หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ความน่าเชื่อถือของข้อมูล

2หน่วยการเรียนรทู้ ่ี ความนา่ เช่ือถือของขอ้ มลู ตวั ชว้ี ัด • ประเมินความนา่ เชอ่ื ถอื ของขอ้ มูล วเิ คราะหส์ อ่ื และผลกระทบจากการใชข้ า่ วสารที่ผดิ เพื่อการใชง้ านอยา่ งร้เู ท่าทนั

การประเมินความน่าเชื่อถอื ของข้อมูล สามารถทาไดอ้ ย่างไร

การสืบคน้ เพื่อหาแหล่งขอ้ มูล การสบื ค้นข้อมลู ดว้ ยคอมพิวเตอร์ เปน็ การสบื คน้ ผา่ นเทคโนโลยีสารสนเทศ หรอื คอมพิวเตอร์ตา่ ง ๆ การสบื คน้ ขอ้ มูลดว้ ยมือ เป็นการสบื คน้ ตามเอกสาร หนงั สือ ตารา

การสบื ค้นเพอื่ หาแหล่งขอ้ มูล การสืบคน้ เพอ่ื หาข้อมลู บนอินเทอรเ์ น็ตมีวธิ ีการดาเนนิ การ ดังนี้ 1 กาหนดวัตถปุ ระสงคก์ ารสบื ค้น 2 ดูประเภทของขอ้ มลู ที่สามารถสืบคน้ ได้ 3 เตรียมอุปกรณ์และความร้ทู ่ีจาเป็นในการสืบค้น 4 เลือกบริการอินเทอร์เนต็ ทีต่ อ้ งการ เช่น อเี มล เว็บไซต์ 5 เลือกเครื่องมือหรอื โปรแกรมสาหรับคน้ หา

การสบื คน้ เพอื่ หาแหลง่ ขอ้ มูล ประโยชน์ของอินเทอรเ์ น็ต

การสบื คน้ เพือ่ หาแหล่งขอ้ มูล โทษของอนิ เทอรเ์ นต็

การสืบค้นเพอ่ื หาแหลง่ ขอ้ มลู การใช้งานอินเทอร์เนต็ บนระบบเครือขา่ ยควรใชง้ านอย่างมคี ณุ ธรรมและจรยิ ธรรมโดยการปฏบิ ตั ิ ดังนี้ ใช้ถอ้ ยคาสภุ าพ ไมใ่ ชอ้ นิ เทอรเ์ น็ตทาลาย หรอื หลอกลวงผูอ้ ื่น แจง้ ผู้ปกครองเมือ่ พบ ไมเ่ ผยแพรข่ อ้ มูล การใชง้ านที่ไม่เหมาะสม ทเ่ี ป็นเทจ็ ไม่ละเมดิ สทิ ธิของผูอ้ ่นื เคารพกฏและข้อตกลง ไมเ่ ปดิ เผยข้อมูลส่วนตัว ใชง้ านในทางทถ่ี ูกตอ้ ง

การสืบคน้ เพ่อื หาแหล่งขอ้ มลู เคร่ืองมือสาหรับสืบค้นข้อมูลผ่านอินเทอร์เน็ต เป็นโปรแกรมท่ีใช้ในการสืบค้นข้อมูลจากคาค้นหาต่าง ๆ ที่ผู้ใช้ ป้อนเข้าสรู่ ะบบ โดยโปรแกรมท่ีใช้ในการสบื คน้ ข้อมูล สามารถแบง่ ตามลกั ษณะการทางานได้ 3 ประเภท ดงั น้ี Crawler Based Search Engines Web Directory Meta Search Engines จะอาศัยการบันทึกข้อมูลและจัดเก็บ เ ป็ น ส า ร บั ญ เ ว็ บ ไ ซ ต์ ท่ี มี ก า ร เ ป็ น โ ป ร แ ก ร ม ที่ ใ ช้ ห ลั ก ก า ร ขอ้ มลู เป็นหลัก โดยการใชซ้ อฟต์แวร์ขนาดเล็ก จัดเก็บข้อมูลออกเป็นหมวดหมู่อย่าง สืบค้นด้วย Meta Tag โดยผลลัพธ์ ในการเก็บขอ้ มลู จากเวบ็ ไซต์ตา่ ง ๆ เช่น ชัดเจน ทาให้การสืบค้นทาได้อย่าง ของโปรแกรมสืบค้นประเภทนี้ จะมี www.google.com รวดเร็ว เช่น www.dmoz-odp.org ความแม่นยาน้อยกว่าประเภทอ่ืน เช่น www.ixquick.com

การสืบค้นเพ่อื หาแหลง่ ข้อมลู การสบื ค้นข้อมูลบนอินเทอรเ์ น็ต เพ่อื ใหไ้ ด้แหลง่ ข้อมูลท่มี คี ณุ ภาพ มีความนา่ เช่อื ถือ และตรงตามความต้องการของผสู้ ืบค้นมีขั้นตอน ดงั นี้ กาหนดวัตถุประสงค์ กาหนดประเภท กาหนดคาสาคญั ประเมนิ ความน่าเชือ่ ถอื และหัวขอ้ ให้ชดั เจน ของข้อมลู ท่จี ะสบื คน้ สาหรบั สืบค้นขอ้ มูล ของข้อมลู ท่ีได้ จากการสบื คน้

การประเมนิ ความนา่ เช่อื ถือของข้อมูล การประเมนิ ความน่าเช่ือถือของข้อมลู มหี ลักสาคัญ 3 ประการ คอื 1. ประเมินว่าข้อมูลตรงตามต้องการหรอื ไม่ โดยสามารถประเมนิ ไดจ้ ากการอา่ นชือ่ เวบ็ ไซต์ ชอ่ื เวบ็ เพจ ช่ือหัวเร่ือง คานา สารบัญ หรือเน้ือหา ซึ่งโดยส่วนใหญ่จะสามารถประเมินได้ตั้งแต่การอ่านช่ือเว็บไซต์ ช่อื เวบ็ เพจ หรอื ช่ือหวั เร่อื งแล้ว

การประเมนิ ความนา่ เชือ่ ถอื ของขอ้ มลู 2. ประเมนิ ความน่าเช่ือถือ และความทันสมัยของข้อมูล ประเมนิ ความนา่ เชอ่ื ถือของแหล่งข้อมลู พจิ ารณาว่าข้อมูลไดม้ าจากแหล่งข้อมลู ที่นา่ เช่อื ถอื หรอื ไม่ ประเมนิ ความน่าเชอื่ ถือของทรพั ยากรข้อมูล พิจารณาว่าข้อมูลอยใู่ นรปู แบบใด เชน่ หนงั สือทวั่ ไป วารสาร นิตยสาร ขอ้ มลู บนอินเทอร์เน็ต ประเมินความน่าเชอื่ ถือของผเู้ ขียน พจิ ารณาว่าผู้เขยี นเปน็ ใคร เปน็ ของสานักพมิ พ์หรือเวบ็ ไซต์ใด ประเมินความทนั สมยั ของขอ้ มลู พจิ ารณาวนั เดือนปีท่ขี อ้ มูลถกู เผยแพร่ หรอื ผลิต

การประเมนิ ความนา่ เชื่อถือของขอ้ มูล 3. ประเมนิ ระดบั เน้อื หาของขอ้ มูล โดยข้อมูลสามารถแบง่ ได้ 3 ระดับ ไดแ้ ก่ ขอ้ มูลปฐมภูมิ ขอ้ มลู ทตุ ยิ ภมู ิ ข้อมูลตติยภูมิ เป็นข้อมลู ทีไ่ ด้จากการ เปน็ การนาข้อมูลปฐมภูมิ เป็นการชแี้ นะแหล่งข้อมูล คน้ ควา้ โดยตรงของผู้เขียน มาเขยี นเรียบเรยี งใหม่ ปฐมภมู ิและทุตยิ ภมู ิ เชน่ เช่น รายงาน วิจยั วทิ ยานิพนธ์ โดยระบแุ หลง่ ท่มี าอยา่ งชดั เจน บรรณานุกรม เอกสารอา้ งองิ

การประเมนิ ความนา่ เช่ือถือของขอ้ มูล แหล่งข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือ ข้อมูลที่เราจะนามาใช้งานจะต้องมาจากแหล่งข้อมูลที่เช่ือถือได้ ซง่ึ มลี กั ษณะเป็นแหลง่ ทีม่ กี ารรวบรวมขอ้ มูลอยา่ งมีหลักเกณฑ์ มีแหล่งอา้ งองิ เชื่อถอื ได้ โดยแหลง่ ข้อมลู ทีเ่ ช่อื ถอื ได้ เชน่ ข้อมูลจากเจ้าของ ข้อมูลจากองคก์ ร ข้อมลู จาก ขอ้ มลู โดยตรง หรอื ผเู้ ชี่ยวชาญ หนว่ ยงานของรฐั

การประเมินความน่าเชือ่ ถอื ของข้อมูล การประเมนิ ความน่าเชื่อถือของข้อมูลโดยใช้ PROMPT เป็นวิธีการประเมินความน่าเช่อื ถือของ ขอ้ มลู โดยการตงั้ คาถาม มี 6 ขัน้ ตอน ดังน้ี การนาเสนอ (Presentation) ความสมั พนั ธ์ (Relevance) คาถามเช่น ข้อมลู ท่ีได้ คาถามเชน่ ขอ้ มลู นั้นมีรายละเอียด มคี วามชดั เจนหรือไม่ มากเกินไปหรือไม่ ข้อมูลน้ันมีจุดเน้นอะไร ภาษาทีใ่ ช้ถูกตอ้ งหรือไม่ ข้อมูลน้นั มคี าสาคญั ทต่ี อ้ งการหรือไม่

การประเมินความน่าเชือ่ ถอื ของข้อมูล วตั ถุประสงค์ (Objectivity) วิธกี าร (Method) คาถามเชน่ คาถามเกยี่ วกบั ขอ้ มลู ท่ตี ้องการ คาถามเช่น ข้อมลู นี้มวี ธิ กี าร ในการรวบรวมขอ้ มูลอยา่ งไร

การประเมินความนา่ เชื่อถอื ของขอ้ มลู พสิ จู น์หรอื ยืนยัน (Provenance) เปน็ ปจั จุบัน (Timeliness) คาถามเช่น ข้อมูลนน้ั ไดม้ าจากแหลง่ ข้อมูลใด คาถามเชน่ ข้อมลู น้นั เผยแพรเ่ ม่อื ใด และแหล่งข้อมลู นน้ั เช่ือถอื ไดห้ รือไม่ ตีพมิ พเ์ มือ่ ใด

การประเมนิ ความนา่ เชื่อถือของขอ้ มลู เหตุผลวิบตั ิ เป็นการใชเ้ หตผุ ลที่ผดิ พลาด ขาดความน่าเชอ่ื ถอื ในการนาเสนอข้อมูล ซง่ึ หากนาข้อมลู เหลา่ นี้ไปเผยแพร่ อาจทาให้ผรู้ บั ข้อมูลเกิดความเขา้ ใจผิดได้ โดยเหตผุ ลวบิ ตั ิมหี ลายประเดน็ เช่น

การรเู้ ทา่ ทันสอ่ื การร้เู ทา่ ทันส่ือ ท้ังส่ือท่เี ผยแพรบ่ นอนิ เทอร์เน็ตและสอ่ื สง่ิ พมิ พต์ ่าง ๆ มอี งคป์ ระกอบ ดังนี้ 01 02 03 04 ความสามารถ ความเขา้ ใจการประเมินคา่ การสร้าง การใชป้ ระโยชน์ การสะท้อนคดิ ในการเขา้ ถึงสอื่ สารสนเทศและเน้อื หาในสือ่ และการเฝ้าระวังสารสนเทศ เป็นการพิจารณาการกระทา เป็นการได้รับสอ่ื ประเภทตา่ ง ๆ เป็นการประเมนิ คุณค่าของสื่อ และเนือ้ หาในสือ่ ของตนเองวา่ จะมี ได้อย่างเตม็ ที่ รวดเร็ว ว่า สอ่ื น้นั มคี ณุ ค่าตอ่ ผรู้ ับสาร และเขา้ ใจเน้ือหา เป็นการสรา้ งสรรค์สือ่ ใหม่ ผลกระทบหรือผลลัพธ์ มากน้อยเพียงใด ในแบบของตนเอง ต่อผอู้ ื่นอยา่ งไร

การรู้เทา่ ทันส่ือ ส่ือดิจิทัล เปน็ ส่ือที่นักเรียนสามารถเข้าถึงได้รวดเร็วท่ีสุด ทั้งสื่อจากทางวิทยุ โทรทัศน์ หรือเว็บไซต์ ต่าง ๆ โดยการรู้เทา่ ทันสื่อดิจิทลั สามารถแบง่ ออกได้ 8 ดา้ น ดังน้ี

การรเู้ ท่าทนั ส่ือ การแบ่งระดบั ของการรูเ้ ท่าทันสอ่ื สามารถแบง่ ไดเ้ ป็น 4 ระดับ ดังน้ี ระดับ ระดับ วิเรคะรดาบั ะห์ การปรระะดเมบั นิ และ และตีความ การตดั สินใจ ความตระหนกั ความเขา้ ใจ ❖ ระดับความตระหนัก คอื ระดบั ท่ผี รู้ ับสือ่ ตระหนกั ว่า ส่ือและเนือ้ หาส่อื มเี พื่อตอบสนองต่อ ความชอบ ความพอใจ ❖ ระดับความเขา้ ใจ คอื ระดับทผ่ี ้รู บั สือ่ มคี วามรู้ความเข้าใจในสอื่ รลู้ ักษณะของสอ่ื ตามบทบาท หนา้ ทใี่ นระบบสงั คม รคู้ วามหมายตรง ❖ ระดบั วิเคราะหแ์ ละตคี วาม คอื ระดบั ที่ผู้รบั สื่อสามารถวิเคราะหก์ ารดาเนนิ การของสถาบัน หรอื องค์กรส่ือ วิเคราะหแ์ ละตีความหมายแฝงได้ ❖ ระดับการประเมนิ และการตัดสนิ ใจ คอื ระดบั ท่ผี ู้รบั สื่อประเมนิ ไดว้ ่า สถาบนั หรือองค์กรส่อื เก่ียวข้องกับระบบอานาจ ทนุ นิยม บรโิ ภคนิยม สามารถตีความเนือ้ หาสื่ออยา่ งเช่ือมโยงกับ บริบททางสงั คมและวฒั นธรรม

การรเู้ ท่าทนั สอ่ื ความก้าวหนา้ ทางเทคโนโลยแี ละนวัตกรรมในปัจจุบนั ทมี่ ีการพฒั นาไปอย่างมาก โดยเฉพาะส่ือ เทคโนโลยีสารสนเทศตา่ ง ๆ ซ่งึ อาจสง่ ผลใหเ้ กดิ ปัญหาจากการใช้สื่อของคนในสงั คมมากขึน้ และรวดเรว็ เช่น การเลน่ เกมออนไลน์ พฤติกรรมการ ปัญหาความรุนแรง ลอกเลียนแบบ ปญั หาพฤตกิ รรมก้าวร้าว ปัญหาทางอารมณ์

การรูเ้ ทา่ ทันส่ือ การรบั ข้อมูลขา่ วสารต่าง ๆ จะต้องมกี ารวิเคราะหว์ า่ สงิ่ ทเ่ี ผยแพร่น้ันเปน็ จริงหรอื ไม่ ซึง่ ถ้าหาก ข้อมูลน้นั เป็นเท็จอาจทาให้ผรู้ ับข้อมูลได้รบั ผลกระทบได้ ดงั ตวั อยา่ งต่อไปนี้ นายบอยไดร้ บั อีเมลจากธนาคารแจ้งว่า บัญชีธนาคารมีความเคล่ือนไหวผิดปกติ ให้นายบอยส่งเลขบัตร ประจาตัวประชาชนพร้อมเบอรโ์ ทรศพั ทก์ ลบั มาทอี่ ีเมลน้ี มิเชน่ นน้ั บัญชธี นาคารจะไม่สามารถใชง้ านได้ ผลกระทบจากการไดร้ บั ข้อมูลผดิ พลาดน้ี คือ 1. การถูกโจรกรรมข้อมลู สว่ นตวั ได้แก่ เลขบตั รประจาตัวประชาชน เบอรโ์ ทรศพั ท์ 2. การถกู โจมตดี ้วยมลั แวร์ต่าง ๆ 3. การถกู ล่อลวงดว้ ยข้อมูลอนั เปน็ เท็จ

การประเมินความนา่ เช่ือถือของข้อมลู จะตอ้ ง พจิ ารณาขอ้ มูลทมี่ าจากแหล่งขอ้ มลู ทเี่ ช่ือถอื ได้ และตรงตามความต้องการของผู้ใชง้ าน หรืออาจใช้เครอื่ งมอื ในการประเมินความน่าเชอ่ื ถือ เชน่ PROMPT