บทที่ 4 ล่าสุด

บทที่ 4 การวางแผน และการเตรยี ม การทาการเกษตรแบบผสมผสาน

การวางแผนการทาการเกษตรแบบผสมผสาน 2 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

การวางแผนการทาการเกษตรแบบผสมผสาน • การวางแผนเปน็ การกาหนดแนวทางปฏบิ ัติ งานไปลวงหนาวา่ จะปฏบิ ตั ิงานอยา่ งไร ท่ี ไหน เมอื่ ไหร่ • มีการกาหนดกิจกรรมเปน็ ข้นั เปน็ ตอน จดั เตรียมวสั ดุ อุปกรณไ์ วลวงหนา • เพ่ือใหการทางานได้รับความสาเร็จ และช่วยใหการนาทรพั ยากรท่ีมีอย่มู าใชใหเกดิ ประโยชนสงู สุด • ผปู้ ลกู จะต้องศึกษาหาขอ้ มลู ในด้านตา่ ง ๆ ที่เก่ียวขอ้ งใหเ้ ข้าใจอยา่ งแทจ้ ริง เพ่อื นา ข้อมูลที่ได้มาวางแผนและดาเนนิ การผลติ พชื ได้อย่างถกู ต้องเหมาะสมกบั สภาพ ท้องถ่ินของตนเอง 3 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

การวางแผนระบบการเกษตรแบบผสมผสาน 1) เลือกชนดิ พชื ที่มีความเหมาะสมกับสภาพพ้ืนที่ เชน่ ทนทานต่อโรคแมลงรบกวน ทนทานต่อความแหง้ แลง้ เติบโตเรว็ ผลผลิตสงู ดูแลรกั ษางา่ ย เป็นต้น 2) เลอื กชนดิ พืชจากความต้องการของพ่อค้า หรือผู้บรโิ ภค โดยต้องคานงึ ว่าพชื ผลท่ี จะปลูกเพือ่ ขาย ควรมตี ลาดรองรับ ซง่ึ อยูใ่ นละแวกใกล้เคียงกบั แหล่งเพาะปลูก และสามารถ ปลูกไดใ้ นชว่ งเวลาทผี่ ู้ซ้อื หรือผบู้ รโิ ภคต้องการ 4 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

3) เลอื กพืชที่จะเพาะปลกู ใหเ้ หมาะสมกับสภาพภมู ปิ ระเทศ เชน่ ปริมาณน้าฝน อุณหภมู ิ หนาวเย็นแต่ละช่วงเวลา ความช้ืน กระแสลม เปน็ ต้น 4) เลอื กพืชทป่ี ลูกตามความรู้ และประสบการณข์ องตนเอง โดยเรมิ่ ตน้ จากการปลกู น้อย ๆ แลว้ ขยายมากขนึ้ เมอื่ ประสบผลสาเรจ็ 5 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

2. หลักการวางแผนระบบการเกษตรแบบผสมผสาน 1) ต้องมพี ื้นทถ่ี อื ครองของตนเอง การเช่าทด่ี ินจากผู้อนื่ มาดาเนินการ เกษตรกรจะไดก้ ลา้ ที่จะ วางแผนลงทุนอย่าง ถาวร เพราะเกรงวา่ เมอื่ ดาเนินการไประยะหนึ่งแลว้ อาจจะถกู บอกเลกิ เช่าได้ 2) ตอ้ งทราบขอ้ มูลพื้นฐานภายในฟารม์ ของตวั เองเปน็ อย่างดี ขอ้ มูลดงั กล่าว ได้แก่ ข้อมูลทางด้าน ลักษณะพ้นื ท่ี ดิน แหล่งนา้ ซง่ึ นบั วา่ มคี วามสาคัญ จะสามารถชว่ ยในการวางแผนภายในฟารม์ ได้อย่าง ถูกต้อง 3) ต้องมคี วามรู้ และประสบการณ์ในด้านเทคโนโลยกี ารผลติ พชื หลายชนดิ เชน่ ขา้ ว พชื ไร่ ไม้ผล ไมย้ นื ต้น พชื ผัก การเพาะเหด็ เศรษฐกิจ การปศสุ ัตว์ และการประมง 6 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

4) ตอ้ งมีทุนเร่ิมตน้ และทุนหมนุ เวียนภายในฟาร์มพอสมควร ซ่งึ การมที ุนสารองไวจ้ ะ สามารถใหก้ ารวางแผนดาเนิน กจิ กรรมทผ่ี สมผสานกันเป็นไปอย่างเหมาะสม 5) ต้องเปน็ ผู้มคี วามมานะอดทน ขยันขันแข็ง และมีแรงงานที่พอเพียง เหมาะสมกบั กิจกรรมภายในฟาร์ม และสามารถปรับเปล่ยี นแผนไดต้ ลอดเวลา เพ่ือใหแ้ กป้ ัญหาได้ทันเหตกุ ารณ์ 7 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

2. การวางแผนการผลติ ในแตล่ ะกจิ กรรมการผลติ ในระบบ การเกษตรแบบผสมผสาน 8 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

1. ปจั จยั การผลติ ทจี่ าเปน็ แตล่ ะกจิ กรรมการผลติ ของระบบการเกษตรแบบผสมผสาน ปจั จยั การผลติ หมายถงึ ปจั จัยทผ่ี ูผ้ ลิตนามาใช้เป็นสว่ นประกอบในการผลติ สินค้าและบริการ ซึง่ แตล่ ะชนิดมลี กั ษณะและความสาคญั ดงั นี้ 1) ทดี่ ิน ถอื ว่าเปน็ ปัจจัยการผลติ พน้ื ฐานที่สาคัญ มีลักษณะพิเศษเพราะเปน็ ทรัพยากรทมี่ ี ปรมิ าณจากดั แตล่ ะแห่งมคี ุณสมบัติหรอื คณุ ภาพตา่ งกัน 2) นา้ ความตอ้ งการใชน้ า้ เพ่อื การเกษตรมีวัตถุประสงคห์ ลายประการไดแ้ ก่ ความต้องการใชน้ ้า เพ่อื การเพาะปลูก เลย้ี งสตั ว์ เลี้ยงปลาและสัตว์น้าอ่นื ๆ และมีแนวโนม้ วา่ จะกลายเปน็ ข้อจากดั ทางด้าน การเกษตร 9 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

3) แรงงาน ในภาคเกษตรจัดเป็นปจั จยั การผลิตทส่ี าคญั และมจี านวนมาก เน่อื งจากยังมี การใชเ้ ครอ่ื งจกั รทนุ่ แรงไมม่ ากนกั ปัญหาสาคญั ด้านแรงงานเกษตรกรคอื อตั ราค่าจา้ งของแรงงานใน ภาคเกษตรมีแนวโนม้ เพ่ิมข้นึ 4) เคร่ืองจกั รกลการเกษตร มีบทบาทสาคญั ตอ่ ภาคเกษตรของไทยเป็นอยา่ งมาก เน่อื งจาก เกษตรกรนามาใช้เพ่อื เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการผลติ รักษาคุณภาพ และไม่ให้เกดิ การสญู เสยี ผลผลติ มากเกนิ ไป 5) พันธ์ุพชื และสัตว์ เปน็ ปัจจยั ทส่ี าคัญประเภทหนง่ึ ถ้ามีการใช้พอ่ พนั ธุ์และแม่พันธท์ุ ี่ดกี จ็ ะ ช่วยให้ผลผลติ จากการเพาะปลูกหรือปศสุ ัตว์เพิ่มขน้ึ คุ้มกับการลงทุน 10 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

6) ป๋ยุ จาแนกไดเ้ ป็น 2 ประเภทได้แก่ ปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยเคมี เนื่องจากตลาดสนิ คา้ เกษตรหลกั มกี ารขยายตัวอย่างรวดเร็ว เปน็ แรงจงู ใจใหเ้ กษตรกรเรง่ ขยายผลผลิต ปุ๋ยเคมจี ึงถูก เลือกใช้มากข้นึ เพื่อเป็นการเพมิ่ ประสิทธภิ าพในการผลิตแม้วา่ ตน้ ทนุ การผลติ จะสงู ข้นึ กต็ าม 7) สารเคมี เป็นสว่ นประกอบท่สี าคัญในการเพิ่มประสทิ ธภิ าพการผลติ และการป้องกัน กาจดั ศตั รูพชื ซึง่ เกษตรกรมีแนวโน้มการใช้สารเคมีมากในการปลูกพืชเศรษฐกิจทรี่ าคาสงู หรือให้ ผลตอบแทนสูง 11 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

2.2 การเก้อื กลู กนั ระหวา่ งกิจกรรมการผลติ 1. การเกอ้ื กลู กนั ระหวา่ งกจิ กรรมการผลติ การปลูกพชื กบั การปลูกพชื มดี งั นี้ • กิจกรรมพืช-พืช เกษตรผสมผสานพืชต่อพืชอาศัยการคัดเลือกพืชตามความต้องการแสงของพืช หรือความลึกของราก ความช้ืนท่ีต่างกัน ท่ีเรียกว่า การปลูกพืชความสูงต่างระดับ (Multistoried cropping system) หลกั การ คือ พืชตา่ งชนดิ กนั หาอาหารต่างกนั มกี ารอยู่รว่ มกันได้ 12 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

จะมีระบบทสี่ ามารถพบเหน็ ไดใ้ นลกั ษณะตอ่ ไปน้ี 1) ระบบการปลกู พืชไมย้ ืนต้น และไมผ้ ลหลายชนิดในพื้นท่ปี ่า ซึง่ ระบบนี้นอกจากจะ ไดผ้ ลในด้านเศรษฐกิจแล้วยงั สมารถอนรุ กั ษป์ า่ ไม้ และระบบนิเวศน์ไวไ้ ด้อยา่ งดี 2) ระบบทเ่ี ลยี นแบบมาจากระบบแรก คือ เป็นระบบที่ปลกู ไมต้ า่ งระดบั รว่ มกนั ระบบนีจ้ ะ มกี ารปลกู ทง้ั ไมย้ ืนต้น ไม้ผล และพชื ล้มลกุ ต่าง ๆ รว่ มกันไป โดยพืชในแตล่ ะระดับความสูงจะมี ความเหมาะสม และเก้ือกลู ประโยชน์ต่อกัน ในดา้ นความตอ้ งการแสงแดด ธาตอุ าหาร ความชุ่มช้ืน เป็นตน้ 3) ระบบการปลูกพชื แซมในสวนมะพร้าว ซึง่ จะพบเหน็ ได้ในภาคใต้ เชน่ โกโก้ไปปลูกแซม ในสวนมะพร้าว 4) ระบบการปลูกพืชไร่ตระกูลถวั่ แซมในระหว่างพืชไร่หลกั 5) พืชตระกูลถว่ั ช่วยตรงึ ธาตุไนโตรเจนให้กบั พชื ชนิดอน่ื 13 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

14 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

6) พืชยืนต้นให้รม่ เงากับพืชที่ตอ้ งการแสงแดดนอ้ ย เช่น กาแฟ โกโก้ ชา สมุนไพร ฯลฯ 7) พืชเป็นอาหารและท่ีอยู่อาศัยให้กบั แมลงศตั รธู รรมชาติ เพือ่ ช่วยกาจัดศัตรูพชื ไม่ใหเ้ กิด ระบาดกบั พืชชนดิ อนื่ 8) พชื ท่ปี ลูกแซมระหวา่ งแถวพชื หลักจะช่วยป้องกนั ไม่ให้วชั พืชขนึ้ แย่งอาหารกบั พชื หลักที่ ปลกู เชน่ การปลูกพชื ตระกลู ถ่ัวเศรษฐกจิ ในแถวข้าวโพด มนั สาปะหลงั ฝ้าย เป็นตน้ 9) พชื แซมระหว่างแถวไม้ยนื ต้นในระยะเร่ิมปลูกจะช่วยบังลมบังแดด และเกบ็ ความช้ืนในดนิ ให้กบั พืชยนื ต้น เช่น การปลกู กลว้ ยแซมในแถวไมผ้ ลตา่ ง ๆ ในแถวยางพารา เป็นตน้ 10) พืชช่วยไล่และทาลายแมลงศัตรพู ชื ไม่ใหเ้ ขา้ มาทาลายพชื ทต่ี อ้ งการอารักขา เช่น ตะไคร้ หอม ถัว่ ลสิ ง ดาวเรอื ง แมงลัก โหระพา หม้อข้าวหม้อแกงลิง ฯลฯ 15 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

2. การเกอ้ื กลู กนั ระหวา่ งกจิ กรรมการผลิตการปลกู พชื กบั การเล้ียงสตั ว์ • กจิ กรรมพืช-สตั ว์ การเกษตรผสมผสานแบบนีเ้ กษตรกรนยิ มทากันมาก เน่ืองจากเกษตรกร จะได้ใช้ปัจจัยการผลติ อย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ • การเกษตรผสมผสานรูปแบบน้ี เช่น การปลูกพืชควบคู่กับการเลี้ยงสัตวเ์ ป็นระบบการเกษตร ผสมผสานอกี ชนิดหน่ึงท่พี บเห็นได้ เช่น ระบบการปลูกขา้ วโพดฝักออ่ นกับการเล้ียงโค • ระบบการเล้ียงสตั ว์ โดยเฉพาะโคในพื้นท่สี วนป่าพื้นท่สี วนมะพรา้ ว สวนยางพารา • ระบบการเลี้ยงสตั ว์น้าในพน้ื ทีป่ ่าชายเลน 16 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

1) เศษเหลือของพืชจากการบริโภคของมนษุ ย์ใชเ้ ปน็ อาหารสัตว์ และปลา 2) พืชยืนตน้ ช่วยบังลม บังแดด บงั ฝน ให้กับสตั ว์ 3) พชื สมุนไพรเปน็ ยารกั ษาโรคใหก้ ับสัตว์ 4) ปลาช่วยกนิ แมลงศัตรพู ชื วชั พืช ให้กับพืชท่ีปลกู ในสภาพนา้ ท่วมขงั เช่น ข้าว 5) ปลาชว่ ยใหอ้ ินทรยี ว์ ตั ถุกบั พืช จากการถ่ายมลู ตกตะกอนในบ่อเลีย้ งปลา ซง่ึ สามารถนามาใช้เปน็ ปุ๋ย กบั พชื ได้ 17 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

6) หา่ น เป็ด แพะ วัว ควาย ฯลฯ ช่วยกาจดั วชั พชื ในสวนไมผ้ ล ไม้ยนื ตน้ 7) มลู สตั วท์ ุกชนดิ ใชเ้ ป็นปุ๋ยกับพชื 8) ผึง้ ชว่ ยผสมเกสรในการตดิ ผลของพชื 9) จุลนิ ทรยี ์ช่วยย่อยสลายซากพชื และสตั วใ์ ห้กลับกลายเปน็ ปุ๋ย 10) แมลงศัตรธู รรมชาตหิ ลายชนิด ชว่ ยควบคมุ ประชากรแมลงศัตรูพชื ไม่ใหข้ ยายพันธุ์มากจน เกิดการแพร่ระบาด ตอ่ พชื ที่ปลูก 18 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

3. การเกอื้ กลู กนั ระหวา่ งกจิ กรรมการผลิตการเลี้ยงสัตวก์ บั การเลี้ยงสตั ว์ • เปน็ หลกั การผสมผสานเช่นเดยี วกับการผสมผสานระหว่างพืช เนอ่ื งจากสัตว์ชนดิ หน่ึงจะมี ความสมั พันธก์ ับสัตวอ์ ีกชนดิ หนง่ึ • ตวั อยา่ งของระบบการผสมผสานการเล้ยี งสตั ว์ เชน่ การเล้ียงหมูควบคู่กบั ปลา การเลี้ยงเปด็ หรอื ไก่ร่วมกบั ปลา การเลี้ยงปลาแบบผสมผสาน เปน็ ต้น • การผสมผสานการเลี้ยงสตั ว์เพียงอย่างเดียวอาจจะไม่สามารถสร้างระบบทส่ี มบรู ณ์ ได้ เหมือนกบั การผสมผสานการปลูกพชื และเล้ียงสัตว์ 19 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

3.2 4.1 20 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ

21 10/12/62 เพมิ่ ทา้ ยกระดาษ