หน่วยที่ 3 อริยสัจ4 "สมุทัย"

หน่วยที่3 อริยสจั 4 “ สมุทยั ”

ใบความรู้ที่ 3.1 เรื่อง สมุทยั (ธรรมทค่ี วรละ) สมุทยั คือ สาเหตุของการเกิดทุกข์ ซ่ึงเกิดจากกิเลสที่เรียกวา่ ตณั หา 3 ไดแ้ ก่ ความอยากได้ (กามตณั หา) เช่น อ ย า ก ไ ด้ ร ถ ย น ต์ ห รู ร า ค า แ พ ง อ ย า ก ไ ด้ บ้ า น ส ว ย ง า ม อ ยู่ บ ริ เ ว ณ ที่ ก ว้ า ง ข ว า ง ความอยากเป็น (ภวตณั หา) เช่น อยากเป็ นคนที่ร่ารวย มหาเศรษฐี อยากเป็ นคนท่ีเรียนหนงั สือเก่ง และความ ไม่อยากได้ ไม่อยากมีและไม่อยากเป็ น เช่น ไม่อยากได้ทรัพย์สมบัติของคนอ่ืน ไม่อยากมี ความแก่ ความเจบ็ และความตาย ไมอ่ ยากเป็นโรคและเจบ็ ป่ วย ไม่อยากเป็นคนข้ีคุกข้ีตะราง (วภิ วตณั หา) กรรม หมายถึง การกระทาของมนุษยท์ ี่ประกอบดว้ ย เจตนา หรือมีความจงใจ กรรมดี เรียกวา่ กุศล กรรม กรรมชว่ั เรียกวา่ อกศุ ลกรรม หลกั ธรรมเป็นหลกั แห่งเหตุผลท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การกระทาของมนุษย์ หรือ ที่ เ รี ย ก ว่ า “ ก ฎ แ ห่ ง ก ร ร ม ” ก ฎ แ ห่ ง ก ร ร ม เ ป็ น ก ฎ ธ ร ร ม ช า ติ ท่ี เ ป็ น เ ห ตุ เ ป็ น ผ ล กั น ดังพุทธภาษิตท่ีว่า “หว่านพืชเช่นใดย่อมได้รับผลเช่นน้ัน” “ผู้ทาดีย่อมได้ดี ผู้ทาชั่วย่อมได้ช่ัว” กรรมแบ่งไดเ้ ป็น 3 อยา่ ง ดงั น้ี 1. การกระทาทางกาย เรียกวา่ กายกรรม 2. การกระทาทางวาจา เรียกวา่ วจีกรรม 3. การกระทาทางใจ เรียกวา่ มโนกรรม ภาพที่ 1 ความอยากเป็น (ภวตณั หา) เช่น อยากเป็นคนท่ีเรียนหนงั สือเก่ง ที่มา : http://www.thaigoodview.com

ใบความรู้ท่ี 3.2 เร่ือง สมุทยั กบั วฏั ฏะ 3 วัฏฏะ 3 หมายถึง วงจรแห่งการเวียนว่ายตายเกิดของมนุษยแ์ ละสัตวโ์ ลกท่ีเต็มไปดว้ ยกิเลส กิเลส กรรมและวิบาก ท้ัง 3 ประเภทน้ีจะหมุนเวียนถ่ายทอดสื บเนื่องกันไปไม่มีท่ีสิ้ นสุ ด ทาให้มี การเวียนว่ายตายเกิด โดยเม่ือมีกิเลสเกิดข้ึนแลว้ เป็ นเหตุให้ทากรรม เม่ือทากรรมแลว้ ยอ่ มไดร้ ับวิบาก ผล ของกรรม เม่ือได้รับวิบากของกรรมแล้ว กิเลสก็เกิดอีก แลว้ ทากรรม และไดร้ ับผลของกรรม หมุนเวียน ต่อไปอีก กเิ ลส วบิ าก กรรม ภาพท่ี 2 วงจรกิเลส กรรม วบิ าก ท่ีมา: หนงั สือพระพทุ ธศานา ของ ดร.จรัส พยคั ฆราชศกั ด์ิ, หนา้ 54

วฏั ฏะ แปลวา่ “วน” หรือ “วงกลม” มี 3 อยา่ งคือ 1. กิเลสวฏั ฏะ (วงจรกิเลส) หรือเรียกว่า กิเลส หมายถึง ต้นเหตุท่ีผลักดันให้เกิดกรรมหรือ การกระทาต่าง ๆ ประกอบด้วย อวิชชา (ความไม่รู้จริ ง) ตัณหา (ความอยาก) และอุปาทาน (ยดึ มนั่ ถือมนั่ ) ภาพที่ 3 มารผขู้ ดั ขวางเพอื่ ใหเ้ กิดตณั หา (ความอยาก) ท่ีมา : : http://www.madchima.org 2. กรรมวฏั ฏะ (วงจรกรรม) หรือเรียกวา่ กรรม (การกระทา) เป็ นการกระทาต่างๆท่ีเกิดจากอานาจ แห่งกิเลส ท้งั ทางดีและไม่ดี ซ่ึงแสดงออกท้งั กาย วาจา ใจ

ภาพที่ 4 การกระทาต่าง ๆ ท่ีเกิดจากอานาจแห่งกิเลส ท่ีมา : : http://www.webkal.org 3. วบิ ากวฏั ฏะ (วงจรวบิ าก) หรือเรียกวา่ วบิ าก (ผลแห่งกรรม) หมายถึง ผลแห่งการกระทาท้งั หลาย เป็นเหตุใหเ้ กิดกิเลส เม่ือบุคคลทาอะไรลงไปไม่วา่ ทางกาย ทางวาจา หรือทางใจ หากทาไปดว้ ยกิเลสท่ีอยูใ่ น ใจ ก็จะก่อใหเ้ กิดกรรมข้ึน เมื่อเกิดกรรมข้ึน ก็จะเกิดวิบากหรือผลตามมา วิบากหรือผลน้ีก็จะก่อให้เกิดกิเลส ข้ึนอีก และกิเลสก็จะก่อใหเ้ กิดวบิ ากหรือผลข้ึนอีก วนเวยี นอยา่ งน้ีไปเร่ือยๆจนกวา่ บุคคลจะตดั กิเลสไดห้ มด สิ้น จึงจะหลุดพน้ จากการเวยี นวา่ ยตายเกิด ภาพที่ 5 ทุกขจ์ ากการเวยี นวา่ ยตายเกิด ที่มา : : http://www.webkal.org

ใบความรู้ที่ 3.3 เร่ือง สมุทยั กบั ปปัญจธรรม 3 ปปัญจธรรม 3 หมายถึง กิเลสที่เป็ นตวั การทาให้เกิดความเห็นชว่ั ทาให้เกิดการประพฤติปฏิบตั ิ ธรรมไม่ได้ผล หรื อกิเลสที่เป็ นตัวขัดขวางไม่ให้เข้าถึงความจริ ง หรื อทาให้ไม่อาจแก้ปั ญหา ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง ตรงไปตรงมา มี 3 ประการ คือ 1. ตณั หา ไดแ้ ก่ ความทะยานอยาก ความปรารถนา ความอยากไดเ้ พื่อบารุง บาเรอความสุข ของตน อยากมี อยากเป็ นและความไม่อยากมี ไม่อยากเป็ น เช่น อยากร่ารวย อยากมีชื่อเสียง อยากมีอานาจ อยากเป็ นใหญ่ ภาพที่ 6 ความอยากร่ารวย ที่มา : : http://www.passion4luxury.blogspot.com 2. มานะ ไดแ้ ก่ ความถือตวั ทะนงตน ความสาคญั ตนวา่ เป็ นนน่ั เป็ นน่ีตนเองเหนือกวา่ ผูอ้ ื่น ผยองพองตน คิดวา่ ตนเองดีท่ีสุด ถูกตอ้ งที่สุด

ภาพท่ี 7 เจา้ นายคิดวา่ ตนเองเหนือกวา่ ลูกนอ้ ง ที่มา : : http://www.siamsafety.com 3. ทิฐิ ได้แก่ ความยึดติดในความคิดเห็ นของตน โดยไม่ยอมรับฟั งผู้อ่ืนหรื อยึดถื อ ในลทั ธิ ทฤษฎี อุดมการณ์ต่างๆ อย่างลุ่มหลง โดยไม่คานึงถึงขอ้ เทจ็ จริงหรือความเป็ นไปไดจ้ ากส่วนอื่นๆ เช่ื ออย่างน้ี เท่าน้ันว่าเป็ นจริ ง ไม่ยอมรับฟั งความคิดเห็นของคนอื่น เอาความคิดของตนเอง เป็ นใหญ่ ภาพท่ี 8 การยดึ ถือในลทั ธิ ทฤษฎี อุดมการณ์ต่างๆ อยา่ งลุ่มหลง ท่ีมา : : http://www.dekd57.blogspot.com กิเลสท้งั 3 ประการน้ีเป็ นอกุศล เมื่อเกิดข้ึนกบั ผูใ้ ด ยอ่ มทาให้ผูน้ ้นั เน่ินชา้ เสียเวลา เป็ นท่ีรังเกียจ ของผู้อ่ืน เพราะบุคคลท่ีประกอบด้วยตัณหา มานะ และทิฐิ ย่อมถือว่าตนเองถู กต้องที่สุ ด หลงตนเอง ไม่ยอมฟังใคร ผทู้ ่ีหวงั ความเจริญรุ่งเรืองในชีวติ จึงควรละเวน้ จากธรรมท้งั 3 ประการน้ี