ผ้าในชีวิตไทดำ

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ​ นางจ​ ุฑาท​ ิพ ​ อ​ ินเ​นยี ร ​อายุ ​50​​ ป​  ​เปน ค​ น​กรงุ เทพฯ ​สามเ​ี ปน ค​ นไ​ทดำ ​เลา ว​า ​ผา​เปย ว​ท่ีเ​ขายอยใ​น​ ปจจบุ ัน​นยิ มท​ ำ ม​ ี 2​​ แ​ บบค​ อื ผ​ า เ​ปย วล​ าย​ดอกผ​ ักแ​ วน แ​ ละผ​ า​เปยวปว​ ะ (​ล​ ายด​ อกแ​ ปด+​ลายด​ อกพิกลุ ค​ ่นั ​ เสน ล​ ูกโซ​ค​เู ปน​กรอบส​ ีเ่ หลย่ี ม)​ ใ​ชคา​ดอกแ​ ละส​ าธติ ว​ธิ กี ารป​ ก (แซว ) ผา ​เปยว ดังนี้ รางแ​ บบ >​ พ​ นั ช​ าย (​​คลาย ๆ​ ​ ก​ ับ​การส​ อยผ​ า )​ โ​ดยใ​ชล​ ายส​ นั ป​ ลาชอ น ​ดวย​เสนไหมส​ ​แี ดงเขม >​ ส​ ีเขยี ว >​ ​สีแ​ ดงเขม >​ ส​ ีขาว > ​สแี​ ดงเขม > ส​ สี ม (​​4​ ส​ หี​ ลัก) วัดระยะจ​ ากช​ ายผา ​เปย ว (​เ​นาว​ดว ยเ​สน ดาย​สขี าว​เปนร​ูปก​ ากบาท)​ 88

ผาในวิถีชีวิตไทดำ จากจ​ ดุ ต​ ัดก​ ันข​ อง​รปู ก​ ากบาทป​ ระมาณ ​4​ ช​ อง​เสน ฝ​ าย​แลว ป​ กห​ มดุ ​ไว  ​ จากน​ ั้นน​ ับช​ อง​เสนฝ​ ายไ​ปอ​ กี 1​​2​ ช​ อ ง น​ ับ​ขึ้น​ไปอ​ กี ​1​2​ ช​ อ ง ​จนค​ รบ​สม่ี​ มุ ​ใช​ขี้ผง้ึ ร​ดู เ​สน ไหม​ให​เรยี บ ​รวมเปน​เสนต​ ดิ ​กัน ​เสนไหมจ​ ะ​ได​ไม​กระจาย ​โดย​ปกต​จิ ะน​ ิยมท​ ำ​เสน ไหมส​ ี​แดงเขม (​ส​ ห​ี ลกั ท​ ่​มี มี​ ากท​ ่ีสดุ )​ ใ​ห​เ สร็จ​กอ น จ​ ากน​ ้นั จ​ งึ ​ทำ​สอ​ี นื่ ต​ าม 89

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ การ​ปก (​แ​ ซว )​ ​ ต​ อ งย​ กส​ อ ง​กับแ​ สงสวา ง เ​พื่อใ​ห​สามารถน​ บั ​ชอ งเ​น้อื ผาไ​ด 90

ผาในวิถีชีวิตไทดำ ล​ าย​แซว ​ขอ ล​ ายตา​แห​ลวฮอ ล​ าย​แซว ต​ ะวนั 91

ผาในวิถีชีวิตไทดำ ลายตา​นก​แกว ​นก​แกว​เปน​สัตว​ท่ี​มี​ความ​สามารถ​พิเศษ​คือ ​สามารถ​เลียน​เสียง​พูด​ภาษาคน​ได ​ ตลอดจน​เปน​นก​ที่​มี​ความ​ซื่อสัตย​ตอ​ผู​เลี้ยง​เปน​อยาง​มาก ​สามารถ​เปน​ยาม​คอย​เฝาระวัง​บุคคล​แปลกหนา ​ เพอื่ ร​ายงานใ​หผ​ เ​ู ลย้ี งไ​ดท​ ราบ น​ อกจากนย​ี้ งั อ​ ยร​ู วมก​ นั เ​ปน ฝ​ งู ท​ ำใ​หช​ าวไทดำเ​ชอื่ ว​า น​ กแ​ กว เ​ปน ส​ ตั ว  ท​ ม​ี่ ค​ี วาม​ ซื่อสัตย​และ​มี​ความ​สามัคคี ​สมควร​นำมา​เปน​แบบอยาง ​จึง​ได​คิด​ประดิษฐ​ลาย​หนา​หมอน​เพ่ือ​ไว​ใช​ใน​พิธี​ แตงงาน ​(​เสา ​ยนื เ​ย่ยี ม,​ 2​​54​4​)​​ ​ ล​ าย​แซว ข​ อต​ า​นกแ​ กว ​ลาย​แซวแ​ กน ​แตง 92

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ล​ ายข​ อกดู ผ​ กั กดู ม​ ล​ี กั ษณะเ​ปน เกลด็ ห​ ยกั ค​ ลา ยซ​ ฟ​ี่ น ม​ ข​ี อบด​ ำข​ น้ึ ห​ นาแ​ นน ต​ ามช​ ายปา ท​ แ​ี่ ดดส​ อ งถ​ งึ ​ ตาม​บริเวณล​ ำธาร ​หรือบ​ รเิ วณค​ ัน​นำ้ ​ผกั กูดม​ ี​ยอดง​อร​สชาต​ิอรอ ย ​ผักกดู ม​ ค​ี วาม​เก่ียวพนั ก​ ับ​วถิ ชี​ ีวติ ข​ องค​ น ไท​ดำ​คอ นข​ า งมาก ไ​มวาจ​ ะเ​ปน ด​ ิน​แดนใ​น​เวยี ดนาม ห​ รือ​แมแ​ ตช​ าวไทด​ ำ​ท่ี​อพยพเ​ขา มาต​ ้งั ​ถนิ่ ฐานใ​นประเทศ​ ไทย โ​ดยม​ ี​เร่อื งเลา ​เกย่ี วกบั ต​ ำนาน​ผกั กดู ไ​วว​ า ช​ าวไท​ดำใ​นเ​วียดนาม​มี​อาชีพท​ ำนา ท​ ำไร  แ​ ละป​ ลกู ผ​ กั กดู ไ​ว​ท​ี่ ปลาย​ไร  เ​ปน ธ​ รรมเนยี ม​ของล​ กู ห​ รอื ห​ ลานสาวจ​ ะม​ หี นา ท​ ไ​ี่ ปเ​กบ็ ผ​ กั กดู ใ​หพ​ อ แ​ ม  ป​ ยู า ต​ าย​ าย น​ ำมาเ​ปน อ​ าหาร ​ มา​วันหน่ึง​ลูกสาว​ก็​ออก​ไปหา​ผักกูด​เพ่ือ​จะ​นำมา​ให​พอ​แม​กิน​หา​ไป​จน​ทั่ว​ท้ัง​ปา​ก็​ไม​พบ​สัก​ตน​เดียว ​จึง​เสีย​ใจ​ เปน อ​ ยา งม​ าก เ​นอ่ื งจากเ​กรงว​า พ​ อ แ​ มจ​ ะไ​มม อ​ี าหารก​ นิ จ​ งึ น​ งั่ ร​อ งไหอ​ ยใ​ู นป​ า น​ น้ั ฝ​ า ยผ​ กั กดู เ​มอ่ื เ​หน็ น​ างรอ งไห​ จน​นำ้ ตา​ตก​ลงสพู ืน้ ด​ ิน ​จงึ ​เหน็ ใ​จ​ใน​ความก​ ตญั ​ขู อง​นางย​ ่งิ นกั ​ตา งพ​ า​กนั แ​ ขงย​ อดข​ ้นึ ม​ าม​ ากมาย​ให​นาง​ได​ เกบ็ ไ​ปใ​หพ​ อ แ​ ม  เ​มอ่ื น​ างก​ ลบั ม​ าถ​ งึ บ​ า น น​ างก​ ร​็ ำลกึ ถ​ งึ บ​ ญุ คณุ ข​ องผ​ กั กดู จ​ งึ น​ ำร​ปู ลกั ษณข​ องผ​ กั กดู ม​ าทอเ​ปน ​ ลาย ​“ผ​ กั กดู ”​ ห​ รอื “​ล​ าย​ขอกดู ”​ ข​ ึน้ ​บนผ​ นื ผ​ า ​ทกุ ช​ ิ้นข​ องต​ น (​บ​ าน เ​ขื่อนเพชร,​ 2​​54​4​​)​ ​ ​ลายข​ อกดู 93

ผาในวิถีชีวิตไทดำ ​ลาย​ดอกผ​ กั แ​ วน ​ผัก​แวนเ​ปน ผ​ ักพ​ น้ื บานป​ ระเภท​ไมลมลุกจ​ ำพวก​เฟรน ​ลำตน​เปน​เหงา ​เรียงย​ าว ​ใบ​ หนาแ​ นน ช​ ว งฤ​ ดฝู น เ​ปน พ​ ชื ท​ อ​่ี ยต​ู ามช​ ายฝง ข​ องล​ ำนำ้ ห​ ว ย ห​ นอง ค​ ลอง บ​ งึ ใ​ชเ​ ปน ผ​ กั จ​ มิ้ ก​ บั น​ ำ้ พรกิ ล​ กั ษณะ​ ของ​ดอก​ผัก​แวน ​เปน ​ดอก​เล็กๆ​ ส​ วยงาม​เกิด​เปนกลุม​และ​โต​เรว็ ​ชาวไทย​ทรง​ดำ​ม​ีความ​เช่ือ​วา​รปู ราง​ของ​ดอก​ ทม​ี่ ข​ี นาดเลก็ เ​กดิ เ​ปน กลมุ แ​ ละโ​ตเ​รว็ น​ ้ี ถ​ า ใ​ครส​ ามารถป​ ก ล​ ายผ​ กั แ​ วน ไ​ดก​ จ​็ ะแ​ สดงถ​ งึ ค​ วามอ​ ดทน ค​ วามเ​ออ้ื เฟอ ​ ประณตี ล​ ะเอยี ดออ น เ​จรญิ ง​อกงามแ​ ละส​ รา งค​ วามก​ ลมเกลยี วใ​หค​ รอบครวั เ​ปน ป​ ก แ​ ผน ไ​ด  ด​ งั น​ นั้ ผ​ า ลายด​ อก​ ผกั ​แวน ​จึง​นิยมม​ อบใ​ห​แก​คบู า วสาวใ​นว​นั แ​ ตง งาน ​หรือ​ผ​ใู หญท​ น​ี่ บั ถอื (ใ​หญ  ​ทองอ​ ราม,​ 2​5​4​4​​)​ ​ ล​ ายด​ อก​ผกั แ​ วน (​ข​ อกดู +​ดอก​แปด)​ ลายข​ อกุด+ด​ อกแ​ ปด+​ดอกบัว​ขาเขยี ด 94

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ​ ​ลาย​ดอก​เตา (​ด​ อกน​ ้ำเตา )​ น​ ้ำเตา เ​ปนพ​ ืช​ประเภทไ​มเลอ้ื ยท​ ข​่ี นึ้ ไ​ด​อ ยท​ู ัว่ ไป ล​ ำตน ​ม​ีลักษณะเ​ปน ​เครือ​ ยาวอ​ อกไปอ​ ยา งไ​มร จู กั จ​ บสนิ้ แ​ ละอ​ อกผลไ​มร จู กั ห​ มด ช​ าวไทด​ ำจ​ งึ เ​ปรยี บเทยี บค​ วามไ​มร จู กั จ​ บสน้ิ ข​ องน​ ำ้ เตา ​ กับ​ตนตระกูล​ของ​พวก​ตน​ที่​ไมมีวัน​สูญส้ิน​ลง​ได ​ซ่ึง​มี​ความ​เช่ือตาม​ตำนานไท​ดำ ​ได​กลาว​ไว​วา​พวก​ตน​เกิด​ มาจาก​การอ​ ธิษฐานจ​ ติ ข​ องเ​ทวดาช​ าย​หญิง ​1​0​ อ​ งค  ​ท​่ีจุติ​ไป​เปนตน ก​ ำเนิด​ของม​ นุษย ​จึงไ​ดอ​ ธิษฐานจ​ ติ ​สรา ง​ น้ำเตา ​และ​เขา ไปอ​ ยู​ในน​ ำ้ เตา เ​ม่อื ​นำ้ เตาล​ อย​ไปต​ กบ​ นเ​ขา​แลวแ​ ตกออก ค​ นช​ าตพิ ันธต​ุ า ง ๆ​ ​ อ​ อกมาต​ ามลำดับ​ คือ ข​ า ไ​ท​ดำ ล​ าวพ​ ุงข​ าว ฮ​ อ แ​ ละแ​ กว น​ ำ้ เตา ม​ ี​ลักษณะใ​น​เชิงส​ ัญลักษณค​ ลายอ​ วัยวะเ​พศหญิง ล​ ายด​ อกเ​ตา​ จงึ น​ ยิ มน​ ำมาป​ ระดษิ ฐผ​ า ท​ ใ​ี่ ชใ​ นว​นั แ​ ตง งาน เ​พราะเ​ชอื่ ว​า การแ​ ตง งานเ​ปน จ​ ดุ เ​รมิ่ ตน ข​ องก​ ารใ​หก ำเนดิ เ​พอ่ื ข​ ยาย​ เผาพันธุ ​(​หวาน ​อ่ิมแ​ กว,​ 2​5​​44​​)​ ​ลายงา ​งา​เปน​พืชลมลุก ​ชาวบาน​ปลูก​ไว​รับประทาน​เมล็ด​และ​มี​ความ​เชื่อตาม​รูปราง​วา ​เมล็ดงา​มี​ ขนาดเลก็ แ​ ตร​ วมก​ นั อ​ ยเ​ู ปน กลมุ ก​ อ น เ​กดิ ค​ วามง​อกงามไ​ดร​ วดเรว็ ถ​ า น​ ำเ​อามาท​ ำเปน ล​ ายบ​ นเ​สอ้ื ผา จ​ ะแ​ สดง​ ถึง​ความ​สามคั คี ​และ​มค​ี วามเ​จริญ​กา วหนา (​​แพร ​บุญแ​ กว ,​ 2​​5​4​4​)​ ล​ าย​ดอกพิกุล ด​ อกพิกลุ เ​ปนไ​มย นื ตน ​ขนาดก​ ลาง ด​ อกเ​ล็ก​ม ี 8​​ ก​ ลบี อ​ อกเ​ปน ​ชอ ๆ​ ​ ล​ ะ 2​​ –​​ 6​​ ด​ อก ​ กลีบ​ดอก​สี​ขาวนวล ​กลีบ​รอง​ดอก​สีน้ำตาล ​มี​ขน​นุม ​กล่ิน​หอม ​ลาย​ดอกพิกุล​นิยม​ปก​ไว​บน​หนา​หมอน ​ สาบเสื้อฮ ี ​และเ​ชงิ เ​สอื้ ฮ ี ​เนอ่ื งจากม​ ี​ความ​เช่ือว​า ​ผใ​ู ด​สามารถป​ ก ล​ าย​ดอกพิกลุ ไ​ด  ​จะแ​ สดงถ​ งึ ​ความอ​ ดทน ​ และก​ ารห​ ลดุ พน เ​พราะวา เ​ปน ล​ ายท​ ม​่ี ค​ี วามล​ ะเอยี ด ต​ อ งใ​ชเ วลาใ​นก​ ารป​ ก ค​ อ นขา งน​ าน ห​ ญงิ สาวผ​ ใ​ู ดส​ ามารถ​ ปก ล​ าย​พกิ ลุ ไ​ด จ​ ะ​บงบอก​ใหท​ ราบถ​ งึ ​คุณสมบัตพิ​ รอ ม​ทจ​่ี ะ​ออกเรือนไ​ด ​(​ชม ​บุญแ​ กว,​ 2​​54​4​​)​ ​ ลายหม​ าย​ ำ่ เ​ปนล​ ายท​ ่ีม​ าจาก​ความเ​ชอ่ื ​ดัง้ เดมิ ข​ อง​บรรพบุรุษ ม​ เ​ี รื่องเลา​ไวว​า​เม่อื ​ครงั้ หน่งึ ท​ ีม​ นุษยย​ ัง​ ไมมี​พนั ธข​ุ าว​ไว​ป ลูกก​ ิน ​ห​มาก​ ับ​คนเ​ปนเพอ่ื นท​ ี่รกั ​กัน ​เม่ือหม​ า​เห็นค​ วาม​อดอยากข​ องค​ น​จงึ อ​ ยากช​ วยเ​พ่ือน​ โดย​อาสา​คน​เดิน​ขึ้น​ไป​ถาม​แถน​ผู​เปน​ใหญ​ใน​เมืองฟา​วา ​ทำไม​คน​จึง​ไมมี​พันธุ​ขาว​มา​ปลูก​กิน ​แถน​จึง​เห็น​ใจ​ ในค​ วามพ​ ยายามข​ องหม​ าท​ ต​่ี อ งเ​ดนิ ทางไกลจ​ ากโ​ลกมนษุ ยม​ าต​ ามต​ นถ​ งึ บ​ นฟา จ​ งึ แ​ บง พ​ นั ธข​ุ า วม​ าป​ ลกู ใ​ห  น​ บั ​ แต​นั้นม​ า​บนโ​ลกมนษุ ย​จงึ ​ม​ขี าวก​ ินม​ าจ​ นถ​ ึง​ทุกวันน้ ี ด​ วยค​ วามส​ ำนึกใ​น​บุญคุณข​ องหม​ าช​ าวไทด​ ำ​จงึ พ​ า​กนั น​ ำ​ รอยเทา ท​ ห่ี ม​ าย​ ำ่ ไ​ปหาแ​ ถนม​ าทอไ​วบ​ นผ​ นื ผ​ า ช​ นดิ ต​ า งๆ​ ​ย ​ งั มค​ี วามเ​ชอ่ื ใ​นว​ถิ ช​ี วี ติ ข​ องช​ าวไทด​ ำ ใ​นขณะท​ ผ​ี่ หู ญงิ ​ น่ัง​ทอผา​อย​ูใตถุน​บาน ​หม​ า​ก​็จะม​ า​นอน​อยู​ขางๆ​ ก​ ท​ี่ อผา ​ใน​ลกั ษณะ​ของ​การ​นอน​เฝา ระวงั ​และ​ปกปอ ง​ดแ​ู ล ​ ดัง​นั้น​ชาวไท​ดำ​จึง​ประดิษฐ​ลายห​มา​ย่ำ​ขึ้น​มา​บน​ผืน​ผา​โดย​มีความหมาย​ถึง​ความ​ผูกพัน​และ​ความ​จงรักภักดี​ ระหวา งหม​ า​กบั ค​ น (​​ชม ​บญุ แ​ กว,​ 2​​54​4​​)​ 95

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ก​ ารท​ อผา เ​ปน ง​านศลิ ปะท​ ต​่ี อ งใ​ชค​ วามพ​ ยายาม ข​ยนั อ​ ดทน แ​ ละค​ วามล​ ะเอยี ดป​ ระณตี ม​ ก​ี ารถ​ า ยทอด​ กรรมว​ธิ กี ารทอใ​หแ​ กส​ มาชิกท​ เ​ี่ ปน เ​พศหญิง ส​ ง่ั สมภ​ มู ิปญ ญาก​ ารท​ อผาเ​ปน ม​ รดกท​ าง​วฒั นธรรม จ​ ากร​นุ ส​ ​รู นุ ​ โดย​ท่วั ไป​ต้ัง​แตโ​บราณกาล ภ​ ูมิปญ ญาด​ านก​ ารท​ อผาใ​น​แตล ะก​ ลมุ ชนส​ ว นใ​หญ​มค​ี วามค​ ลายคลงึ ก​ ัน แ​ ตอ​ าจ​ แตกตาง​กัน​บาง​ใน​รายละเอียด​ปลีกยอย ​ทั้งน้ี​ข้ึน​อยู​กับ​สภาพ​ของ​แตละ​พ้ืน​ที่ ​จาก​การ​ลงพ้ืน​ที่​ศึกษา​ขอมูล ไทด​ ำท​ จ​ี่ งั หวดั เ​ลย เ​พชรบรุ ี ร​าชบรุ ี อ​ า งทอง ส​ พุ รรณบรุ ี ​ ร​าชบรุ ี พ​ บว​า ป​ จ จยั พ​ น้ื ฐานใ​นช​วี ติ ไทด​ ำเ​ชน บ​ า นเรอื น​ ทอี่​ ยอู าศัย ก​ ารแ​ ตงกาย ส​ ่งิ ของ​เคร่ืองใ​ชต​ างๆ​ ป​ จจบุ นั ส​ วนใ​หญไ​ดเ​ปลย่ี นแ​ ปลงไ​ปตามส​ ภาพสังคมส​ มัยใ​หม  ​ อาทิ ก​ าร​ใช​ผา​ใน​วิถช​ี วี ติ ไท​ดำ ซ​ งึ่ เ​ก่ียวขอ ง​กับ​ภูมปิ ญ ญาท​ อ งถิ่นด​ านก​ าร​ทอผา​ของช​ าวไทด​ ำ ใ​นอดีตใ​ชกรรม​ วิธีการ​ยอมสี​ผา​ดวย​วัสดุ​ธรรมชาติ ​เชน ​การ​ยอม​คราม ​การ​ทอผา​ดวยมือ​ตาม​แบบ​ด้ังเดิม​ก็​เหลือ​ให​เห็น​ นอยมาก ​ม​ีการนำส​ ​ีเคมม​ี า​ใชใ​น​การย​ อมส​ผี า ​มีก​ ารนำด​ า ยโ​ทเร​มา​ใช​แทน​เสน ไหม ​ใยฝาย ​ท่ป​ี ลกู ห​ รอื ​เลย้ี ง​ ไหม​เอง ​ม​ีการนำ​กกี่ ระตกุ ​เขา มา​ใช​แทน​ก่​ีแบบ​ดง้ั เดมิ ​เพื่อ​เพม่ิ ​ปรมิ าณ​และ​ความ​รวดเรว็ ​ดว ย​เห็นวา ​เปน​สงิ่ ​ ใหม  ร​าคาถกู แ​ ละห​ าซ​ อ้ื ไ​ดง​ า ยต​ ามท​ อ งตลาด ก​ ารน​ ำไปใ​ชก​ ม​็ ค​ี วามส​ ะดวกไ​มต​ อ งเ​สยี เวลาแ​ ละแ​ รงงานม​ ากมาย​ ไป​ใน​การ​จดั หา​วสั ด​ุจาก​ธรรมชาติ ​ทำ​ใหการ​ทำงาน​ม​ีความ​รวด​เรว็ มาก​ยง่ิ ขนึ้ ​สงผล​ให​ภมู ปิ ญ ญา​ทอ งถนิ่ ​ที​่ม​ี มา​แต​โบราณ​ของช​ าวไท​ดำ​กำลัง​สูญ​หายไป​อยา งน​ า เสยี ดาย ​ ​นอกจากน​้ียัง​พบ​วา ​แมบาน​ชาวไท​ดำ​ใน​หลาย​ จังหวัด​ได​มี​การ​รวมตัวก​ นั ​เปนกลมุ ท​ อผาท​ ม่ี​ ีอตั ​ลกั ษณ (​​ลักษณะเ​ฉพาะ​ท่​สี ะทอ นค​ วาม​เปน​ตวั ตน​ของช​ าวไท​ ดำ)​ ท​ ี​่อาจ​สะทอนใ​ห​เหน็ ไ​ดจ​ าก​ลวดลาย ร​ูปทรง ร​ปู แ​ บบ ว​สั ด ุ ก​ รรม​วิธีการผ​ ลติ ห​ รือ โ​ทนส​ ี เ​ปน ​อาชีพเ​สรมิ ​ และน​ ำอ​ อกขาย เ​พอ่ื ส​ รา งร​ายไดใ​หก​ บั ค​ รอบครวั ซ​ ง่ึ น​ บั ไ​ดว​ า เ​ปน จ​ ดุ เดน แ​ ตก​ ารนำส​ นิ คา ท​ ม​่ี อี ตั ล​ กั ษณเ​ ฉพาะ​ ออกจ​ำหนา ยก​ ม​็ ข​ี อ ค​ วรค​ ำนงึ เ​ชน ก​ นั อ​ าท ิ ก​ ารบ​ อกเลา เ​รอ่ื งราว ว​ฒั นธรรม ค​ วามเ​ชอื่ ด​ งั้ เดมิ ค​ วามส​ อดคลอ งกบั ​ กระแ​ สน​ ยิ ม ​วสั ดุ ​กระบวนการผ​ ลติ ​ท่ีส​ ำคญั ​ควร​มีค​ วามเ​หมาะสมต​ อ ก​ าร​นำไปใ​ชง านใ​นว​ิถส​ี งั คมป​ จจบุ ัน ​ ตลอดจน​คุณภาพ​ของ​ผาทอ ​อัน​เน่ือง​มาจาก​การ​เลือก​ใช​วัสดุ ​และ​การ​ปรับ​เปล่ียน​กระบวนการ​ผลิต ​หาก​ เปนไปได​ควร​สงเสริม​ให​มี​การ​ฟนฟู​ภูมิปญญา​ด้ังเดิม​ทั้ง​เสนไหม ​ใยฝาย ​แทน​การนำ​ดาย​โทเร ​มา​ใช​ใน​การ​ ทอผา ร​วม​ถึงก​ าร​ยอ มด​ วยส​ ​ีธรรมชาต ิ แ​ ทน​การใ​ช​สเ​ี คม ี เ​พือ่ ​สนองตอบก​ ระ​แสค​ วามน​ ยิ มใ​นป​ จ จบุ นั ใ​น​เร่อื ง​ ของก​ าร​ลด​สารเคมท​ี อี่​ าจก​ อ ใ​ห​เกิดอ​ ันตรายต​ อ ส​ ขุ ภาพ แ​ ละล​ ดภ​ าวะโ​ลกร​อน ด​ วย​แลว จ​ ัก​เปน การเ​พิ่มม​ ลู คา ​ สนิ คา ​ได​มาก​ยง่ิ กวา​การข​ ายอัตล​ ักษณ​เพยี งอ​ ยางเดียว อ​ กี ท​ งั้ ย​ ัง​เปนการ​อนรุ ักษ แ​ ละฟ​ น ฟู​ภมู ิปญ ญาท​ องถิ่น​ ไม​ให​สูญหาย​ไดอ​ ีกท​ างห​ นึ่ง ​ 96

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ​เอกสาร​อา งอิง ​ โ​กศล แยม กาญ​จน​วฒั น. (​ไ​มป รากฏป​ ท​ ีพ่​ มิ พ) ​ลาว​โซงก​ ับ​ความ​เชือ่ ใ​น​พิธีศพ. โรงเรียน​เตรียมอ​ ดุ มศกึ ษา ​พัฒนาการ​ดอนค​ ลงั ​ตำบลด​ อน​คลัง ​อำเภอด​ ำเนนิ สะดวก ​จงั หวดั ร​าชบรุ ี.​ ด​ าราร​ตั น ​ เ​มตตาร​กิ า​นนท  แ​ ละส​ มศักด์ิ ศ​ รี​สันตสิ ุข.​ ​ (​​2​5​4​9​)​ ​ ​รายงานก​ ารว​ิจยั เ​รอ่ื ง ก​ ารเ​ปลีย่ นแ​ ปลงท​ าง ดา น​เศรษฐกจิ ​การเมือง ​สังคม แ​ ละ​วัฒนธรรม ใ​น​หมูบา นอ​ สี าน ​:​ ศ​ กึ ษา​กรณีห​ มูบ าน นาป​ า ​หนาด. ​​ ข​ อนแ​ กน :​​ ค​ ณะม​ นษุ ยศาสตรแ​ ละ​สังคมศาสตร ม​ หาวิทยาลยั ข​ อน​แกน .​ ​ สำรวจภ​ าคสนาม​วัน​ท ี่ 1​9​​ ธ​ นั วาคม ​25​​49​​ ​ทว ี ​พรมม​ า.​ ​ (​2​5​​41​)​​ ​ เ​รอื นไทด​ ำ​บา นนา​ปา ห​ นาด ต​ ำบลเ​ขาแ​ กว อ​ ำเภอ​เชียงคาน จ​ ังหวดั เ​ลย. ​​ ​ ​มหาสารคาม ​ :​​ ​ ม​ หาวิทยาลยั ม​ หาสารคาม,​ ว​ิทยานิพนธ.​ ​นครปฐม,​ อ​ งคการ​บริหารส​ วนต​ ำบล​ดอนตมู .​ ​ (​2​​55​0​​)​ ​ ห​ นังสอื ​ท่ีระลกึ ก​ ารจ​ ัดงานอ​ นรุ ักษ​วัฒนธรรม ​ ป​ ระเพณี​ไทย​ทรงด​ ำ. ​​ อ​ งคก ารบ​ รหิ าร​สวนจ​ ังหวัดน​ ครปฐม.​ ​ ​ ​ ​บญุ ​เสริม ต​ ินตะส​ วุ รรณ.​ ​ (​2​​54​​5)​​ ​ ศ​ ึกษา​ผา ​และเ​ครื่องน​ ุงหม ข​ อง​ชาวไทยท​ รง​ดำ ต​ ำบลห​ นองปรง ​ อ​ ำเภอเ​ขายอย จ​ ังหวัด​เพชรบุรี.​ ​ ก​ รุงเทพฯ ​:​ ม​ หาวทิ ยาลัยร​ามค​ ำแ​ หง,​ ว​ทิ ยานิพนธ. ​ ​ ​ ​ เ​พชรบุรี,​ เ​ทศบาลตำบลเ​ขายอ ย.​ (​ไ​มป รากฏป​ ​ท ่​พี มิ พ) ​ดินแ​ ดน​ไทย​ทรงด​ ำ.​ ​ตำบลเ​ขายอ ย อ​ ำเภอเ​ขายอ ย ​ ​จงั หวัดเ​พชรบุร.ี ​ เ​พ็ญน​ ภิ า ​ อ​ นิ ทรต​ ระกูล.​ (​2​5​​35​​)​ ก​ ารน​ บั ถือ​ผขี​ อง​ชาวไ​ทยดำบ​ า นนาป​ า ห​ นาด ​ตำบล​เขา​แกว ​อำเภอ ​ เชียงคาน ​จงั หวดั ​เลย.​ ​ ​มหาสารคาม ​:​ ม​ หาวทิ ยาลัยศ​ รนี ค​รินทร​วโิ รฒ ​มหาสารคาม,​ ป​ รญิ ญา ​ นพิ นธ. ​ ​มูลนิธิไ​ทย​ทรงด​ ำ.​ (2​​5​4​8)​​ มลู นิธ​ไิ ทยท​ รงด​ ำป​ ระเทศไ​ทย.​ที่ระลกึ เ​น่อื งใ​นโ​อกาสก​ อ ต้งั แ​ ละ​เปดปา ย ​ ​มูลนิธิ​ไทยท​ รง​ดำป​ ระเทศไ​ทย “​ง​าน​วนั ​อนุรักษว​ฒั นธรรมป​ ระเพณ​ีไทยท​ รงด​ ำ”​ น​ ครปฐม ​:​ ​ ​บานเ​กาะแ​ รต ต​ ำบลบ​ าง​ปลา อ​ ำเภอ​บางเลน.​ 97

ผา ในวิถีชีวิตไทดำ ​สน ​ ส​ มี าต​ รัง ​และค​ ณะ.​ ​ (​2​5​​48​​)​ ​ ช​ างทอ ร​อ ยใ​จ เ​ทดิ ไท  7​​2​ พ​ รรษา.​ ​ ว​ุฒสิ ภาจ​ ดั พมิ พ​เพอื่ เ​ฉลมิ ​ พ​ ระเ​กยี รต​สิ มเด็จพ​ ระนางเจาส​ ิริ​กติ ิ ์ ​พระ​บรม​ราชินนี าถ เ​นอื่ งใ​น​โอกาสพ​ ระ​ราชพิธี ​ ​มหา​มงคลเ​ฉลมิ พ​ ระช​ นมพรรษา 6​​ ร​อบ.​ ​ ก​ รุงเทพฯ ​:​ บ​ ริษัท ​สยามท​ อง​กิจ จ​ ำกัด.​ ​ ​ ​h​tt​​p:​​//​w​ w​ ​w.​g​ ​o​o​g​l​e.​​c​o​.​th​ ​/​SA​ ​DO​ ​OD​ T​ A​ ​.​C​O​M​ ​ht​​tp​ ​:/​/​​ww​ w​ .​​g​oo​g​ ​l​e​.c​​o.​t​h​ ​/W​ ​ik​i​​p​e​d​ia​​ 98

ผาในวิถีชีวิตไทดำ ​ท่ปี รึกษาโ​ครงการ ร​องศ​ าสตราจารย ว​โิ รฒ ​ ศ​ รี​สุโร ​ ห​ วั หนาโ​ครงการ ​ประทับใ​จ ​ ส​ ิกขา ​ ผ​ ร​ู ว มโ​ครงการ ศ​ ักดช​์ิ าย ​ ส​ กิ ขา เ​สกส​ นั ต ​ ศ​ ร​ีสนั ต ​ศภุ ล​ ักษณ  ​ ม​ า​คณู ต​ น ส​ มโ​ชค ​ ห​ อมจันทร ป​ รญิ ดา ​ฝาง​มาลา ​ภวน​ พ ​ อ​ นุ ไ​ธสง ​ ผ​ ​ใู ห​ขอมลู พ​ านี ​แหง หน ​ศริ พ​ิ ร ​พูล​สวสั ด์ิ ​จฑุ า​ทิพ ​ อ​ นิ ​เนียร ถ​ นอม ค​ งย​ ้มิ ล​ ะมัย โ​กศล ​ ​ แ​ ยม กาญจ​ นว​ฒั น ​ออ น ท​ นั ​หา ​หนูจร ​ไพ​ศนู ย ว​ิชา​ญ - ไสว สระ​ทองคุม 99

กองส​ ง เสรมิ ก​ ารว​จิ ยั บรกิ าร​วชิ าการ และท​ ำนุบำรุงศ​ ลิ ปว​ฒั นธรรม มหาวิทยาลยั อ​ บุ ลราชธานี