ฝึกสมองไม่ให้ทุกข์

NAYAMANAI NOU NO TSUKURIKATA ฝึกสมองไม่ใหท้ ุกข์ Toshinori  Kato เขยี น กานต์มณี  พฤทธิพัฒนะพงศ์ แปล ศันสนีย์  ตุลยธนบดี บรรณาธิการต้นฉบับ พิมพ์ครัง้ ท ี่ 1 มกราคม 2562 ราคา 225 บาท NAYAMANAI NOU NO TSUKURIKATA © TATSUMI PUBLISHING CO.,LTD. 2017 Originally published in Japan in 2017 by TATSUMI PUBLISHING CO., LTD Thai translation rights arranged through TOHAN CORPORATION, TOKYO. © ลิขสทิ ธิ์ภาษาไทย 2562: บริษัท นานมีบุ๊คส ์ จำ� กัด สงวนลิขสทิ ธ์ิตามพระราชบัญญตั ลิ ิขสทิ ธ ์ิ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558 ขอ้ มลู ทางบรรณานกุ รมของหอสมุดแห่งชาติ คะโตะ, โทะชโิ นะริ. ฝึกสมองไม่ใหท้ ุกข์. -- กรงุ เทพฯ: อินสปายร,์ 2562. 192 หน้า. 1. สมอง. 2. ความทกุ ข.์ I. กานต์มณี พฤทธพิ ัฒนะพงศ์, ผแู้ ปล. II. ช่ือเร่ือง. 612.823 ISBN 978-616-04-4704-6 ประธานเจ้้าหน้้าที่�บริิหาร คิิม จงสถิิตย์์วััฒนา • กรรมการผู้้�จััดการ สมชััย ถาวรรุ่�งโรจน์์ • ผู้้�จััดการสำำ�นัักพิิมพ์์ สุุชาดา งามวััฒนจิินดา • บรรณาธิิการที่�ปรึึกษา เอื้�อยจิิตร บุุนนาค • บรรณาธิิการบริิหาร สุุวพัันธ์์ ชััยปััจชา • บรรณาธิิการเล่่ม ปานวาด มากนวล • หัวั หน้้าพิสิ ูจู น์อ์ ักั ษร รณชัยั ทุุมรัตั น์์ • พิสิ ูจู น์อ์ ักั ษร ตรีโี รจน์์ ไพบููลย์พ์ งษ์์ นัันทรัตั น์์ หริกิ ารบัญั ชร • ออกแบบปก พิิมพ์พ์ ิศิ า คุรุ ุธุ รรมณััฐ • กราฟิกิ วีีรพัฒั น์์ บุุบผาทอง • หัวั หน้้าประสานงานการผลิติ จรัสั ศรีี พรหมเทพ • ประสานงานการผลิติ พรทิิพย์์ ทองบุตุ ร เพลตที่่� พี.ี พีี.เพลท แอนด์์ ฟิิล์ม์  โทร. 0-2274-7988 พิมิ พ์์ที่่� อัักษรสัมั พันั ธ์์ โทร. 0-2428-7500 ต่อ่ 213 จดั พิมพโ์ ดย สำ� นักพมิ พ์อินสปายร ์ ในเครอื  บรษิ ัท นานมบี ุ๊คส ์ จ�ำกดั จัดจ�ำหนา่ ยโดย บริษิ ััท นานมีบีุ๊�คส์ ์ จำำ�กัดั เลขที่� 11 ซอยสุุขุุมวิิท 31 (สวััสดีี) ถนนสุุขุุมวิิท แขวงคลองเตยเหนืือ เขตวััฒนา กรุงุ เทพฯ 10110 โทร.  0-2670-9800,  0-2662-3000  โทรสาร  0-2662-0919 e-mail: [email protected]   ● www.nanmeebooks.com   ● www.facebook.com/nanmeebooksfan หนัังสืือเล่่มนี้�ใช้้กระดาษปลอดสารพิษิ  ไม่่ระคายเคือื งผิิวหนังั  ช่ว่ ยถนอมสายตา และใช้้หมึกึ ธรรมชาติจิ ากนํ้�ามันั ถั่�วเหลืือง จึงึ ปลอดภัยั ต่่อมนุุษย์แ์ ละเป็น็ มิิตรต่อ่ สิ่�งแวดล้อ้ ม หากหนัังสือื เล่่มนี้�ผลิิตไม่ไ่ ด้้มาตรฐาน สำำ�นัักพิมิ พ์ย์ ิินดีรี ับั ผิิดชอบเปลี่�ยนเล่่มใหม่่ให้้ โดยไม่ม่ ีีเงื่�อนไขใด ๆ ทั้�งสิ้�น โปรดส่่งไปเปลี่�ยนตามที่�อยู่�บริษิ ัทั  หรืือติิดต่อ่  Nanmeebooks Call Center โทร. 0-2662-3000 กด 1

คำ� นำ� ส�ำนักพมิ พ์ ความรู้้�สึึกทุุกข์์ใจเป็็นสิ่่�งสามััญที่่�ทุุกคนต้้องพบตราบเท่่าที่�่ ยังั มีีชีีวิิต แต่เ่ มื่อ�่ ความรู้ส�้ ึกึ ทุกุ ข์ใ์ จเกิิดขึ้น�  คุณุ มักั มีีวิิธีีจัดั การอย่า่ งไร เคยสำำ�รวจตนเองกัันไหม  บางคนออกกำำ�ลัังกายแล้้วรู้้�สึึกสดชื่่�น  เหมืือนได้้สลััดความหดหู่่�ในหััวทิ้้�งไป บางคนเปิิดเพลงแล้้วร้้อง ตามสุดุ เสีียง บางคนลุกุ ขึ้น� หยิิบเครื่อ�่ งมืือทำ�ำ ความสะอาดแล้้วลงมืือ ขัดั พื้้�นจนสะอาดเอี่ย่� ม สงสััยหรืือไม่่ว่่าเหตุุใดกิิจกรรมเหล่่านี้้�ถึึงทำำ�ให้้ความทุุกข์์ใจ  เบาบางลง ทำำ�ให้้มีีเรี่่�ยวแรง มีีกำำ�ลัังใจ ไม่่ติิดหล่่มความคิิดที่ว�่ กวน  ไร้้ทางออกจนยิ่่�งทุกุ ข์ใ์ จหนักั ฝึึกสมองไม่่ให้้ทุุกข์์ มีีคำำ�อธิิบาย ทั้้�งยัังรวบรวมอาการ ที่่�เป็็นเหตุุให้้ใครหลายคนกลุ้้�มใจ คิิดไม่่ตก หรืืออยากแก้้ไขเพื่่�อ  ไม่่ให้้ต้้องเจอปััญหาซ้ำำ��ๆ ทั้้�งหมดกลั่่�นกรองจากประสบการณ์์ของ นัักประสาทวิิทยาที่่�ได้้วิิเคราะห์์ภาพถ่่ายสมองหลายหมื่่�นภาพเพื่่�อ  ช่่วยให้้เราเข้้าใจความทุุกข์์ของตััวเองมากขึ้้�นและจััดการได้้อย่่าง  เหมาะสม ไม่่ให้้เป็็นปััญหาหนัักอกอีีกต่อ่ ไป ด้้วยความปรารถนาดีี สำ�ำ นัักพิิมพ์์อิินสปายร์์

สารบัญ บทนำำ  การคิดิ มากและความทุุกข์์ใจเป็็นเรื่�อ่ งเดีียวกันั 11 บทที่่ � 1 ขั้้น� แรก ทุุกข์ใ์ จหายได้ถ้ ้า้ เข้้าใจสมอง ความทุกขใ์ จของเราเรม่ิ จากสมอง 15 • “ความทุุกข์ใ์ จ” คืือความเหนื่่อ� ยล้้าจากการคิิดวกวน 16 • เห็น็ สมองก็็เห็็นทางออก 17 • ลักั ษณะนิิสัยั เป็น็ สิ่ง่� ที่ส�่ มองสร้้างขึ้้น� 18 • ทำำ�ความเข้้าใจการเปลี่�่ยนแปลงจากภาพถ่่ายสมอง 21 • รู้จ้� ักั สมองและวิิธีีคลายความทุกุ ข์์ใจ • “personal brain science” ท�ำให้รู้ความแตกต่าง 22    ของการเจริิญเติิบโตของสมอง 26 • อย่า่ สับั สนกัับวิิธีีการทางจิิตวิิทยานะ! 27 • ทางเลืือกหนึ่่�งคืือถอยห่่างจากจิิตวิิทยา วธิ ีจัดการกบั สมองท่ผี ลติ แตเ่ รื่องทุกข์ใจ 30 • สมองแต่่ละส่่วนทำำ�งานแตกต่่างกััน 31 • “รหััสสมอง” คืืออะไร 32 • รหัสั สมองจะรวมกลุ่�มกัันคิิด 35 • สมองจะเติิบโตตามรหััสสมอง

รหััสสมองที่่�เติิบโตไม่เ่ ท่า่ กันั ทำำให้อ้ ารมณ์์แปรปรวน • สำ�ำ หรับั สมอง “ความทุุกข์ใ์ จ” และ “อารมณ์์”   ไม่่ใช่เ่ รื่่อ� งเดีียวกันั 37 • สมองของท่า่ นประธานเปลี่�ย่ นไปอย่่างมากหลังั ถููกคุุมขััง 39 • ยิ่ง�่ เก่่งยิ่่ง� มีีเรื่�่องทุกุ ข์์ใจมาก   42 ความทุุกข์ใ์ จจะหมดไปเมื่่อ� พััฒนาสมองทุกุ วิิธีี 45 • เราสร้้างสมองที่�่ “ไม่ท่ ุุกข์์ใจ” ได้้ • เพื่อ่� จะพัฒั นาสมองย่่อมจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งรู้�้ “วิิธีีใช้้สมอง” 46 48    ที่�่เหมาะกับั สมองของเรา            กรอบที่ �่ 1    สารอาหารที่ช�่ ่่วยให้้ฉลาด บทที่่� 2 กลไกภายในสมองที่่�เป็น็ บ่่อเกิิดความทุุกข์ใ์ จ ขีีดเส้้นแบ่่งระหว่่างความทุกุ ข์์ใจกัับอารมณ์ค์ วามรู้�้ สึึก • ไม่่มีีความรู้ส�้ ึกึ จะดีีกว่า่ ไหม 51 • ความรู้้ส� ึกึ คืือสิ่่ง� ที่่�ขัับเคลื่อ่� นและยับั ยั้้�งการกระทำำ� 52 • สังั คมเป็น็ สังั คมอยู่�ได้้เพราะมีีอารมณ์ค์ วามรู้ส�้ ึกึ 53 • ทุุกข์ใ์ จเพราะรหััสสมองด้้านคุมุ อารมณ์์ยัังไม่พ่ ััฒนา 54 โครงสร้้างของสมองที่่�ก่่อให้เ้ กิดิ ความทุกุ ข์์ใจ • อะมิิกดาลาที่ส่� ร้้างความรู้้�สึกึ และรหัสั สมองหมายเลข  11         ที่ค่� วบคุุมความรู้ส้� ึึก 56

• สัมั ผัสั ทางผิิวหนังั และฮอร์โ์ มนก็ม็ ีีส่ว่ นกระตุ้้น� ความรู้้ส� ึึก 58 • รหัสสมองที่ควบคุมความรู้สกึ มีอยู่    ทั้้ง� ในสมองซีีกขวาและซีีกซ้้าย 60 • การเติบโตอย่างไรของสมองซีกซ้าย    จากความก้้าวหน้้าด้้าน IT • หน้้าที่ข่� องสมองซีีกขวาและซีีกซ้้าย 63 64 • ถ้ารหสั สมองที่ควบคมุ ความรู้สกึ ในสมองซีกขวา    และซีีกซ้้ายพัฒั นาไม่ส่ มดุลุ จะทำ�ำ ให้้อารมณ์์แปรปรวน    65 รหัสสมองด้านอารมณท์ ่ี พฒั นาแลว้ และยงั ไม่พัฒนา 67 • คนแบบใดคืือคนที่ไ่� ด้้พัฒั นารหััสสมองด้้านอารมณ์์ • ถ้าดูแลตัวเองให้รู้สกึ เปยี่ มไปดว้ ยความรกั ได้ 68 69              ก็็จะสร้้างความรู้้�สึึกแง่บ่ วกได้้ • คนที่ไ่� ม่ไ่ ด้้พัฒั นารหััสสมองด้้านอารมณ์์ รหสั สมองด้านอารมณ์มเี อกลักษณเ์ ปน็ ของตัวเอง 71 • ขนั้ แรกของการพฒั นา “รหัสสมองด้านอารมณ”์             คืือการรู้้�จัักสมองของตััวเอง สาเหตขุ อง “อารมณแ์ ปรปรวน” คือ “ความไม่เข้าใจ” 74 • ถ้ารู้สึก “ไมเ่ ข้าใจความรู้สึกตวั เอง” ให้แก้ปัญหา 75    ด้้วยการทำ�ำ ความรู้้�จักั สมองตััวเอง 77 • เมื่อรหสั สมองที่ออ่ นแอกบั รหสั สมองดา้ นอารมณ์    พยายามเชื่่อ� มต่่อกัันจะทำ�ำ ให้้ความทุกุ ข์ใ์ จยิ่ง�่ เลวร้้าย • ทำำ�ความรู้�้จััก “จุุดด้้อยของสมอง”  ตััวเอง

รู้้�นิิสััยของสมองซีีกขวาและซีีกซ้้ายจากนิิสััยรหััสสมองของ คุุณ • สำ�ำ รวจสมองด้้วยเช็ก็ ลิิสต์!์ 80     กรอบที่ �่ 2    ความสััมพัันธ์ท์ ี่ค่� าดไม่ถ่ ึงึ ระหว่่าง                            โรคสมองเสื่อ่� มกัับแว่่นตา 85 บทที่�่ 3 ใช้้สมองกำำจััดความทุุกข์์ใจ ตอนเราทุุกข์์ใจสมองเป็็นอย่่างไร 87 • เซลล์์สมองที่่�กำ�ำ ลังั ทำ�ำ งานจะแลกเปลี่�่ยนออกซิิเจน 88 • ถ้้าประสิิทธิิภาพในการเผาผลาญออกซิิเจน    ในร่า่ งกายแย่่ อารมณ์์ก็จ็ ะแปรปรวน สมองจะแตกกง่ิ ก้านออกไปขณะแลกเปลยี่ นออกซิเจน • การเชื่่อ� มต่่อสีีขาวของสมองที่�ก่ ำ�ำ ลัังพัฒั นา 92 • การเติิบโตของกิ่�ง่ ก้้านสมองมองเห็น็ ได้้อย่า่ งชััดเจน 94 • สมองซีีกขวาจะพััฒนาไปก่่อน ตามด้้วยสมองซีีกซ้้าย 95 • กิ่�ง่ ก้้านสมองที่�ไ่ ร้้สมดุุลและความทุกุ ข์์ใจ 97 “ฝกึ สมอง”  ควบคุมความทุกข์ใจ • ความทุกุ ข์ใ์ จสะท้้อนว่า่ สมองพัฒั นาอย่่างไม่่สมดุลุ 100 • ฝึกึ ฝนสมองด้้วย 4 วิิธีีที่่เ� หมาะกัับความทุกุ ข์ใ์ จ 101 วิธที  ี่ 1 สร้างสมดุลให้สมองซีกขวาและซา้ ย 103 • หาจุุดที่ไ�่ ม่่สมดุุลของสมองซีีกซ้้ายและซีีกขวาให้้เจอ 104 • รหััสสมองจะพััฒนาเมื่�อ่ เราเลีียนแบบความรู้้�สึึกคนอื่่น�

• สิ่่ง� ที่เ่� สริิมสร้้างการเจริิญเติิบโตของรหัสั สมองด้้านอารมณ์์    คืือข้้อมููลอวััจนภาษาที่่�ส่ง่ ไปยัังสมองซีีกขวา 105 • การสื่อสารกันระหวา่ งสมองซีกขวากับซีกซ้าย    ช่่วยสร้้างสมองที่่�ยืืดหยุ่ �น 107 วิธิ ีที ี่่ � 2 เปลี่่ย� นรหัสั สมองที่่อ� ่อ่ นแอซึ่่ง� ก่อ่ ให้เ้ กิดิ ความทุกุ ข์ใ์ จ • ความทุุกข์ใ์ จเกิิดจากรหััสสมองที่อ�่ ่่อนแอ 110 • เสริมสร้างรหัสสมองที่อ่อนแอได้    ด้้วยการพลิิกแพลงเพีียงครั้ �งเดีียว 111 • กระตุ้้น� รหัสั สมองที่ ่� “ไม่ก่ ระตืือรืือร้้น” 113 • ควบคุมุ ลิ้้น� ชัักความทรงจำำ�ให้้ได้้ 114 วิิธีีที่่� 3 ย้า้ ยความทุกุ ข์์ใจไปไว้้ที่่�รหัสั สมองอื่่�น 117 • สร้้างทักั ษะ  “การย้้ายรหัสั สมอง” 119 • ย้ายความทกุ ขใ์ จไปที่รหสั สมองด้านการสื่อสาร    ด้้วยการร้้องคาราโอเกะ วิธที ่ี 4 สรา้ งสวติ ชต์ ัดความรู้สึก • ถ้้าสร้้าง “พิิธีีปิิดสวิิตช์์ความรู้�้สึึก” ได้้ก็ส็ บายไปแปดอย่า่ ง 120 • แบ่่งระยะเวลาการทำำ�งานและไม่่เปิิดโอกาส    ให้้ความรู้ส้� ึกึ ส่่วนเกิินเข้้าไปแทรก 121 • สมองจะท�ำงานไดอ้ ย่างราบรื่น    เมื่อ่� ทำ�ำ งานพร้้อมกันั ไม่่เกิิน 2 อย่า่ ง 123

เคล็ดลบั การฝึกรหสั สมองดา้ นอารมณใ์ หเ้ กง่ 124 • ศตั รูของการพฒั นาสมองคือ “การเพิม่ ประสิทธิภาพ” 125    และ “การไม่ก่ ระตืือรืือร้้น” 128 • สิ่ง�่ สำำ�คัญั คืือฝึึกสมองด้้วยความคิิดว่่า  “อยากฝึึก”    กรอบที่่� 3   การอดอาหารดีีต่่อสมองจริิงหรืือ บทท ี่ 4 การฝึกสมองให้ไมท่ กุ ข์ใจ อาการที่่� 1  ใจร้้อน ขี้้�โมโห 130 อาการที่ �่ 2 ขี้้�ลืืมมากๆ 133 อาการที่่� 3 มักั เสีียใจกัับสิ่�ง่ ที่�ต่ ััวเองทำ�ำ ไป 135 อาการที่่� 4 ประหม่่าเมื่อ่� ต้้องอยู่่�ต่อ่ หน้้าผู้ค้� น 137 อาการที่ ่� 5 ด่ว่ นสรุุปโดยไม่่รู้ต�้ ััว 140 อาการที่่� 6  งานไม่่คืืบหน้้าตามที่่�คิิด 142 อาการที่ �่ 7 ขาดความมั่่�นใจ 144 อาการที่ �่ 8  รู้้�สึกึ หม่น่ หมองบ่อ่ ย ๆ 146 อาการที่่� 9 กัังวลมากเกิินเหตุุ 148 อาการที่่� 10   อยู่่�ด้้วยตััวเองไม่ไ่ ด้้ ต้อ้ งพึ่่ง� พาคนอื่น�่ เสมอ 150 อาการที่ �่ 11  ขี้้�เบื่่�อ 152 อาการที่�่ 12  ไม่่มีีความอดทน 154 อาการที่่� 13  เปลี่ย�่ นโหมดความรู้ส�้ ึกึ ไม่่ได้้ 156 อาการที่ ่� 14  ไม่ค่ ่่อยกล้้าทำ�ำ อะไร 158 อาการที่ 15  เผลอปฏิเสธความเห็นและการกระท�ำ                 ของคนอื่่น� เร็ว็ เกิินไป 160

อาการที่่� 16  ชีีวิิตแต่่ละวัันช่่างน่่าเบื่อ�่ 162 อาการที่่� 17  จริิงจังั มากเกิินไปจนขาดความยืืดหยุ่�น 164 อาการที่�่ 18 ทำำ�ใจให้้ชอบคนที่่ไ� ม่ถ่ ููกชะตาไม่่ได้้                  ไม่ช่ อบคนโน้้นคนนี้้�เต็ม็ ไปหมด 166 อาการที่�่ 19  คล้้อยตามคนอื่น�่ ง่่าย 168 อาการที่่� 20 ปฏิิเสธไม่่ได้้ ลัังเล ไม่ก่ ล้้าตััดสิินใจ 170 อาการที่่� 21 กังั วลกับั สายตาคนรอบข้้าง 172 อาการที่่� 22  ไม่ม่ ีีเพื่อ่� น 174 อาการที่่� 23 ทำ�ำ อะไรไม่ไ่ ด้้ถ้้าไม่เ่ ตรีียมการมาก่่อน 176 อาการที่ �่ 24 ตามคนอื่น�่ ๆ ไม่ท่ ััน 178 อาการที่่� 25  เผลอพููดเรื่่อ� งที่�่ไม่่ควรพููด 180 อาการที่่ � 26  ไม่่เป็็นที่่ช� ื่่�นชอบ 182 อาการที่ �่ 27  ไม่ก่ ล้้าพููดคุุยกับั คนที่เ�่ จอกันั ครั้ง� แรก 184   กรอบที่่� 4   กีีฬาดีีต่อ่ ร่า่ งกายก็็จริิง แต่ก่ ็็ต้้องระวังั                  ไม่ใ่ ห้้สมองได้้รับั การกระทบกระเทืือน 187 บทส่ง่ ท้า้ ย 189

บทนำ� การคิดมากและความทกุ ขใ์ จ เปน็ เรอื่ งเดียวกนั การไม่่อาจปล่่อยวางปััญหาที่่�ต่่อให้้คิิดมากเท่่าไรก็็แก้้ไข อะไรไม่่ได้้เรีียกว่า่  “ความทุุกข์์ใจ” เม่ือเวลาผ่านไปสักพักหรือถ้ายุ่งๆ หน่อยเราก็จะลืมเรื่องที่ คา้ งคาในใจไปไดค้ รูห่ นงึ่  แตไ่ มน่ านมนั กจ็ ะกลบั มาวนเวียนในหวั อกี หากเปน็ แบบนไ้ี ปเรื่อยๆ กจ็ ะท�ำใหเ้ ราเริ่มคิดวา่ “เราแตกต่างจากคนอ่ืนหรือเปล่านะ” “เราอาจจะเป็น็ คนแปลกๆ หรืือมีีปัญั หาสุขุ ภาพจิิต” “สภาพจิตใจและนิสยั ของเรานีแ่ หละตวั ปัญหา” ผมก็็เคยคิิดแบบนั้้�นมาก่่อน ดัังนั้้�น แม้้ผมจะอ่่านหนัังสืือ  ไม่่เก่่ง แต่่ก็็พยายามหาหนัังสืือแนวจิิตวิิทยามาอ่่านอยู่่�ตลอดไม่่ว่่า จะเป็น็ ของฮะยะโอะ คะวะอิิ ซิิกมุนุ ด์ ์ ฟรอยด์ ์ หรืือคาร์ล์  กุสุ ตาฟ จุงุ ซึ่่�งไม่่ได้้ช่่วยคลายความทุุกข์์ใจของผมให้้หมดไปและกลัับทำำ�ให้้  ผมคิดแบบนี้แทน 11

“การท�ำความเข้าใจจิตใจของนกั จิตวิทยายคุ เกา่ กเ็ หมอื นการ ฝนทง่ั ใหเ้ ป็นเข็มนน่ั แหละ” “ดูแล้วนกั จิตวิทยาเองกม็ ีปัญหาที่แก้ไมต่ กเหมอื นกนั ” “แล้วนกั ศาสนวิทยากบั นกั ประสาทวิทยาดบั ทกุ ขข์ องตวั เอง ได้ไหม” แม้ผมไดเ้ ปน็ หมอตอนอาย ุ 26 ป ี แตส่ มองกย็ งั ไมป่ ลอดโปรง่ จนผา่ นมา 30 ปนี นั่ แหละผมจงึ รู้สกึ วา่ เรื่องที่เคยท�ำให้ทกุ ขใ์ จตลอด มาหายวับไปอย่างนา่ ประหลาด เหตุผลที่เรื่องทุกข์ใจของผมบรรเทาลงเป็นเพราะผมเลิก สนใจเรื่องจิตวิทยาแล้วหันมาศึกษาสมองอย่างจริงจัง โดยการใช้ เครื่อง MRI (เครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า) ถ่ายภาพ สมองของคนไข้และสังเกตสมองของผู้ที่มีความทุกข์ใจ เน่ืองจาก  ส่วนต่างๆ ในสมองมีหน้าที่เป็นของตัวเอง ภาพที่ถ่ายมาจะท�ำให้ เหน็ ว่าสว่ นใดพฒั นาได้ดี ส่วนใดยังพฒั นาไมส่ มบูรณ์ จากการตรวจวเิ คราะหส์ มองและเกบ็ ข้อมูลคนไข้เปน็ จ�ำนวน มากกวา่  10,000 คน พบวา่ เมอื่ สว่ นใดสว่ นหนง่ึ ของสมองพฒั นาไม่ สมบูรณจ์ ะท�ำให้เกิดปญั หาและเป็นบ่อเกิดของความทุกขใ์ จ สิ่งที่ยืนยันได้จากภาพถ่ายสมองก็คือ ความทุกข์ใจของเรา ไม่ได้เกิดจากจิตใจ แตเ่ กดิ จากสมอง สาเหตุที่ผมไม่ยึดติดกับ “ความทุกข์ใจ” อีกเลยเป็นเพราะ ผมรู้วา่ แคป่ รบั เปลี่ยนสว่ นที่ออ่ นแอของสมอง ความทกุ ขก์ จ็ ะหายไป นน่ั เอง 12

หนัังสืือเล่่มนี้้�อธิิบายและไขข้้อข้้องใจเกี่่�ยวกัับความลัับของ  ความทุุกข์์ใจที่�่เกิิดจากสมองด้้วยการใช้้เทคนิิคและวิิธีีการคิิด แบบ “personal brain science” ซึ่่�งอ้้างอิิงตามภาพถ่่ายสมอง  ของคนไข้้แต่ล่ ะคนที่ผ�่ มใช้้เวลารวบรวมมานานกว่า่   30 ปี ี และเสนอ  วิิธีฝี ึึกสมองให้้แข็็งแรง โดยใช้้สมองส่่วนที่�่พััฒนาเต็็มที่่�แล้้ว และ  ไม่่แตะต้อ้ งส่่วนที่ไ�่ ม่่ค่่อยพััฒนา สรุุปคืือ หนัังสืือเล่่มนี้้�อธิิบายวิิธีีสร้้าง “สมองที่่�ไม่่ทุุกข์์ใจ”  น่ันเอง ผมหวังอย่างยิ่งว่าจะมีส่วนช่วยแก้ปัญหาให้ผู้อ่านที่ก�ำลัง ทกุ ข์ใจอยู่ 13

1บทท่ี ขน้ั แรก ทกุ ข์ใจหายได้ ถ้า้ เข้้าใจสมอง

ความทุกข์ใจของเรา เริ่มจากสมอง “ความทกุ ข์ใจ” คือความเหน่ือยล้าจากการคิดวกวน ในแต่ละวันเราต้องพบเจอกับเรื่องทุกข์ใจสารพัดและต่าง ปรารถนาที่จะหลุดพ้นจากความทุกข์ ได้ใช้ชีวิตอย่างมีความสุข สนุกสนานดว้ ยกนั ทัง้ สิ้น ผมคดิ วา่  “ความทกุ ขใ์ จ” เกดิ จากปญั หาที่เราแกไ้ ขไมไ่ ดแ้ ละ คอยวนเวียนอยูใ่ นหวั  ท�ำใหไ้ มเ่ ปน็ อนั ท�ำอะไรเพราะรู้สกึ ไมส่ บายใจ อยูอ่ ยา่ งนน้ั   ไมว่ า่ ใครกม็ คี วามรู้สกึ แยๆ่  กนั ได ้ ถ้าตดั ความรู้สกึ ทิ้ง  ได้ “ความทุกข์ใจ” ก็คงไม่เกิดข้ึน  ผมเรียกภาวะท่ีเราติดแหง็กอยู่ กับเร่ืองที่คิดเท่าไรก็คิดไม่ตกเพราะสมองมัวหมกมุ่นกับมันจน เหนื่อยล้าวา่  “ความทกุ ขใ์ จ” ความทุกข์ใจไม่ได้เกิดจากลักษณะนิสัยหรือวิธีคิด แต่เกิด จากสมอง และสมองของเราปรบั เปลี่ยนได้ ผมได้เรียนรู้สิ่งต่างๆ มากมายจากสมองของผู้คนมาจนถึง ปัจจุบัน ข้อเท็จจริงหน่ึงที่ผมได้เรียนรู้ก็คือ หากเรารู้จักสมองของ ตวั เอง เราก็จะหลุดพ้นจากความทุกขใ์ จ 15

เหน็ สมองก็เหน็ ทางออก ผมเล่าไปแล้วว่าก่อนหน้านี้ผมเคยคุยกับคนหลากหลายวัย มากกว่า 10,000 คน และวินิจฉัยภาพสมองที่ถ่ายด้วยเครื่อง MRI รวมทั้งได้เสนอวิธีคลายความทุกข์ใจและการบริหารสมอง  ให้คนเหลา่ น้ัน เครื่อง MRI คอื เครื่องตรวจรา่ งกายที่ใช้สนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ ความเข้มข้นสูง เมอ่ื เอาศีรษะผา่ นเข้าไปในเครื่องซง่ึ มีลกั ษณะคล้าย โดนัตประมาณ 30 นาที เครื่องจะถ่ายภาพสมองตามแนวตัดขวาง ได้  การสังเกตภาพถา่ ยท�ำให้ทราบวา่ สมองสว่ นใดของคนไข้เจริญ เติบโตอยา่ งแขง็ แรง สว่ นใดที่ออ่ นแอเพราะไมค่ อ่ ยใช้งานและพฒั นา ได้ไม่เต็มที่ ภาพถ่ายสมองจึงใช้วิเคราะห์ข้อดีข้อเสียหรือลักษณะ นิสยั ของคนไข้วา่ เป็นอย่างไรไดใ้ นระดับหน่งึ การท่ีเราวิเคราะห์ลักษณะเฉพาะของสมองคนที่มีสุขภาพ แข็งแรงแล้วช่วยสนับสนุนการเจริญเติบโตของสมองได้น้ันไม่ได้ มีจุดประสงค์ง่ายๆ เพียงเพ่ือป้องกันความเจ็บป่วยหรือรักษาโรค เท่านั้น แต่ยังเพ่ือชี้ให้เห็นว่าองค์ความรู้ของประสาทวิทยาก�ำลัง ก้าวสู่ยุคสมัยที่เราดูแลสมองของตนเองได ้ และสร้างทักษะใหม่ๆ ใหต้ นเองไดอ้ ยา่ งอสิ ระ 16

ลกั ษณะนสิ ัยเป็นสง่ิ ทส่ี มองสรา้ งขึ้น คนจ�ำนวนมากมีอุปนิสัยที่ไม่ดีอย่างเช่น ขี้กังวล ขี้หงุดหงิด หรือท้อแท้อยู่เสมอ ส่งผลใหไ้ มไ่ ด้ลงมือท�ำเรื่องที่ควรท�ำสักที ตอนที่คนเราอยู่ในภาวะที่ “ท�ำอะไรไม่ถูก” ความรู้สึกจะ เปลี่ยนไปเปน็ ความทุกขใ์ จ ความทุุกข์์ใจของเราแตกต่่างกัันไปตามสถานการณ์์ที่�่กำำ�ลััง เผชิิญและลัักษณะนิิสััยของเรา เช่่น คนที่่�มีีนิิสััย “ขี้้�หงุุดหงิิดแม้้แต่ ่ กัับเรื่่�องเล็็กๆ น้้อยๆ ” ถึึงจะคิิดว่่า “จริิงๆ เรื่�่องนี้้�ไม่่ควรหงุุดหงิิด  เลย” หรืือ “การหงุดุ หงิิดเป็น็ สิ่ง่� ไม่ด่ ีี” แต่ก่ ็อ็ ดหงุดุ หงิิดไม่ไ่ ด้้ สุดุ ท้้าย  จึึงเริ่�่มคิิดว่่า “ทำำ�ไมฉัันถึึงใจร้้อนอย่่างนี้้�นะ ทำำ�ไมต้้องอารมณ์์เสีีย  กับั เรื่่อ� งไม่่เป็็นเรื่อ�่ งด้้วย” ปััญหาเช่่น “เชื่�่อคนง่่าย” “อยู่ �ในช่่วงลดน้ำ�ำ�หนัักแต่่ก็็อดกิิน ขนมหวานไม่่ได้้” หรืือ “อ่่านสถานการณ์์ไม่่ออก” ก็็เป็็นกรณีีคล้้าย กััน  แม้้เราจะรู้้�ตามหลัักเหตุุผลว่่า “ที่�่จริิงแล้้วควรทำำ�แบบนี้้�” หรืือ คิิดว่า่  “อยากทำ�ำ แบบนี้้”�  แต่บ่ างครั้ง� เรากลับั ควบคุมุ ตัวั เองไม่ไ่ ด้้และ ทำำ�สิ่่�งที่�ต่ รงกันั ข้้ามเสีียอย่า่ งนั้้�น แล้้วในที่�ส่ ุุดก็ม็ ากลุ้้ม� ใจว่่า “ไม่่เข้้าใจตัวั เองเลย ทำำ�แบบนั้้�นไปได้้ยังั ไงเนี่�่ย” “ท�ำไมถึงคิดวนเวียนแตเ่ รื่องเดิมๆ นะ” “ไม่เข้าใจ ท�ำไมถึงควบคุมอารมณต์ ัวเองไมไ่ ด้” สุุดท้้ายก็็กลายเป็็นทำำ�อะไรไม่่ถููก วิิธีีกำำ�จััดความรู้้�สึึกเช่่นนี้้�  17

ก็็คืือการสัังเกตสมองและทำำ�ความเข้้าใจตััวเอง  เพีียงเท่่านี้�จากที่� “ไม่่เข้า้ ใจ” สิ่�งที่่�ตััวเองทำำ�ก็จ็ ะเปลี่�ยนเป็็น “เข้า้ ใจ” ได้ไ้ ม่ย่ าก ทำำความเข้า้ ใจการเปลี่่ย� นแปลงจากภาพถ่่ายสมอง เหตผุ ลสว่ นใหญท่ ี่เราทกุ ขใ์ จเปน็ เพราะตลอดเวลาที่ผา่ นมา เราไม่่เคยใส่่ใจการเจริิญเติิบโตของสมองเลย ดัังนั้้�น แม้้จะบอก ว่่า “ถ้้าปรัับวิิธีีใช้้สมอง พััฒนาการของสมองก็็จะเปลี่่�ยนไป แล้้ว  ความทุกุ ข์์ใจก็จ็ ะหายไปเอง” ผู้�้อ่า่ นก็ค็ งนึกึ ภาพไม่่ออก ผมขอยกตัวอย่างข้อเท็จจริงที่เห็นภาพได้นะครับ ลองด ู ภาพที่ 1 และภาพที่ 2 ในหน้า 20 ซ่ึงเป็นภาพถ่ายสมองของท่าน ประธานบริษทั ขนาดกลางแหง่ หนึง่ ที่ถา่ ยดว้ ยเครื่อง MRI ภาพทาง  ซ้ายถา่ ยหลงั ภาพทางขวา 1 ปี 5 เดือน เดิมทีท่านประธานบริษัทคนนี้เป็นผู้เข้าร่วมสัมมนาเรื่อง การบริหารธุรกิจของผมมาก่อน เขาบอกว่าอยากได้ค�ำแนะน�ำ เกี่ยวกับการบริหารบริษัทผ่านมุมมองของนักประสาทวิทยาจึง เข้ามารับการวินิจฉัยภาพถ่ายสมองพร้อมกบั ภรรยา ภาพทางขวาท้ังภาพที่ 1 และภาพที่ 2 คือภาพที่ถ่ายได้ ตอนนั้น  ความทุกข์ใจที่พบในขณะน้ันคือ “การไม่กล้าตัดสินใจ” ผา่ นไประยะหนง่ึ ทา่ นประธานกป็ ระสบปญั หาใหญ ่ เขาถูกจบั   ในฐานะผู้ต้องสงสัยคดีอาญาเกี่ยวกับงานที่ท�ำ  หลังถูกควบคุมตัว เป็นเวลา 20 วันก็ได้รับการปล่อยตัวเพราะพ้นผิด แต่เหตุการณ์ 18

ครงั้ นน้ั ท�ำใหเ้ ขาไมเ่ ชื่อใจใครอกี  ไมอ่ ยากพบผู้คน เกบ็ ตวั อยูใ่ นบา้ น ตลอด 24 ชัว่ โมง ทง้ั ยังสูญเสียชื่อเสียง เขาเลิกติดต่อกบั พนักงานบริษทั ส่วนหนึ่งที่เคยเชื่อใจ หลงั ได้รบั การดแู ลเอาใจใสจ่ ากภรรยาและการสนบั สนนุ จาก เหล่าพนักงาน เขาก็ค่อยๆ กลับมาเป็นปกติและเดินทางมาหาผม แล้วบอกวา่  “อยากเหน็ สภาพสมองของตัวเองในตอนนี้” ในภาพถ่ายสมอง ส่วนที่เป็นสีด�ำรูปร่างเหมือนก่ิงไม้ก็คือ ส่วนที่มีการใช้งาน ส่วนสีขาวคือส่วนที่ไม่ไดใ้ ช้งาน เมื่�่อเปรีียบเทีียบภาพทั้้�ง 2 ฝั่ �งจะพบว่่า ส่่วนที่่�เป็็นสีีดำำ�ใน สมองช่่วงก่่อนและหลัังถููกจัับกุุมตััวเปลี่�่ยนแปลงไปอย่่างชััดเจน  ซึ่่�งผมจะอธิิบายรายละเอีียดในภายหลััง จากการพููดคุุยกัับท่่าน  ประธานเกี่�่ยวกับั ภาพถ่า่ ยสมอง ในช่่วงก่่อนถููกจัับกุมุ นั้้�นไม่่เห็น็ แม้้  แต่่เศษเสี้้�ยวของความทุกุ ข์์ใจที่แ่� สดงว่า่ ไม่่อยากพบเจอใครเลย สรุปคือ สมองของเราจะปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ์ท่ี พบเจอ และในเวลาเดียวกันความทกุ ข์ใจกเ็ ปล่ียนแปลงไปดว้ ย 19