องอย่ใู นระดบั ท่ีสงู กวา่ ขอบของถว้ ยไมเ่ กิน 2 มม. และให้ ผา่ นไปทางหน่งึ กอ่ นแลว้ ผ่านกลบั มา ระยะเวลาที่เปลวไฟผา่ นถ้วยทดสอบประมาณ 1 วนิ าที

137 แบบฝึกเสริมทักษะหน่วยท่ี 6 รหัสวชิ า 30101-2007 ชือ่ วิชา. งานทดลองเครื่องกล หน่วยที่ 6 ชือ่ หน่วย งานทดลองคณุ สมบตั สิ ารหล่อล่ืน ชอื่ เรื่อง งานทดลองคณุ สมบัตสิ ารหลอ่ ลื่น จำนวน 8 ชั่วโมง หน่วยที่ 6 งานทดลองคุณสมบตั สิ ารหล่อล่นื 3. เมือ่ เกิดไฟวาบขนึ้ ทีจ่ ุดหน่ึงจุดใดบนผิวหน้าของตัวอยา่ ง อ่านอุณหภูมิจากเทอรโ์ มมิเตอร์ แล้วบนั ทกึ เป็นอณุ หภมู จิ ุดวาบไฟแตต่ ้องแนใ่ จว่าไมใ่ ช่ไฟวาบท่ีเกิดขนึ้ จากรอบนอกของเปลวไฟท่ใี ชท้ ดสอบ 4. ถา้ ตอ้ งการหาจดุ ติดไฟ ให้ผูท้ ดลองใหค้ วามรอ้ นกบั ตัวอยา่ งน้ำมันต่อไปอกี โดยใหอ้ ัตราการเพ่ิมของ อณุ หภูมเิ ป็น 5 - 6 องศาเซลเซยี ส ตอ่ นาที จนกระทั่งตวั อย่างน้ำมนั ติดไฟ และเกดิ การลุกไหมอ้ ยนู่ านอย่าง น้อย 5 วินาที ใหบ้ นั ทกึ ผลอุณหภูมิจากเทอร์โมมิเตอร์ทีจ่ ุดน้ี ซงึ่ คอื อุณหภูมิจดุ ตดิ ไฟนั่นเอง เกณฑค์ วามคลาดเคลอ่ื นที่ยอมได้ 1. เกณฑค์ วามคลาดเคล่ือนเนื่องจากผูท้ ดสอบ ยนื ยันผลการทดสอบซำ้ อยา่ งน้อย 2 ครัง้ โดยผู้ทดสอบ คนเดยี วกัน ดว้ ยตัวอย่างเดียวกนั ห้องทดสอบและเครื่องทดสอบเดียวกนั จะเช่ือถือไดเ้ มอื่ ผลการทดสอบนั้น แตกต่างกันไม่เกินค่าดังต่อไปนี้ จุดวาบไฟ 8 องศาเซลเซียส จดุ ติดไฟ 8 องศาเซลเซยี ส 2. เกณฑค์ วามคลาดเคลือ่ นเนื่องจากเคร่ืองมอื ทดสอบต่างเครอื่ ง ผทู้ ดสอบไม่ใชค่ นเดียวกัน และหอ้ ง ทดสอบต่างสถานท่ีกัน ซ่ึงจะเช่ือถือได้ เม่ือผลการทดสอบนัน้ แตกต่างกันไมเ่ กินค่าต่อไปนี้ จุดวาบไฟ 16 องศา เซลเซียส จดุ ตดิ ไฟ 14 องศาเซลเซยี ส ขอ้ ควรระวัง 1. ในการเทตัวอย่างลงถ้วยทดสอบ ต้องระวังไมใ่ หเ้ กดิ ฟองอากาศ โดยการเทตวั อย่างช้า ๆ อย่าง สม่ำเสมอให้ค่อย ๆ เพิ่มระดับขน้ึ มาจนถึงขีดเต็ม 2. ในการทดสอบขณะท่ีอุณหภูมิสูงขนึ้ จนถึงจดุ ที่ต่ำกวา่ จุดวาบไฟประมาณ 20 องศาเซลเซียส จะตอ้ ง ระมัดระวงั ไม่ใหเ้ กิดการรบกวนต่อไอของตวั อย่างในถ้วยทดสอบ โดยการกระทบกระเทอื นหรือจากลมหายใจ ใกล้ถว้ ยทดสอบ 3. การทดลองอาจมีแก๊สจากการไอนำ้ มนั ซ่ึงอาจเป็นอนั ตรายควรหาผา้ ปิดจมกู และทำใหอ้ ากาศถา่ ยเท สะดวก และระวังอาจเกิดไฟไหมจ้ ากการทดลอง

138 แบบฝึกเสรมิ ทักษะหน่วยที่ 6 รหสั วชิ า 30101-2007 ชอื่ วชิ า. งานทดลองเครอ่ื งกล หนว่ ยที่ 6 ชื่อหน่วย งานทดลองคุณสมบัตสิ ารหล่อ ล่ืน ชอื่ เร่อื ง งานทดลองคุณสมบัติสารหลอ่ ลืน่ จำนวน 8 ชั่วโมง หน่วยที่ 6 งานทดลองคุณสมบตั ิสารหล่อลน่ื ตารางบันทึกผลการทดลอง จดุ วาบไฟ จุดตดิ ไฟ จดุ วาบไฟ (Flash Point) สารทดสอบ ผลการทดสอบคร้ังท่ี (oC) ผลการทดสอบเฉล่ยี ค่ามาตรฐาน* (oC) 123 (oC) *ระบุแหล่งท่มี าของคา่ มาตรฐานประกอบในรายงาน จุดตดิ ไฟ (Fire Point) ผลการทดสอบครั้งท่ี (oC) ผลการทดสอบเฉลย่ี ค่ามาตรฐาน* สารทดสอบ 123 (oC) (oC) *ระบแุ หล่งท่ีมาของคา่ มาตรฐานประกอบในรายงาน