ศาสนาและหน้าที่พลเมือง ประถม สค11002

1

2 เอกสารสรุปเนอ้ื หาที่ตองรู รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง ระดบั ประถมศึกษา รหัส สค11002 หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 สาํ นักงานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธกิ าร หามจําหนาย หนงั สอื เรียนนีจ้ ดั พมิ พดวยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพือ่ การศกึ ษาตลอดชีวิตสําหรับประชาชน ลขิ สทิ ธเิ์ ปนของสาํ นกั งาน กศน.สํานกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ



3 สารบัญ หนา คาํ นํา คําแนะนําการใชเ อกสารสรปุ เนื้อหาทต่ี อ งรู โครงสรางรายวิชาศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง บทที่ 1 ศาสนา 1 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายของศาสนา ความสาํ คญั ของศาสนา 2 เรอ่ื งที่ 2 ประวัติศาสดา 4 เรอ่ื งท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตา งๆ 8 เรอื่ งที่ 4 การปฏิบัตติ นตามศาสนาตา งๆ 13 เรื่องที่ 5 บคุ คลตัวอยางทใี่ ชห ลักธรรมในการดําเนนิ ชีวติ 14 เรอ่ื งท่ี 6 การแกป ญ หาความแตกแยกของบคุ คล สังคม ชมุ ชน เพราะความแตกตา งทางความเชอ่ื ศาสนาและสงั คมดว ยสันติวิธี 18 กิจกรรมทา ยบทท่ี 1 20 บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณี 23 เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของวฒั นธรรมประเพณี 24 เรือ่ งท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณที ี่สําคัญของทอ งถิ่น และของประเทศ 25 เรอื่ งที่ 3 การอนรุ ักษ สืบสานวัฒนธรรมประเพณีไทย 29 เรื่องที่ 4 คานยิ มทพี่ งึ ประสงคของไทยและของทอ งถิ่น 30 เรื่องที่ 5 การประพฤติปฏิบัติตนตามคา นิยมที่พึงประสงค 32 กิจกรรมทายบทที่ 2 33 บทที่ 3 หนา ทพี่ ลเมอื งไทย 36 เรอ่ื งที่ 1 ความหมายของประชาธปิ ไตย 37 เรอื่ งท่ี 2 สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาทีข่ องพลเมอื งในวถิ ีประชาธปิ ไตย 40 เรอ่ื งที่ 3 การมีสว นรวมในการปฏบิ ตั ิตนตามกฎหมายและการมีสว นรว ม ในการปอ งกันและปรามปรามการทจุ รติ 42 เรื่องท่ี 4 คุณธรรมและคานยิ มพ้นื ฐานในการอยรู วมกันอยางปรองดอง สมานฉันท 47

สารบัญ(ตอ) 4 เรือ่ งท่ี 5 รัฐธรรมนญู หนา เร่อื งที่ 6 ความรเู บื้องตน เกีย่ วกับกฎหมาย เรอ่ื งที่ 7 กฎหมายที่เกี่ยวของกบั ตนเองและครอบครัว 54 เร่ืองท่ี 8 กฎหมายที่เก่ยี วของกบั ชมุ ชน 58 เร่อื งที่ 9 กฎหมายอ่นื ๆ 61 กจิ กรรมทา ยบทท่ี 3 64 เฉลยกจิ กรรมทา ยบท 67 บรรณานกุ รม 71 คณะผจู ัดทํา 76 80 83

5 คําแนะนําการใชเอกสารสรุปเนื้อหาทีต่ อ งรู หนังสือสรุปเน้ือหารายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมืองเลมน้ี เปนการสรุปเน้ือหาจาก หนังสือเรียนสาระ ความรูพื้นฐานรายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง สค11002 ระดับ ประถมศึกษา หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2557) เพื่อใหนักศึกษา กศน. ทําความเขาใจและเรียนรูในสาระสําคัญ ของเนื้อหารายวิชาสาํ คญั ๆ ไดสะดวกและสามารถเขาถงึ แกนของเน้ือหา ไดด ขี ้ึน ในการศึกษาหนงั สือสรปุ เนอ้ื หารายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมือง เลมน้ี ผูเรียนควร ปฏิบัติดังน้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมืองจากหนังสือเรียนสาระความรู พน้ื ฐาน รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง สค11002 ระดับประถมศึกษา หลักสูตรการศึกษา นอกระบบระดบั การศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2557) ใหเขาใจ กอน 2. ศกึ ษารายละเอียดเน้อื หาของหนงั สือสรุปเนื้อหารายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง ใหเ ขา ใจอยางชัดเจน ทลี ะบท จนครบ 3 บท 3. หากตองการศึกษารายละเอียดเน้ือหารายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมืองเพ่ิมเติม นักศึกษา กศน. สามารถศึกษาหาความรูเพ่ิมเติมจากตํารา หนังสือเรียนที่มีอยูตามหองสมุด รา นหนงั สือเรียน หรือจากครูผสู อน

6 โครงสรา งรายวิชาศาสนาและหนาทพี่ ลเมือง (สค11002) ระดับประถมศึกษา สาระสําคัญ เปนสาระท่เี กย่ี วกบั ความหมาย ความสําคัญของศาสนา ศาสนาในประเทศไทย ประวัติ ศาสดา หลกั ธรรมของศาสนา การปฏบิ ัตติ นตามหลักศาสนา ความหมายและความสําคัญของ วฒั นธรรมประเพณใี นประเทศไทย วัฒนธรรมประเพณที ่ีสําคญั ของทองถิ่น การอนุรักษสืบสาน วฒั นธรรมของประเพณีไทย คา นยิ มท่ีพงึ ประสงคของไทยและของทองถิ่น การประพฤติปฏิบัติ ตนตามคานิยมที่พึงประสงค ความหมายของประชาธิปไตย สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาท่ีของ พลเมืองใน วิถปี ระชาธิปไตย การมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมาย และการมีสวนรวม ในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต มีคุณธรรมและคานิยมพื้นฐานในการอยูรวมกันอยาง ปรองดองสมานฉันท กฎหมายท่ีเกี่ยวของกับตนเองและครอบครัว กฎหมายท่ีเก่ียวของกับ ชุมชน กฎหมายอนื่ ๆ เชน กฎหมายแรงงานและสวสั ดกิ าร กฎหมายวาดวยสิทธิเด็กและสตรี ผลการเรียนรูท ีค่ าดหวงั 1. อธิบายประวตั ิ หลักคําสอน และการปฏิบตั ิตามหลกั ศาสนาทต่ี นนบั ถือ 2. เห็นความสําคัญของวัฒนธรรม ประเพณีและมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตาม วัฒนธรรม ประเพณที อ งถ่นิ 3. ปฏบิ ัติตนตามหลกั ธรรมทางศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี 4. ยอมรับและปฏิบตั ติ นเพ่อื การอยูร ว มกันอยา งสันติสุขในสงั คม ทีม่ คี วามหลากหลาย ทาง ศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี มีคุณธรรมและคานิยมพื้นฐานในการอยูรวมกันอยาง ปรองดอง สมานฉันท 5. บอกสทิ ธเิ สรภี าพ บทบาทและหนาที่ตามกฎหมายของการเปนพลเมอื งดีตาม ระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษตั ริยทรงเปนประมุข 6. เห็นคณุ คาของการปฏบิ ตั ิตนเปนพลเมืองดีตามกฎหมาย 7. มสี ว นรว มในการปกครองสวนทอ งถิ่นในระบอบประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษัตริย ทรงเปน ประมุข 8. วิเคราะหการแกป ญ หาการทุจรติ และมสี ว นรว มในการปอ งกันและปราบปรามการ ทจุ ริต

7 ขอบขา ยเนือ้ หา บทท่ี 1 ศาสนา บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณี บทที่ 3 หนา ที่พลเมืองไทย

1 บทที่ 1 ศาสนา สาระสําคญั เปนสาระสําคัญที่เกี่ยวของกับความหมาย ความสําคัญของศาสนา ศาสนา ในประเทศไทยคือศาสนาพุทธ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณฮินดู ประวัติ ศาสดา หลักธรรมของศาสนา การปฏิบัติตนตามหลักของศาสนา บุคคลตัวอยาง ทใ่ี ชห ลกั ธรรมในการดาํ เนนิ ชีวติ และการอยูรวมกันของคนไทยท่ีตา งศาสนา ผลการเรยี นรูท่คี าดหวงั 1. มีความรู ความเขาใจเกย่ี วกับความหมาย ความสาํ คัญของศาสนาตาง ๆ ในประเทศ ไทย 2. มีความรู ความเขาใจเก่ียวกับพุทธประวัติ ประวัติศาสดาของศาสนาตาง ๆ ในประเทศไทย 3. มีความรู มีความเขาใจและสามารถนําหลักธรรมสําคัญของศาสนาไปใชในการ ดําเนินชวี ติ ประจาํ วนั 4. สามารถปฏบิ ตั ิตนตามหลกั ศาสนาท่ีตนนับถือได 5. ตระหนกั ถงึ คุณคาและเหน็ ความสาํ คัญในการนําหลักธรรมมาใชในการดาํ รงชีวิต 6. มีความเขาใจในการแกปญหาความแตกแยกของบุคคล สังคม และชุมชน เพราะความแตกตา งทางความเชอื่ ศาสนาและสังคม ดวยสนั ติวิธี ขอบขายเน้ือหา เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย และความสาํ คญั ของศาสนา เรอ่ื งที่ 2 ประวัติศาสดาของศาสนาตาง ๆ เรอ่ื งที่ 3 หลักธรรมของศาสนาตางๆ เรอ่ื งที่ 4 การปฏิบัตติ นตามหลักของศาสนาตา งๆ เรอ่ื งท่ี 5 บคุ คลตัวอยางท่ีใชห ลกั ธรรมทางศาสนาในการดําเนินชีวติ เร่ืองท่ี 6 การแกไขปญหาความแตกแยกของบุคคล สังคม ชุมชน เพราะความแตกตาง ทางความเชอื่ ศาสนาและสังคม ดวยสนั ตวิ ธิ ี

2 เรอื่ งท่ี 1 ความหมาย และความสาํ คญั ของศาสนา 1.1 ความหมายของศาสนา ความหมายของศาสนา “ศาสนา” คือ หลักธรรมคําส่ังสอนของศาสดา ที่เปนความเช่ือในหลักการ กรรมวธิ ี การปฏบิ ตั ติ น เพ่อื เปน แนวทางใหผปู ฏบิ ตั ิเกดิ ความเจรญิ ในชีวิต ศาสนาเปนสิ่งยึดเหน่ียวจิตใจของคน และศาสนาทุกศาสนามีจุดมุงหมาย เดียวกัน คือ สอนใหทุกคนทําความดี ละเวนจากการทําความช่ัว ดังน้ันหากคนทุกคนปฏิบัติ ตามหลักธรรมคําสั่งสอนของศาสนาท่ีตนนับถือ ก็จะทําใหผูปฏิบัติมีความสงบสุข และอยู รวมกันในสังคมอยางมีความสขุ สาเหตุการเกดิ ศาสนา มี 2 ประการ ประการแรก เกิดจากความกลัวของมนุษยเนื่องจากมนุษยไมมีความรู ความ เขาใจ ปรากฏการณทางธรรมชาติ ภัยพิบัติตาง ๆ มนุษยคิดวา ส่ิงเหลานี้เกิดจากอํานาจของ วิญญาณ และส่ิงศักด์ิสิทธ์ิดลบันดาลใหเปนไป มนุษยจึงแสวงหาวิธีภักดี ออนนอมใหอยูใต อํานาจดวยการแสดงออกตาง ๆ นานา เชน การเคารพบูชา การเซนสังเวย การทําทุกรกิริยา เพือ่ ใหส ่ิงศักด์ิสิทธ์ิเห็นใจ ประการตอมา เกดิ จากการคนหาความจริงของธรรมชาติ โลกและชีวิต โดยไม หวังพ่ึงพิงอํานาจศักดิ์สิทธ์ิ ใด ๆ เม่ือคนหาความจริงพบแลวจึงนํามาประกาศศาสนา เพื่อให ชาวโลกรตู าม ไดแ ก พระพทุ ธเจา เปน ตน องคประกอบของศาสนา มอี ยู 5 ประการ คอื 1. มีศาสดา คือ ผูกอต้ังศาสนา เชน พระพุทธเจาเปนศาสดาของศาสนาพุทธ พระเยซูเปนศาสดาของศาสนาครสิ ต พระมฮู มั มัดเปนศาสดาของศาสนาอสิ ลาม 2. มีคัมภีร คือ หลักธรรมคําสั่งสอน เชน ศาสนาพุทธมีพระไตรปฎก ศาสนาคริสต มีคมั ภรี ไบเบิล ศาสนาอิสลามมคี ัมภรี อัลกรุ อาน 3. มีสาวก คือ ผูปฏิบัติตนตามคําสอนของศาสนา เชน ศาสนาพุทธ มพี ระภกิ ษุและพทุ ธบรษิ ทั ศาสนาครสิ ตม บี าทหลวง ศาสนาอสิ ลามมีมสุ ลิม (มสุ ลิมไมใชน กั บวช ผนู ํามสุ ลมิ คอื จฬุ าราชมนตร)ี 4. มศี าสนาสถาน คอื สถานทป่ี ระกอบพิธีกรรมทางศาสนา เชน ศาสนาพุทธ มวี ดั ศาสนาคริสตม โี บสถ ศาสนาอสิ ลามมีมัสยดิ

3 5. มีสัญลักษณ คือ เครื่องหมายแสดงทางศาสนา เชน ศาสนาพุทธมีเสมา ธรรมจกั ร ศาสนาครสิ ตม ไี มกางเขน ศาสนาอสิ ลามมีดาว 5 แฉก และจนั ทรเ ส้ียว) ประเภทของศาสนา จาํ แนกเปน 4 ประเภท คอื 1. เอกเทวนิยม เชื่อในพระเจาองคเดียว เชน ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาคริสต 2. พหุเทวนิยม เชอ่ื ในพระเจาหลายองค เชน ศาสนาฮินดู ศาสนาชินโต 3. สัพพัตถเทวนิยม เชื่อวาพระเจาสิงสถิตอยูในทุก ๆ แหง เชน ศาสนา พราหมณบางลัทธิ เปนตน 4. อเทวนิยม ไมเช่ือวาพระเจาเปนผูสรางโลก เชน ศาสนาพุทธ ศาสนาเซน 1.2 ความสาํ คญั ของศาสนา สรปุ ได 7 ประการ คือ 1. เปนท่ียึดเหน่ียวทางจิตใจ ชวยใหมนุษยเกิดความม่ันใจในการดํารงชีวิต และชวยใหรสู ึกปลอดภัย 2. ชวยสรางความสามัคคีในหมูมนุษย ชวยใหมนุษยรวมมือกันแกไขปญหา ตาง ๆ ตลอดจน รว มมือกนั สรางสรรคส ิ่งทีเ่ ปนประโยชนต อ ศาสนาและชีวติ 3. เปนเครื่องมือขัดเกลาสมาชิกในสังคมใหสมาชิกยึดมั่น เชื่อถือ ปฏิบตั ติ นเปนคนดตี ามคําสอน กลัวบาปที่เกดิ จากความประพฤติไมด ีตาง ๆ 4. ชวยพัฒนาและยกระดับจิตใจการกระทําของมนุษยใหสูงข้ึน คือ ชว ยใหมนษุ ยเสียสละและ อดทน อดกล้นั ยิ่งข้ึน ทาํ ความดีมากยงิ่ ข้นึ เปน ตน 5. เปน บอเกดิ แหงศาสตร ความรูด า นศิลปะ ขนบธรรมเนียม ประเพณีตาง ๆ มีกาํ เนิดจากศาสนา 6. ชว ยใหม นุษยมีอิสระ คําสอนของศาสนาเสนอแนวทางท่ีมนุษยสามารถฝก ตนใหพ น จากกิเลสมอี สิ ระจากกเิ ลสทัง้ ปวง 7. เปนสัญลักษณ แสดงถึงความดีงามและพลังแหงความสามัคคี ความเปน น้ําหน่งึ ใจเดียวกันของบุคคลในแตละศาสนา

4 เรือ่ งท่ี 2 ประวตั ศิ าสดา 2.1 พทุ ธประวัติ ศาสนาพุทธเปนศาสนาประจําชาติของประเทศไทยเปนศาสนาประเภท อเทวนิยม คือ ไมเชือ่ วา มีพระเจา สรา งโลก สรางมนุษย กาํ หนดโชคชะตามนษุ ย แตเชือ่ วา ทกุ อยา งเกิดมาไดเ พราะมเี หตุ ทุกอยางตอ งอาศยั กนั เปน เหตุเปน ปจจัยซง่ึ กันและกัน จะมีเพียง อยางใดอยางหนึง่ มไิ ด ศาสนาพุทธเกิดในชมพูทวีป ปจจุบันเปนพื้นท่ีของประเทศอินเดีย เนปาล ภูฏาน ปากีสถาน และ บังกลาเทศ รวมกัน ศาสดาของศาสนาพุทธคือ พระพุทธเจา ทรงมีพระนามเดิมวา เจาชาย สิทธตั ถะ กําเนิดในตระกูลกษตั รยิ ใ นยคุ ท่ศี าสนาฮนิ ดูเจริญรงุ เรืองในชมพูทวีป พระองคประสูติ ณ ลมุ พนิ วี นั แควน สกั กะ เมอื งกบลิ พัสด (ปจจุบนั คอื เมอื งรุมมินเด ประเทศเนปาล)ทรงประสูติ ในวนั ศกุ รข ้นึ 15 ค่าํ เดอื น 6 ปจอ กอ นพทุ ธศกั ราช 80 ป เมือ่ ประสูติได 7 วัน พระราชมารดา คือ พระนางสิริมหามายาส้ินพระชนม พระราชบิดาของพระองค คือ พระเจาสุทโธทนะจึงให พระเจานาคือพระนางประชาบดีโคตรมี เปนผูเลี้ยงดู พระเจาสุทโธทนะไดเชิญพราหมณมา ทํานายลักษณะพระโอรส พราหมณไดพยากรณ พระราชกุมารวา “ถาออกบวชจะไดเปน ศาสดาเอกของโลกถาทรงเปนฆราวาสจะไดเ ปนพระจกั รพรรดิ” พระเจาสุทโธทนะจึงปรารถนา จะใหเจาชายสิทธัตถะเพลิดเพลินในความสุขทางโลก เพ่ือจะไดใหเจาชายสิทธัตถะเปน พระจักรพรรดิ ดง้ั น้นั พระราชบิดาจงึ สรางปราสาทที่งดงาม 3 หลัง ใหประทับแตละฤดูและให ศึกษาเลาเรียนศิลปวิทยากับสํานักอาจารยวิศวามิตร เจาชายทรงอภิเษกสมรสกับพระนาง พมิ พา ถงึ แมพระราชบิดาจะหาสิ่งอํานวยความสุข ความสะดวกสบายใหพระองค แตเจาชาย สิทธตั ถะก็มิไดเ พลิดเพลนิ กับความสขุ ทางโลก เมื่อพระองคเสด็จออกนอกพระราชวัง พระองค ทอดพระเนตรเห็น การเกิด การแก การเจ็บ การตาย เปนความทุกข พระองคทรงครุนคิด แสวงหาทางใหมนุษยพนทุกขแ ละเห็นวา การหนที ุกขในโลกดวยการบรรพชา ดงั นั้นพระองคจ ึงเสด็จออกจากวังในวนั ทพี่ ระนางพิมพาประสูติพระโอรสคือ เจาชายราหุล พระองคทรงราํ พงึ วา “หว งเกิดแลวหนอ” เมื่อพระองคเสด็จผานทรงพบเห็นนาง สนมนอนระเกะระกะอยู เปน ภาพที่ไมนา ดู ไมสวยงาม ลว นนาปลงสงั เวช พระองคจึงเสด็จออก บวชพรอมกับคนรับใชช่ือนายฉันนะ ทรงข่ีมาช่ือกัณฐกะ จากนั้นใหนายฉันนะกลับไปแลว พระองคทรงปลงผม ถือเพศบรรพชิต และแสวงหาอาจารยจากสํานักตาง ๆ เพ่ือสั่งสอนให พระองคบ รรลธุ รรมทที่ ําใหส ัตวโลกพนจากความทุกข ทรงศึกษาที่สํานักอาฬารดาบสและอุทก

5 ดาบส ฝก ฝนทางจิตจนไดฌานสมาบัติ 8 ซึ่งเนนโยคะวิธี ทรงเห็นวาไมใชทางพนทุกขที่แทจริง ตอมาพระองคท รงใชว ธิ กี ารทรมานตนเองดว ยการบําเพ็ญทุกรกิริยา คือ อดอาหารและทรมาน ตนดวยวิธีตา ง ๆ จนรางกายซบู ผอม ทรงพบวา ทางนก้ี ็มิใชพ น ทกุ ข จงึ หันมาเดินสายกลาง และ เสวยพระกระยาหารตามเดมิ แลวหันมาบําเพ็ญเพียรทางจิตคนหาสัจธรรม และทรงคนพบสัจ ธรรมในวนั เพ็ญเดอื นวสิ าขะ คือวันข้ึน 15 ค่าํ เดอื น 6 ประกา กอ นพระพุทธศกั ราช 45 ป ทรงมี พระชนมายุ 45 พรรษา สจั ธรรมที่พระองคตรัสรู คือ ทรงคนพบปุพเพนิวาสญาณ คือ อดีตชาติของ พระองค ทรงคนพบ จุตูปปาตญาณ คือการกําเนิดของสัตวโลกและอาสวักขยญาณ คือ การกําจัดกิเลสใหหมดส้ินไป เพื่อจะปฏิบัติตนใหพนทุกขไมตองเวียนวายตายเกิด คอื อริยสัจสีเ่ ปน ความจริงอนั ประเสริฐ ซง่ึ เปน หัวใจสําคญั ของพระพทุ ธศาสนา คอื ทุกข คือ ปญหาท้ังหลายท่ีเกิดข้ึนในชีวิต ไดแกความไมสบายกาย ความไมส บายใจ สมุทยั คอื สาเหตุแหง ปญหาทีเ่ กิดขึน้ ในชีวติ นโิ รธ คอื ความจริงวาดว ยการดับทุกข การละตนเหตุของความทกุ ข มรรค คือ ความจรงิ วาดว ยแนวทางแหงความดับทุกข หลังจากตรัสรูแลวพระองคไดเสด็จไปเทศนาธรรมแกปญจวัคคีย ท้ัง 5 คือ โกณฑญั ญะ วัปปะ ภัททยิ ะ มหานามะ อัสสชิ ซึ่งติดตามดแู ลพระองคชวงที่แสวงหาธรรมและ บําเพ็ญทกุ รกริ ิยา เมื่อพระองคเลิกบําเพ็ญทุกรกิริยาจึงคิดวาพระองคทอถอย ไมบําเพ็ญเพียร จึงพากนั หนไี ปทป่ี า อิสิปตนมฤคทายวัน เมอ่ื พระองคเ ทศนาธรรมคอื ธมั มจกั กปั วตั นสตู ร ซึ่งแสดงถึงขอปฏิบตั ทิ างสายกลางคือ มรรค 8 ซ่งึ เปน ขอ ปฏิบัติใหพนจากความทุกข คือ 1. สัมมาทฏิ ฐิ ปญ ญาเหน็ ชอบ 2. สมั มาลังกัปโป ความดาํ รชิ อบ 3. สมั มาวาจา วาจาชอบ 4. สัมมากัมมนั โต การงานชอบ 5. สมั มาอาชโี ว ความเลย้ี งชพี ชอบ 6. สัมมาวายาโม ความเพียรชอบ 7. สัมมาสติ ความระลึกชอบ 8. สมั มาสมาธิ การตง้ั จติ ชอบ โกณฑญั ญะ ไดด วงตาเห็นธรรมเปนคนแรกและปญจวัคคียท้ังหมด

6 จึงบวชเปนภิกษุ จึงถือวาเกิดพุทธศาสนา ครบสมบูรณคือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ เปนไตรสรณคมณ ซึ่งเปนท่เี คารพของชาวพุทธตอมาพระองคทรงเผยแพร ศาสนาอยู 45 ป และปรินิพพานท่ีเมืองกุลินารา ในวันเพ็ญเดือน 6 วันเดียวกับที่พระองค ทรงประสูติ ตรสั รู และปรินิพพาน เรียกวา เปนวันวสิ าขบชู า เปนวันสาํ คัญของชาวพทุ ธ 2.2 ประวตั ิพระเยซู คริสตศาสนาเปนศาสนา 1 ใน 3 ศาสนาสําคัญของโลก ในประเทศไทย มีจํานวนผนู บั ถอื ครสิ ตศาสนามากเปนอันดับ 3 ศาสนาคริสต พัฒนามาจากศาสนายูดาย คําวา “คริสต” มีรากศพั ทมาจากภาษาโรมันและภาษากรีก แปลวา ผูปลดเปลื้องความทกุ ข พระเยซู เปนผูใหกําเนิดศาสนาคริสต ทานเกิดท่ีหมูบานนาซาเรท แควน กาลิลี หา งจากนครเยรซู าเล็มประมาณ 55 ไมล มารดาของพระเยซูชื่อมาเรียหรือมารีย บิดาชื่อโยเซฟ อาชีพชางไม ตามประวัติมาเรียมารดาของพระเยซูน้ัน ตั้งครรภมากอนขณะท่ี โยเซฟยังเปนคูหม้ัน รอนถึงเทวทูตของพระเจา คือ พระยะโฮวาหหรือยาหเวหตองมาเขาฝน บอกโยเซฟใหรูวาบุตรในครรภของมาเรียเปนบุตรของพระเจาคือ พระยะโฮวาหหรือยาหเวห เปน ผมู บี ญุ มากใหต งั้ ชอื่ วาพระเยซู ตอไปคนผูนี้จะชวยไถบาปใหชาวยิว รอดพนจากความทุกข ตัง้ ปวง โยเซฟปฏบิ ตั ติ ามคาํ ของทูตแหงพระเจา จงึ รับมาเรียมาอยดู วยกนั โดยมิไดสมสูกันเยี่ยง สามีภรรยา พระเยซูไดรับการเลี้ยงดูมาอยางดี มีความรูภาษากรีกแตกฉาน ศึกษาพระคัมภีร เกา ไดมอบตัวเปน ศษิ ยข องโยฮันผแู ตกฉานในคัมภีรของยิว เม่ือทานเติบโตมาเปนผูใหญมีนิสัย ใฝส งบอยใู นวเิ วก ใฝใ จทางศาสนา เมื่อทานอายุได 30 ป ไดรับศีลลางบาปจากจอนห โดยเยซู อาบนํ้าลางบาปท่ีแมนํ้าจอรแดน ตั้งแตนั้นมาถือวาพระเยซูไดสําเร็จรูปธรรมสูงสุดในศาสนา ครสิ ตเปน ศาสดา บําเพ็ญพรต อดอาหาร และพิจารณาธรรมอยูในปาสงัด ถึง 40 วัน จากน้ัน จึงออกประกาศศาสนา ทานเผยแพรศาสนาอยู 3 ป มีผูนับถือพระเยซูมากข้ึนจนเปนเหตุให พวกปโุ รหิต พวกธรรมาจารยแ ละพวกฟาริซี เกลยี ดชังขณะท่พี ระเยซพู รอ มสาวก 12 คน กําลัง รับประทานอาหารมื้อคํ่าสุดทาย พวกทหารโรมันก็จูโจมเขาจับพระเยซูและใหขอหาเปนกบฏ ตอซีซาร จักรพรรดิโรมัน ต้ังตนเปนพระเมสสิอาห และถูกตัดสินใหลงโทษประหารชีวิต โดย การตรงึ ไมก างเขนไวจนส้ินพระชนม หลังจากน้ัน 3 วัน พระองคไดเสด็จกลับคืนชีพและเสด็จ ขน้ึ สวรรค

7 นักบวชและผูสืบทอดศาสนา คือ พระบาทหลวง หมอสอนศาสนา และ คริสตศาสนิกชน ผูเล่ือมใสคริสตศาสนา ศาสนสถานท่ีใชในการประกอบกิจกรรมสําคัญ คือ โบสถ และวิหาร สัญลักษณท่ีแสดงความเปนคริสตศาสนิกชนทุกนิกายใชเคร่ืองหมาย กางเขนเหมอื นกนั เพราะแสดงถงึ ความเสียสละที่ย่ิงใหญแ ละเปน นิรนั ดรข องพระองค 2.3 ประวตั พิ ระนบีมูฮัมหมัด ศาสนาอิสลามเปนศาสนา 1 ใน 3 ศาสนาสําคัญของโลก ในประเทศไทย จํานวน ผูนับถือศาสนาอิสลามในประเทศไทยมีจํานวนมากเปนลําดับท่ี 2 ศาสนาอิสลาม กําเนิดในประเทศซาอดุ อี าระเบีย เมื่อ พ.ศ. 1113 คําวา อิสลาม มาจากคําวา อิสลามะ แปลวา การออ นนอ มถอมตนตอ พระอัลเลาะหเจาอยางสิ้นเชงิ ผูนับถอื อิสลามเรียกวา มุสลิมหรือ อิสลา มิกชน ศาสดาของศาสนาอิสลามคือ พระนบีมูฮัมหนัด ทานเกิดเม่ือวันจันทรที่ 30 สิงหาคม พ.ศ. 1113 เมืองเมกกะ (นักกะ) ประเทศซาอุดีอาระเบีย บิดาชื่ออับดุลเลาะห มารดาช่ืออามีนะห ในตระกูลฮาซิม เผากูเรซ บิดาสิ้นชีวิตกอนพระนบีมูฮัมหมัดเกิด มารดา สน้ิ ชีวิตเมื่อทานมอี ายไุ ด 6 ขวบ จึงอยูใ นความอุปการะของปูและลุงตามลําดับ ทานไดแตงงาน กับหญิงมา ยชอ่ื คอดยี ะ เปน เจา ของกิจการคา มบี ุตรธิดารวม 7 คน (ชาย 3 คน หญิง 4 คน) เมื่อทานไดอายุ 40 ป ทานไดข้ึนไปหาความวิเวกท่ีถ้ําหิเราะ บนภูเขานูริ เทพยมิ รออิลท่ีเปน บริวารของพระอัลเลาะหเ จา ไดลงมาบอกวา พระอัลเลาะหไดแตงต้ังใหทาน เปนศาสดาเผยแผศาสนาอสิ ลามของพระองค ทา นจงึ เปนพระนบีหรอื เปนศาสนฑูตหรือตัวแทน ของพระเจาบนพื้นพภิ พ เมือ่ พ.ศ. 1153 ขณะท่ีทานมีอายุได 40 ป โดยใชสถานที่ประดิษฐาน หินกาบะหเปนที่ประกาศสัจธรรม ระหวางการเผยแพรศาสนาอิสลาม ทานตองตอสูกับฝาย ปรปกษจนไดรับชัยชนะ พระนบีมูฮัมหมัดประกาศศาสนาอยู 23 ป ทานถึงแกกรรมเม่ืออายุ ได 63 ป นักบวชหรือผูสืบทอดศาสนา ผูปฏิบัติตามคําสอนของศาสนา เชน อิหมาม ผนู าํ ศาสนา และมุสลิมหรอื อิสลามมิกชน ศาสนสถานคือ สถานที่ประกอบศาสนกิจของผูนับถือ ศาสนาอิสลามไดแก สุเหราหรือมัสยิด ซ่ึงเปนสถานท่ีที่จัดไวเพื่อการละหมาด สัญลักษณของ ศาสนาอิสลาม เน่ืองจากศาสนาอิสลามสอนใหมีพระเจาองคเดียว และสอนไมใหเคารพบูชา สัญลกั ษณห รอื รปู เคารพใด ๆ รูปพระจันทรครึ่งเสี้ยวและมีดาว 5 แฉกอยูตรงกลาง ที่พบตาม สุเหราทัว่ ไปนน้ั ไมใ ชสัญลกั ษณท างศาสนาแตเปน เคร่ืองหมายของอาณาจักรออตโตมานเตอรก ที่รุงเรืองมากในอดีตต้ังแตศตวรรษท่ี 15-20 ที่ประเทศมุสลิมสวนใหญตกอยูในอํานาจของ

8 อาณาจักรนี้ ชนชาวอสิ ลามจงึ ถือเอาเครอ่ื งหมายนั้นเปนสญั ลกั ษณข องตนและชนชาติมุสลิมสืบ มา และกลายเปนสัญลกั ษณของผูนับถอื ศาสนาอสิ ลามไปโดยปริยาย 2.4 ประวัติศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู เปนศาสนาท่ีมีผูนับถือจํานวนมากในโลกเชนกัน สําหรับในประเทศไทยมี ผูนับถือจํานวนนอยท่ีสุด แตอยางไรก็ตามวัฒนธรรมประเพณีไทยหลายอยางท่ีสืบทอดมาถึง ปจจุบันมีการนําศาสนาพราหมณมาปะปนอยูคอนขางมาก เชน พระราชพิธีจรดพระนังคัล แรกนาขวญั ศาสนาพราหมณ-ฮนิ ดู เปนศาสนาประเภทพหุเทวนิยม เช่ือในเทพหลายองค คอื พระอศิ วรเปน ผูสรา งโลก นอกจากนัน้ ยังมีพระนารายณ พระพรหม พระอุมา พระพิฆเณศ ซง่ึ ทาํ หนาทใ่ี หกบั โลกตา ง ๆ กนั ศาสนาพราหมณ- ฮินดู ไมมีศาสดา ผูสืบทอดศาสนาพราหมณ ไดแ ก พราหมณ นักบวช มหี นาที่ศึกษาคัมภีรรายเวทเปนผูนําสวดมนต และประกอบพิธีกรรม ตาง ๆ ทางศาสนา รวมท้ังผูศรัทธาเล่ือมใส ศาสนาพราหมณ - ฮินดู สถานท่ีใชประกอบ พิธกี รรมทางศาสนาไดแก โบสถ สัญลักษณของศาสนาพราหมณ ใชอักษรเทวนาครึที่เขียนวา “โอม” ซึ่งหมายถงึ เทพเจาทัง้ 3 ท่สี ําคญั มากคือ พระพรหม เปน ผูสรางโลกตา ง ๆ พระวิษณุ เปนผูคุมครองโลกตาง ๆ นอกจากนี้ยังนิยมสรางเคร่ืองหมายแนวนอน 3 เสน ไวที่หนาผาก เหนือควิ้ ซึ่งหมายถึงทีน่ ่งั ของสหี ะ คอื มหาเทพท่ตี นนับถือ เร่อื งที่ 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ 3.1 หลักธรรมของศาสนาพทุ ธ ตามที่กลาวมาแลววา ศาสนธรรมเปนองคประกอบที่สําคัญของศาสนา คาํ สอนของสัมมาสัมพทุ ธเจา เรยี กวา พระธรรม พระธรรมในศาสนาพุทธ กําหนดไวในพระไตรปฎกมีอยู 3 ตะกรา กลาวคือ คาํ สอนของ พระพุทธเจา ในอดตี จารกึ ไวใ นสมดุ ขอยและใบลาน แยกไว 3 หมวดหมู คอื 1. พระสตุ ตนั ตปฎ ก เปนคมั ภีรท ่รี วบรวมคําสอนของพระพุทธเจา ในโอกาส ตาง ๆ มีชาดกประกอบ เชน สุภชาดก ท่ี 5 โทษของการไมรูประมาณความสรุปวา เม่อื พระพทุ ธเจาประทบั อยู ณ พระวหิ ารเชตะวัน ทรงปรารภถึงภิกษรุ ปู หน่ึงท่มี รณภาพ เพราะฉันมากเกินไปจนอาหารไมยอย พระพุทธเจาจึงตรัสวา แมในกาลกอนภิกษุน้ีก็ตาย เพราะบริโภคมาก

9 2. พระวินัยปฎก เปนธรรมที่เกี่ยวกับระเบียบกฎเกณฑความประพฤติของ พระสงฆ ซึ่ง พระพุทธเจา กําหนดไวมีท้ังหมด 227 ขอ พระพุทธเจาจะทรงกําหนดขึ้นเมื่อมี เหตกุ ารณท ่ีพระสงฆไ มค วรประพฤติปฏิบัติ 3. พระอภธิ รรมปฎก คัมภีรท่ีรวบรวมเก่ียวกับหลักธรรมหรือขอธรรม ลวน ๆ คําส่ังสอนวาเปนพระสูตรตาง ๆ ของพระพุทธเจา ตัวอยางคือ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซ่งึ กลาวถงึ มรรค 8 ซ่ึงเปน ทางปฏบิ ัตใิ หไกลจากกเิ ลส พระธรรมคําสอนของพระพุทธเจาเปนตัวแทนพระพุทธเจาท่ีปรินิพาน ไปแลว เม่ือถึงคราวที่ศาสนาพุทธเกิดปญหามีความเสื่อมลง เน่ืองจากพุทธบริษัท คือ ภิกษุ ภกิ ษณุ ี อุบาสก อุบาสิกา ไมปฏบิ ัติตามคาํ สงั่ สอนของพระพุทธเจา จะมีการนําพระไตรปฎกมา สังคายนา มีการตรวจสอบชําระใหถูกตอง วัดในสมัยเกาเก็บพระไตรปฎก ท่ีจารึกไวในใบลาน สมดุ ขอย เก็บไวท ศี่ าลาธรรมทต่ี งั้ อยกู ลางนํ้า เพื่อปองกัน มอด ปลวก กดั กินทําลาย หัวใจของศาสนาพุทธ โอวาทปาติโมกข พระพุทธองคทรงประกาศหัวใจของศาสนาพุทธ ในวันมาฆบูชาเปนวันข้ึน 15 คํ่าเดือน 3 ซึ่งเปนวันมหัศจรรยคือ พระสงฆ 1,250 รูป ลวนเปน พระอรหนั ต มาประชุมโดยมไิ ดน ดั หมาย พระสงฆเหลา นล้ี วนเปน ผทู พี่ ระพุทธเจาโปรด ประทานบวชใหดวยพระองคเองดวยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทาและเปนวันที่พระจันทรเสวยฤกษ เต็มดวง พระพุทธเจาทรงประกาศหัวใจของศาสนาพุทธไวในโอวาทปาฏิโมกข มีอยู 3 ขอ คอื 1. การไมท ําบาปอกุศลทงั้ ปวง คือไมท ําชวั่ 2. การทําบุญกศุ ล คือใหท าํ ความดี 3. การทาํ จิตใหผ องใสไกลจากความเศรา หมองของกเิ ลส เบญจศลี ศีล 5 เปนขอ พ้ืนฐานท่สี ําคญั สาํ หรับการปฏบิ ัติตนของชาวพุทธ คือ 1. ละเวน การฆาสังหาร ไมประทุษรายตอชีวิตและรางกาย 2. ละเวน การลกั ขโมย เบียดบงั แยง ชงิ ไมป ระทษุ รายตอทรัพยส นิ ผูอ น่ื 3. ละเวนการประพฤติผิดในกาม ไมประทุษรายตอของรักของหวง อันเปน การทําลายเกียรตภิ มู ิและจิตใจของผูอนื่ เชน บตุ ร ภรยิ า ญาตมิ ิตร 4. ละเวนจากการพูดเท็จ โกหกหลอกลวง พูดเพอเจอไรสาระ พูดคาํ หยาบคาย พดู สอ เสยี ด

10 5. เวนจากสุราเมรัย ไมเสพเครื่องดองของมึนเมา สิ่งเสพติด อันเปนเหตุให เกิดความประมาทมัวเมา กอความเสียหายผดิ พลาดเพราะขาดสติ อนั เปนเหตใุ หเ กิดอุบตั ิเหตุ เบญจธรรม 5 ประการ เปนหลักธรรมที่คนท่ัวไปควรปฏิบัติ มี 5 ประการ ดงั น้ี 1. เมตตา กรุณา เปนธรรมะคูกันและสนับสนุนศีลหา- ขอท่ีหน่ึง (ไมฆ า สัตว – ไมเบยี ดเบียน) 2. สัมมาอาชวี ะ เปน ธรรมะคกู ันและสนบั สนุนศลี ขอสอง (ไมลักทรพั ย ไมฉอโกง) 3. กามสังวร หมายถึง การสํารวมระวังในความตองการเปนธรรมะคูกับศีล ขอ สาม (การไมขมเหงนาํ้ ใจกนั ) 4. สัจจะความจริงใจ เปนธรรมะคูกบั ศลี ขอ ส่ี (ไมโกหก) 5. สติ สมั ปชัญญะ เปนธรรมะคูกับศลี ขอหา (ไมทําใหตนเองขาดสติ) พ ร ห ม วิห า ร 4 เ ป น หลั ก ธ ร รม ป ร ะจํ า ใ จ เพื่ อ ใ ห ตน ดํ า ร งชี วิ ต ไ ด อยา งประเสรฐิ และบรสิ ุทธิ์ ประกอบดว ยหลักปฏิบัติ 4 ประการ คอื 1. เมตตา ความปรารถนาอยากใหผอู ื่นมีความสขุ 2. กรณุ า ความปรารถนาอยากใหผ อู ื่นพนทกุ ข 3. มุทติ า ความยินดีที่ผูอนื่ มีความสขุ ในทางทเ่ี ปนกศุ ล 4. อุเบกขา การวางจิตเปนกลาง การมีเมตตา กรุณา มุทิตา เปนส่ิงที่ดี แตถาตนไมสามารถชวยเหลือผูนั้น ได จติ ตนจะเปน ทกุ ข ดงั น้ัน ตนจึงควรวางอุเบกขาทําใจใหเปนกลาง และพิจารณาวาสัตวโลก ยอมเปนไปตามกรรมท่ีไดเคยกระทําไว จะดีหรือชั่วก็ตาม กรรมน้ันยอมสงผล อยางยตุ ธิ รรมตามที่เขาผนู ัน้ ไดเคยกระทําไว ฆราวาสธรรม ประกอบดว ย 2 คํา “ฆราวาส” แปลวา ผูดําเนนิ ชวี ติ ในทางโลก, ผคู รองเรอื น และ “ธรรม” แปลวา ความถกู ตอง, ความดีงาม, นสิ ัยที่ดีงาม, คณุ สมบัต,ิ ขอ ปฏิบัติ ฆราวาสธรรม แปลวา คุณสมบัติของผูประสบความสําเร็จในการดําเนินชีวิต ทางโลก ประกอบดว ยธรรมะ 4 ประการ คอื 1. สจั จะ แปลวา จริง ตรง แท 2. ทมะ แปลวา ฝก ตน ขมจติ และรกั ษาใจ 3. ขันติ แปลวา อดทน

11 4. จาคะ แปลวา เสยี สละ 3.2 หลักธรรมของศาสนาครสิ ต พระธรรมคําสอนของศาสดาจะปรากฏในพระคริสตคัมภีร คัมภีรไบเบิล ผนู บั ถอื คริสตศ าสนา ทุกคนตองยึดม่ันในหลักปฏิบตั ิสําคัญของครสิ ตศ าสนา เรียกวาบัญญัติ 10 ประการ คอื 1. จงนมสั การพระเจา เพียงองคเ ดียว อยา เคารพรูปบูชาอื่น 2. อยาออกนามพระเจา อยา งพลอย ๆ โดยไมส มเหตุสมผล 3. จงไปวดั วนั พระอันเปนวันศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ 4. จงเคารพนับถอื บิดา 5. จงอยาฆา คน 6. จงอยาทําลามก 7. จงอยา ลกั ขโมย 8. จงอยาพดู เทจ็ หรอื นินทาผูอนื่ 9. จงอยา ปลงใจในความอลุ ามก 10. จงอยา มกั ไดใ นทรัพยของเขา หลกั คาํ สอนของศาสนาครสิ ตท สี่ รปุ สาํ คัญมา 2 ขอ คือ 1. จงรกั พระเจา อยา งสดุ จติ สดุ ใจ 2. จงรกั เพือ่ นบาน (เพ่ือนมนษุ ย) เหมือนรักตัวเอง 3.3 หลกั ธรรมของศาสนาอิสลาม หลกั ธรรมของศาสนาอิสลาม จารกึ ไวใ นคมั ภรี อ ลั กุรอาน ซ่ึงในอดีตถูกจารึกไว ในหนงั สตั ว กระดกู สตั ว หลักปฏิบตั ขิ องศาสนาอสิ ลาม 5 ประการ คือ 1. ตองปฏิญาณตนวา จะไมมีพระเจาองคอ่ืนนอกจากพระอัลเลาะห โดยมี พระนบมี ฮู มั หมดั เปน ศาสนฑูต รับคําสอนของพระองคมาเผยแผใหช าวมุสลิม 2. ตองนมัสการพระอัลเลาะหเพื่อสรรเสริญขอพรตอพระองควันละ 5 ครั้ง ในเวลาใกลพระอาทติ ยขน้ึ บา ย เย็น พลบค่ํา และกลางคนื 3. ปหน่ึงตองถือศีลอด (อัศศิยาบา) เปนเวลา 1 เดือน โดยงดการบริโภค อาหาร นา้ํ ดื่ม ตงั้ แตพ ระอาทติ ยขน้ึ จนพระอาทติ ยต ก 4. ตองบริจาคทาน (ซะกาด) เพื่อพัฒนาและชําระจิตใหสะอาดหมดจด บริสทุ ธย์ิ ่ิงขน้ึ

12 5. ในชวงชีวิตหนึ่งควรไปประกอบพิธีฮัจญ คือเดินทางไปประกอบศาสนกิจ ท่ีมสั ยิดไบดุลเลาะห ณ เมอื งเมกกะ อยางนอ ย 1 คร้งั หลั ก คํ า ส อ น ข อ งศ า ส น า อิ ส ล า ม เป น เ ร่ื อ ง ศ รั ท ธ า คื อ ค ว า ม เ ช่ื อ เปนเรื่องสาํ คญั ท่ีสดุ มสุ ลมิ ทกุ คนจะตอ งเช่ือและไมร ะแวงสงสยั ดงั นี้ 1. เช่ือวาพระอัลเลาะหมีจริง มุสลิมทุกคนตองเช่ือวาพระเจามีองคเดียวคือ พระอลั เลาะห 2. เชอ่ื ในเทพบริวารหรือเทวทูตของพระอัลเลาะห เพื่อชักนําไปสูหนทางที่ดี งาม 3. เชื่อวา คัมภีรอ ลั กุรอานเปน คัมภีรที่สมบูรณท่สี ุด 4. เช่อื ในตัวแทนพระอลั เลาะหหรอื ศาสนฑตู เปน ผนู าํ คาํ สอนมาเผยแพร 5. เชอ่ื ในวนั ส้ินโลก เมือ่ พระอัลเลาะหทรงสรางโลกได กต็ องทําลายโลกได 6. เช่ือในกฎกําหนดสภาวะของพระอัลเลาะห กลาวคือ ทุกอยางเกิดข้ึนโดย พระอลั เลาะหและดําเนินไปตามประสงคของพระองค 3.4 หลกั ธรรมของศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เช่ือวา พระพรหมเปนเทพเจาสูงสุด เปนผูสรางโลก และสรรพส่ิงตลอดจนกําหนดโชคชะตาชีวิตของคนและสัตว เพราะฉะนั้นวิถีชีวิต แตละคน จึงเปนไปตามพรหมลขิ ติ แตละคนก็อาจเปลี่ยนวิถชี วี ติ ไดหากทําใหพระพรหม เห็นใจและโปรด ปรานโดยการบวงสรวงออนวอน และทําความดตี อพระองค หากตายไป ก็จะไปเกิดในสุคติภูมิ และหากโปรดปรานทสี่ ดุ กจ็ ะไปอยกู ับพระองคช ั่วนจิ นริ นั ดร ชาวฮินดูเชื่อวาวญิ ญาณเปนอมตะ จึงไมต ายไปตามรางกาย ทวี่ า ตายนั้นเปน เพียง วิญญาณออกจากรางกายเทาน้ัน คําสอนเฉพาะเปนคําสอนเฉพาะกลุมแตละวรรณะ แตละหนาท่ี ตัวอยางคํา สอนทัว่ ไป เชน สอนใหมนุษยมีความเมตตากรุณาตอกัน สอนใหมีสันติ สอนถึงหนาที่และสิ่งท่ี มนษุ ยควรปฏิบตั ิตอกัน สอนใหม ีขันติ สอนวิธีหาความสุขและรูเทา ทันความจริง สอนเรื่องความ เปนอมตะของวิญญาณ หนาท่ีบิดา มารดามีตอบุตรธิดา หนาท่ีครูอาจารยตอศิษย หนาท่ีของ บุตรธิดา และศิษยท่มี ตี อ พอ แม ครู อาจารย หนาทส่ี ามตี อ ภรรยา หนาที่ภรรยาตอสามี หนาที่ นายตอ บา ว หนาท่รี าชาตอ ราษฎร

13 เรือ่ งท่ี 4 การปฏบิ ัตติ นตามศาสนาตา ง ๆ 4.1 การปฏบิ ตั ิตนตามหลกั ศาสนาพทุ ธ พระพทุ ธศาสนามหี ลักธรรมที่สําคัญสาํ หรับการปฏิบัตติ น ดังนี้ การปฏบิ ตั ิ การทาํ ชว่ั ที่ควรเวน การทาํ ดที ่ีควรปฏิบตั ิ 1.มีเมตตากรุณาชว ยเหลือกัน 1.การฆาสตั ว 2.เคารพในกรรมสทิ ธิท์ รัพยส ินของผูอ น่ื 3.สํารวมระวังไมประพฤติผิดในกาม กาย 2.การถือเอาของท่เี ขาไมใหโ ดยการ ลักขโมย 1.ไมพ ูดเท็จ 2.กลา วถอ ยคําที่สรา งความสามคั คี 3.การประพฤตผิ ิดในกาม 3.พดู แตค ําสุภาพ 4.พูดแตค วามจริง 1.การพดู เท็จ การทําดที ค่ี วรปฏิบตั ิ วาจา 2.การพูดสอ เสยี ด 1.ไมโ ลภอยากไดของเขา 3.การพูดคําหยาบ 2.ไมค ดิ รา ยผอู ืน่ 3.มคี วามเหน็ ชอบ 4.การพูดเพอ เจอ การปฏบิ ัติ การทําชัว่ ทีค่ วรเวน 1.การเพงเลง็ อยากไดของเขา ใจ 2.การคดิ รา ยผูอ ืน่ 3.การมีความเห็นผิดจากคลองธรรม 4.2 การปฏบิ ัตติ นตามหลกั ศาสนาคริสต การปฏบิ ตั ิตนตามคําสอนศาสนาคริสต มดี ังน้ี 1. การละเวน ความชว่ั มีขอบัญญัติ ไว 10 ประการ ท่ีสอนใหเวนความชั่ว เชน ไมฆา คน ไมผิดประเวณี ไมลกั ทรพั ย ไมใ สอ ารมณ ไมนนิ ทา ไมคดิ มิชอบ ไมโลภ ในส่ิงของของ ผูอนื่ 2. ความขยัน ศาสนาคริสตยกยองคนขยัน คนทํางาน และไมชอบคน เกยี จครา น 3. ความซอื่ สัตย ศาสนาคริสตส อนใหมนุษยต อ งซ่อื สัตยต อพระเจา 4. ความรจู กั พอ สอนใหร ูจ ักพอกับความม่งั คง่ั และเกียรตยิ ศ 5. การอยรู วมกนั ในครอบครวั 6. ความรักเพ่ือนมนุษย สอนใหบตุ รเคารพและเชื่อฟงคําสอนของบิดามารดา

14 4.3 การปฏิบตั ติ นตามหลกั ศาสนาอิสลาม ศาสนาอิสลามมคี ําสอนสาํ หรับการปฏิบัตติ น ดงั นี้ 1. การทําความดีละเวนความชั่ว ศาสนาอิสลามสอนใหกระทําความดียับยั้ง ความช่วั และใหศรทั ธาในพระเจา 2. ความสจั จริง คือ การไมพ ูดโกหก และทาํ ตามสิง่ ท่ีตนพดู 3. ความพอดี คือสอนใหทําตัวใหพ อเหมาะ คอื เดินสายกลาง 4. การรักษาความสะอาดทางกาย คือการชําระจิตใจใหสะอาด และการทํา ความสะอาดทางกายกอ นการทาํ ละหมาด 5. ความเอ้ือเฟอ แบง ปน ศาสนาอิสลามถอื วามนุษยท่ีดี คอื ผบู าํ เพ็ญประโยชน ตอ เพือ่ นมนษุ ยจงึ มีการบรจิ าคทานทีเ่ รยี กวา “ซะกาต” 6. การแสวงหาความรู คือ การแสวงหาความรูทั้งทางโลกและทางธรรม ความรทู างโลกจะชวยใหประกอบอาชีพเล้ียงตัวและครอบครัวได สวนทางธรรมจะชวยกลอม เกลาจิตใจใหพ น จากอํานาจฝายตํา่ 4.3 การปฏิบตั ิตนตามศาสนาพราหมณ – ฮินดู ศาสนาพราหมณ – ฮนิ ดู มีคําสอนใหค นปฏบิ ตั ิเพื่อยกระดบั ชวี ติ ใหส ูงขน้ึ ใหบ รรลุจดุ มงุ หมายทีส่ ูงสุด คอื โมกษะอาศรม 4 ไดแก 1. พรหมจารี หมายถึง ผเู ปนนกั ศกึ ษามหี นาทีศ่ กึ ษาเลา เรยี น ประพฤติตน เปนพรหมจรรยใ นสํานักอาจารยพ รอมปรนนบิ ตั ิรับใชอ าจารย 2. คฤหัสถ หมายถึง ผูค รองเรือน ทาํ หนาท่ีเปนหัวหนา ครอบครวั 3. วานปรัสถ หมายถงึ ผอู ยูป า แสวงหาความสงบฝกจิตใหบริสุทธิ์ ปฏิบัติตน เปนประโยชนตอ สงั คม เชน เปนอาจารยใ หการศกึ ษา 4. สันยาสี หมายถึง ผูสละโลก เปนระยะสุดทายของชีวิต สละโลก โดยสน้ิ เชงิ เรอ่ื งที่ 5 บคุ คลตัวอยางทใี่ ชหลักธรรมทางศาสนาในการดาํ เนนิ ชีวติ สําหรับบุคคลท่ีขอยกมาเปนตัวอยางในการใชหลักธรรมทางศาสนาในการดําเนิน ชีวิต คือพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริยไทยทรงเปนบุคคล ตัวอยางท่ีใชหลักธรรมในการดําเนินชีวิต พระองคทรงเปนพุทธมามกะ และทรงเปนองคอัคร ศาสนูปถมั ภกของศาสนาทุกศาสนาในประเทศไทย

15 พระองคทรงแสดงใหเห็นถึงพระเมตตาและพระมหากรุณาธิคุณในการบําบัดทุกข บาํ รงุ สุขใหแ กพสกนิกรทั้งแผนดิน ใหมีชีวิตความเปนอยูที่ดี ทรงมีความละเอียดรอบคอบและ ทรงคิดคนหาแนวทางการพัฒนาเพื่อมุงประโยชนแกประชาชนสูงสุด พสกนิกรควรยึดเปน แบบอยางในการเจริญรอยตามเบ้ืองพระยุคลบาท นํามาปฏิบัติตนเพื่อใหเกิดผลตอตนเอง สงั คม และประเทศชาติตลอดไป หลักการทรงงานของพระองคท่ีสามารถรวบรวมไดม ดี งั ตอ ไปนี้ คือ 1. ศึกษาขอมูลอยางเปนระบบ การท่ีพระราชทานโครงการใดโครงการหนึ่ง จะทรงศึกษาขอมูล รายละเอียดอยางเปนระบบ ทั้งจากขอมูลเบ้ืองตน จากเอกสารแผนที่ สอบถามจากเจา หนา ท่ี นักวชิ าการ และราษฎรในพื้นท่ี เพอ่ื ใหไ ดร ายละเอียดท่ีถูกตอ ง 2. ระเบดิ จากขางใน พระองคท รงมุงเนน เรื่องการพัฒนาตน ทรงตรัสวา ตอ งระเบิดจากขา งใน หมายความวา ตอ งสรา งความเขมแข็งใหค นในชมุ ชนทเี่ ราเขาไปพัฒนาให เกิดสภาพพรอมท่ีจะรับการพัฒนาเสียกอน แลวจึงคอยออกมาสูสังคมภายนอก ไมใชการนํา ความเจรญิ มาจากภายนอกเขา ไปหาชุมชน 3. แกป ญหาทีจ่ ุดเล็ก พระองคทรงมองเห็นปญหาในภาพรวมกอนเสมอ แตการ แกป ญ หาของพระองคจะเริม่ ทีจ่ ดุ เล็ก ๆ 4. ทําตามลําดับขั้นตอน ในการทรงงานพระองคจะเริ่มตนจากส่ิงท่ีจําเปนท่ีสุด ของประชาชนกอน ไดแก สาธารณสุข เมื่อมีรางกายสมบูรณแข็งแรงแลวก็จะสามารถทํา ประโยชนดานอ่ืน ๆ ตอไปได ตอจากน้ันก็จะเปนเรื่องสาธารณูปโภคพื้นฐานและส่ิงจําเปน ในการประกอบอาชีพ เชน ถนน แหลงน้ําเพ่ือการเกษตร การอุปโภคบริโภคที่เอ้ือประโยชน ตอประชาชนโดยไมทําลายทรัพยากรธรรมชาติ รวมถึง การใชความรูทางวิชาการและ เทคโนโลยที ี่เรยี บงา ย เนน การปรบั ใชภ ูมปิ ญ ญาทองถนิ่ ท่รี าษฎรสามารถนําไปปฏิบัติไดและเกิด ประโยชนส ูงสดุ 5. ภูมิสังคม การพัฒนาใด ๆ ตองคํานงึ ถึงสภาพภูมิประเทศของบริเวณนั้นวาเปน อยางไร และสงั คมวทิ ยาเกี่ยวกับลักษณะนิสยั ใจคอของคน ตลอดจนวฒั นธรรมประเพณใี น แตล ะทอ งถิ่นมคี วามแตกตา งกนั 6. องครวม ทรงมีวิธีการคิดอยางองครวม คือการมองอยางครบวงจร ในการ พระราชทานพระราชดําริเก่ียวกับโครงการหนึ่งน้ันจะทรงมองเหตุการณที่จะเกิดข้ึนและแนว ทางแกไขอยางเชื่อมโยง ดังเชน กรณี“ทฤษฎีใหม”ที่พระราชทานแกปวงชนชาวไทยเปน แนวทางในการประกอบอาชพี แนวทางหนง่ึ ท่พี ระองคทรงมองอยา งองคร วม ตั้งแตการถือครอง

16 ที่ดินโดยเฉล่ียของประชาชนไทยประมาณ 10 - 15 ไร การบริหารจัดการที่ดิน และแหลงน้ํา อันเปนปจจัยพ้ืนฐานท่ีสําคัญในการประกอบอาชีพ เม่ือมีนํ้าในการทําเกษตรแลวจะสงผลให ผลผลิตดขี ้นึ หากมผี ลผลิตเพ่มิ มากขนึ้ เกษตรกรจะตอ งรูจ กั วธิ ีการจัดการและการตลาด รวมถึง การรวมกลมุ รวมพลงั ชมุ ชนใหมีความเขม แข็ง เพื่อพรอมท่ีจะออกสูการเปล่ียนแปลงของสังคม ภายนอกไดอ ยา งครบวงจร 7. ไมตดิ ตาํ รา การพฒั นาตามแนวพระราชดําริ เปนการพัฒนาทรี่ อมชอม กบั สภาพธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ มและสภาพสงั คมจติ วทิ ยาแหง ชุมชน คือ ไมต ดิ ตาํ รา ไมผูกมัดกับ วชิ าการและเทคโนโลยที ไ่ี มเ หมาะสมกับสภาพชวี ติ ทแ่ี ทจรงิ ของคนไทย 8. ประหยัด เรียบงาย ไดประโยชนสูงสุด พระองคทรงประหยัด เชน หลอดยาสีฟนพระทนตน น้ั พระองคทรงใชอ ยางคมุ คา ในปหนง่ึ พระองคเบกิ ดินสอ 12 แทงทรง ใชเดือนละแทงใชกระทั่งกุด ในการแกปญหาใหแกปญหาดวยความเรียบงายและประหยัด ราษฎรสามารถทาํ ไดเ อง ดังพระราชดํารัสความตอนหนึง่ วา ใหป ลกู ปาโดยไมต อ งปลูก ปลอยให ขึ้นเองจะไดป ระหยัดงบประมาณ 9. ทาํ ใหงาย พระองคทรงมีพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการคิดคน ดัดแปลง ปรบั ปรงุ และแกไขพัฒนาประเทศตามแนวพระราชดําริ ทรงใชกฎแหงธรรมชาติเปน แนวทาง ตัวอยา งเชน การปลูกหญา แฝกเปนหญาคลุมดินเพื่อปองกันการพังทลายของหนาดิน เปน ตน 10. การมีสวนรวม พระองคทรงเปนนักประชาธิปไตย จึงทรงนําประชาพิจารณ มาใชในการบริหาร ดังพระราชดํารัสตอนหนึ่งวา “สําคัญที่สุดตองหัดทําใจใหกวางหนักแนน รูจักรบั ฟงความคิดเห็น แมกระทัง่ การวิพากษว ิจารณจากผอู ่ืนอยางฉลาด เพราะการรูจักรับฟง อยางฉลาดนัน้ แทจรงิ คือ การระดมสติปญญาและประสบการณ อันหลากหลายมาอํานวยการ ปฏิบัตบิ รหิ ารงานใหป ระสบความสําเร็จท่ีสมบรู ณนั้นเอง” 11. ประโยชนสวนรวม ในการปฏิบัติพระราชกรณียกิจ และการพระราชทาน พระราชดําริ พระองคท รงราํ ลึกถงึ ประโยชนส วนรวมเปน หลกั สาํ คัญ 12. บริหารรวมทีจ่ ดุ เดียว เปนรปู แบบการบริหารแรงงานแบบเบ็ดเสร็จที่เกิดข้ึน เปนครั้งแรกโดยทรงใหศูนยศึกษาการพัฒนาอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ เปนตนแบบในการ บริการรวมที่จุดเดียว เพ่ือประโยชนตอประชาชนที่จะมาขอใชบริการจะประหยัดเวลาและ คาใชจาย โดยจะมีหนวยงานราชการตาง ๆ มารวมดําเนินการและใหบริการแกประชาชน ณ ท่แี หง เดียว

17 13. ทรงใชธรรมชาติชวยธรรมชาติ หากเราตองการแกไขธรรมชาติจะตองใช ธรรมชาติชวยเหลือ เชน การแกไขปญหาปาเส่ือมโทรมไดพระราชทานพระราชดําริ การปลกู ปาโดยไมตอ งปลกู ปลอยใหธรรมชาตชิ วยฟน ฟูธรรมชาติ 14. ใชอธรรมปราบอธรรม ทรงนําความเจริญ กฎเกณฑของธรรมชาติ มาเปนหลักการ แนวปฏิบัติที่สําคัญในการแกปญหาและปรับปรุงเปล่ียนแปลงสภาวะ ที่ไมปกตเิ ขา สรู ะบบทเี่ ปนปกติ เชน การนาํ นํา้ ดขี ับไลน้าํ เสยี หรือเจือจางนาํ้ เสียใหกลับเปนนํ้าดี ก า ร บํ า บั ด นํ้ า เ น า เ สี ย โ ด ย ใ ช ผั ก ต บ ช ว า ซึ่ ง มี ต า ม ธ ร ร ม ช า ติ ดู ด ซึ ม ส่ิ ง ส ก ป ร ก ป น เ ป อ น ในนาํ้ ดงั พระราชดํารัสวา “ใชอธรรมปราบอธรรม” 15. ปลูกปาในใจคน ปญหาการฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหกลับคืนมาจะตอง ปลกู จติ สาํ นกึ ในการรักผืนปาใหแกคนเสียกอ น ดงั พระราชดํารัสความตอนหนึ่งวา “...เจาหนาท่ี ปาไมค วรจะปลกู ตนไมล งในใจคนเสียกอนแลว คนเหลาน้ันก็จะพากันปลูกตนไมลงบนแผนดิน และรกั ษาตนไมดว ยตนเอง...” 16. ขาดทุนคือกําไร หลักการคือ “...ขาดทุนคือกําไร Our loss is gain... การเสียคือ การได ประเทศชาติก็จะกาวหนา และการที่คนอยูดีมีสุขน้ันเปนการนับที่เปนมูลคาประเมิน ไมได. ..” หลกั การคอื การใหแ ละการเสยี สละสง ผลใหม ผี ลกาํ ไรคอื ความอยูดีมีสขุ ของราษฎร 17. ก ารพึ่งต นเอง พระองคทรงมีพระราชดํารัสความตอนหน่ึงวา “...การชวยเหลือสนบั สนุน ประชาชนในการประกอบอาชีพและตัง้ ตวั ใหมคี วามพอกินพอใชกอน อื่นเปนส่ิงสําคัญย่ิงยวด เพราะผูมีอาชีพและฐานะเพียงพอท่ีจะพึ่งพาตนเองได ยอมสามารถ สรา งความเจรญิ ในระดบั สูงข้ันตอ ไป...” 18. พออยูพอกิน การที่พระองคทรงเสด็จไปเยี่ยมประชาชน ทรงเขาพระทัย ปญหาอยางลึกซ้ึงถึงเหตุผลมากมายท่ีทําใหราษฎรอยูในวงจรแหงทุกขเข็ญ จากนั้น จึ ง พ ร ะ ร า ช ท า น ค ว า ม ช ว ย เ ห ลื อ ใ ห ร า ษ ฎ ร เ พื่ อ ใ ห มี ชี วิ ต อ ยู ใ น ข้ั น พ อ อ ยู พ อ กิ น ก อ น แลวจงึ คอยขยับขยายใหม สี มรรถนะที่กาวหนา ตอ ไป 19. เศรษฐกิจพอเพียง เปน ปรชั ญาที่พระองคมีพระราชดํารัสช้ีแนะแนวทางแหง การดาํ เนินชวี ติ โดยยดึ ถอื หลักความพอประมาณ ความมเี หตุผล รวมทั้งความจําเปนที่จะตอง มีระบบภูมคิ มุ กันทด่ี พี อสมควร 20. ความซือ่ สตั ย สจุ รติ จริงใจตอกัน พระองคมีพระราชดํารัสวา “...ผูท่ีมีความ สจุ ริตและบรสิ ุทธใ์ิ จ แมจะมีความรูนอยก็ยอมทําประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผูมีความรู มากแตไ มมคี วามสุจริตไมม ีความบรสิ ทุ ธ์ิใจ...”

18 21. ทํางานอยางมีสุข พระองคทรงตรัสวา “...ทํางานกับฉัน ฉันไมมีอะไร จะใหนอกจากความสขุ รว มกนั ในการทําประโยชนใ หกับผอู ืน่ ...” 22. ความเพยี ร : พระมหาชนก จากพระราชนิพนธพระมหาชนก ซ่งึ เปนตัวอยาง ของผมู ีความเพียรพยายาม แมจ ะไมเ หน็ ฝง ก็ยังวา ยน้ําตอไป เชนเดยี วกับพระองคท่ีทรงริเร่ิมทํา โครงการตา ง ๆ ในระยะแรกท่ไี มม คี วามพรอมในการทํางานมากนัก ทรงใชพระราชทรัพยสวน พระองคมุงมัน่ พฒั นาบานเมอื งใหเกิดความรมเย็นเปน สุข 23. รู รัก สามัคคี พระองคทรงมีพระราชดํารัส คําสามคําน้ี ใหนําไปใชได ทกุ ยุคทกุ สมัย รู คือ การลงมือทําส่ิงใด โดยรูถึงปจจัยทั้งหมด รูถึงปญหาและรูถึงวิธีการ แกปญหา รัก คือ ความรัก เม่ือรูแจง จะตองรักการพิจารณาท่ีจะเขาไปลงมือปฏิบัติ แกไขปญหาอน่ื ๆ สามัคคี คือ การคํานึงเสมอวาเราทํางานคนเดียวไมได ตองทํางานรวมมือ รวมใจ เปนองคก ร เปนหมคู ณะ จงึ มพี ลงั เขาไปแกป ญ หาใหล ลุ ว งไปไดดว ยดี เรื่องท่ี 6 การแกไขปญหาความแตกแยกของบุคคล สังคม ชุมชน เพราะความ แตกตา งทางความเชอ่ื ศาสนาและสังคม ดวยสนั ติวิธี ศาสนามีประโยชนคือ ชวยใหทุกคนในสังคมอยูดวยกันอยางสงบสุขและมีสันติ มีความรักใครสามัคคีปรองดองกัน ซ่ึงเปนพื้นฐานสําคัญท่ีสงผลใหตนเอง ครอบครัว ชุมชน สังคม มีความเปนอันหน่ึงอันเดียวกัน ทําใหเกิดความสามารถนําพาตนเอง ครอบครัว ชุมชน สังคม เจริญรุดหนาไป อยางไรก็ตาม หากชุมชน สังคมมีขอปฏิบัติทางศาสนาเดียวกัน มี วฒั นธรรมประเพณีเหมือนกัน สงั คมนัน้ จะมีความกลมเกลยี ว แตภาวะปจจุบันสังคมไทยเกิดปญหาความแตกแยก ไมสามัคคีกัน โดยระบุวา สาเหตุเปนเพราะความเชื่อทางศาสนานั้น เม่ือวิเคราะหสาเหตุและสืบสาวเหตุการณแลว ความเช่ือทางศาสนาไมใชสาเหตุ ท้ังน้ีเพราะศาสนาลวนมีกฎเกณฑที่ไมใหมนุษยเบียดเบียน รงั แกกนั ดังนน้ั สังคมไทยตั้งแตส มัยสุโขทยั พทุ ธศาสนาและฮินดู อยูรวมกันอยางผสมกลมกลืน คาํ สอนของพทุ ธศาสนาปรากฏในศาสนาฮินดูและพิธีกรรมศาสนาฮินดู ปรากฏอยูในสังคมไทย พุทธ โดยอยูรวมกันอยา งลงตัว

19 กลาวโดยสรุป สังคมไทย แมมีศาสนาหลากหลายในชุมชน สังคม คนไทย ที่ตาง ศาสนายึดหลกั ประนีประนอม เคารพซึ่งกันและกัน เขาใจวิถีชีวิตท่ีแตกตางกันทําใหอยูรวมกัน ไดอ ยา งมีความสขุ เราจะเห็นภาพของสังคมไทยท่ัวไปทคี่ นไทยมสุ ลมิ คนคริสเตียน คนไทยพุทธ ไทยฮินดู ติดตอ คาขาย ประกอบกิจศาสนาใชชวี ิตครอบครัวท่ตี า งศาสนาอยูรวมกันในสังคมไทย อยางปกติสุข ในโรงเรียนและสถาบันการศึกษาระดับสูงมีบุตรหลานคนไทยตางศาสนาอยู รวมกนั ศึกษาหาความรู โดยไมม ปี ญหาใดๆ เม่อื เกิดปญหาความขดั แยงแตกแยกของคนในสังคม ตั้งแตครอบครัว ชุมชนใดๆ ในประเทศไทย และความแตกแยกนั้นทวีความรุนแรงย่ิงข้ึน ครอบครัว ชุมชน ทุกแหงย่ิงจะตองนําหลักคุณธรรม จริยธรรม มาแกไขปญหาเพื่อลดความ ขดั แยง ในทกุ ระดับ สถาบนั องคก รทางศาสนาและทกุ คนจะตอ งรว มมือกนั ในการนําสันติสุขมาสู ชมุ ชน สังคม โดยเรว็ กรณตี ัวอยางจากพทุ ธประวัติ การแกปญหาความแตกแยกในสังคมโดย สันติวิธี คร้ังหน่ึงเหลากษัตริยศากยวงศ พระญาติฝายพุทธบิดาและเหลากษัตริยโกลิยวงศ พระญาติฝายพุทธมารดา ทะเลาะวิวาทกันเร่ืองแยงน้ําโรหิณีเน่ืองจากฝนแลง นํ้าไมเพียงพอ การทะเลาะวิวาทลุกลามไปจนเกือบกลายเปนศึกใหญ พระสัมมาสัมพุทธเจา ทรงทราบเหตดุ ว ยพระญาณ จึงเสดจ็ ไปหามสงคราม โดยตรสั ใหเ ห็นถงึ ความไมส มควรท่ีกษัตริย ตอ งมาฆาฟน กนั ดวยสาเหตเุ พียงแคการแยงนํา้ และตรสั เตือนสติวา ระหวางน้ํากับพ่ีนอง อะไร สําคัญย่ิงกวา กัน ทงั้ สองฝายจึงไดสติคืนดีกัน และขอพระราชทานอภัยโทษตอเบ้ืองพระพักตร พระพุทธองค

20 กจิ กรรมทา ยบทท่ี 1 กิจกรรมท่ี 1 ใหผเู รยี นเลอื กคาํ ตอบท่ถี ูกตอ ง 1. ความหมายของ “ศาสนา” คอื ขอใด ก. วัฒนธรรมทีป่ ระพฤติสบื ตอกนั มา ข. ประเพณีทปี่ ฏบิ ัติสบื กันมา ค. ความเชื่อทีป่ ฏิบัติสบื ตอกนั มา ง. หลกั คาํ สอนของเจา ลัทธิ 2. ศาสดาหมายถึงอะไร ก. ผปู ฏิบัติตามคําสอนของศาสนา ข. ผนู ับถือศาสนา ค. ผคู นพบศาสนาและนําคําสอนมา ง. สาวกของศาสนา เผยแผ 3. สมั มาสมาธิอยใู นธรรมะหมวดใด ก. มรรค 8 ข. อริยสจั 4 ค. ฆราวาสธรรม ค. พรหมวิหาร 4 4. คาํ สอนศาสนาใดทเ่ี นน ใหม นุษยมีความรักตอ กนั ก. พุทธ ข. ครสิ ต ค. อสิ ลาม ค. พราหมณ – ฮินดู 5. หลักคําสอนของศาสนาใดท่ตี รงกบั หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ก. ศาสนาฮนิ ดู ข. ศาสนาคริสต ค. ศาสนาอสิ ลาม ง. ศาสนาพราหมณ 6. การแกไขปญหาความขดั แยง ในสังคม วิธีใดเปน วิธที ่ดี ีท่ีสดุ ก. ใชห ลกั ธรรมทางศาสนา ข. ใชหลักกฎหมาย ค. ใชหลักการเจรจา ง. ใชคณะกรรมการ 7. สังคมท่ีมีความเจริญกาวหนาทางวัตถุเปนสังคมวัตถุนิยม ประชาชนควรมีคานิยมใดจึง จะเหมาะสม ก. รูรักสามัคคี ข. ประหยดั และนิยมไทย ค. ใชชวี ติ เรยี บงาย ง. มีระเบยี บวนิ ัย

21 8. เมกะ คือเมืองสาํ คญั ของศาสนาใด ข. อสิ ลาม ก. พทุ ธ ง. พราหมณ – ฮินดู ค. คริสต ข. ศาสนาอิสลาม 9. การถือศีลอดเปนขอ ปฏิบัตขิ องศาสนาใด ง. ศาสนาพราหมณ – ฮนิ ดู ก. ศาสนาพทุ ธ ค. ศาสนาคริสต ข. ศาสนาอสิ ลาม ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู 10. ศาสนาใดทีน่ บั ถือเทพเจา หลายองค ก. ศาสนาพุทธ ค. ศาสนาครสิ ต กจิ กรรมท่ี 2 จงอธบิ ายมาพอเขา ใจ 1. องคประกอบของศาสนา มีกี่องคป ระกอบ อะไรบา ง ............................................................................................................................................ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. ศาสดาของศาสนา หมายถงึ อะไร ในแตล ะศาสนามีใครเปน ศาสดาบาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. หากเราจะปฏิบตั ติ ามคําสั่งสอนขององคพระสัมมาสมั พทุ ธเจา เพ่ือใหรอดพนจากความทุกข สูน ิพพาน เราควรปฏิบัติหลกั ธรรมในขอ ใด เพราะเหตุใด ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ .....................................................................................................................................

22 4. หลกั ธรรมสาํ หรบั ผูบรหิ ารบานเมอื งท่จี าํ เปน ตองมี คอื หลักธรรมใด เพราะเหตใุ ด ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 5. หลกั ธรรมใดท่ีใชเปนเครื่องยึดเหน่ียวจิตใจคน และสามารถใชแกปญหาความแตกแยกของ บคุ คล สงั คม และชมุ ชนได อธิบายรายละเอยี ดหลักธรรมดงั กลา วดว ย ...................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... .................................................................................................................

23 บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณี สาระสาํ คญั เปนสาระสําคัญท่ีเก่ียวกับความหมายและความสําคัญของวัฒนธรรมประเพณี ในประเทศไทย วัฒนธรรมประเพณีที่สําคัญของทองถ่ิน การอนุรักษสืบสานวัฒนธรรมของ ประเพณไี ทย คานิยมท่ีพึงประสงคของไทยและของทอ งถิ่น การประพฤติปฏิบัติตนตามคานิยม ทพี่ ึงประสงค ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวงั 1. มีความรู ความเขาใจเก่ียวกับความหมายและความสําคัญของวัฒนธรรมประเพณี ในประเทศไทย 2. มีความรู ความเขาใจ เกย่ี วกบั วฒั นธรรมประเพณขี องทอ งถิ่นตาง ๆ 3. ตระหนักถึงความสําคัญของวัฒนธรรมประเพณีของของชุมชน ทองถ่ิน และของ ประเทศ 4. มีสว นรวมในการปฏบิ ตั ิตนตามวัฒนธรรมประเพณีของทองถน่ิ 5. นําคานยิ มทพี่ งึ ประสงคข องสงั คม ชุมชนมาประพฤตปิ ฏิบัตจิ นเปน นสิ ัย ขอบขา ยเนือ้ หา เร่ืองที่ 1 ความหมาย และความสําคญั ของวัฒนธรรมประเพณีในประเทศไทย เรื่องท่ี 2 วัฒนธรรม ประเพณีท่ีสําคญั ของทอ งถน่ิ และของประเทศ เรอ่ื งที่ 3 การอนุรกั ษส ืบสานวัฒนธรรมของประเพณีไทย เรอื่ งท่ี 4 คานิยมทพ่ี ึงประสงคของไทยและของทอ งถิ่น เร่อื งที่ 5 การประพฤติปฏบิ ัติตนตามคา นยิ มที่พงึ ประสงค

24 เรื่องท่ี 1 ความหมายและความสาํ คัญของวัฒนธรรมและประเพณี 1.1. ความหมายและความสําคัญของวฒั นธรรม วัฒนธรรม คือ มรดกแหงสังคมที่มนุษยไดสรางสรรคขึ้น และไดรับการ ถา ยทอดกนั มาจากอดีตสปู จ จุบัน เปน ผลผลิตที่แสดงถงึ ความเจริญงอกงามท้ังดา นวัตถุและ ท่ไี มใชว ัตถุ เชน อดุ มการณ คานยิ ม ประเพณี ศีลธรรม กฎหมายและศาสนา เปน ตน ความสําคญั ของวัฒนธรรม มีอยู 5 ประการ คือ 1. วัฒนธรรมชวยใหมนุษยสะดวกสบายข้ึน ชวยแกปญหาและสนองความ ตอ งการตา ง ๆ ของมนุษยส ามารถเอาชนะธรรมชาติได เพราะสรา งวัฒนธรรมขน้ึ มาชว ย 2. วัฒนธรรมทําใหสมาชิกในสังคมมีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน และสามัคคกี ัน 3. วัฒนธรรม แสดงถึงเอกลักษณของชาติ ชาติท่ีมีวัฒนธรรมสูงยอมไดรับการ ยกยอง และเปน หลกั ประกนั ความม่ันคงของชาติ 4. วัฒนธรรมกําหนดพฤติกรรมของคนในสังคมเพ่ือใหอยูรวมกัน อยางสนั ตสิ ขุ 5. วฒั นธรรมทําใหประเทศชาตมิ คี วามเจรญิ รุงเรอื ง 1.2. ความหมายและความสําคัญของประเพณี ประเพณี หมายถึง แบบความประพฤติที่คนสวนรวม ถือเปนธรรมเนียมหรือ ระเบียบแบบแผนและปฏิบัติสืบตอกันมาชานาน จนเกิดเปนแบบอยางความคิดหรือ การกระทาํ ทีไ่ ดสบื ตอ กันมา และยงั มีอทิ ธพิ ลอยูใ นปจ จุบัน ซึง่ อยใู นรูปแบบของ จารีต ประเพณี ขนบประเพณี และธรรมเนยี มประเพณี จารีตประเพณี คือ ประเพณที เ่ี กย่ี วขอ งกับศีลธรรมและจิตใจ เชน การตอบแทน บุญคุณบดิ า มารดา บพุ การี การเล้ียงดูเมอ่ื ทานแกเฒา การเคารพเช่ือฟงครู อาจารย การนับ ถือบรรพบรุ ษุ ขนบประเพณี คือ ประเพณีท่ีประพฤติปฏิบัติกันอยูทั่วไปมาอยางเปนระเบียบ บังคบั ใหค นในสังคมนนั้ ๆ ยึดถือและปฏิบัติตาม เชน กฎหมาย กฎระเบียบ และขอบังคับตาง ๆ และมขี นบประเพณที ่ีคนในสังคมไมตอ งปฏบิ ตั ิตามเสมอไป เชน ประเพณีการโกนจกุ เปนตน ธรรมเนยี มประเพณี คือ ประเพณที ่เี กยี่ วขอ งกบั การปฏบิ ตั ริ ะหวางบคุ คล ท่ีสังคมยอมรับ เชน การทักทาย การไหว การเดิน กิรยิ ามารยาท เปนตน

25 นอกจากนย้ี งั มีประเพณที างศาสนา เชน วันโกน วันพระ ประเพณีเกี่ยวกับการ เกดิ การตาย การโกนผมไฟ ประเพณีเกีย่ วกับครอบครัว เชน การปลูกเรือน ประเพณีเกี่ยวกับ เทศกาลตาง ๆ เชน ตรุษไทย วันสงกรานต วันลอยกระทง และแตละภาคและทองถิ่นมี ประเพณีแตกตา งกนั ออกไป ความสําคัญของประเพณี มอี ยู 5 ประเภทคือ 1. เปนเคร่ืองบอกความเจริญของชาตินั้น ๆ ชาติที่เจริญในปจจุบัน จะมี ประเพณตี าง ๆ ที่แสดงถงึ ความเจริญกา วหนา 2. ประเพณีสวนมากมีการสืบทอดมาต้ังแตอดีตเช่ือมโยงถึงปจจุบัน ประเพณี จงึ สามารถใชเ ปน แนวทางในการศึกษาประวัติศาสตรไดเ ปนอยา งดี 3. ประเพณีทําใหค นในสังคมเกดิ ความภาคภูมิใจในความดีงามของชุมชน สังคม และชาตบิ านเมืองตนเอง 4. ประเพณีทําใหคนในสังคมไดทํากิจกรรมรวมกัน อันเปนการดํารงความรัก สามัคคี ทาํ ใหค นในชมุ ชน สังคม ภาค และเปนชาติมคี วามม่ันคงสืบตอ กนั มา 5. ประเพณีเปนสัญลักษณท่ีสําคัญ ซึ่งแสดงออกความเปนเผา ชุมชน สังคม และชาติ เร่ืองท่ี 2 วัฒนธรรม ประเพณที ่ีสาํ คญั ของทอ งถน่ิ และของประเทศ 2.1 วัฒนธรรมท่สี าํ คญั ของทอ งถนิ่ และของประเทศ วั ฒ น ธ ร ร ม ที่ สํ า คั ญ ข อ ง ท อ ง ถ่ิ น แ ล ะ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ที่ แ ส ด ง อ อ ก ถึ ง ความเปน ไทยทีส่ ําคญั ตา ง ๆ คือ ภาษา การแตงกาย อาหาร และมารยาท ภาษา ภาษาทีใ่ ชส ่ือสารกนั ในสงั คม มี 2 ลักษณะคือ ภาษาทางกาย (ภาษาทาง กิริยา) และภาษาทางวาจา ในแตละเผา แตละชุมชน แตละภาค จะมีภาษาถิ่น สําเนียงถิ่น กิรยิ าอาการแสดงออกของทองถิ่น และจะมีภาษากิริยาอาการตาง ๆ คนไทยจะใช ภาษาไทยกลางซ่งึ เปน ภาพรวมของประเทศ ดังนั้น วัฒนธรรมทางภาษาจะบงบอกที่มาของถิ่น กํา เ นิ ด ซึ่ งค ว ร จ ะ เ ปน ค ว า ม ภูมิ ใ จ ใ น ตั วต น ไ ม เ ปน สิ่ ง เ ช ย น า อ า ย หรื อ ล า ส มั ย ในการแสดงออกทางภาษาถ่ิน เชน การพูดของภาคอีสาน ที่บงบอกถึงความเปนคน ภาคอีสาน เปน ตน การแตงกาย การแตงกายของคนในสังคมไทยในปจจุบันไดรับอิทธิพลจาก วัฒนธรรมตะวันตก ในชีวิตประจําวันคนไทยจึงแตงตัวแบบสากล ตอเม่ือมีงานบุญ ประเพณี

26 ตาง ๆ หรือในโอกาสสําคัญๆ จึงนําการแตงกายประจําถิ่นที่แสดงออกถึงความเปนเผา เปน ชุมชน และเปนภาค อยา งไรก็ตามเรายังเห็นคนรุนเกา รุน พอ แม ปู ยา ตา ยาย ในทองถ่ิน บางแหง ยงั คงมีวัฒนธรรมการแตง กายที่สบื ทอดมาจากบรรพบุรุษใหเราเห็นไดในชีวิตประจําวัน เชน การนงุ ผาซน่ิ ไปทาํ บุญท่ีวัด เปน ตน อาหาร เน่ืองจากการติดตอส่ือสารของโลกปจจุบันเปนโลกไรพรมแดน เราจึงสามารถ รับประทานอาหารไทยที่รานอาหารตาง ๆ อาทิ ในเมืองลอสแองแจลิส เมืองฮอ งกง วฒั นธรรมทางอาหารการกนิ ของคนไทยในทองถิน่ ตาง ๆ ยังคงสืบตอต้ังแตอดีตมา จนถึงปจจุบัน เพราะสภาวะแวดลอมทางภูมิศาสตร ทรัพยากรตาง ๆ สงผลใหวัตถุดิบที่ใชใน การประกอบอาหารทอ งถน่ิ ไทย ยังคงมีอยูและนํามาใชในการประกอบอาหารการกินไดตลอด มา แตอ าหารบางชนิดเริม่ สูญหายไป เดก็ ไทยปจจุบันเริ่มจะไมรูจักคุนเคยอาหารบางชนิด เชน ขนมกง :ซ่งึ เปน ประเพณีแตง งานภาคกลาง ในอดีตจะมีขนมกงเปน ขนมทําจากถ่ัวทองปน เปน รูปวงกลมมซี ่ีเหมอื นลอ เกวียน เพอื่ ใหช วี ติ แตงงานราบรืน่ กา วไปขา งหนา เปน ตน มารยาท มารยาทของคนไทยท่ีอาศัยอยูเปนเผา เปนชุมชน เปนภาค ตลอดจน ไทยกลางไดรับการสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ แตเมื่อกลาวโดยรวมแลวมารยาทไทยน้ันทั่วโลก ยอมรับ วามีความงดงาม ออนชอย เชน การไหว การกราบ บงบอกถึงความเปนชาติที่มี วัฒนธรรมอันดีงาม ทําใหคนตางประเทศประทับใจ และเปนสวนหน่ึงที่ชวยสงเสริม อตุ สาหกรรมการทองเท่ียวใหเ จรญิ กาวหนา 2.2 ประเพณี ประเพณี คือ แนวทางปฏิบัติที่คนในสังคมยึดถือ และสืบทอดกันมา เปนสิ่งท่ี ถกู ตอ งดีงามทําใหช มุ ชนอยูร ว มกนั อยางมีความสุข 2.2.1 ประเพณที เ่ี ปน เอกลกั ษณข องสังคมไทย 1) ประเพณีที่เกี่ยวกับพระมหากษัตริย เน่ืองจากสถาบันพระมหากษัตริย มีความใกลชิดและเปนท่ียอมรับของสังคมไทยมาชานาน และชาวไทยตางก็ยกยองเทิดทูน พระมหากษัตริย เพราะพระองคทรงมีพระมหากรุณาธิคุณตอปวงชนเสมอมา ดังน้ัน ประเพณี วัฒนธรรมที่เก่ียวของกับองคพระมหากษัตริยที่สําคัญ เชนพระราชพิธีวันฉัตรมงคล วันพอแหงชาติ หรือวันเฉลิมพระชนมพรรษาวันท่ี 5 ธันวาคม ซึ่งเราไดยกยองใหวันนี้เปนวัน ชาติไทยดว ย 2) ประเพณที ่เี กยี่ วกบั อาชพี อาชพี หลักของคนไทยเปน อาชีพเกษตรกรรม มาชา นาน ดั้งนั้นพิธีกรรมทางอาชีพการเกษตรจะเปนท่ียอมรับและเช่ือถือของสังคมมาตลอด

27 ดังน้ันการประกอบพิธีกรรมท่ีเกี่ยวกับอาชีพการเกษตรจะผูกพันกับชีวิตความเปนอยูของคน ไทยมาตลอด เชน พิธีวันพืชมงคล ซึ่งเปนวันกําหนดพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เปนพระราชพิธีเพื่อความเปนสิริมงคล และบํารุงขวัญใหกับเกษตรกร และอีกวันหนึ่งคือ วันสารทไทย เปนวันทําบุญส้ินเดือนสิบของไทย ท้ังน้ีเพ่ือเปนการฉลองท่ีพืชพันธุธัญญาหาร และผลไมก ําลงั เจรญิ งอกงามดีในฤดูน้เี ปนครัง้ แรก 3) ประเพณีทางศาสนา ศาสนาและความเชื่อ เปนสวนหน่ึงของวัฒนธรรม ท่ีสืบเนื่องปฏิบัติติดตอกันมาจนกลายเปนประเพณี โดยเฉพาะอยางยิ่งการปฏิบัติตนของชาว พุทธในวันสําคัญทางพุทธศาสนา เชน วันวิสาขบูชา วันมาฆบูชา วันอาสาฬหบูชา วนั พระ วนั ออกพรรษา และวนั ตักบาตรเทโว เปนตน 2.2.2 ประเพณขี องแตล ะทองถิน่ สําหรับประเพณีของแตละทอ งถ่ิน แบง เปน ภาค ดังน้ี 1) ประเพณีภาคเหนือ ภาคเหนอื หรือเรยี กวา “ลา นนาไทย” มีเอกลักษณท ี่แตกตางไปจาก ภาคอื่น ๆ เพราะมีลักษณะภูมิประเทศเปนทิวเขาและหุบเขา ประชากรมีหลายชนชาติ สวนใหญเปนชาวไทย ที่เรียกวา “ไทยเหนือ” หรือ “คนเมือง” ซ่ึงสวนใหญพูดภาษา สําเนยี งเหนอื ประเพณสี ําคญั ๆ ของภาคเหนอื มีดังนี้ ประเพณีลอยกระทง หรือประเพณีย่ีเปง หรือลอยโขมด เพ่ือเปน การบูชาทาวพกาพรหม เปนการลอยเคราะห ลอยบาป ลอยเพ่ือบูชาพระนารายณ เปนตน ประเพณยี เ่ี ปง ตรงกบั เดอื นยข่ี ้ึน 14-15 คํ่า วัดวาอารามจะจดั เตรียมส่ิงของดงั ตอ ไปนี้ 1. ทาํ ราชวตั ร รอบวหิ าร เจดยี  ทาํ ซุมประตูทางเขาวดั 2. ทําโคมแขวน โคมคา ง โคมรปู ตา ง ๆ 3. ทาํ วาว หรอื โคมลอย มี 2 ชนดิ คอื 3.1 โคมทใ่ี ชป ลอยตอนกลางวัน เรียกวา วาว โดยใชว ธิ ีรมควัน 3.2 โคมท่ีปลอยตอนกลางคืน ใชวิธีรมควันเหมือนวาว แตจ ะจดุ ไฟที่ผาผกู ตดิ กบั ปากโคมปลอ ยสอู ากาศ 4. การทําบอกไฟ (บั้งไฟ) ประกอบดว ยบอกไฟหลายชนดิ เชน บอกไฟดอก บอกไฟดาว บอกไฟเทยี น เปน ตน ทําขึ้นเพอ่ื จุดในวนั ย่ีเปง

28 2) ประเพณภี าคกลาง ประเพณีภาคกลาง มักจะเปนประเพณีเก่ียวกับการเกษตร เชน ประเพณวี ่งิ ควาย เปนประเพณีที่เปนมรดกตกทอด เพ่ือเปนการทําขวัญควาย และใหควายได พกั ผอ น ซึง่ เปนประเพณปี ระจาํ จังหวดั ชลบุรี ประเพณวี ัวเทียมเกวียน ของจังหวดั เพชรบรุ ี เม่ือเสรจ็ ส้ินจากการทาํ นา ก็จะนําวัวทเี่ ปนสตั วท่ชี วยทํานามาวิง่ แขง กนั หรือเอาเกวียนมาเทียม ว่ิงแขง กัน เปนตน 3) ประเพณีภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ หรือภาคอีสาน มีพื้นท่ีแหงแลงสงผลไปถึง การประกอบอาชีพซงึ่ มปี ระเพณที สี่ าํ คญั คือ ประเพณแี หเทียนพรรษา ของจังหวัดอุบลราชธานี มีการประกวดตนเทียน 2 ประเภท คอื ประเภทติดพิมพ และประเภทแกะสลัก โดยมีชื่องานวา “ฮุงเฮืองเมืองธรรมงามลํ้าเทียนพรรษา ภูมิปญญาชาวอุบล” ประเพณีไหลเรือไฟ ของจังหวัด นครพนม ท่ใี นหนานา้ํ จะนําเทียนมาตกแตงเรือใหเปนรูป ที่สวยงาม เม่ือจุดเทียน จะเกิดแสง สวา งเปนรปู ภาพทอ่ี อกแบบไว เปน ตน 4) ประเพณีภาคใต ภมู ิประเทศของภาคใต เปนคาบสมทุ รยื่นไปในทะเลทางตะวันตกของ คาบสมทุ ร ซ่งึ มปี ระเพณีสําคัญ คือ ประเพณีบุญเดือนสิบ ซ่ึงเกิดจากความเช่ือวาบรรพบุรุษที่ ลวงลับไปแลว ยังตองใชเวรกรรมอยูในยมโลก และจะกลับมาเยี่ยมญาติหรือครอบครัว ประเพณีจัดอยูในชวงแรม 1 ค่ํา เดือน 10 ถึงแรม 15 คํ่า สวนมากจัดในจังหวัด นครศรีธรรมราช ซึ่งมีอาหารท่ขี าดไมไ ด 5 ชนดิ ประกอบดว ย 1. ขนมลา เปรยี บเสมือนเสอื้ ผา เพ่ือใหผตู ายสวมใสไปนรกภมู ิ 2. ขนมพอง เปรียบเสมือนแพเพ่ือใหผูตายใชเปนพาหนะ ขา มหว งแหง สงั สารวัฏ(การเวียนวาย ตาย เกิด) 3. ขนมบา เปรยี บเสมือนสะบา ใหผ ตู ายไดเลน ในนรกภมู ิ 4. ขนมดซี าํ เปรยี บเสมอื นเบ้ยี หรอื เงนิ ใหผตู ายนาํ ไปใช 5. ขนมกง เปรียบเสมือนเครือ่ งประดบั เพือ่ ใหด ภู มู ฐิ านและสวยงาม

29 เร่ืองท่ี 3 การอนรุ ักษสืบสานวัฒนธรรมประเพณีไทย 3.1 ความสาํ คญั ในการอนรุ กั ษส บื สานวฒั นธรรมประเพณีไทย การอนุรักษสืบสานวัฒนธรรมประเพณีไทยเปนส่ิงที่สําคัญท่ีคนไทยทุกคนพึง ตระหนักถึงหนาที่ที่ทุกคนพึงกระทํา ท้ังนี้เพราะวัฒนธรรมประเพณีประจําชาติและทองถ่ิน จัดเปนส่ิงที่มีคุณคาควรแกการอนุรักษ โดยเฉพาะอยางย่ิงขนบธรรมเนียมประเพณี โบราณสถาน โบราณวัตถุ ภาษาวรรณกรรมตาง ๆ ซ่ึงไดบรรจุและสั่งสมความรู ความหมาย คณุ คา ท่มี มี าตัง้ แตอ ดตี ใหคนไทยปจ จบุ นั ไดเ รยี นรู เพอ่ื รจู กั ตนเองและมีความภูมิใจในความเปน ชาตไิ ทย และสิ่งเหลานจ้ี ะสูญหายหากขาดการเอาใจใสในการอนรุ ักษและสงเสริมในทางท่ีถูกที่ ควร 3.2 แนวทางในการอนรุ ักษ วฒั นธรรมประเพณขี องไทย 3.2.1 ศึกษา คนควา วิจัย วัฒนธรรม ประเพณีไทยและทองถ่ินท่ียังไมได รวบรวม ศึกษาไว เพอ่ื ใหมีความรคู วามเขาใจถองแท ทําใหเกิดความรูสึกยอมรับในคุณคาจะ ไคแหนหวงภูมใิ จและเผยแพรใหเกดิ ประโยชนตอ ไป 3.2.2 สรา งความเขา ใจใหคนไทยทุกคนเขา ใจ ปรับเปล่ียน ตอบสนองวัฒนธรรม ประเพณอี นื่ ๆ จากภายนอกอยา งเหมาะสม 3.2.3 ขยายขอบเขตเรือ่ งการอนุรักษวัฒนธรรม ประเพณีไทยใหคนไทย ทุกคน เห็นเปนหนาทส่ี าํ คัญที่จะตองรว มกันทะนบุ าํ รุงรักษาท้ังดวยกําลังกาย และกาํ ลงั ทุนทรัพย 3.2.4 สงเสรมิ การแลกเปลยี่ นเรียนรูวัฒนธรรมประเพณีระหวางเผา ชุมชน ภาค เพอื่ ส่ือสารสรางความสมั พันธร ะหวา งกนั 3.2.5 ชวยกนั จัดทําระบบขอมูลสารสนเทศทางวัฒนธรรมประเพณี เพื่อใชเปน ฐานความรูของสังคม เพื่อใชในการประชาสัมพันธและสงผลถึงภาวะอุตสาหกรรม ท่ีเกี่ยวของทส่ี ําคญั คือ อุตสาหกรรมทอ งเทย่ี วเชงิ อนุรกั ษจะสง ผลตอเศรษฐกิจของชาติโดยรวม ตัวอยางการอนุรกั ษส บื สานวฒั นธรรมประเพณีภาคตาง ๆ ประเพณีอมุ พระดํานาํ้ ประเพณีอุมพระดําน้ํา เปนประเพณีทองถ่ินในชวงเดือน 10 ของ ชาวจังหวัด เพชรบูรณ ทม่ี ีความเปน เอกลักษณ ในงานจะมีการอญั เชญิ พระพุทธรปู มหาธรรมราช พระคูบานคูเมืองของชาวเพชรบูรณ โดยมีเจาเมืองจะตองเปนคนอุมพระมาดําลงไปในน้ํา ซึ่งมคี วามเชอ่ื วา จะทาํ ใหบ านเมืองและประชาชนมีความสุขความเจรญิ

30 ประเพณีตกั บาตรเทโว ประเพณีตักบาตรเทโว เปนประเพณีสําคัญในงานออกพรรษา ซึ่งตรงกับ ขนึ้ 15 คํา่ เดือน 11 ของชาวจังหวัดอุทัยธานี โดยพระสงฆ จํานวน 300 กวารูปเดิน ลงบันได จากมณฑปพระพุทธบาทบนเขาสะแกกรัง ลงมารับบิณฑบาตร ขาวสาร อาหารแหง จากพุทธศาสนกิ ชนบรเิ วณลานวัดสังกสั รตั นครี ี อําเภอเมือง จังหวดั อุทัยธานี เรอื่ งที่ 4 คา นิยมท่พี ึงประสงคข องไทยและของทองถนิ่ 4.1 คานยิ มทีพ่ งึ ประสงคของไทย คานยิ มเปน สิง่ ทกี่ ําหนดความเชือ่ ซง่ึ สงผลถึงพฤติกรรมของคนในสังคมจึงควรมี การกําหนดคานิยมท่ีพึงประสงคใ หก บั ประชาชนไดปฏิบตั ิ อยางไรก็ตามมีผูแ จกแจงคา นิยมของสงั คมไทยไวดงั น้ี คอื กรมพระยาดาํ รง ราชานุภาพ ไดก ลาววา คานิยมของสังคมไทยมี 3 ประการ คอื 1. รกั ความเปนไทย 2. คนไทยไมชอบการเบยี ดเบียนและหาเร่อื งกับคนอ่ืน 3. การรจู ักประสานประโยชน รจู กั การประนีประนอม โอนออนผอนตาม ทําให เมืองไทย ไมตกเปน อาณานคิ มของประเทศใด ในปจจุบันสังคมไทยมีปญหา คนขาดคุณธรรม จริยธรรม ปญหาเร่ืองเพศเร่ือง ความรุนแรง และอบายมุขฯ ในป 2549 กระทรวงศึกษาธิการจึงกําหนดลักษณะ เชงิ พฤตกิ รรมที่เปน 8 คุณภาพพื้นฐาน เพ่ือเปนรากฐานในการพัฒนาเด็กและเยาวชน ใหเปน คนดสี ง ผลใหส ังคมไทยเปนสงั คมทด่ี ี คือ 1. ขยัน คือ ตงั้ ใจเพยี รพยายามทําหนา ท่กี ารงานอยา งตอ เน่ือง สมา่ํ เสมอ อดทน 2. ประหยัด คือ รูจักเก็บออมถนอมใชทรัพยสินแตพอควรพอประมาณใหเกิด ประโยชน คมุ คา ไมฟมุ เฟอ ย ฟุงเฟอ 3. ซอ่ื สัตย ประพฤตติ รง ไมเ อนเอียง ไมมีเลห เ หลี่ยม มคี วามจรงิ ใจ ปราศจากความรูสึก ลําเอยี ง หรืออคติ 4. มีวินัย คือ ยึดม่ันในระเบียบแบบแผน ขอบังคับ และขอปฏิบัติ มีทั้งวินัยใน ตนเอง และวนิ ัยตอสังคม

31 5. สภุ าพ คือ เรยี บรอ ย ออนโยน ละมนุ ละมอ ม มกี ริ ยิ ามารยาททีด่ งี าม มสี ัมมาคารวะ 6. สะอาด คือ ปราศจากความมัวหมองทั้งกาย ใจ และสภาพแวดลอม ความผอ งใสเปนท่ีเจรญิ ตา ทําใหเ กิดความสบายใจแกผูพบเห็น 7. สามัคคี คือ ความพรอมเพรียงกัน ความกลมเกลียว ความปรองดอง รวมใจกนั ปฏิบตั งิ านบรรลผุ ลตามทีต่ อ งการเกิดการงานอยา งสรางสรรค ปราศจาก การทะเลาะววิ าท ไมเอารัดเอาเปรียบกันเปนการยอมรับความมีเหตุผล ยอมรับความแตกตาง หลากหลายความคดิ เชอ้ื ชาติ หรืออาจเรยี กอกี อยา งวาความสมานฉันท 8. มีนํ้าใจ มีความจริงใจ ไมเ ห็นแกตัวและเรื่องของตัวเอง แตเห็นอกเห็นใจเห็น คุณคาในเพื่อนมนุษย มีความเอ้ืออาทร เอาใจใส ใหความสนใจในความตองการ ความจําเปน ความทุกขสุขของผอู นื่ และพรอมทจี่ ะใหค วามชวยเหลือเกอื้ กูลกันและกัน คา นยิ มหลกั ของคนไทย 12 ประการ ตามนโยบายคณะรกั ษาความสงบแหงชาติ ป 2558 มีดังน้ี 1. มคี วามรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย ซง่ึ เปนสถาบันหลักของชาติ ในปจ จบุ นั 2. ซอ่ื สตั ย เสยี สละ อดทน มีอุดมการณในสิง่ ที่ดีงามเพ่อื สว นรวม 3. กตญั ูตอ พอ แม ผปู กครอง ครูบาอาจารย 4. ใฝห าความรู หมัน่ ศึกษา เลาเรียน ทั้งทางตรงและทางออ ม 5. รักษาวัฒนธรรมประเพณไี ทยอันดงี าม 6. มศี ลี ธรรม รกั ษาความสตั ย หวงั ดตี อ ผูอนื่ เผ่ือแผแ ละแบงปน 7. เขาใจ เรียนรู การเปนประชาธปิ ไตยอันมีพระมหากษตั รยิ ทรงเปน ประมขุ ที่ถูกตอ ง 8. มรี ะเบยี บวินยั เคารพกฎหมาย ผูนอ ยรูจกั เคารพผใู หญ 9. มีสติ รูตัว รูคิด รูทํา รูปฏิบัติ ตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยหู ัว 10. รจู ักดํารงตนอยโู ดยใชห ลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ตามพระราช ดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รูจักออมไวใชเมื่อยามจําเปน มีไวพอกินพอใช ถา เหลอื กแ็ จกจา ย และขยายกจิ การเมือ่ มีความพรอ ม โดยมภี มู คิ ุมกนั ทีด่ ี

32 11. มีความเขม แขง็ ทั้งรางกายและจิตใจ ไมยอมแพตออํานาจฝายตํ่าหรือกิเลส มคี วามละอายเกรงกลวั ตอบาป 12. คํานึงถึงผลประโยชนของสวนรวม และตอชาติ มากกวาผลประโยชนของ ตนเอง 4.2 คานยิ มทองถน่ิ คานิยมของทองถิ่นจะบงบอกลักษณะนิสัยเดนของคนในทองถ่ิน เชน คนภาคเหนือมีมารยาทออนโยน พูดจาออนหวาน คนภาคใตมีความรักใครพวกพองตาง ๆ เหลาน้ีสามารถศึกษาไดจาก ลักษณะของคนในชุมชน วิถีชีวิตการแสดงออก สถาบัน ทางการศึกษา ศาสนา และครอบครัว มีสวนสําคัญในการสรางเสริมคานิยมใหม ๆ ใหเกดิ ขึน้ ในครอบครวั ชุมชน สงั คม เร่อื งท่ี 5 การประพฤติปฏิบัติตนตามคานิยมท่พี ึงประสงค การประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นตามคานิยมทพ่ี งึ ประสงคน ั้นเปน สิ่งทีค่ วรกระทําทกุ คน จึงเปน พลงั สาํ คัญสงผลใหป ระเทศชาติพฒั นาไปอยางย่ังยืน หรืออาจกลา ววา หากสงั คมใดมี แตความเจริญทางวัตถแุ ตขาดความเจริญดานจิตใจ สังคมนั้นจะพัฒนาอยางไมย่ังยืน ซ่ึงความ เจรญิ ทางดา นจติ ใจน้นั นอกจากคนในสังคมจะตองประพฤติปฏิบัติดีตามหลักธรรมศาสนาแลว ควรสรางเสริมคานิยมที่ดีใหเกิดขึ้นกับคนในชาติ โดยพรอมเพรียงกันอีกดวย ตัวอยางเชน คา นิยมความประหยัด การสรางนิสัยประหยัดพลังงานนํ้ามัน ของคนในชาติไมใชทําเฉพาะผูมี รายไดนอย แตผูมีฐานะรํ่ารวยจะตองมีนิสัยประหยัดพลังงานดวย เปนตน และแมวาน้ํามันมี ราคาถกู ลงทกุ คนในชาติควรประหยัดตอไปใหเปน นสิ ัย

33 กิจกรรมทา ยบทท่ี 2 กิจกรรมท่ี 1 ใหผ เู รยี นเลือกคาํ ตอบท่ถี กู ตอง 1. ขอ ใดคอื วฒั นธรรม ก. อาหาร ข. การแตงกาย ค. ภาษาพูด ง. ถกู ทกุ ขอ 2. ขอ ใดคอื ประเพณี ก. การพดู ทกั ทาย ข. การแตง งาน ค. การรบั ประทานขา ว ง. การถือศลี 8 3. การวง่ิ ควายเปน ประเพณขี องจงั หวดั ใด ก. ชัยนาท ข. อางทอง ค. ชลบรุ ี ง. สมุทรปราการ 4. ประเทศไทยไดร บั อิทธิพลวัฒนธรรมประเพณจี ากทใ่ี ด ก. อารยธรรมตะวันตก ข. อารยธรรมจนี ค. อารยธรรมอนิ เดยี ง. ถกู ทุกขอ 5. การตอบแทนบญุ คุณบิดา มารดาและบพุ การี จดั เปนความหมายตามขอ ใด ก. ประเพณี ข. จารีตประเพณี ค. ขนบประเพณี ง. ธรรมเนียมประเพณี 6. ภาษาไทยไดรบั อทิ ธพิ ลจากภาษาอะไรบา ง ก. ภาษาบาลี – สนั สกฤต ข. ภาษาองั กฤษ ค. ภาษาจีน ง. ถกู ทกุ ขอ 7. ประเพณใี ดทมี่ ีทกุ ภาคของประเทศไทย ก. สงกรานต ข. แขงเรือ ค. ว่งิ ควาย ง. สารทเดอื นสิบ

34 8. ประเพณจี รดพระนังคลั แรกนาขวัญไดร บั อทิ ธิพลจากศาสนาใด ก. พุทธ ข.ครสิ ต ค. อสิ ลาม ง. พราหมณ – ฮนิ ดู 9. วฒั นธรรม ประเพณีมคี วามสําคัญตอ อตุ สาหกรรมใด ก. การกฬี า ข. การทองเที่ยว ค. พาณชิ ยกรรม ง. นนั ทนาการ 10. ในความเปนชาตแิ ตล ะชาติมคี วามแตกตา งในดานใด ก. วัฒนธรรมประเพณี ข. ภาษา ค. ศิลปะ ง. ถูกทุกขอ

35 กิจกรรมท่ี 2 ใหผูเรียนนําตัวอักษรทางขวามือที่เปนคําตอบที่ถูกตองมาใสหนาขอทาง ซา ยมอื _____1. สง่ิ ทีน่ ําความเจริญงอกงามใหแ กหมคู ณะ ก. ขนบธรรมเนียม _____2. แบบอยางทน่ี ิยมกนั มา ข. จารตี ประเพณี _____3. ประเพณกี ารละเลนผตี าโขน ค. วฒั นธรรม _____4. ประเพณีแหเทียน ง. ขาวยําน้ําบูดู _____5. ประเพณบี ุญเดอื นสิบ จ. จงั หวดั อุบลราชธานี _____6. วัฒนธรรมดา นท่อี ยอู าศัยภาคกลาง ฉ. ขนมจีนนํ้าเงย้ี ว _____7. วัฒนธรรมดานอาหารภาคเหนือ ช. บานทรงไทยหลังคาประดับกาแล _____8. วัฒนธรรมดา นอาหารภาคใต ซ. จงั หวดั นครศรธี รรมราช _____9. วัฒนธรรมดา นท่ีอยูอาศยั ภาคเหนอื ฌ. จงั หวัดเลย ____10. วฒั นธรรมดา นการเกษตรกรรมภาคกลาง ญ. บา นทรงไทยหลังคาจวั่ สูง ฎ. จงั หวัดชลบุรี ฏ. ขนมจนี น้ํายา ฐ. สถานภาพ บทบาทหนาที่ ฑ. ตักบาตรดอกไม ฒ. ลงแขกเกี่ยวขาว ณ. สาทรเดือนสิบ

36 บทที่ 3 หนา ท่ีพลเมืองไทย สาระสําคญั เปนสาระที่เกี่ยวกับ ความหมายของประชาธิปไตย สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาท่ีของ พลเมืองในวิถีประชาธิปไตย การมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมายและการมีสวนรวม ในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต มีคุณธรรมและคานิยมพ้ืนฐานในการอยูรวมกันอยาง ปรอง ดอง สมา นฉัน ท ก ฎหม ายที่ เกี่ย วขอ งกับ ตนเ องแ ละค รอบ ครัว กฎ หมา ย ทีเ่ กยี่ วขอ งกบั ชุมชน กฎหมายอื่นๆ เชน กฎหมายแรงงานและสวัสดิการ กฎหมายวาดวยสิทธิ เดก็ และสตรี ผลการเรยี นรูท ี่คาดหวัง 1. บอกความหมายของประชาธปิ ไตยได 2. บอกสิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาทีข่ องพลเมอื งในวิถีประชาธปิ ไตยได 3. อธบิ ายคุณคาของการปฏิบัติตนเปนพลเมืองดีตามวิถปี ระชาธปิ ไตย 4. บอกแนวทางการมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมายและการมีสวนรวม ในการปองกนั และปราบปรามการทุจริตได 5. สามารถนําความรูเรื่องกฎหมายท่ีเก่ียวของกับตนเองและครอบครัวไปใชในชีวิต ประจาํ วันได 6. สามารถนําความรเู รื่องกฎหมายท่เี กี่ยวขอ งกับชุมชนไปใชในชวี ิตประจาํ วันได 7. เหน็ คุณคาและประโยชนของการปฏบิ ตั ิตนตามกฎหมายท่เี ก่ยี วขอ งกบั วถิ ีชีวติ ได ขอบขายเนอ้ื หา เรอื่ งท่ี 1 ความหมายของประชาธิปไตย เรอ่ื งที่ 2 สทิ ธิ เสรภี าพ บทบาทหนา ทีข่ องพลเมืองในวถิ ปี ระชาธปิ ไตย เรื่องที่ 3 การมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมายและการมีสวนรวมในการปองกันและ ปราบปรามการทจุ รติ ได เรอ่ื งที่ 4 คุณธรรมและคานยิ มพนื้ ฐานในการอยูรว มกนั อยางปรองดอง สมานฉันท เรอ่ื งท่ี 5 รฐั ธรรมนูญ เรื่องท่ี 6 ความรูเ บอื้ งตน เก่ียวกบั กฎหมาย เรื่องท่ี 7 กฎหมายทีเ่ กย่ี วขอ งกบั ตนเองและครอบครัว

37 เร่อื งท่ี 8 กฎหมายท่เี กยี่ วขอ งกับชุมชน เรื่องท่ี 9 กฎหมายอ่ืน ๆ เชน กฎหมายแรงงานและสวัสดิการ กฎหมายวาดวยสิทธิเด็ก และสตรี เร่อื งท่ี 1 ความหมายของประชาธิปไตย 1.1 ความหมายของประชาธิปไตย ประชาธิปไตยเปน รูปแบบการปกครองในประเทศมาจากคาํ 2 คํา ดังน้ี “ประชา” หมายถงึ ประชาชนทีเ่ ปน พลเมืองของประเทศ “อธปิ ไตย” หมายถึง อํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ดังนั้น ประชาธิปไตย หมายถึง ประชาชนปกครองหรือการปกครองโดย ประชาชน พจนานุกรมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของประชาธิปไตยไว วา “ระบอบการปกครองที่ถือมติของปวงชนเปนใหญ หรือการถือเสียงขางมากเปนใหญ”และ ศาสตราจารย ดร.กมล ทองธรรมชาติ ใหความหมายวา “ประชาธิปไตย เปนการปกครองของ ประชาชน โดยประชาชน เพื่อประชาชน” สรุป ประชาธิปไตย หมายถึงการที่ประชาชนหรือพลเมืองของประเทศ มีอํานาจและมีสวนรวมในการกําหนดนโยบายในการปกครองประเทศ โดยคํานึงถึงประโยชน ของประชาชนสวนรวมเปน หลัก 1.2 หลกั การสาํ คญั ของการปกครองระบอบประชาธิปไตย 1.2.1 หลกั อํานาจอธิปไตยเปนของปวงชน หมายถึง ประชาชนเปน เจาของอาํ นาจสูงสุดในการปกครองประเทศ 1.2.2 หลักความเสมอภาค ประชาชนทุกคนมีความเทาเทียมกันภายใต กฎหมาย ความเทา เทียมกนั ทางการเมอื ง 1.2.3 หลักสิทธิ เสรีภาพ และหนา ท่ี ไดแก การท่ปี ระชาชนมอี าํ นาจ อันชอบธรรมในการเปนเจาของทรัพยสิน มอี ิสระในการกระทําในขอบเขตของกฎหมาย และมี แนวทางปฏบิ ตั ิตนที่เปน อิสระภายใตข อบเขตของกฎหมาย 1.2.4 หลักนิติธรรม การปกครองในระบอบประชาธิปไตย มีหลักกฎหมาย เปนกฎเกณฑและกติกาของประเทศ คือ การท่ีประชาชนใชกฎหมายเปนหลักในการดําเนินชีวิต เพอ่ื การอยูรวมกนั อยางสนั ตสิ ุข และเกิดความยตุ ิธรรมในสงั คม

38 1.2.5 หลกั การยอมรบั เสียงขางมาก คือ การที่ประชาชนยอมรับในมติของ ประชาชนสว นใหญ 1.2.6 หลักการใชเหตุผล คือ การท่ีประชาชนใชเหตุผลเปนหลักในการหา ขอ สรุปเพือ่ การอยรู ว มกัน 1.2.7 หลักประนีประนอม คือ การทป่ี ระชาชนไมใ ชความรนุ แรงในการแกไ ข ปญหา แตใชการตกลงรว มกันในการขจัดขอ ขัดแยง ที่ไมเหน็ ดวย 1.2.8 หลักความยินยอม คือ การที่ประชาชนใชวิจารณญาณในการตัดสินใจของ ตัวเอง ปราศจากการบังคับ มีความเห็นตรงกัน และตัดสินใจผานตัวแทนของประชาชน ในการดาํ เนนิ งานทางการเมืองและการปกครอง 1.3 ลักษณะของสงั คมประชาธิปไตย ในสงั คมประชาธิปไตย ประชาชนจะปฏบิ ตั ิตอกัน ดงั นี้ 1.3.1 การเคารพในสิทธิและเสรีภาพของบุคคล ตามขอบเขตท่ีบัญญัติไวใน กฎหมาย 1.3.2 การใชหลกั เหตผุ ลในการตดั สินปญหา ขอขัดแยง 1.3.3 การเคารพในกฎกติกาของสังคมเพื่อความสงบสุขและความเปน ระเบียบเรยี บรอ ยในสังคม 1.3.4 การมีสวนรวมในกิจกรรมของสวนรวมและสงั คม 1.3.5 การยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน และเห็นแกประโยชนสวนรวม มากกวา สว นตน 1.3.6 การยดึ มั่นในหลกั ความยุตธิ รรม และการปฏิบัติตอ กันอยางเสมอภาค เทา เทียมกันของ สมาชกิ ทกุ คนในสงั คม 1.4 คุณลักษณะทส่ี ําคญั ของสมาชกิ ในสงั คมประชาธปิ ไตย 1.4.1 ยดึ ม่นั ในอุดมการณป ระชาธปิ ไตย 1.4.2 รูจักใชเหตุผลและรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น ซึ่งมีเหตุผลและมีการ ประนปี ระนอมกันในทางความคิด 1.4.3 เคารพในสิทธิและการตดั สนิ ใจของผอู ่ืน 1.4.4 มคี วามเสยี สละและเห็นแกประโยชนข องสวนรวมมากกวา สว นตน 1.4.5 สามารถทาํ งานรวมกนั กบั ผอู ืน่ 1.4.6 ใชเ สียงขา งมากโดยไมล ะเมดิ สทิ ธิเสยี งขางนอ ย

39 1.4.7 ยึดถือหลกั ความเสมอภาคและเทา เทียมกันของสมาชิก 1.4.8 ปฏิบตั ิตนตามกฎขอ บงั คบั ของสังคม 1.4.9 รูจกั แกป ญหาโดยสันติวธิ ี 1.5 ความสําคัญของการปฏบิ ตั ิตนเปน พลเมืองดตี ามวถิ ีประชาธิปไตย 1.5.1 ทาํ ใหส งั คมและประเทศชาติมีการพฒั นาไปอยางมน่ั คง 1.5.2 เกิดความรักและความสามคั คใี นหมคู ณะ 1.5.3 สังคมมคี วามเปนระเบยี บ สงบเรยี บรอย 1.5.4 สมาชิกทุกคนไดรับสิทธิ หนาที่ เสรีภาพ จากกฎหมายเทาเทียมกัน และเกดิ ความเปนธรรมในสงั คม 1.5.5 สมาชกิ ในสงั คมมีความเอ้ือเฟอเผ่ือแผและมนี ํ้าใจตอกัน 1.6 วิถปี ระชาธิปไตย สังคมประชาธิปไตยที่สมบูรณเปนสังคมที่ปลูกฝงความเปนประชาธิปไตย ให แก ประชาชนท้ั งในแง ความคิ ด อุ ดมการณ และวิ ธี การดํ าเนิ นชี วิ ตตั้ งแต เด็ ก เปนตนไป ในชีวิตประจําวันของบุคคลในครอบครัว ชุมชนและสังคมจะดําเนินไปอยางสงบสุข ไ ด เ มื่ อ ทุ ก ค น ที่ เ ป น ส ม า ชิ ก เ ข า ใ จ แ ล ะ ต ร ะ ห นั ก ถึ ง ค ว า ม สํ า คั ญ ข อ ง ก า ร ใ ช คุ ณ ลั ก ษ ณ ะ ประชาธิปไตยเปนแนวทางในการดาํ เนนิ ชวี ติ ดังนี้ 1.6.1 ประชาธปิ ไตยในครอบครัว ประชาธิปไตยในครอบครวั จะเริ่มไดก ็ตอเมื่อพอแมคิดและประพฤติ ปฏิบัติตอกัน ตอลูก ๆ และตอบุคคลอ่ืนอยางเปนประชาธิปไตย ในการดําเนินชีวิตประจําวัน ทุก ๆ ดาน ไดแ ก 1) การแสดงความคดิ เหน็ อยา งมีเหตผุ ล 2) การรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของผอู ่นื 3) การตัดสนิ ใจโดยใชเหตุผลมากกวา อารมณ 4) การแกป ญ หาโดยใชเหตุผล 5) การลงมตโิ ดยใชเสียงสวนใหญ 6) การเคารพกฎระเบยี บของครอบครวั 7) การกลาแสดงความคดิ เหน็ ตอ สว นรวม 8) การยอมรบั ความคิดเห็นของผูอ่นื

40 1.6.2 ประชาธิปไตยในชุมชนทอ งถนิ่ วิถีชีวิตประชาธิปไตยในการดําเนินกิจกรรมตางๆ ภายในชุมชน เปนการรวมกลุมของบุคคล ภายในชมุ ชน โดยสมาชิกในชุมชนตองมีคุณลักษณะประชาธิปไตย ท่ีสาํ คญั คอื 1) การเคารพใน กฎ ระเบยี บ ของชุมชนทองถน่ิ 2) การมีสว นรว มในการพฒั นาชุมชนและทองถนิ่ 3) การยอมรบั ฟงความคดิ เห็นของผอู ่ืน 4) การตัดสินใจในสว นรวมโดยใชการลงมติเสียงสวนใหญ 5) การตัดสินใจโดยใชวธิ ีการลงมติเสยี งสวนใหญ 6) การแสดงความคิดเหน็ อยางมเี หตุผล 7) การรวมกันวางแผนในการทํางานเปนกลุมหรือตัวแทน ของกลมุ เร่ืองที่ 2 สทิ ธิ เสรีภาพ บทบาท หนา ทข่ี องพลเมอื งในวถิ ีประชาธปิ ไตย 2.1 ความหมายของสิทธิเสรีภาพ หนาท่ี “สิทธ”ิ หมายถึง อํานาจหรือผลประโยชนอันชอบธรรมของบุคคลที่มีกฎหมาย ใหความคุมครอง เชน สิทธใิ นการนบั ถอื ศาสนา การประกอบอาชพี การไดรับการศกึ ษา ฯลฯ “เสรีภาพ” หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคลซ่ึงการกระทํานั้น จะตองไมข ัดตอกฎหมาย เชน การแตงกาย การแสดงความคิดเห็น ฯลฯ “หนาท่ี” หมายถึง ภาระหรือความรับผิดชอบท่ีบุคคลจะตองปฏิบัติ ตามกฎหมาย สิทธิเสรีภาพ เปน รากฐานสําคญั ในการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย การที่ จะรูวาการปกครองของประเทศใดมีความเปนประชาธิปไตยมากนอยเพียงใด ตองดูท่ีสิทธิ เสรภี าพของประชาชนในประเทศนั้น ๆ เปนสําคัญ ถาประชาชนมีสิทธิเสรีภาพมาก ความเปน ประชาธิปไตยของประเทศนั้นก็มีมาก หากสิทธิเสรีภาพของประชาชนถูกจํากัดสิทธิโดยผูมี อํานาจ การปกครองประชาธิปไตยนั้นก็จะมีนอย เหตุน้ีกฎหมายรัฐธรรมนูญของไทยทุกฉบับ จงึ ไดบ ญั ญัติคุม ครองสิทธิเสรภี าพของประชาชนไวอ ยางชัดเจน

41 สว นหนาทนี่ ้ันเปนกรอบหรือมาตรฐานของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ทั้งน้ีก็เพราะวาการปกครองระบอบประชาธิปไตยน้ัน ตองอาศัยกฎหมายเปนหลักในการ ดําเนินการ หากประชาชนไมรูจ กั หนา ทข่ี องตน ไมปฏิบัติตามกฎหมาย ระบอบประชาธิปไตยก็ จะดํารงอยตู อไปไมได ดังนั้น สิทธิ เสรีภาพ และหนาท่ีจึงมีความสําคัญอยางยิ่งในการปกครองตาม ระบอบประชาธปิ ไตยซ่งึ ขาดเสยี มิไดเ ด็ดขาด 2.2 ความสาํ คัญของสิทธิ เสรภี าพและหนาที่ มีดังนี้ 2.2.1 ก าร ท่ี รัฐ ได บั ญญั ติ สิ ทธิ เส รีภ า พ แ ละ หน า ที่ ขอ ง บุค ค ล ในรัฐธรรมนูญทําใหประชาชนไดรับความคุมครองและปฏิบัติอยางเทาเทียมเสมอภาค และยุตธิ รรม 2.2.2 บุคคลทุกคนจะตองทราบและพึงปฏิบัติตามขอบเขตสิทธิ เสรีภาพ และหนาทีท่ ี่ไดบ ญั ญตั ิใวใ นรัฐธรรมนญู 2.2.3 การใชอาํ นาจรัฐ จะตองคํานึงถึงสิทธิ เสรภี าพของประชาชน 2.3.4 ทั้งรัฐและประชาชนพึงปฏิบัติตามหนาท่ีที่บัญญัติใวในรัฐธรรมนูญ อยางเครง ครัด ยอมกอใหเ กิดความสงบในชาติ 2.3.5 หนา ท่ีของประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตย ไดแก 1) หนาท่ีในการรักษาไวซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย และการ ปกครองตามระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข 2) หนา ทีใ่ นการปอ งกันประเทศ ไดแก การชว ยสอดสองดูแลและแจง ใหเจาหนาที่บานเมืองทราบถึงภัยที่จะเกิดข้ึนแกประเทศชาติ เชน การแจงขอมูลเก่ียวกับ การคายาเสพตดิ การสมัครเปน อาสาสมัครรักษาดนิ แดน เปนตน 3) หนาท่ีในการรับราชการทหารตามกฎหมาย โดยชายไทย ทุกคนที่มีอายุ 20 ปบริบูรณ จะตองไปตรวจเขารับการเกณฑทหารประจําการเปนเวลา 2 ป เพ่อื เปน กาํ ลงั สําคญั เมื่อเกดิ ภาวะสงคราม 4) หนาที่ในการปฏิบัติตนตามท่ีกฎหมายกําหนด ทั้งน้ีเพ่ือความเปน ระเบียบเรียบรอย ทําใหสังคมมีความสงบสุข และสมาชิกในสังคมอยูรวมกันได อยางมคี วามสุข

42 5) หนาท่ีในการเสียภาษีอากรตามที่กฎหมายกําหนดเพ่ือรัฐ จะไดมีรายไดเพื่อนํามาใชจายภายในประเทศ รวมท้ังจัดสวัสดิการตาง ๆ ใหกับประชาชนใน ประเทศ 6) หนาท่ีในการรับการศึกษาภาคบังคับตามเง่ือนไขและวิธีการ ทีก่ ฎหมายกาํ หนด เพื่อชวยใหมคี ณุ ภาพที่ดแี ละเปนกําลังใจในการพฒั นาประเทศตอ ไป 7) หนาท่ีในการชวยเหลือราชการตามกฎหมายกําหนด เพอื่ ประโยชนส วนตนและสว นรวม 8) ห น า ท่ี ใ น ก า ร ใ ช สิ ท ธิ เ ลื อ ก ต้ั ง โ ด ย สุ จ ริ ต ใ น ก า ร เ ลื อ ก สมาชิกสภาผูแทนราษฎรเขาไป ทําหนาท่ีบริหารประเทศ ตามระบอบประชาธิปไตยใหยั่งยืน สบื ไป 2.3 บทบาท บทบาท หมายถึง การทําหนาท่ีตามสถานภาพท่ีสังคมกําหนด เชน นายเอกมีสถานภาพ เปนพอ ตองดําเนินบทบาทในการใหการอบรมเล้ียงดู ส่ังสอนบุตร ใหเปนคนดี สงเสียบุตรใหไดรับการศึกษาที่สมควรตามวัย สวนนายโทมีสถานภาพเปนบุตรท่ี ตองดําเนินบทบาท เชื่อฟงคําส่ังสอนของบิดามารดา ต้ังใจหมั่นเพียรในการศึกษา ชวยเหลือ บิดามารดาในการทํางานบานตามควร บทบาทกอใหเกิดการกระทําตามสิทธิและหนาที่ของ ส ม า ชิ ก ใ น สั ง ค ม ทํ า ใ ห เ กิ ด ก า ร แ ล ก เ ป ล่ี ย น ผ ล ป ร ะ โ ย ช น ซ่ึ ง กั น แ ล ะ กั น หากไมกําหนดบทบาท ความสัมพันธระหวางสมาชิกในสังคมจะไมมีระเบียบและทิศทาง ท่ีแนน อน สถานภาพกับบทบาทเปนสิ่งควบคูกัน สถานภาพบอกวาใครเปนใคร มีตําแหนงหนาท่ีอยางไร สวนบทบาทบอกวาอยูในสภาพใด ควรปฏิบัติอยางไร จึงจะเหมาะสม เร่ืองท่ี 3 การมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมายและการมีสวนรวม ในการปองกันและปราบปรามการทุจริต 3.1 การมสี วนรวมในการปฏบิ ัติตนตามกฎหมาย ในฐานะพลเมืองของประเทศ ซึ่งมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ท่ีมีสิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาที่ ตองปฏิบัติตน