หนังสือเรียนรายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพียง (ทช 21001) ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน สาระทกั ษะการดำ�เนินชีวติ หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551 สำ�นักงานส งเสสรำ�มิ นกัการงาศกนกึรปะษทลานดัรวกองรกศะรกึทะษบรวาบธงแิกศลากึ ะรษกาาธริกศากึ รษาตามอธั ยาศยั
หนังสอื เรยี นส าระทักษะการด�ำ เนินชีวิต รายวิชา เศรษฐกิจพอเพยี ง (ทช 21001) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน ISBN : 978-974-232-392-9 พมิ พครัง้ ที่ : 1 / 2553 จำ�นวนพ มิ พ : 3,000 เลม เอกสารท างวิชาการห มายเลข 63/2553
ค�ำ น�ำ ส�ำ นักงานส งเสริมการศ กึ ษานอกร ะบบและการศ กึ ษาตามอัธยาศัย ไดด ำ�เนนิ การจ ดั ทำ�หนงั สอื เรยี น ชุดใ หมน้ีข้นึ เพ่ือสำ�หรบั ใชในก ารเรยี นการส อนต ามห ลักสตู รก ารศ กึ ษานอกระบบ ระดับการศ ึกษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ที่มวี ัตถุประสงคใ นการพ ัฒนาผเู รียนใ หม คี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม มสี ติปญ ญาและศ กั ยภาพในการ ประกอบอ าชีพ การศ ึกษาตอแ ละส ามารถดำ�รงชีวติ อ ยูในค รอบครวั ชุมชน สงั คมไ ดอยางมคี วามส ขุ โดยผ ูเรยี น สามารถน�ำ ห นงั สอื เรยี นไ ปใ ชใ นก ารเรยี นด ว ยวธิ กี ารศ กึ ษาคน ควา ดว ยต นเอง ปฏบิ ตั กิ จิ กรรม รวมทง้ั แบบฝก หดั เพอ่ื ทดสอบค วามรคู วามเขา ใจในส าระเนอ้ื หา โดยเมื่อศ ึกษาแลว ยงั ไ มเขา ใจ สามารถกลับไปศ กึ ษาใหมไ ด ผูเรยี น อาจจะส ามารถเพิ่มพูนค วามรูห ลังจากศ ึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยน ำ�ค วามรูไ ปแ ลกเปลี่ยนกับเพื่อนในช ั้นเรียน ศึกษาจากภมู ิปญ ญาทอ งถ่นิ จากแ หลง เรยี นรูและจ ากส ื่ออ ่ืนๆ ในก ารด �ำ เนินการจ ดั ท�ำ ห นงั สือเรียนตามห ลกั สูตรการศกึ ษานอกระบบ ระดับการศ กึ ษาขั้นพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร ับค วามรวมมอื ทด่ี ีจากผ ูทรงคุวุฒิและผเูกี่ยวขอ งห ลายทานซ ึ่งช ว ยกันค นควา และเรียบเรยี ง เนื้อหาสาระจ ากส ื่อต าง ๆ เพื่อใหไดสื่อที่สอดคลองกับห ลักสูตรแ ละเปนประโยชนตอผูเรียนท ี่อยูน อกระบบ อยางแ ทจริง สำ�นักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณค ณะที่ปรึกษา คณะผูเ รยี บเรียง ตลอดจนค ณะผ ูจ ัดท�ำ ทกุ ทานท ไ่ี ดใหความรวมมือด ว ยดี ไว ณ โอกาสน้ี สำ�นกั งานส ง เสรมิ การศ กึ ษานอกร ะบบแ ละการศึกษาตามอธั ยาศัย หวงั วาหนังสือเรยี นชุดนีจ้ ะเปน ประโยชนในการจ ดั การเรียนการส อนต ามสมควร หากมขี อ เสนอแนะป ระการใด ส�ำ นกั งานส ง เสริมก ารศึกษา นอกร ะบบและก ารศ กึ ษาตามอธั ยาศยั ขอน อ มร บั ไวด ว ยความข อบคณุ ยง่ิ (นายอภิชาติ จรี ะว ุฒิ) เลขาธิการ กศน.
สารบัญ คำ�นำ� สารบัญ คำ�แนะนำ�ก ารใ ชหนงั สือเรยี น โครงสรางรายวิชา บทท ่ี 1 ความพอเพียง 1 6 บทท่ี 2 การประกอบอ าชพี อ ยางพอเพียง 10 18 บทที่ 3 การวางแ ผนประกอบอ าชีพแบบพ อเพียง 34 36 บทท ี่ 4 เครอื ขา ยด�ำ เนนิ ช ีวติ แบบพ อเพียง ภาคผ นวก คณะผูจ ดั ท�ำ
ค�ำ แ นะนำ�ในการใชหนังสอื เรยี น หนังสอื เรียนส าระทักษะก ารด �ำ เนินช ีวติ รายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพียง ทช 21001 ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน เปน หนังสอื เรยี นทจ่ี ัดท ำ�ขึน้ ส�ำ หรับผเู รยี นทีเ่ ปนน ักศึกษานอกร ะบบ ในก ารศกึ ษาหนงั สือเรียนสาระทักษะก ารด ำ�เนนิ ชีวติ ผเู รยี นค วรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. ศึกษาโครงสรา งร ายวิขาใหเ ขา ในในห วั ขอ และสาระท ักษะการด �ำ เนินชีวติ รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ผลการเรียนรูทค่ี าดหวงั และข อบขา ยเนือ้ หาของร ายวชิ าน้ัน ๆ โดยละเอียด 2. ศกึ ษารายละเอียดเนื้อหาของแ ตล ะบทอยา งละเอียด และทำ�ก จิ กรรมต ามที่กำ�หนด แลว ต รวจสอบกับ แนวต อบก จิ กรรมตามที่ก�ำ หนด ถาผูเรียนตอบผ ดิ ควรก ลับไ ปศกึ ษาและท ำ�ความเขาใจในเนอ้ื หาน้นั ใหมใ หเขาใจ กอนท ีจ่ ะศึกษาเร่ืองต อ ๆ ไป 3. ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมท า ยเร่ืองข องแ ตละเรื่อง เพอ่ื เปน การสรุปความรู ความเขา ใจข องเน้ือหาในเรื่องน้นั ๆ อกี ครั้ง และการป ฏิบตั กิ ิจกรรมข องแตล ะเน้อื หา แตละเรือ่ ง ผูเรียนสามารถน �ำ ไปต รวจสอบกบั ครแู ละเพ่อื น ๆ ท่ี รวมเรียนในรายวชิ าและระดบั เดยี วกนั ได 4. หนังสือเรยี นเลมนมี้ ี 5 บท บทท ่ี 1 ความพ อเพยี ง บทท่ี 2 การประกอบอ าชพี อ ยา งพอเพียง บทท ่ี 3 การวางแ ผนป ระกอบอ าชีพแบบพอเพียง บทท ี่ 4 เครือขายด ำ�เนินช ีวติ แบบพอเพียง
โครงสรา ง รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต น (ทช 21001) สาระส�ำ คญั เศรษฐกจิ พ อเพยี ง เปนปรัชญาทีพ่ ระบาทสมเดจ็ พ ระเจาอยูหวั ทรงพ ระราชด�ำ รัสช้แี นะแนวทาง การด ำ�รงอยูแ ละการป ฏิบัติตนข องป ระชาชนในท ุกร ะดับใ หดำ�เนินช ีวิตไ ปในทางสายกลาง โดยเฉพาะ การพ ัฒนาเศรษฐกิจเพอื่ ใหกาวท ันต อโ ลกย ุคโลกาภวิ ัตน ความพ อเพยี ง หมายถึง ความพ อประมาณ ความ มเี หตผุ ล รวมถงึ ความจ�ำ เปนท ่จี ะต อ งมีร ะบบภมู คิ ุม กนั ใ นตัวท ด่ี ีพอสมควรตอผลกระทบใด ๆ อนั เกิด จากการเปลี่ยนแปลงท้งั ภายนอกและภ ายใน ท้ังนจี้ ะต องอาศัยค วามร อบรู ความร อบคอบและค วาม ระมัดระวังอ ยางยิ่งใ นก ารนำ�วิชาการตาง ๆ มาใ ชใ นก ารว างแผนแ ละด ำ�เนินการท ุกขั้นตอน และข ณะ เดยี วกันจ ะต อ งเสริมสรา งพ้นื ฐานจ ติ ใจข องคนในชาตใิ หมสี ำ�นกึ ใ นคุณธรรม ความซื่อสัตยส ุจรติ แ ละให มีค วามร อบรูท ีเ่ หมาะสมด �ำ เนินช วี ิตดวยความอ ดทน ความเพียร มีสติปญ ญาและค วามรอบคอบ เพอื่ ให สมดลุ และพรอ มต อ การรองรบั การเปลย่ี นแปลงอยา งร วดเรว็ และกวา งขวาง ทง้ั ดา นว ตั ถุ สงั คม สง่ิ แวดลอ ม และวัฒนธรรมจ ากโ ลกภ ายนอกไ ดเปนอ ยางดี ผลการเรียนรูท คี่ าดหวงั 1. อธิบายแนวคิด หลกั การ ความห มาย ความส ำ�คัญข องปรชั ญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไ ด 2. บอกแนวทางในการนำ�ป รัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปป ระยกุ ตใชใ นการด ำ�เนินชีวติ 3. เหน็ คณุ คาและป ฏิบัติตามหลักเศรษฐกิจพ อเพยี ง 4. แนะน�ำ สงเสรมิ ใหสมาชิกในครอบครัวเหน็ คณุ คา แ ละน�ำ ไปปฏบิ ัตใิ นก ารด�ำ เนินช ีวิต ขอบขายเน้อื หา บทท่ ี 1 ความพ อเพียง บทท่ี 2 การประกอบอ าชีพอยางพ อเพียง บทท ี่ 3 การวางแผนป ระกอบอาชีพแบบพอเพยี ง บทที่ 4 เครือขา ยด ำ�เนนิ ช วี ติ แ บบพ อเพียง
บทที่ 1 ความพอเพียง สาระส�ำ คญั ผูเรียนส ามารถเรยี นร ู ถงึ ความเปนมา แนวคิด และหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ท่ีพระบาท สมเดจ็ พระเจาอยหู วั ท รงพระดำ�รัสชแี้ นะแ นวทาง การดำ�รงอยแู ละการปฏบิ ตั ติ นข องประชาชนใ นทกุ ระดบั ให ดำ�เนินชวี ิตไ ปในทางสายก ลาง ผลการเรยี นท่ีคาดหวัง 1. ผูเรียนเรยี นรูค วามเปนมา แนวค ิดและหลักปรัชญาข องเศรษฐกิจพอเพยี ง 2. ผเู รยี นแสวงหาความรจู ากแ นวทางเศรษฐกจิ พ อเพยี ง ขอบขายเน้ือหา เร่อื งท ่ี 1 ความพอเพยี ง ตามแนวค ิดข องป รัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง
เร่ืองท่ี 1 ความพอเพยี งตามแ นวค ดิ ของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ความเปนมาข อง”เศรษฐกิจพ อเพียง” เศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาที่ชี้แนวทางก ารด ำ�รงอ ยูแ ละ ปฏบิ ัติตน ทพ่ี ระบาทส มเด็จพระปรมินทรม หาภมู พิ ลอดุลยเดชมพี ระราชดำ�รัสแกพ สกนกิ รช าวไทยม าต้ังแตป พ.ศ . 2 51 7 แ ละพ ูดถ งึ อยางชดั เจนในวนั ที ่ 4 ธ นั วาคม พ.ศ. 2 5 40 (ภ ายหลังว กิ ฤตเิศรษฐกิจ พ.ศ. 2 540 ) เพอื่ เปน แนวทางก ารแกไ ขเศรษฐกจิ ข องประเทศไ ทย ใ หด �ำ รงอยูไดอ ยา งม่นั คงแ ละยัง่ ยนื ใ นก ระแสโ ลกาภิวตั นแ ละความ เปล่ียนแปลงตาง ๆใ นทางการเมอื งข องไทยแลว เศรษฐกิจพอเพยี งมบี ทบาทส�ำ คญั ใ นก ารส ถาปนาอ�ำ นาจนำ�ดาน อดุ มการณ โดยเฉพาะอ ดุ มการณก ษัตรยิ น ิยมใ นส ังคมไ ทย ในฐ านะ “ก ษตั รยิ นักพัฒนา” ซ ึ่งส งผลตอ ก ารเติบโต ของอุดมการณเศรษฐกิจพอเพียง สิ่งเหลานี้ถูกต อกย้ำ�และผ ลิตซ้ำ�โ ดยสถาบันทางส ังคมต าง ๆ เชน สถาบัน การศึกษา หนว ยงานราชการ สือ่ มวลชน สงผลใ หเศรษฐกิจพ อเพียงมีบ ทบาทตอ การก ำ�หนดอดุ มการณก าร พฒั นาของป ระเทศ และการพ ยายามต ีความเพอ่ื สรา งค วามช อบธรรมในก ารพัฒนาโดยปญ ญาชน ซงึ่ เชอื่ มโยง แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงเขากับอ ุดมการณวัฒนธรรมชุมชน ที่ถ ูกเสนอมากอนหนาโดยองคกรพัฒนาเอกชน จำ�นวนหน่ึงต งั้ แตพ ทุ ธทศวรรษ 252 0 ก ไ็ ดช ว ยใหอ ุดมการณเศรษฐกจิ พอเพียงขยายครอบคลุมสว นตาง ๆ ข อง สงั คม สำ�นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติไดเชิญผูทรงคุณวุฒิในทางเศรษฐกิจ และสาขาอืน่ ๆ มารวมกนั ป ระมวลแ ละกลัน่ กรองพ ระราชด�ำ รสั เร่อื งเศรษฐกิจพ อเพียงเพ่ือบรรจใุ นแ ผนพฒั นา เศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ที ่ 9 (พ .ศ. 2 5 45 -2 549) แ ละไดจัดท�ำ เปน บทความเร่อื ง “ป รัชญาของเศรษฐกิจ พอเพยี ง” และไดน�ำ ค วามกราบบ ังคลทลู พระกรณุ าขอพระราชทานพ ระบรมราชวนิ ิจฉยั เม่ือว นั ท่ ี 22 ตลุ าคม พ.ศ . 2 542 โ ดยท รงพระก รณุ าปรับปรงุ แกไขพ ระราชทานแ ละทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ พระราชทานพ ระบรม ราชานุญาตใ หน�ำ บ ทความทที่ รงแกไขแ ลวไปเผยแ พร เพ่ือเปน แ นวทางป ฏิบตั ขิ องส�ำ นักงานฯ และทุกฝา ยท่ี เกี่ยวขอ ง ต ลอดจนป ระชาชนโดยท วั่ ไป เมอ่ื วันท ่ ี 21 พ ฤศจกิ ายน พ.ศ. 2 542 ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งนไ้ี ดร บั ก ารเชดิ ชสู งู สดุ จากอ งคก ารส หประชาชาต ิ ว า เปน ป รชั ญาทม่ี ปี ระโยชน ตอประเทศไ ทยแ ละนานาประเทศ และสนับสนุนใ หประเทศสมาชิกย ึดเปนแ นวทางสูก ารพ ัฒนาแบบย ั่งยืน มีน ักวชิ าการ นกั เศรษฐศาสตร หลายค นเหน็ ดว ย และเชิดชู แนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ความนา เช่ือถอื ข อง รายงานศ กึ ษาและท าทีของสหประชาชาติ แนวคิด แ ละห ลกั ป รัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัวภ ูมิพ ลอ ดุลยเดช ไดพ ัฒนาหลักปรัชญาเศรษฐกิจพ อเพียงเพื่อที่จ ะให พสกนกิ รชาวไทยไ ดเ ขา ถงึ ท างส ายกลางของช วี ติ แ ละเพอ่ื ค งไวซ ง่ึ ทฤษฏขี องการพ ฒั นาทย่ี ง่ั ยนื ทฤษฎนี เ้ี ปน พน้ื ฐาน ของการด ำ�รงชีวติ ซง่ึ อยรู ะหวา ง สงั คมระดับท อ งถ่นิ แ ละตลาดร ะดับสากล จดุ เดนของแนวปรชั ญานีค้ ือ แนวทาง ทสี่ มดุล โ ดยชาติสามารถทันสมยั และกาวส คู วามเปน สากลไ ด โดยปราศจากการตอ ตานกระแ สโ ลกาภวิ ฒั น 10 หนงั สอื เรียนสาระทกั ษะการด�ำ เนนิ ชวี ติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดับมธั ยมศึกษาต อนต น (ทช 21001)
ห ลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พ อเพยี งม ีความส ำ�คญั ใ นชว งป พ.ศ. 254 0 เมือ่ ปท ปี่ ระเทศไทยต องการรักษา ความมั่นคงและเสถียรภาพเพ่ือท่ีจะยืนหยัดในการพึ่งตนเองและพัฒนานโยบายท่ีสำ�คัญเพื่อการฟนฟูเศรษฐกิจ ของป ระเทศ โดยก ารส รา งแนวคิดเศรษฐกิจท ่ีพ่ึงตนเองไ ด ซึง่ ค นไทยจ ะสามารถเลี้ยงชพี โดยอยบู นพ นื้ ฐานของ ความพอเพียง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวม ีพ ระร าชด ำ�ริว า มันไมไดม ีค วามจ ำ�เปนท ี่เราจะก ลายเปนป ระเทศ อุตสาหกรรมใหม (NIC ) พ ระองคไดท รงอ ธบิ ายวา ความพ อเพียงและก ารพ งึ่ ตนเอง คอื ทางสายกลางท ี่จ ะปอง กนั ก ารเปลีย่ นแ ปลงความไมมั่นคงข องประเทศได เศรษฐกิจพอเพียงเชอื่ ว าจะส ามารถปรับเปล่ียนโครงสรา งทางส ังคมข องช มช นุ ใ หด ขี ้นึ โดยมปี จจัย 2 อ ยา งคอื 1 . ก ารผ ลิตจะต องมคี วามสมั พนั ธกันร ะหวา ง ปรมิ าณผ ลผลิตและก ารบรโิ ภค 2 . ชมุ ชนจะต องมคี วามสามารถใ นก ารจัดการทรัพยากรข องต นเอง ผลท่ีเกิดข้นึ คือ 1 . เศรษฐกิจพ อเพียงสามารถทีจ่ ะค งไวซ ง่ึ ข นาดของประชากรท ่ีไดสดั สว น 2. ใชเทคโนโลยไี ดอยางเหมาะสม 3. รักษาสมดุลของระบบนิเวศ แ ละปราศจากก ารแ ทรกแซงจากป จ จัยภ ายนอก ปจจบุ ันแ นวปรัชญาเศรษฐกจิ พ อเพยี งไดม กี ารน�ำ ไปใ ชเปนน โยบายข องรัฐบาล และปรากฏในรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไ ทย พุทธศกั ราช 2 55 0 หลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพ อเพยี ง “...การพ ฒั นาประเทศจ �ำ เปน ต อ งท�ำ ตามล�ำ ดบั ขัน้ ตองส รา งพ ื้นฐาน คือ ความพอมพี อกนิ พอใ ชของ ประชาชนสว นใ หญเปนเบื้องตน กอ น โดยใ ชวธิ กี ารและใชอ ุปกรณทปี่ ระหยดั แตถกู ตองต ามหลักว ชิ า เมอื่ ได พน้ื ฐานม ่ันคงพ รอมพ อควรแ ละปฏบิ ัตไิ ดแ ลว จึงค อยส รา งคอยเสริมค วามเจริญและฐานะเศรษฐกิจข ้ันทส่ี งู ข้ึน โดยล �ำ ดบั ตอ ไป หากม ุงแ ตจ ะทมุ เทสรา งความเจริญ ยกเศรษฐกจิ ข น้ึ ใหร วดเร็วแตป ระการเดยี ว โดยไมใ หแผน ปฏบิ ตั กิ ารส มั พนั ธก บั ส ภาวะของประเทศแ ละของป ระชาชนโ ดยสอดคลอ งดวย ก็จะเกดิ ความไ มส มดุลใ นเรอ่ื ง ตาง ๆ ข ้นึ ซ ่ึงอาจกลายเปน ความยงุ ยากลม เหลวไดในท ่สี ดุ ...” พระบรมร าโชวาท ในพิธพี ระราชทานป รญิ ญาบตั รของ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร ณ หอประชมุ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ว ันพฤหสั บดีท ่ี 18 ก รกฎาคม พ .ศ . 2 51 7 “...ค นอ น่ื จะว า อยา งไรก ช็ า งเขาจะวา เมอื งไทยล า สมยั วา เมอื งไทยเชย วา เมอื งไทยไมม สี ง่ิ ใ หมแ ตเ รา อย ู อยา งพอมพี อกนิ และข อใหท กุ คนม คี วามปรารถนาทจ่ี ะใหเ มอื งไทยพ ออยพู อก นิ มคี วามสงบ ชว ยกนั รกั ษา สว นรว ม ใ หอ ยทู พ่ี อสมควร ข อย�ำ้ พ อควร พ ออยพู อก นิ ม คี วามสงบไมใ หค นอ น่ื ม าแยง คณุ สมบตั นิ ไ้ี ปจากเราได. ..” พระราชก ระแ สร ับสงั่ ในเรอื่ งเศรษฐกจิ พอเพียงแกผ ูเขาเฝา ถวายพระพรชัยม งคล เน่อื งใ นว นั เฉลมิ พระ ชนมพรรษา “ การจ ะเปนเสอื นนั้ ม นั ไมส�ำ คญั สำ�คัญอยูทเ่ี ราพออยพู อกนิ และมีเศรษฐกจิ การเปนอยูแ บบพอมพี อ กนิ แบบพ อมพี อกิน หมายความวา อุมชตู ัวเองได ใ หมีพ อเพยี งกับต วั เอง” หนังสอื เรยี นส าระทักษะการด�ำ เนนิ ชีวติ รายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดับมัธยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001) 11
พระราชด�ำ รสั “เศรษฐกจิ แบบพ อเพยี ง” พ ระบาทส มเดจ็ พระปรม นิ ทรม หาภมู พิ ลอ ดลุ ยเดช พระราชทาน เมอ่ื ว ันท ่ี 4 ธ ันวาคม พ.ศ. 2 54 0 จากพระร าชดำ�รสั ด ังกลาวขา งตน จะเหน็ ไดว า เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปนป รชั ญาท่ียึดหลกั ทางสายกลาง ทชี่ ้ีแนวทางก ารด�ำ รงอ ยูแ ละป ฏิบตั ิของป ระชาชนในทกุ ร ะดบั ต้งั แ ตระดับครอบครวั ไปจ นถงึ ร ะดับรัฐ ทงั้ ใน การพฒั นาและบ รหิ ารป ระเทศ ใหด�ำ เนนิ ไ ปในทางส ายกลาง มคี วามพอเพียง และม คี วามพรอมทจี่ ะจดั การตอผ ล กระทบจากก ารเปล่ยี นแ ปลงทง้ั ภายนอกแ ละภายใน ซ ึง่ จะต อ งอ าศัยความร อบรู ร อบคอบ แ ละร ะมดั ระวัง ใ นการ วางแ ผนและด �ำ เนนิ การท ุกข้ันตอน เศรษฐกิจพ อเพยี งไมใ ชเพยี งการประหยดั แตเ ปน การดำ�เนินชวี ติ อ ยา งสมดุล และยง่ั ยืน เพอื่ ใ หส ามารถอยูไดแมใ นโ ลกโ ลกาภวิ ตั นท่มี กี ารแขงขนั ส ูง ปรชั ญาของเศรษฐกิจพ อเพยี งท่ีทรงป รับปรุงพระราชทานเปนทีม่ าของนิยาม “3 ห ว ง 2 เง่อื นไข” ทีค่ ณะอนกุ รรมการขับเคล่ือนเศรษฐกจิ พ อเพยี ง ส�ำ นกั งานค ณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจแ ละส ังคมแ หงชาต ิ น�ำ มาใชใ นการร ณรงคเผยแพร ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พ อเพียง ผา นช องทางต าง ๆ อ ยูในปจ จุบนั ซึ่งป ระกอบดวย ความ “ พ อประมาณ ม เี หตุผล มภี ูมิค ุมก นั ” บ นเง่อื นไข “ความรู แ ละ คุณธรรม” ทางสายกลาง พอประมาณ มเี หตุผล มีภูมคิ ุมกัน เงื่อนไขค วามรู เง่อื นไข คณุ ธรรม (รอบรู รอบคอบ ระมัดระวัง) (ซ่อื สัตย สจุ รติ ขยัน อดทน แบง เปน ) ชวี ิต เศรษฐกจิ สังคม สมดุล มนั่ คง ยัง่ ยนื จากภาพดา นบน 3 หว ง ประกอบดวย ความพ อประมาณ หมายถึง ความพ อดี ทไ่ี มนอยเกนิ ไป และไ มม ากเกินไปโดยไมเ บยี ดเบยี นตนเอง และผูอ ่นื ความมเีหตุผล หมายถึง การต ดั สินใจเกย่ี วกบั ร ะดบั ของความพอเพียงนัน้ จะตอ งเปนไปอยา งมี เหตผุ ล โดยพ ิจารณาจากเหตุปจจยั ท ่เีก่ียวขอ ง ตลอดจนคำ�นึงถึงผ ลทค่ี าดวาจะเกิดข้นึ จาการกระท�ำ นัน้ ๆ อยา ง รอบคอบ 12 หนงั สือเรยี นส าระทักษะการดำ�เนินชีวติ รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพียง ระดับมธั ยมศึกษาต อนต น (ทช 21001)
มีระบบภ ูมิคุม ก นั ที่ดีในต ัวเอง หมายถงึ การเตรยี มตัวใหพรอมรับผลกระทบแ ละก ารเปลี่ยนแปลงด า น ตางๆ ท จ่ี ะเกิดข้นึ โ ดยค �ำ นงึ ถงึ ความเปน ไปไดข องสถานการณตา งๆท ่คี าดวา จะเกิดขึ้นใ นอนาคตท้งั ใกลแ ละไ กล 2 เงอื่ นไข ประกอบดว ย เงือ่ นไขความร ู ประกอบดว ย ความรอบรูเกี่ยวกบั วชิ าการต างๆท เี่ กยี่ วของอยา งรอบดา น ความ รอบคอบ ทีจ่ ะน �ำ ความรูเหลา นน้ั ม าพจิ ารณาใหเ ชือ่ มโยงกัน เพอื่ ประกอบการวางแผนและค วามระมัดระวงั ใน ข้นึ ป ฏบิ ัติ เงอื่ นไขคุณธรรมท่ีจะต อ งเสรมิ สรา งป ระกอบดวยมคี วามตะห นกั ใ นคณุ ธรรม มคี วามซ อ่ื สตั ยส จุ ริต มีความอ ดทน มีความเพียร ใชสตปิ ญญาในการด�ำ เนินชีวติ ไมโ ลภ และไมต ระหน่ี อภิชัย พนั ธ เสน ผูอำ�นวยการส ถาบันการจดั การเพอื่ ชนบทแ ละสังคม ไดจ ดั แนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียง วาเปน “ขอ เสนอในการด ำ�เนนิ ก ิจกรรมท างเศรษฐกิจตามแ นวทางของพทุ ธธรรมอยา งแทจ รงิ ” ทัง้ นเี้นือ่ งจากใน พระราชด ำ�รสั ห นง่ึ ไดใ หค ำ�อธบิ ายถ ึง เศรษฐกิจพ อเพียง วา “คอื ค วามพอประมาณ ซือ่ ตรง ไมโลภมาก และตอ ง ไมเ บียดเบียนผ ูอ่ืน” ระบบเศรษฐกจิ พ อเพียง มงุ เนนใ หบ คุ คลสามารถป ระกอบอาชีพไดอ ยางย ่ังยืน และใ ชจ ายเงนิ ใ หได มาอยา งพ อเพียงและป ระหยัด ตามกำ�ลังข องเงนิ ข องบ ุคคลนนั้ โดยปราศจากก ารกหู นีย้ ืมสิน และถามีเงินเหลอื ก็แบงเก็บอ อมไวบางสว น ชว ยเหลอื ผ อู ืน่ บางสว น และอาจจะใ ชจายม าเพือ่ ปจ จัยเสรมิ อ กี บ างสวน (ปจจยั เสรมิ ในทนี่ ้เีชน ทองเทีย่ ว ความบ นั เทงิ เปนตน) สาเหตุท่แี นวทางก ารด ำ�รงชวี ติ อ ยา งพอเพยี ง ไดถ ูกก ลาวถึงอยาง กวา งขวางใ นข ณะน้ี เพราะสภาพก ารด ำ�รงชวี ติ ข องสังคมท ุนนยิ มใ นป จจุบนั ไดถ กู ปลูกฝง สรา ง หรือกระตนุ ใหเ กิดก ารใ ชจ า ยอ ยางเกนิ ตวั ในเรอื่ งท ่ไี มเ ก่ียวของหรือเกนิ ก วาปจ จยั ใ นก ารด ำ�รงชีวติ เชน การบริโภคเกนิ ตวั ความบ ันเทงิ หลากหลายรปู แบบ ความสวยความงาม การแ ตง ตัวต ามแฟชน่ั การพนันหรอื เสีย่ งโชค เปน ตน จนท�ำ ใหไ มม เี งนิ เพยี งพอเพ่ือต อบสนองค วามต อ งการเหลา นัน้ สงผลใหเ กดิ การก หู น้ีย มื สนิ เกิดเปนวฏั จกั รท่ี บคุ คลหนึง่ ไมสามารถห ลดุ ออกมาได ถาไมเ ปล่ียนแ นวทางในก ารด �ำ รงชีวิต หนงั สอื เรียนสาระทักษะการด�ำ เนินชีวติ รายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดับมธั ยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 13
13 นกั ค ดิ ระดับโลกเห็นดว ยกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และมกี ารน �ำ เสนอบทความ บทสัมภาษณ เปน การย่ืนขอ เสนอแ นวคิดเศรษฐกิจพ อเพียงใหแกโลก เชน ศ. ดร.วลู ฟ กงั ซคั ส นกั ว ชิ าการดานสิ่งแวดลอ ม คนสำ�คญั ข องประเทศเยอรมนี สนใจการป ระยกุ ตใ ชหลักป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งอยางม าก และม องวานา จะเปน อีกทางเลือกห นึง่ ส �ำ หรบั ทกุ ชาตใิ นเวลานี้ ทงั้ ม แี นวคดิ ผลกั ดนั เศรษฐกิจพ อเพยี งใหเ ปน ทรี่ ูจักใ นเยอรมนี, ศ. ดร.อมาตยา เซน ศาสตราจารยช าวอนิ เดยี เจา ของรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร ป 1998 มองวา ปรชั ญา เศรษฐกิจพอเพยี งเปนการใ ชสิ่งตางๆ ท่ีจำ�เปน ตอการดำ�รงชีพ และใชโ อกาสใหพอเพียงกบั ชีวติ ที่ดี ซ่งึ ไ มไ ด หมายถึงค วามไมต อ งการ แตตองรูจักใ ชช วี ิตใหดีพอ อยาใหค วามส �ำ คญั กบั เรอื่ งของรายไดและค วามร �่ำ รวย แตใหม องท ่ีคุณคาของช วี ิตมนษุ ย, นายจ กิ ม ี ท นิ เลย นายกรัฐมนตรีแหงประเทศภูฏาน ใหท รรศนะวา หากประเทศ ไทยก�ำ หนดเรือ่ งเศรษฐกจิ พ อเพยี งใ หเ ปน วาระร ะดบั ชาติ และด �ำ เนินต ามแนวท างนีอ้ ยา งจ รงิ จงั “ผมว า ประเทศ ไทยส ามารถส รางโลกใ บใหมจากห ลกั ป รัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สรางชวี ิตท่ยี ง่ั ยนื และส ุดทายจ ะไมห ยดุ เพียงแค ในประเทศ แตจ ะเปนหลกั การแ ละแนวปฏบิ ัติของโลก ซงึ่ ห ากท�ำ ไดส�ำ เร็จ ไทยก ค็ ือผนู ำ�” ปรชั ญาเศรษฐกจิ พ อเพยี งน้ี ไดร บั ก ารเชดิ ชสู งู สดุ จากองคก ารส หประชาชาติ (UN) โดยนายโ คฟ อนั นนั ในฐานะเลขาธกิ ารอ งคการส หประชาชาติ ไดทูลเกลา ฯถวายรางวลั The Human Development Lifetime Achievement Award แกพ ระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว เมือ่ วันท่ี 26 พฤษภาคม 2549 และไ ดม ีป าฐกถาถงึ ป รัชญา เศรษฐกิจพอเพียง วา เปนป รัชญาทีม่ ีประโยชนต อ ประเทศไ ทยแ ละน านาประเทศ และ สามารถเรม่ิ ไ ดจ ากการ สรางภ ูมิคมุ กันในต นเอง สหู มูบา น และส เูศรษฐกิจในวงกวา งข ้ึนใ นท่ีสุด นาย Håkan Björkman รักษาการผู อำ�นวยการ UNDP ในประเทศไ ทยกลาวเชดิ ชูปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง และ UNDP นนั้ ต ระหนกั ถงึ ว ิสัยทัศน และแนวคิดใ นการพัฒนาของพ ระบาทสมเด็จพ ระเจาอยูหัวฯ โดยที่องคการสหประชาชาติไ ดสนับสนุนให ประเทศต าง ๆ ท่ีเปน สมาชกิ 166 ประเทศยดึ เปนแ นวทางส ูการพฒั นาประเทศแบบยั่งยนื 14 หนังสอื เรยี นสาระทกั ษะการด�ำ เนินชีวติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดบั มธั ยมศึกษาต อนต น (ทช 21001)
บทที่ 2 การประกอบอาชีพอยางพอเพียง สาระส�ำ คญั ผูเรียนศึกษาการนำ�หลักการเศรษฐกิจพ อเพียงที่ใ ชในป ระเทศไทย และน อกป ระเทศ ตลอดจนเปน การศ ึกษาการนำ�ว ิธีการของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใ ชกับชีวิตประจำ�วัน ในเรื่องข องการป ระกอบอาชีพ อยา งพ อเพยี ง ผลการเรียนท่ีคาดหวัง 1. ผเู รยี นนำ�ห ลักปรัชญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไปใชใ นการจัดท รพั ยากร ทม่ี ีอยูของต นเอง ครอบครวั ชุมชน 2. ผูเรยี นสามารถก�ำ หนดแ นวทาง และปฏบิ ัติต นใ นการนำ�หลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไปป ระยกุ ต ใชใ นการป ระกอบอาชีพ ขอบขายเนื้อหา เร่อื งที่ 1 การนำ�หลักปรชั ญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไปใ ชในป ระเทศไทย เรือ่ งท่ี 2 การนำ�หลัก ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใ ชใ นต า งป ระเทศ เรอ่ื งท ่ี 3 การนำ�วธิ ขี องเศรษฐกิจพ อเพียงมาประยุกตใชกับชีวิตป ระจำ�วัน หนงั สือเรยี นส าระทกั ษะการดำ�เนนิ ชีวติ รายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 15
เรอ่ื งที่ 1 การนำ�หลักป รชั ญาเศรษฐกจิ พ อเพียงไปใชใ นประเทศไทย ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งน้ี ถกู ใชเ ปน กรอบแนวความคดิ และทศิ ทางก ารพฒั นาระบบเศรษฐกจิ มห ภ าค ของไ ทย ซึ่งบ รรจอุ ยใู น แผนพ ัฒนาเศรษฐกจิ แ ละส ังคมแ หงชาติ ฉบบั ที่ 10 (พ.ศ. 2550-2554) เพือ่ มุงสกู ารพฒั นา ทส่ี มดลุ ยง่ั ยนื และมภี มู คิ มุ กนั เพอ่ื ความอยดู มี สี ขุ มงุ สสู งั คมท ม่ี คี วามสขุ อยา งย ง่ั ยนื หรอื ท เ่ี รยี กวา “สงั คมส เี ขยี ว” ดวยห ลกั การดังกลา ว แผนพ ัฒนาฯ ฉบบั ท ่ี 10 นจ้ี ะไ มเ นนเรื่องตัวเลขการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ แตย งั คงใ ห ความส�ำ คัญตอ ร ะบบเศรษฐกิจแ บบทวิลักษณ หรือระบบเศรษฐกจิ ทม่ี ีความแตกตา งกนั ร ะหวา งเศรษฐกิจชมุ ชน เมอื งแ ละชนบท แนวป รชั ญาเศรษฐกจิ พ อเพียง ยงั ถูกบรรจใุ นร ัฐธรรมนญู ของไทย เชน รัฐธรรมนูญแหง ร าชอาณาจกั ร ไทย พุทธศักราช 2550ในสวนท่ี 3 แนวนโยบายด า นก ารบรหิ ารราชการแผน ดนิ มาตรา 78 (1) บริหารราชการ แผนดนิ ใหเปน ไปเพ่อื การพ ฒั นาสงั คม เศรษฐกจิ และความม่นั คง ของป ระเทศอยางย่งั ยืน โดยตอ งสง เสรมิ ก าร ด�ำ เนินการต ามปรัชญาเศรษฐกจิ พ อเพียงแ ละค �ำ นึงถึง ผลป ระโยชนข องประเทศชาตใิ นภาพรวมเปน สำ�คญั ปญหาหนึ่งของการนำ�ปรัญชาเศรษฐกิจพอเพียงไปใ ชก ็คือ ผูน ำ�ไปใชอาจย ังไมไดศึกษาหรือไมมี ความรูเพียงพอ ท้ังยังไมกลา วิเคราะหห รือต ง้ั ค�ำ ถามต อ ตัวปรัชญา เน่ืองจากเปน ปรัชญาของพระมหากษัตริย นายส มเกยี รติ ออนว ิมล เรยี กส ิง่ น้วี า “วิกฤตเศรษฐกิจพอเพียง” โดยนายส มเกยี รตมิ คี วามเหน็ วา ผูนำ�ไปใชอ าจ ไมร วู า ปรัชญานแี้ ทจรงิ คอื อะไร ซ่งึ อาจเพราะสับสนวา เศรษฐกจิ พอเพียงกับทฤษฎใี หมน ้ันเปนเร่ืองเดียวกนั ทำ�ใหเ ขาใจผดิ ว า เศรษฐกจิ พ อเพยี งหมายถงึ การป ฏเิ สธอุตสาหกรรมแลวกลับไปส เู กษตรกรรม ซง่ึ เปนความ เขา ใจทผ่ี ิด เรอื่ งที่ 2 การน�ำ หลักป รัชญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไ ปใชในตา งประเทศ การป ระยกุ ตน ำ�ห ลกั ปรัชญาเพอื่ น �ำ พัฒนาประเทศในต า งประเทศน ้ัน ประเทศไทยไ ดเปนศ นู ยก ลาง การแ ลกเปลี่ยน ผานท างสำ�นักงานค วามรว มมือเพือ่ การพ ัฒนาระหวา งประเทศ (สพร.) โดย สพร.มีหนา ท่ ี คอย ประสานงานร บั ค วามช วยเหลือทางวิชาการด า นต า ง ๆ จากตา งประเทศม าสภู าครัฐ แลว ถา ยทอดตอไปยงั ภาค ประชาชน และย งั สงผา นค วามรทู มี่ ีไ ปยังประเทศก ำ�ลังพฒั นาอืน่ ๆ เรือ่ งปรชั ญาเศรษฐกิจพ อเพยี งนน้ั สพ ร. ถายทอดมาไมต �ำ่ กวา 5 ป ประสานกบั ส�ำ นักงานคณะกรรมการพ ิเศษเพ่ือประสานงานโ ครงการอันเนอื่ งมาจาก พระร าชด�ำ ริ (กปร.) และคณะอ นกุ รรมการข ับเคล่อื นเศรษฐกิจพอเพยี ง ซึง่ ต างชาตกิ ็สนใจเรือ่ งเศรษฐกิจพอเพยี ง เพราะพ ิสูจนแ ลว ว าเปนสงิ่ ท ดี่ ีและม ปี ระโยชน ซงึ่ แ ตละประเทศมีความตองการป ระยกุ ตใชป รัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงไ มเหมือนกนั ข้ึนอยกู บั วถิ ีชีวิต สภาพภมู ศิ าสตร ฯลฯ เชน พมา ศรีลงั กา เลโซโท ซูดาน อัฟกานสิ ถาน บังกลาเทศ ภฏู าน จนี จบิ ูตี โคลัมเบีย อยี ปิ ต เอธโิ อเปย แกมเบยี อินโดนีเซีย เคนยา เกาหลีใต มาดากัสการ มัลดีฟ ส ปาปวนิวกินี แทนซาเนีย เวียดนาม ฯลฯ โดยไดใ หประเทศเหลา นีไ้ ดม าดงู าน ในห ลายร ะดับ ทงั้ เจาหนาท่ี ปฏิบัติงาน เจา หนา ทฝ่ี ายนโยบาย จนถึงร ะดับป ลัดกระทรวง รัฐมนตรีกระทรวงต าง ๆ 16 หนังสือเรยี นสาระทกั ษะการด�ำ เนนิ ชวี ิต รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดบั มธั ยมศึกษาต อนต น (ทช 21001)
นอกจากนั้นอดศิ ักดิ์ ภาณพุ งศ เอกอัครราชทูตไทยป ระจำ�กรุงเวยี นนา ประเทศออสเตรยี ไดกลา ววา ตา งชาตสิ นใจเร่อื งเศรษฐกิจพ อเพยี ง เนอ่ื งจากม าจากพ ระราชด �ำ ริในพ ระบาทสมเดจ็ พ ระเจาอยหู ัวทีท่ รงหว งใย ราษฎรของพ ระองค และอ ยากร ูว า ทำ�ไมรัฐบาลไ ทยถงึ ไดน ำ�มาเปนน โยบาย สว นป ระเทศท่ีพฒั นาแลวก็ตอ งการ ศกึ ษาพิจารณาเพอื่ น ำ�ไปช วยเหลอื ประเทศอน่ื เรอื่ งท่ี 3 การนำ�วิธีข องเศรษฐกจิ พ อเพยี งม าประยกุ ตใ ชก ับชวี ิตป ระจ�ำ วัน ปรชั ญาของเศรษฐกิจพ อเพยี งไมใชปรัชญาที่ใชไดเฉพาะค รอบครัวหรอื ชุมชนเทานน้ั แตเปนปรัชญา ทส่ี ามารถน �ำ มาประยกุ ตใ ชไ ดก บั ส งั คมโ ดยรวม การจ ะด�ำ รงชวี ติ อยไู ดต ามหลกั การพ น้ื ฐานของเศรษฐกจิ พ อเพยี ง นนั้ สมาชิกจ �ำ เปนท ่ีจะตอ งเขาใจ สภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคมโ ลก ที่เกดิ ขึน้ อยา งร วดเรว็ ตามอ ทิ ธพิ ลของ กระแสโ ลกาภิวัตน ควบคูไปกับก ารพ ยายามห าหนทางหรอื วธิ กี าร ท่จี ะด�ำ รงชวี ติ ต ามหลกั การพ ้นื ฐานของ เศรษฐกจิ พ อเพียงใหด�ำ เนนิ ไ ป ไดอยา งส มดลุ และส อดคลอ งกับสภาพแวดลอ มในย ุคโ ลกาภิวตั น โดยอ าศัย ปรัชญาของเศรษฐกจิ พ อเพียงเปน ตัวสรา งภ ูมคิ ุมกันต อ ผล กระทบท่ชี มุ ชนอ าจจะไ ดรบั จากกระแสโ ลกาภิวัตน ไมใ หกระแสเหลาน้ันเขา มาทำ�ลายเอกลักษณแ ละวัฒนธรรมชมุ ชน จนช มุ ชนต อ งล ม สลายไ ป ดังนั้น เพอื่ ใหสามารถด ำ�เนนิ การไ ดต ามแนวทางข า งตน จึงจ �ำ เปน ท ี่จะตอ งเขาใจ ปฏิสมั พันธร ะหวา ง กระแสโลกาภวิ ตั นก ับเศรษฐกจิ พ อเพียงกอ น โดยการทบทวนหรือมองยอ นกลบั ไปถ งึ ว กิ ฤตเศรษฐกิจทเ่ี กดิ ขน้ึ ในป ๒๕๔๐ อนั เปนเหตกุ ารณท ี่แสดงใหเ หน็ ถึงผ ลก ระทบทัง้ ท างด า นเศรษฐกจิ และสังคม กระแสโลกาภิวัตน คือกระบวนการเชือ่ มและใชโ ลกร ว มกนั อยางใ บเดยี วกัน อยางถงึ กนั แ ละม ีระบบ แบบแผน ทส่ี �ำ คญั โลกาภวิ ตั น ดานห น่ึงค ือความเปนโ ลกน ำ้�หนง่ึ ใ นการรับรูเร่ืองราวกนั แ ละกนั แตอ ีกด านห น่งึ กค็ ือก ระบวนการถูกท�ำ ใหรบั รู ถูกท �ำ ใหเคลอื่ นและค ลอยตาม โดยเฉพาะในเปาหมายดา นเศรษฐกจิ ซ ึ่งค อนเรว็ แรงแ ละตอ เนือ่ ง ผานระบบก ารส อื่ สารตางๆ ท่ีถ ูกพฒั นาดวยเทคโนโลยี ท�ำ ใหปจ จบุ นั น้ี ไมม พี ื้นทใี่ ดใ นโ ลกท่ี รอดพน จ ากอ ทิ ธิพลนท้ี งั้ ใ นดานเศรษฐกิจ การเมอื ง สงั คม และว ัฒนธรรม การน�ำ วิธขี องเศรษฐกิจพ อเพียงมาประยุกตใชก บั ช ีวิตป ระจ�ำ วัน การน�ำ ว ธิ ีการของเศรษฐกจิ พ อเพยี งม าประยุกตใ ชใ นร ะดบั บคุ คลท ัว่ ไป คอื ความสามารถใ นก ารด�ำ รง ชีวติ อยางไ มเดือดรอน มคี วามเปนอยูอยางประมาณตนต ามฐานะ โดยสามารถเลีย้ งต วั เองไดบนพ้นื ฐานของก าร ประหยดั หนงั สือเรียนส าระทักษะการด�ำ เนนิ ชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดับมัธยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001) 17
ตัวอยาง ทรงพลนำ�หลักเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใชในครอบครัวของตนเองเก็บออมเงินสวนท่ีเหลือจาก การบริโภคไวใ ชจา ยในอ นาคต เชนค า รกั ษาพยาบาล น�ำ น�ำ้ ที่ผ า นก ารใ ชแ ลวใ นค รวั เรือนมารดพ ืชผ ักสวนครัว ปลูกผ กั สวนครัวลดคาใชจายน ำ�เงินจ ากก ารข ายพชื ผักสวนครัวและหมู ไปซอื้ สนิ คาและบริการทส่ี มาชกิ ใ นครวั เรือนต องการแ ละม ีความจำ�เปน ใ นการอ ุปโภคบ ริโภคนำ�พ ืชผักสวนครัวที่เพราะปลูกไดมาบริโภค บางสวนน ำ� ไปข ายท ตี่ ลาด สวนท ี่เหลือนำ�ไปเลีย้ งหมนู �ำ เงินสวนหน่ึงม าใชจายใ นก ารรักษาพยาบาลเมื่อเจบ็ ปวยและน �ำ มาซ้อื เมล็ดพืช เพือ่ เพาะปลูก ทรงพ ลน �ำ หลักเศรษฐกจิ พ อเพยี งมาประยุกตใ ชในค รอบครัวของตนเองด งั นี้ 1. ปลูกผักสวนครัวล ดคา ใชจา ย 2. น�ำ น ำ้�ท ่ีผ า นก ารใ ชแลว ในค รัวเรือนมารดพ ืชผ ักสวนครวั 3. น�ำ พ ืชผกั สวนครัวทีเ่พราะป ลูกไดม าบรโิ ภค บางสวนน�ำ ไปข ายท ่ีต ลาด สวนท่เี หลือนำ�ไปเล้ียงหมู 4. นำ�เงินจากการขายพืชผักสวนครัวและหมูไปซื้อสินคาและบริการท่ีสมาชิกในครัวเรือนตองการ และม ีความจ �ำ เปนในก ารอ ุปโภคบรโิ ภค 5. เก็บออมเงินสวนทเ่ี หลอื จากก ารบ ริโภคไ วใชจ า ยใ นอนาคต เชน คา รักษาพยาบาล 6. น�ำ เงินสวนหนึง่ ม าใชจายในก ารร กั ษาพยาบาลเม่อื เจบ็ ปวยและน ำ�มาซื้อเมล็ดพืช เพือ่ เพาะปลกู ตวั อยางอีกแ นวหนึง่ ของการป ระกอบอ าชพี แบบเศรษฐกิจพอเพียง แนวทางก ารท �ำ การเกษตรแบบเศรษฐกจิ พ อเพียง โดยเนน หาขาวห าปลากอ นหาเงนิ ห าทอง คอื ทำ�มา หากินกอ นท �ำ มาคา ขายด ังน้ี 1. การท�ำ ไรน าสวนผสมแ ละการเกษตรผ สมผ สานเพอ่ื ใหเ กษตรกรพ ฒั นาตนเองแ บบเศรษฐกพิ อเพยี ง 2. การปลูกพชื ผ ักสวนครัวล ดคาใชจ า ย 3. การท ำ�ปุย หมกั ปยุ คอกแ ละใ ชวสั ดุเหลือใชเ ปน ป จจัยการผลติ (ปยุ )เพอ่ื ลดคาใชจายแ ละบ ำ�รงุ ดิน 4. การเพาะเห็ดฟ างจากว ัสดุเหลอื ใชในไ รนา 5. การป ลกู ไมผ ลสวนหลงั บาน และไ มใชส อยใ นค รัวเรือน 6. การป ลูกพืชสมนุ ไพร ชวยสงเสรมิ สุขภาพอนามัย 7. การเลย้ี งปลาในร อ งสวน ในนาขา วแ ละแหลงน�ำ้ เพอื่ เปน อ าหารโปรตนี และรายไดเสริม 8. การเลีย้ งไกพ ื้นเมือง และไกไ ข ประมาณ 10-15 ตัวตอ ครวั เรอื นเพือ่ เปน อ าหารในครัวเรอื น โดยใ ช เศษอาหาร ร�ำ และป ลายขาวจากผ ลผลติ ก ารทำ�นา ขา วโพดเลี้ยงส ตั วจ ากการป ลกู พืชไร เปน ตน 9. การท �ำ กาซชวี ภาพจากม ูลสัตว 18 หนงั สอื เรยี นส าระทักษะการดำ�เนนิ ชีวติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนต น (ทช 21001)
กจิ กรรม กิจกรรมท ่ี 1 แบง กลุมผเู รยี นตามความส นใจ กลุม ล ะ 5 คน แลว ดำ�เนินการดังตอ ไปน้ี 1. ในแตล ะกลมุ ระดมค วามคิด ในป ระเด็น “การน�ำ ป รชั ญาเศรษฐกิจพ อเพยี งไปใชใ นการด ำ�เนิน ชีวิต” แลว เลอื กน�ำ เสนอเพียงห ัวขอ เดยี วว า กลุมข องต นสามารถนำ�ป รชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใ ชใ นการ ดำ�เนนิ ชีวิตไ ดอยางไร เชน การป ระหยัดค า ใชจา ย การพง่ึ ตนเอง ความมเีหตุผล และก ารด ำ�รงชีวิตตาม อัตภาพ เปน ตน 2. ใหผูเรียนแตละกลุมเสนอแนวทางการเผยแพรปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใชในชีวิตประจำ� วันหนาชั้นเรียน กลมุ ล ะ 3-5 นาที โดยใ หผ ูเรียนและผูส อนรว มประเมิน แนวทางก ารเผยแพรฯ วา เหมาะสม หรอื ควรแ กไขอ ยางไร เชน การเผยแพรโ ดยใชปายโ ปสเตอร แผน พบั และการป ระชาสัมพันธทาง Internet เปนตน 3. ผูเรียนแตละกลุมนำ�แนวทางการเผยแพรปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใชในการดำ�เนินชีวิต ไปเผยแพรใ นส ถานศึกษาและช ุมชนใกลส ถานศึกษา 4. ศกึ ษาคน ควา เรอ่ื ง “เกษตรทฤษฎใี หม” แลว จ ดั ท�ำ แ บบจ�ำ ลอง “เกษตรทฤษฎใี หม” กลมุ ล ะ 1 ชน้ิ กิจกรรมท ่ี 2 แบง กลุมผูเ รียนตามค วามส นใจ หองละ 4-5 กลมุ ใหแ ตละกลมุ เขยี นบทความ เรอื่ ง “การด ำ�เนิน ชวี ติ ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพ อเพียง” แลว ดำ�เนินการเผยแพร ในส ถานศกึ ษาและช มุ ชน โดย 1. กลุมที่ 1 ท�ำ แผนพับแ จกใ นส ถานศกึ ษาและชมุ ชน 2. กลมุ ที่ 2 ท�ำ โปสเตอรติดใ นสถานศกึ ษา หรือในศูนยก ารเรียนรูในช ุมชนใ กลเ คียง 3. กลมุ ท่ี 3 เขียนบ ทความแลว น �ำ มาอา นหนาชัน้ เรยี น แลว คัดเลือกบทความด ีเดนอา นในหอง เรยี น หรอื ออกร ายการข องวทิ ยุหรือห อก ระจายขาวของช มุ ชน กจิ กรรมท ่ี 3 ใหผูเ รยี นแ ตละคนอ อกแ บบแผนผังการจ ดั การแบง พ ้ืนฐานท ี่ดินต ามทฤษฎใี หม พรอมท้ังสรุป หลักการและข น้ั ตอนข องทฤษฎีใหมพ อสงั เขปล งในก ระดาษขาวข นาด 4F แลว น�ำ ไปตดิ ท ่ีปา ยน ิเทศหนา สถานศกึ ษา ใหผูสนใจในส ถานศกึ ษาและใ นช ุมชนไ ดเรียนรู และผูส อนเลอื กแผนท่สี วยงามล งในวารสาร ของสถานศึกษาเพือ่ เผยแพรใ นวงกวางตอไป หนงั สือเรียนส าระทกั ษะการด�ำ เนนิ ชวี ติ รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดับมธั ยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 19
บทที่ 3 การว างแผนการป ระกอบอาชีพแ บบพอเพยี ง สาระสำ�คัญ ผเู รยี นมกั เขา ใจว า การป ระกอบอาชพี ต ามป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน แคเ รอ่ื งของเกษตรกร แตจ รงิ แลว ผปู ระกอบอาชพี อน่ื ๆ ตลอ ดจ นข า ราชการกส็ ามารถน �ำ แนวพระราชด�ำ รสั เศรษฐกจิ พอเพยี ง ไปป ระยกุ ตใ ชใ นการ วางแ ผนการประกอบอาชพี ต างๆ โดยป ระชาชนจ ะตอ งไมใ ชจ ายฟ มุ เฟอยเกนิ ตัว จึงจ ะถ อื วา ประพฤติตนโ ดย การว างแ ผนการป ระกอบอาชีพ อยใู นร ะบบเศรษฐกจิ พอเพยี งตามแ นวพ ระราชดำ�ริ ผลการเรยี นที่คาดหวงั 1. ผูเรยี นสามารถน ำ�ความรจู ากการเรยี นไปใชในการว างแ ผน การประกอบอาชีพ ตามป รัชญาของ เศรษฐกิจพ อเพยี ง 2. ผูเรียนสามารถนำ�ความรูจากการเรียนโดยสามารถจัดทำ�โครงงานตามแผนงานท่ีวางไวไดอยางถูก ตองเหมาะสม ขอบขายเนอ้ื หา เรอื่ งท่ ี 1 กรอบแนวคดิ เศรษฐกิจพ อเพยี ง เรื่องท่ ี 2 การป ฏิบตั ติ นตามแ นวทางเศรษฐกจิ พ อเพียง เร่ืองท ี่ 3 ทฤษฎีใหม หนังสือเรียนสาระทกั ษะการดำ�เนินชีวติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 21
บทท ี่ 1 กรอบแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ...การทตี่ อ งการใหทกุ คนพยายามท จ่ี ะห าความรู แ ละส รา งตนเองใหม่นั คงน ้ี เพอ่ื ตนเอง เพือ่ ท่ีจะใหต ัวเอง ม คี วามเปน อยทู ่ีกาวหนา ท มี่ ีความส ขุ พ อมีพอกนิ เปน ข ้ันหนึ่ง และข ้นั ตอไป ก ็คือใหมีเกยี รติวา ย นื ไ ดดวยต วั เอง ... ตอ มาไดพระราชทานพ ระร าชด �ำ รเิ พ่มิ เตมิ มา โดยตลอด เพอ่ื ใหเกษตรกรซ่ึงเปน คนส ว นใ หญข อง ประเทศม คี วามแข็งแ รงพ อ ก อนท ่ีจะไ ปผลติ เพื่อการค าหรือเชิงพ าณชิ ย โดยยึดหลักการ “ท ฤษฎใี หม” 3 ข นั้ คือ ขน้ั ท ่ี 1 ม ีความพ อเพียง เล้ียงตวั เองไดบ นพ้ืนฐานข องความป ระหยดั และข จัดก ารใชจ าย ข้นั ท่ี 2 ร วมพลังกนั ใ นรูปกลมุ เพื่อการผ ลติ การต ลาด การจัดการ รวมท ง้ั ดา นส วัสดิการ การศ ึกษา การพ ฒั นาสงั คม ขน้ั ที่ 3 ส รางเครือขาย กลุมอาชีพแ ละข ยายก จิ กรรมท างเศรษฐกจิ ท่ีห ลากหลาย โดยประสานค วามรว ม มอื ก ับภ าคธ รุ กิจ ภาคอ งคก รพฒั นาเอกชน และภาคร าชการในดา นเงนิ ทุน การต ลาด การผลิต การจัดการและ ขาวสารขอมลู ส ำ�หรับในภ าคอตุ สาหกรรม ก็ส ามารถน�ำ “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” ม าประยกุ ตใ ชได คือ เนนก ารผลติ ดา น การเกษตรอยางต อเนอื่ ง และไ มค วรท ำ�อ ุตสาหกรรมขนาดใหญเ กนิ ไป เพราะหากท �ำ อุตสาหกรรมขนาดใ หญ ก็จะตอ งพ ง่ึ พิงส ินคา วัตถดุ ิบและเทคโนโลยีจากตางประเทศ เพือ่ น�ำ มาผลติ สินคา เราตองค �ำ นึงถ ึงสงิ่ ท มี่ ีอยูใน ประเทศกอน จงึ จ ะท ำ�ใหป ระเทศไ มต อ งพึง่ พิงต างชาตอิ ยา งเชนปจจุบัน ดงั น นั้ เราจะต อ งช ว ยเหลือประเทศใ ห มคี วามเขมแขง็ ซึ่งพ ระบาทส มเด็จพ ระเจาอยูห ัว ไดเปน ผจู ดุ ประกายร ะบบเศรษฐกจิ แบบพอเพยี ง ซ่งึ จ ะเปน การ ชว ยลด ปญห าการน �ำ เขา วตั ถดุ บิ และช ้ินสวนท ี่เราน�ำ มาใชใ นการผ ลติ ใหเปนลกั ษณะพ ่งึ พา ซงึ่ ม ีมาแลว เกือบ 20 ป แตทกุ คนม องขามประเดน็ น ้ีไป ตลอดจนไดร ับผลจากภ ายนอกประเทศทำ�ใ หประชาชนห ลงลมื และม วั เมา อยูก บั ก ารเปน นักบ รโิ ภคนิยม ร บั เอาของต า งชาติเขา มาอยางไ มรตู ัว แ ละร วดเรว็ จนท�ำ ใหเศรษฐกิจข องไทยต กต่�ำ ...พยายามไมกอค วามช ่วั ใหเปน เครอ่ื งทำ�ลายตัว ท �ำ ลายผูอ ่ืน พยายามลด พยายามล ะค วามชว่ั ท ่ีตวั เองม ีอยู พยายามกอ ค วามดใี หแกต ัวอ ยเู สมอ พ ยายามร กั ษา และเพิม่ พูนความดที ม่ี ีอยนู ัน้ ใหงอกงามสมบูรณข ้นึ ... “คนส วนมากมักเขาใจวา เศรษฐกิจพอเพียงเปนเรื่องของเกษตรกรในช นบทเทานั้น แตแทที่จริง ผ ูประกอบอาชีพอ น่ื เชน พอ คา ขาราชการ และพ นกั งานบ ริษัทตา งๆ ส ามารถน ำ�แ นว พระราชด�ำ รสั เศรษฐกจิ พอ เพยี ง ไ ปป ระยุกตใชไ ดแตว า พอเพียงน้ีมีความหมายก วา งขวางยงิ่ กวา น้ีอกี ค อื ค �ำ ว าพอ ก พ็ อเพียงนกี้ พ็ อแคน้ันเอง คนเราถา พอใจใ นค วามต อ งการม นั ก็มคี วามโลภน อย เมอ่ื ม คี วามโลภน อยก็เบียดเบยี นผูอ่ืนนอ ย 22 หนังสือเรยี นส าระทกั ษะการด�ำ เนินชีวิต รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดบั มัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001)
ถา ประเทศใดมคี วามคิดอันน ี้ มคี วามคดิ วาท�ำ อะไรต อ งพอเพยี ง หมายความวาพอประมาณ ซือ่ ตรงไ ม โลภอยางม าก คนเรากอ็ ยูเปนสุข พ อเพยี งน ้ี อาจจ ะม ี มีมาก อาจจ ะม ีของห รหู รากไ็ ด แตวา ตองไมไ ปเบียดเบยี นคนอื่น ตองใ หพ อประมาณ พูดจาก็ พอเพียง ท ำ�อะไรก ็พอเพยี ง ปฏบิ ตั งิ านก็พอเพยี ง. . .” “...ฉะนัน้ ค วามพ อเพยี งน้ีก็แปลวาความพอประมาณและค วามมเี หตุผล.” ไ ดมีพระราชก ระแ สเพิ่มเติมระหวางเขาเฝาถวายง านม าอีกวา เศรษฐกิจพอเพียงเปนเสมือนร ากฐาน ของชีวิต รากฐานค วามมัน่ คงของแ ผนดิน เปรยี บเสมอื นเสาเข็มท ถ่ี ูกตอกรองรับบานเรอื นตัวอาคารไวน ้นั เอง สิ่งก อ สรา งจ ะอยมู ่ันคงไ ดกอ็ ยูท่ีเสาเข็ม แตค นส วนมากม องไมเ หน็ เสาเข็ม แ ละล มื เสาเขม็ เสยี ด วยซ้�ำ ไป “ . . . ค วามหมายของเศรษฐกจิ พ อเพยี ง และท�ำ ไดเศษห น่ึงส ว นส ีเ่ ทา นัน้ จะพ อน้ัน ไ มไดแ ปลวา เศษ หนึง่ ส วนสข่ี องพื้นท ี่ แตเ ปน เศษห นง่ึ สวนส ี่ข องการกระทำ�” จากพระร าชด�ำ รสั : เศรษฐกิจพ อเพยี ง ไดจำ�กดั เฉพาะข องเกษตรกรหรอื ชาวไรชาวนาเพยี งเทานั้น แต เปนเศรษฐกจิ ข องท ุกคนทกุ อาชีพ ทัง้ ทอี่ ยใู นเมอื งแ ละอยใู นชนบท เชน ผูทีเ่ ปนเจาของโ รงงานอ ตุ สาหกรรม และบรษิ ทั ในร ะบบเศรษฐกจิ พ อเพียง ถา จะต อ งขยายก จิ การเพราะความเจริญเติบโตจากเน้อื ของง าน โดยอาศยั การขยายตัวอยางค อยเปนคอยไป หรือห ากจะกูยืมก็กระทำ�ต ามความเหมาะสม ไมใชกูม าลงทุนจ นเกินตัว จนไมเ หลือท ่มี ่ันใหยนื อ ยูได เมื่อภาวะข องเงินผันผวน ประชาชนก ็จ ะต อ งไ มใ ชจ า ยฟ มุ เฟอยเกินตัว ส�ำ หรบั เกษตรกรนัน้ กท็ ำ�ไรท�ำ นา ปลกู พชื แบบผ สมผสานในท แ่ี หง แลงตามแนว “ทฤษฎีใ หม” ไ ดส �ำ เรจ็ หากไมม คี วาม พอประมาณในใจตน นึกแ ตจ ะซ ื้อรถปคอัพคนั ใหม หรือเครอ่ื งอำ�นวยความส ะดวกอ่ืนๆ อ ยูร่ำ�ไป กย็ อ มไมถ ือวา ประพฤติตนอ ยูในร ะบบเศรษฐกจิ พ อเพยี งตามแนวพระราชดำ�ร ิ เศรษฐกจิ พ อเพยี ง จงึ เปน พระราชด �ำ รัสท พ่ี ระราชทานใหป ระชาชนด �ำ เนินตามวถิ แี หงก ารดำ�รงชีพท่ี สมบรู ณ ศานตสิ ุข โดยม ีธรรมะเปน เคร่อื งก ำ�กับ และใจต นเปน ท่สี �ำ คญั ซงึ่ ท ่พี ระองคทรงรบั ส่งั ม าน้ัน แททีจ่ รงิ คือ ว ิถชี วี ิตไทยน นั่ เอง วถิ ีชวี ติ ไทยท่ียึดเสน ทางสายกลางข องความพ อดี ค วามสขุ ค วามเจรญิ อ นั แทจ ริงน นั้ หมายถ งึ ค วามส ขุ ความเจริญ ท ี่บุคคลแสวงหามาได ดว ยความเปนธรรมทั้งใน เจตนา และการก ระท�ำ ไมใชไดม าดว ยค วามบ ังเอิญ หรือดว ยการแ กงแยง เบยี ดบงั มาจากผ ูอ นื่ ห ลกั การพง่ึ ตนเอง หากขยายความอ อกไปอาจจ ะส ามารถย ึดหลักสำ�คญั ข องค วามพ อดีได 5 ป ระการค ือ 1. ความพ อดีดานจ ติ ใจ : ต องเขมแข็ง สามารถพ ่ึงตนเองไ ด มจี ิตส�ำ นึกท ดี่ ี เอื้ออาทร ประณีประนอม นกึ ถึงผ ลประโยชนส ว นรวม หนังสือเรยี นสาระทักษะการด�ำ เนินชวี ติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001) 23
2 . ความพ อดีด า นสงั คม : ตอ งม คี วามช วยเหลือเกอ้ื กลู ก ัน สรา งค วามเขมแข็งใ หแ กช มุ ชน รูจกั ผนกึ ก�ำ ลัง แ ละที่สำ�คญั มกี ระบวนการเรียนรทู ่เี กิดจ ากฐ านรากท ่มี น่ั คงแ ละแข็งแ รง 3 . ความพ อดีดา นท รพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแ วดลอม : รจู กั ใ ชแ ละจ ดั การอ ยางฉ ลาดแ ละร อบคอบ เพื่อใ หเกดิ ค วามย ง่ั ยนื สงู สดุ และที่ส ำ�คัญใชทรพั ยากรทม่ี ีอยูในประเทศ เพอ่ื พัฒนาประเทศใหม ่ันคงอ ยูเปนข น้ั เปน ตอนไ ป 4 . ความพ อดีด านเทคโนโลย ี : ร ูจกั ใ ชเทคโนโลยีท ี่เหมาะสมใ หส อดคลองกับความตองการ และค วร พัฒนาเทคโนโลยจี ากภ มู ิปญญาชาวบา นข องเราเอง และสอดคลอ งเปนป ระโยชนต อสภาพแวดลอ มของเราเอง 5. ความพ อดีด า นเศรษฐกิจ : เพิ่มรายได ลดรายจา ย ด�ำ รงชีวติ อ ยา งพอควร พออยู พอกิน สมควรต าม อัตตภ าพ แ ละฐานะข องตน เร่ืองที่ 2 การป ฏิบตั ิตนตามแ นวทางเศรษฐกิจพ อเพยี ง 1. ยึดค วามประหยดั ตัดทอนค าใชจ า ยใ นท ุกดา น ลดละค วามฟุมเฟอ ยในการด�ำ รงชพี อ ยา งจ รงิ จงั ดังพ ระราชด �ำ รสั ว า . . . ค วามเปนอ ยทู ่ีตองไมฟ งุ เฟอ ตองป ระหยัดไปใ นทางท ถี่ ูกตอง. . . 2. ยึดถือก ารป ระกอบอาชพี ดวยค วามถกู ตอ ง สจุ ริต แมจ ะต กอ ยใู นภ าวะขาดแคลนในการด �ำ รงชพี ก็ตาม ดงั พ ระราชดำ�รสั ท ่ีวา . . . ค วามเจรญิ ข องคนทั้งหลายยอ มเกิดม าจาก การป ระพฤติชอบและก ารหาเลี้ยงชีพ ของต นเปนห ลกั ส�ำ คัญ. . . 3. ละเลิกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขันกันในทางการคาขายประกอบอาชีพแบบตอสูกันอยาง รนุ แ รงดังอ ดีต ซงึ่ มพี ระราชด �ำ รัสเรือ่ งนี้ว า . . . ค วามสขุ ค วามเจริญอนั แ ทจ ริงน้นั หมายถ งึ ความสุขค วามเจริญท่ี บคุ คลแสวงหามาไดดวยความเปนธรรมท ง้ั ในเจตนา และการก ระทำ� ไมใ ชไ ดม าดวยความบงั เอิญ หรอื ดวยการ แกงแ ยงเบยี ดบังม าจากผ อู ่นื . . . 4. ไมห ยดุ นง่ิ ท ีจ่ ะห าทางใ นชวี ิตหลุดพนจ ากความท ุกขย ากค รง้ั น ้ี โดยตองขวนขวายใ ฝห าความรูให เกดิ มรี ายไดเพม่ิ พูนข ้นึ จนถ งึ ขัน้ พอเพียงเปนเปาหมายส�ำ คัญ พ ระราชด�ำ รัสต อนหนึ่งท ีใ่ หความชัดเจนว า . . . ก าร ท่ตี อ งการใหท ุกคนพยายามท ี่ จะห าความร ู และสรา งต นเองใหมั่นคงน ้ีเพอื่ ตนเอง เพ่อื ทจ่ี ะใ หต วั เองมคี วามเปน อยทู ่ีกา วหนา ทมี่ ีความส ขุ พอมีพอกินเปนข ้ันห น่ึง แ ละข้ันตอไป ก ค็ ือใหม เี กยี รตวิ า ยืนไ ดด วยตวั เอง. . . 5. ปฏบิ ตั ติ นในแนวทางท ด่ี ลี ดละสง่ิ ย ว่ั กเิ ลสใ หห มดสน้ิ ไป ทง้ั นด้ี ว ยสงั คมไ ทยท ล่ี ม สลายล งใ นค รง้ั น้ี เพราะยังมีบ ุคคลจ ำ�นวนมิใ ชนอยที่ด ำ�เนินการโดยป ราศจากล ะอายตอแ ผนดิน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดพ ระราชทานพ ระร าโชวาทวา . . . พยายามไ มก อค วามช วั่ ใหเ ปนเคร่ืองทำ�ลายตัวทำ�ลายผ ูอนื่ พยายามล ด พยายามละความช วั่ ที่ตัวเองมอี ย ู พยายามก อค วามด ใี หแกตัวอยูเสมอ พยายามรกั ษา และเพม่ิ พูนค วามด ีทีม่ อี ยนู นั้ ใหง อกงามส มบรู ณข ึน้ . . . ทรงย ำ้�เนนวาค�ำ ส�ำ คัญท ส่ี ุดคอื คำ�วา “พ อ” ต อ งสรา งค วามพ อที่สมเหตุสมผลใหกับตัวเองใหไดแ ละเรากจ็ ะ พบก ับค วามสขุ 24 หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการด�ำ เนนิ ชีวติ รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001)
เรอื่ งท่ี 3 ทฤษฏใีหม ปญ หาหลกั ข องเกษตรกรใ นอดีต จนถ ึงปจ จุบนั ท ีส่ ำ�คัญป ระการหน่งึ คือ การข าดแ คลนนำ้�เพ่ือ เกษตรกรรม โดยเฉพาะอ ยา งยงิ่ ใ นเขตพ ้ืนท่เี กษตรทอ่ี าศัยนำ้�ฝน ซึ่งเปนพื้นท ี่ส วนใหญของป ระเทศที่อยใู นเขต ท่ีมีฝนคอนขางนอ ยแ ละส ว นมากเปนนาขา วแ ละพืชไร เกษตรกรยังคงท �ำ การเพาะปลกู ไดปล ะครัง้ ในชว งฤดูฝน เทา นน้ั และมคี วามเสี่ยงกับความเสยี หาย อันเนือ่ งมาจากค วามแปรปรวนของด นิ ฟ า อากาศและฝนท งิ้ ชวง แมว า จะมกี ารขดุ บอหรือส ระเก็บน ำ�้ ไ วใชบา งแตกม็ ขี นาดเลก็ หรอื มีปจ จัยอ ่นื ๆ ท่ีเปน ปญ หาใหม ีนำ้�ใชไ มเพยี งพอ รวมทงั้ ร ะบบการป ลกู พืชไมม ีหลกั เกณฑใ ด ๆ แ ละสว นใ หญป ลูกพืชชนดิ เดยี ว ดว ยเหตนุ พี้ ระบาทส มเดจ็ พระเจา อยูหวั จ งึ ไดพ ระราชทานพ ระราชด ำ�ริ เพื่อเปนการช วยเหลอื เกษตรกร ท่ปี ระสบความย ากลำ�บากด ังกลาว ใหส ามารถผานพ นช ว งเวลาวิกฤติ โดยเฉพาะการขาดแ คลนน ำ�้ ไดโ ดยไม เดือดรอนแ ละย ากล�ำ บากน ัก พระร าชดำ�รนิ ี้ ทรงเรียกวา “ ทฤษฎใี หม” เปนแ นวทางห รือหลักการใ นการบ รหิ ารการจัดการท ี่ดนิ และ น้�ำ เพือ่ ก ารเกษตรใ นทดี่ นิ ข นาดเล็กใ หเกดิ ประโยชนสงู สดุ ท ฤษฎใี หม ทมี่ าแ หงพระราชด ำ�ริ “ ทฤษฎีใหม ในท ุกครง้ั ท พ่ี ระบาทสมเดจ็ พ ระเจาอยหู ัว เสดจ็ พระราชด �ำ เนิน ไปทรงเย่ียมราษฎรตามพ้ืนท่ีตางๆทั่วประเทศน้ันไดทรงถามเกษตรกรและทอดพระเนตรพบสภาพปญหาการ ขาดแคลนน้�ำ เพ่อื ก ารป ลูกขาวแ ละเกดิ แ รง ดลพระทัยอ นั เปน แนวคดิ ข้นึ วา ขา วเปน พืชท ่ีแข็งแกรง ม าก หากไ ดน ้ำ�เพียงพอจะส ามารถเพิม่ เมล็ดขา วไ ดมากย ิง่ ขนึ้ หากเก็บน�้ำ ฝนท่ี ตกลงมาไดแ ลว นำ�มาใชในก ารเพาะปลกู กจ็ ะส ามารถเกบ็ เกยี่ วไดมากขน้ึ เชน กนั การสรางอ างเก็บนำ�้ ขนาดใหญ นับวันแ ตจะย ากท ่ีจะด ำ�เนินการไ ด เนอื่ งจากก ารขยายตัวของชมุ ชนแ ละข อจ�ำ กัดของป ริมาณท ่ดี ินเปนอุปสรรค หากแตล ะครวั เรือนม ีสระนำ�้ ป ระจ�ำ ไรนาทุกค รัวเรือนแลว เมอื่ รวมป รมิ าณก ันก ็ยอมเทากบั อ า งเกบ็ น�้ำ ข นาดใหญ แตส ้นิ ค าใชจ ายนอ ยแ ละเกดิ ประโยชนส ูงสุดโดยตรงมากกวา แรงดลพ ระราชห ฤทัยในเรื่องน้เี กดิ จากทพ่ี ระบาท สมเด็จพ ระเจาอยูห ัวเสด็จพระร าชด ำ�เนนิ ท รงเย่ียมร าษฎรในภ าคอสี าน บริเวณพ้นื ท ่บี า นกตุ ตอแ กน ต�ำ บล กุตส มิ ค ุมใหญ อ�ำ เภอเขาวง จังหวดั ก าฬสนิ ธุ เม่ือว ันท่ ี 25 พ ฤศจกิ ายน พ.ศ.2 5 3 5 ซ ึ่งท รงมีพระมหากรณุ าธิคณุ พระราชทานพ ระราชด ำ�รัสแกบ รรดาคณะบุคคลต างๆ ที่เขาเฝาฯ ถวายพระพรชัยม งคลใ นว โรกาสเฉลิม พระชนมพรรษา วันท่ี 4 ธ ันวาคม 2 53 5 ณ ศาลาดสุ ดิ าลัย สวนจ ติ รดา พระราชวังด ุสติ ว า “...ถามช าวบานท ีอ่ ยูนัน่ ว าเปนอ ยางไรบางป นี้ เขาบอกวาเก็บขา วไดแ ลว ขาวกอ็ ยูต รงน ้ันกองไวเราก ไ็ ป ดูขาว ขาวน ั้นมีรว งจริงแ ตไ มม ีเมลด็ ห รือรวงห นึ่งม ซี กั สองส ามเมลด็ ก ็หมายความวา 1 ไ ร คงไ ดขา วประมาณ ซกั ถ ังเดียวห รอื ไมถ งึ ถ งั ต อ ไร ่ เขาท ำ�ไมเปน อยา งน ี้ เขาบอวา เพราะไมม ีฝนเขาปลกู กลา ไวแลว เมือ่ ขนึ้ มากป็ ก ดำ� ปก ด�ำ ไมไ ดเ พราะวา ไมม ีน�้ำ ก ็ปกในท รายท ำ�รู ในทรายแลว ก็ปกลงไป เมอื่ ปกแลว ตอนกลางวันก เ็ ฉามันงอลงไป แตต อนกลางคืนก ็ตั้งต ัวตรงขึ้นม าเพราะมนี �ำ้ คา ง แ ละในท่ีสดุ ก็ไดรว งแ ตไ มม ีขาว เทา ไร อันน้เี ปน บทเรียนทดี่ ี.. .แ สดงใหเห็นวา ข าวน ีเ้ ปนพ ืชแข็งแ กรง ม ากข อใหไ ดมนี ้ำ�คางกพ็ อ แ มจะเปน ข าวธรรมดา ไ มใชขาวไร ถา ห ากวา เราชว ยเขาเลก็ นอยกส็ ามารถท ีจ่ ะไดขาวม ากขึน้ หนอยพอท่จี ะกิน ฉะนัน้ โครงการ ท ่จี ะทำ�มใิชตองทำ�โครงการ ใหญโ ตมากจ ะไ ดผ ล ทำ�เล็กๆก็ได จงึ เกดิ ค วามคดิ ข น้ึ มาวาในที่เชน นนั้ ฝ นตกดีพอสมควร แตล งมาไมถ ูกร ะยะ เวลา...ฝนกท็ ิง้ ชวง...” หนงั สือเรียนสาระทักษะการด�ำ เนนิ ชวี ติ รายวชิ าเศรษฐกจิ พอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 25
จากพระราชดำ�รัสขางตนแสดงใหเห็นถึงการท่ีทรงรวบรวมขอมูลเบื้องตนจากปญหาขอเท็จจริงแลว ทรงวเิ คราะหเปน แ นวคิดท ฤษฏีว า “ ...วธิ กี ารแกไ ขก ค็ อื ตองเกบ็ น้�ำ ฝนท ีต่ กลงมา กเ็กิดค วามคดิ วาอยากทดลองดูสัก 1 0 ไ ร ในท ่อี ยางน น้ั 3ไร จะเปนบอ น�ำ้ คือเกบ็ น้�ำ ฝนแ ลว ถาจะตอ งบดุ วยพลาสตกิ ก บ็ ุด ว ยพลาสตกิ ทดลองดแู ลว อ ีก 6 ท�ำ ไรท �ำ เปน ท่ีนา ส วนไรทเ่ี หลอื ก เ็ ปนบ รกิ ารหมายถงึ ท างเดินห รือกระตอ บห รอื อะไรก ไ็ ดแ ลว แตห มายความวา น ้�ำ 30 % ท ี่ ท�ำ นา 6 0%ก็เชื่อว าถาเก็บน้ำ�ไวไ ดจ ากเดมิ ท ี่ เก็บเกี่ยวขาวไดไ รล ะประมาณ 1 -2 ถ ัง ถา มนี �้ำ เลก็ นอยอ ยา งนั้นก ค็ วร จะเกบ็ เกย่ี วขาวไ ดไรละป ระมาณ 10-2 0 ถงั หรือมากกวา ” ในเวลาตอ มาไดพ ระราชทานพ ระร าชด �ำ รสั ใหทำ�การทดลอง “ทฤษฎีใหม” เก่ยี วกับการจัดการที่ดิน และแ หลง นำ�้ เพือ่ ก ารเกษตรข ึ้น ณ วดั ม งคลชัยพัฒนา ต ำ�บลหว ยบง อ �ำ เภอเมือง จ งั หวัดสระบรุ ี แนวท ฤษฎใี หม กำ�หนดข้ึนดงั น ้ี ใหแบง พน้ื ท ่ีถอื ครองท างการเกษตร ซึง่ โ ดยเฉล่ียแ ลวเกษตรกรไทยม ีเนอื้ ท ่ีดินป ระมาณ 10 ไร ตอ ครอบครัวแบง ออกเปน สดั สวน ค ือ สวนแ รก : ร อยละ 30 เนื้อท ีเ่ฉลย่ี 3ไร ใหท�ำ การข ดุ สระกักเกบ็ น้ำ�ไวใ ชใ นการเพาะปลูก โดยมคี วามลกึ ประมาณ 4 เมตร ซง่ึ จ ะส ามารถรับน้ำ�ไดจ ถุ ึง 19,000 ล ูกบาศกเมตร โดยการร องรับจากน ำ�้ ฝน ราษฎรจ ะส ามารถ น�ำ นำ�้ น ไ้ี ปใ ชไ ดต ลอดป ทง้ั ยังส ามารถเล้ยี งปลาและป ลูกพืชรมิ สระเพอื่ เพิ่มรายไดใหครอบครวั อีกทางห นึ่งดวย ดังพระราชดำ�รัสในวโรกาสเสด็จพระราชดำ�เนินทอดพระเนตรการดำ�เนินงานโครงการพัฒนาพื้นที่วัดชัยมงคล พัฒนาอังเน่ืองม าจากพ ระร าชด ำ�ริ เมอ่ื วันท ี ่ 25 ม กราคม 2536 ค วามต อนห น่งึ ว า “...ก ารเลีย้ งป ลาเปนร ายไดเสรมิ ถาเลี้ยงป ลาไมก ี่เดือนก็มรี ายได...” สว นท ี่สอง : ร อยละ 6 0 เปนเนอ้ื ท เี่ ฉล่ียประมาณ 1 0ไ ร เปน พื้นท ี่ทำ�การเกษตรปลูกพ ืชผลตา งๆ โ ดยแบง พ้นื ท ่นี อ้ี อกเปน 2 ส ว น คอื รอ ยละ 30 ใ นสว นท ส่ี อง ทำ�นาขา วประมาณ 3 ไ ร รอยละ 30 ใ นสวนท ่ีสอง ปลกู พชื ไรหรือพืชสวนต ามแตสภาพของพนื้ ท แี่ ละภาวะตลาดป ระมาณ 3 ไร พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัวทรงคำ�นวณ โดยใชห ลกั เกณฑเฉลีย่ วาในพ ื้นที่ทำ�การเกษตรน ต้ี อ งมีน ำ�้ ใ ชใ นช ว งฤดูแลง ประมาณ 1,000 ลูกบาศกเ มตรตอไร ถาหากแบงแ ตล ะแ ปลงเกษตรใ หม เีนอ้ื ที ่ 3 ไ ร ทัง้ 2 แ หงแลว ความตอ งการน ้�ำ จ ะใ ชป ระมาณ 10 ,000 ล ูกบาศก เมตร ทจ่ี ะตองเปน น�้ำ ส�ำ รองไวใชในย ามฤ ดแู ลง สวนท่สี าม : ร อ ยละ 10 เปน พน้ื ท ท่ี เ่ี หลอื มเีนอื้ ทเ่ี ฉลย่ี ประมาณ 1 ไ ร จัดเปนท ่อี ยอู าศยั ถนนหนทาง คนั คูดินห รอื คูคลอง ตลออดจนป ลกู พชื ส วนครวั และเลย้ี งส ัตว รวมพนื้ ที่โ ดยเฉล่ียประมาณ 10 ไ ร ตามสัดสว น 3 0 – 3 0 – 3 0 – 3 0 – 1 0 ต ามท ฤษฎใี หมน้ ี พระบาทส มเด็จพระเจาอยูหวั ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทาน แนวพระราชดำ�ริอนั เปน ห ลกั ปฏิบัตสิ �ำ คญั ยง่ิ ในการด ำ�เนินการ คอื วิธีนส้ี ามารถใ ชป ฏบิ ตั ิไดกับเกษตรกรผูเปน เจาของท ี่ดิน ที่มพี นื้ ทด่ี นิ จ ำ�นวนน อย แปลงเล็กๆ ประมาณ 10 ไร (ซึ่งเปน อัตราถือครองเนอื้ ท ีก่ ารเกษตรโดย เฉลยี่ ข องเกษตรกรไ ทย) ม งุ ใหเกษตรกรม ีค วามพ อเพียงในก ารเล้ยี งต วั เองได (self su fficien cy ) ใ นระดบั ชวี ิตท ่ี ประหยัดก อ นโดยม ุงเนน ใหเหน็ ค วามส�ำ คัญของค วามส ามัคคกี นั ใ นทอ งถิน่ กำ�หนดจ ุดม ุงหมายใ หสามารถผ ลติ ขา วบ รโิ ภคไดเ พยี งพอตลอดท ั้งป โดยยดึ หลกั ว าการท �ำ นา 3 ไ ร ของครอบครวั หนึ่งน ้ันจ ะม ีขาวพอกนิ ต ลอดปซ ึ่ง เปน ห ลักสำ�คญั ข องทฤษฎีใ หมน ี้ ท ฤษฎใี หมใ นพ ระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว จะเปน ท ฤษฎีท สี่ มบูรณตามแนวพระราชดำ�ริไดน ้ัน ทรง คำ�นึงถึงการระเหยของน �้ำ ในส ระหรืออ างเกบ็ น้ำ�ล กึ 4 เมตร ข องเกษตรการด ว ยวา ในแ ตล ะวันท ี่ไมมฝี นตกค าดวา 26 หนงั สอื เรียนสาระทกั ษะการดำ�เนินชีวติ รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพียง ระดับมัธยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001)
นำ้�ระเหยวนั ละ 1 เซนตเิ มตร ดังนั้นเม่ือเฉล่ยี ว าฝนไ มต กป ละ300 ว ันน ้นั ร ะดบั นำ้�ในสระลดลง 3 เมตร จงึ ควรม ี การเตมิ นำ�้ ใหเ พยี งพอเนอ่ื งจากนำ้�เหลือก นสระเพยี ง 1 เมตรเทาน้ัน ด งั นัน้ การม แี หลง น�้ำ ข นาดใ หญเพ่ือคอยเตมิ น �ำ้ ใ นสระเลก็ จงึ เปรยี บเสมือนม แี ทง คน�้ำ ใหญๆ ทมี่ นี ้�ำ สำ�รองที่จะค อยเติมน ้ำ�อางเล็กใ หเต็มอยูเสมอ จะทำ�ใหแนวทางป ฏิบัติสมบูรณขึ้นสระน้ำ�ท ี่ร าษฎรขุดข ึ้นตาม ทฤษฎีใหมน้ีเม่อื เกิดชว งขาดแคลนนำ้� ในฤดแู ลง ราษฎรส ามารถส บู น�ำ้ ม าใชป ระโยชนไ ดแ ละห ากน �้ำ ในสระ ไมเพียงพอก ข็ อรบั น�้ำ จ ากอางห ว ยห นิ ข าว ซ่งึ ไดท�ำ ร ะบบส ง น ำ้�เชือ่ มต อ ลงม ายงั ส ระน้ำ�ทีไ่ ดข ดุ ไวใ นแ ตล ะแปลง ซ่ึงจ ะชวยใหม นี �ำ้ ใชตลอดป ในกรณรี าษฎรใชน ำ�้ ก ันมากอ างห ว ยหินข าวกอ็ าจมีป ริมาณน�ำ้ ไมเพียงพอ หาก โครงการพ ัฒนาลุมน้ำ�ปาสักส มบูรณแลวก็ใชว ิธีการสูบน้ำ�จ ากป าสักม าพักใ นหนองน้ำ�ใ ดหนองน้ำ�หนึ่ง แลว สูบต อลงมาในอ างเก็บน�ำ้ ห ว ยหินข าวก็จ ะช วยใหม ีปริมาณนำ�้ ใ ชม าพอตลอดป ทรงเช่อื มน่ั ในทฤษฎีนีม้ าก ดงั พระราชด�ำ รัสต อนหนง่ึ ว า “...ใหค อยๆท�ำ เพม่ิ เติม ท ำ�ใหชาวบา นม ีรายไดเ พิม่ ขึน้ แลวทหี ลังในเขตนอกเหนือจ าก 3,0 00 ไ ร เมือ่ มา เหน็ วา ท �ำ ไดก เ็ ชอ่ื แ ลว น�ำ ไปท �ำ บา งแตต อ งไ มท �ำ เรว็ น กั บ รเิ วณนก้ี จ็ ะสนบั สนนุ ไ ด 3 ,0 00 ไร ชว งเขาบ อกไ ด 7 00ไร” แตทฤษฎีของเราได 3,000ไ ร. ..” ทฤษฎใี หมเปน แ นวพ ระราชด�ำ รขิ องพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช เกยี่ วกับก ารจัดพ ้ืน ทด่ี นิ เพ่ือการอ ยูอาศัยแ ละมชี ีวิตอยางยัง่ ยนื โดยมีแ บงพ ื้นทีเ่ ปนส วนๆ ไ ดแก พน้ื ท ่ีน�้ำ พืน้ ทีด่ นิ เพ่อื เปนท่ีนาปลกู ขาว พ้นื ท ่ดี นิ สำ�หรบั ป ลูกพ ืชไรน านาพันธ ุ และทีส่ ำ�หรบั อยอู าศยั /เล้ียงสัตว ในอตั ราสวน 3:3 :3:1 เปน หลกั การ ในการบริหารก ารจ ดั การท ่ีดนิ แ ละนำ�้ เพือ่ ก ารเกษตรใ นทดี่ นิ ข นาดเลก็ ใ หเกดิ ป ระสทิ ธิภาพสูงสดุ ดงั น้ี 1. ม ีการบ ริหารแ ละจดั แ บงท ด่ี นิ แปลงเล็ก ออกเปน สัดสว นท ่ีช ดั เจน เพ่อื ประโยชนส ูงสดุ ข อง เกษตรกร ซงึ่ ไ มเ คยมใี ครคิดม ากอ น 2. มกี ารค ำ�นวณโดยห ลักวิชาการ เก่ยี วกับปรมิ าณน้ำ�ท่จี ะก กั เก็บใหพ อเพยี ง ตอการเพาะปลูกได ตลอดป 3 . ม ีก ารว างแ ผนทีส่ มบรู ณแ บบ ส�ำ หรับเกษตรกรรายยอ ย 3 ข ั้นตอน เพอ่ื ใหพ อเพยี งส�ำ หรบั เล้ยี งตน เองแ ละเพอ่ื เปนรายได หนังสือเรียนสาระทักษะการดำ�เนนิ ชีวติ รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ระดับมัธยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001) 27
ขน้ั ที่ 1 ทฤษฎใี หมข นั้ ตน สถานะพื้นฐานข องเกษตรกร คอื มพี ืน้ ทน่ี อย คอ นขา งย ากจน อยูในเขต เกษตรน�้ำ ฝนเปนหลัก โดยใ นข ั้นท ี่ 1 น้ีมีวตั ถปุ ระสงคเพ่อื สรา งเสถยี รภาพข องก ารผ ลติ เสถยี รภาพดา นอาหาร ประจ�ำ วนั ความม ่ันคงข องรายได ความม นั่ คงข องชวี ิต และค วามม ั่นคงข องช ุมชนชนบท เปน เศรษฐกิจพ่งึ ตนเอง มากขน้ึ มีการจ ดั สรรพ้นื ท ่ที �ำ กนิ แ ละทีอ่ ยอู าศัย ใหแ บง พ้นื ท่ี ออกเปน 4 สว น ตามอ ตั ราสว น 30:30:30:10 ซ่ึง หมายถึง พ้นื ทสี่ ว นท่หี นงึ่ ประมาณ 30% ใหขุดสระเกบ็ กกั น ำ้� เพอ่ื ใชเก็บกักน �ำ้ ฝนใ นฤ ดูฝนและ ใชเ สริมการป ลกู พืชใ นฤดแู ลง ตลอดจนก ารเลย้ี งสตั วน้�ำ และพชื นำ้�ต าง ๆ (สามารถเลยี้ งปลา ปลกู พชื นำ้� เชน ผักบงุ ผักก ะเฉด ฯ ไดด ว ย) พนื้ ทสี่ วนท ่สี องประมาณ 30% ใหป ลกู ขา วในฤ ดูฝน เพอ่ื ใชเ ปน อ าหารประจ�ำ วนั ในครัวเรือนใหเพียง พอต ลอดป เพื่อตดั คา ใชจายและส ามารถพ่งึ ตนเองได พ้นื ท่ีสว นที่สามป ระมาณ 30% ใหปลูกไมผล ไมย ืนตน พืชผัก พืชไร พชื สมนุ ไพร ฯลฯ เพอื่ ใ ชเปนอาหารประจำ�วัน หากเหลอื บรโิ ภคกน็ ำ�ไปจำ�หนาย และพ ืน้ ทสี่ ว น ทส่ี ี่ประมาณ 10% ใชเปน ที่อยอู าศยั เลย้ี งสตั ว และโรงเรือนอน่ื ๆ (ถนน คนั ดนิ กองฟ าง ลานตาก กองปุย หมัก โรงเรือน โรงเพาะเห็ด คอกสตั ว ไมดอกไมป ระดับ พืชผักสวนครัวหลังบา น เปน ตน ) ทฤษฎีใหมข ้ันก าวหนา เมือ่ เกษตรกรเขาใจใ นหลกั การและไ ดล งมือป ฏบิ ัตติ ามข้ันท ห่ี นึ่งในทด่ี นิ ข อง ตนเปน ร ะยะเวลาพอสมควรจ นไ ดผลแลว เกษตรกรกจ็ ะพ ัฒนาตนเองจากข น้ั “พออยูพอกนิ ” ไปส ูข ้ัน “พอมีอนั จะกิน” เพอื่ ใหม ีผ ลส มบูรณย ง่ิ ขึน้ จงึ ค วรท จี่ ะต องด ำ�เนนิ การตามข้ันทสี่ องและข ้ันท ี่สามต อไปต ามล�ำ ดบั (มูลนธิ ิ ชยั พ ฒั นา, 2542) ขั้นท่ี 2 ทฤษฎใี หมข ้ันก ลาง เมื่อเกษตรกรเขาใจใ นห ลกั การและไ ดปฏิบตั ิใ นท ีด่ ินของต นจ นไดผ ลแลว กต็ อ งเร่ิมขนั้ ทีส่ อง คอื ใหเกษตรกรร วมพลงั ก นั ใ นร ูปกลุม หรือ สหกรณ รวมแรง รวมใจกันดำ�เนนิ การในดา น (1) การผลิต เกษตรกรจ ะตอ งรว มมือในก ารผลิตโ ดยเรม่ิ ตั้งแต ขนั้ เตรยี มด ิน การหาพนั ธุพชื ปยุ การหา น้�ำ และอ่นื ๆ เพื่อก ารเพาะปลกู (2) การต ลาด เม่ือมผี ลผลิตแ ลว จะต องเตรียมการต าง ๆ เพ่ือการขายผ ลผลติ ใ หไ ดประโยชนส งู สดุ เชน การเตรยี มลานต ากขา วรว มกนั การจ ดั หายุง รวบรวมข าว เตรยี มหาเครือ่ งสขี าว ตลอดจนการรวมกนั ข ายผ ลผ ลติ ใหไ ดราคาดี และลดคา ใชจายลงดว ย (3) ความเปนอยู ในขณะเดียวกันเกษตรกรตอ งมคี วามเปน อ ยูที่ดีพอสมควร โดยมปี จจยั พ ้นื ฐานในก าร ด�ำ รงชีวิต เชน อาหารการกินต าง ๆ กะป นำ้�ปลา เสื้อผา ทพี่ อเพียง (4) สวสั ดิการ แตละช มุ ชนควรมสี วัสดิการและบรกิ ารทจี่ ำ�เปน เชน มสี ถานีอนามัยเมอ่ื ย ามป วยไข หรือม กี องทนุ ไวใ หกยู มื เพ่ือป ระโยชนในก ิจกรรมตาง ๆ (5) การศกึ ษา มีโรงเรยี นแ ละชมุ ชนมบี ทบาทในก ารส งเสริมก ารศึกษา เชน มีก องทนุ เพือ่ การศ กึ ษาเลา เรยี นใ หแกเ ยาวชนข องชมุ ชนเอง (6) สงั คมและศ าสนา ชมุ ชนควรเปน ศนู ยก ลางในการพ ฒั นาสงั คมแ ละจติ ใจ โดยม ศี าสนาเปน ทย่ี ดึ เหนย่ี ว กิจกรรมทงั้ หมดดงั กลา วขางตน จะต อ งไดรบั ความร ว มมอื จ ากทุกฝา ยท่เี กีย่ วของ ไมวาสวนราชการ องคก รเอกชน ตลอดจนส มาชิกในช ุมชนน ัน้ เปน ส�ำ คญั ข้ันท ี่ 3 ทฤษฎใี หมข น้ั กา วหนา เมอ่ื ด �ำ เนินการผ า นพน ขน้ั ท ส่ี องแลว เกษตรกรจะม ีรายไดด ขี ้นึ ฐานะ มน่ั คงขึ้น เกษตรกรห รอื ก ลุมเกษตรกรก ็ควรพัฒนากาวหนา ไปสูข้นั ทส่ี ามต อ ไป คือ ตดิ ตอ ประสานงาน เพอ่ื จดั หาทุน หรอื แหลง เงนิ เชน ธนาคาร หรือบ รษิ ทั หางรา นเอกชน มาชวยใ นก ารทำ�ธ ุรกิจ การลงทุนแ ละพฒั นา คุณภาพชวี ติ ท้งั น้ี ทง้ั ฝายเกษตรกรแ ละฝายธนาคารกับบ รษิ ัท จะไดร บั ประโยชนรวมกัน กลา วค ือ 28 หนังสอื เรียนส าระทักษะการด�ำ เนินชวี ติ รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001)
(1) เกษตรกรข ายขา วไดใ นราคาสูง (ไมถ กู กดราคา) (2) ธนาคารก ับบ ริษทั ส ามารถซ้อื ข า วบ ริโภคในร าคาตำ�่ (ซือ้ ข า วเปลือกตรงจากเกษตรกรและมาสีเอง) (3) เกษตรกรซอ้ื เครอ่ื งอปุ โภคบ รโิ ภคไ ดใ นร าคาต�ำ่ เพราะร วมกนั ซ อ้ื เปน จ �ำ นวนมาก (เปน ร า นสหกรณ ซือ้ ในราคาขายสง ) (4) ธนาคารก บั บรษิ ทั จ ะสามารถก ระจายบ คุ ลากร (เพอ่ื ไ ปด�ำ เนนิ การใ นกจิ กรรมต า งๆ ใหเ กดิ ผลดยี ง่ิ ขน้ึ ) ในปจจบุ ันน ไี้ ดม ีการน�ำ เอาเกษตรท ฤษฎใี หมไ ปทำ�การท ดลองขยายผล ณ ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาและ โครงการอันเน่อื งม าจากพ ระราชดำ�ริ รวมทั้งก รมว ชิ าการเกษตรไ ดดำ�เนินการจัดท�ำ แปลงสาธติ จำ�นวน 25 แหง กระจายอยทู ่วั ประเทศ นอกจากนี้ กรมพัฒนาชมุ ชน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและส หกรณ กอง บญั ชาการท หารสงู สุด กองทพั ภ าค กระทรวงก ลาโหม และกระทรวงศึกษาธกิ าร ไดม ีการดำ�เนินงานใ หมีก ารน�ำ เอาทฤษฎใี หมนไ้ี ปใ ชอยางกวางขวางข้ึน กจิ กรรมท่ี 4 1. ใหนกั ศกึ ษาหารวมกลุม 3-5 คนห าขอ มูลบคุ คลท ีป่ ระสบค วามสำ�เร็จในอ าชพี ทยี่ ึดหลักความ พอเพยี ง โดยบ ุคคลนอี้ าจอ ยใู นพ้นื ทหี่ รอื บรเิ วณใกลเ คียงก ็ได จากน้นั ใ หน �ำ ขอมูลด ังกลาวมารายงานแลก เปลีย่ นกนั ใ นช ั้นเรยี น 2. ใหผูเรียนแตละคนพิจารณาความพรอมในการเลือกอาชีพของตนตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง พรอมเขยี นอ อกมาเปน รายงานน ำ�เสนอหนา ช้ันเรยี น จากนน้ั ใ หเ พอ่ื นนกั ศึกษารว มวิจารณ และเก็บบ นั ทึกนี้ ไวใ นแ ฟมส ะสมผลง านของนักศกึ ษาเอง หนังสอื เรียนส าระทักษะการด�ำ เนินชวี ิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 29
บทท่ี 4 เครือข ายด �ำ เนนิ ชีวิตแบบพอเพียง สาระสำ�คัญ ผเู รียนศ ึกษาแนวทางในการปฏบิ ตั ติ นเปน แบบอยา งข องชุมชน ในการประกอบอาชีพและ การด �ำ เนินชีวติ ตามห ลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ผลการเรียนที่คาดหวัง ผูเรียนสามารถสรางเครือขายเรียนรูดานประชาสังคมและชุมชนตลอดจนเครือขายธุรกิจเอกชนใหมี การน�ำ หลกั เศรษฐกจิ พอเพยี งเปน แนวทางใ นการป ฏบิ ตั ิ เพอ่ื ใ หเ ปน ส ว นหนง่ึ ของวถิ ชี วี ติ ของคนไทยในทกุ ภาคส ว น ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องท ่ี 1 เครอื ข า ยด�ำ เนนิ ชวี ติ แบบพอเพยี ง หนังสือเรยี นสาระทักษะการด�ำ เนนิ ชีวติ รายวิชาเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดับมธั ยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 31
เร่ืองที่ 1 เครอื ขา ยดำ�เนนิ ชวี ติ แบบพอเพยี ง “ … ในก ารพ ัฒนาประเทศนั้นจำ�เปนต องท �ำ ตามล �ำ ดบั ขั้น เริม่ ดวยก ารสรา งพืน้ ฐาน คือความม ีกนิ มใี ชข องป ระชาชนก อ น ดว ยวิธกี ารท่ปี ระหยัดระมัดระวัง แตถ ูกตอ งต ามหลกั ว ิชา เมือ่ พ้ืนฐานเกดิ ขนึ้ ม งั่ ค งพอควรแ ลว จึงคอยส รา งเสรมิ ค วามเจริญขนั้ ส งู ข้ึนตามล �ำ ดบั ตอไป … การถอื ห ลักท ีจ่ ะส ง เสริมค วามเจริญ ใหค อ ยเปนไปตามลำ�ดับ ดวยความรอบคอบระมดั ระวังแ ละป ระหยัดน ้ัน กเ็ พ่ือปอ งกนั ค วามผดิ พ ลาดล ม เหลว และเพ่อื ใหบรรลผุ ลส ำ�เรจ็ ไ ดแ นนอนบ ริบรู ณ ” พระบรมร าชโชวาทใ นพธิ พี ระราชทานปรญิ ญาบตั ร ของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร 19 กรกฎาคม 2517 จากพ ระบรมราโชวาทและพ ระร าชดำ�รสั ข องพ ระองค นบั ตงั้ แตป 2517 เปนตน มา จะพบวาพระองคทานไ ด ทรงเนน ย้ำ�แ นวทางการพ ัฒนาทอี่ ยูบนพ ื้นฐานของก ารพ งึ่ ตนเอง ความพอมีพอกนิ พอมีพอใช การร ูจักความ พอประมาณ การค �ำ นงึ ถงึ ค วามมีเหตุผล การส รางภ มู ิค ุม ก ันทดี่ ใี นต ัว และท รงเตือนสติป ระชาชนค นไทยไ มใ ห ประมาท ตระหนักถึงการพ ัฒนาตามล �ำ ดบั ขนั้ ตอนท่ีถกู ตองต ามหลักวชิ าการ ตลอดจนมีค ณุ ธรรมเปน กรอบใน การด�ำ รงชวี ิตซ ึ่งท้ังหมดน เ้ีปนที่รกู นั ภ ายใตชือ่ วา เศรษฐกิจพอเพียง การข ับเคลื่อนเศรษฐกิจพ อเพียง มเี ปาหมายหลกั เพื่อสรา งเครอื ขา ยเรียนรู ใหม ีก ารนำ�หลักเศรษฐกจิ พอเพียงไ ปใ ชเ ปน กรอบค วามคดิ เปนแนวท างในการปฏิบตั ิ ตลอดจนเปนสวนหนง่ึ ข องวิถีช วี ิตของค นไ ทยใ น ทกุ ภาคสวน วตั ถปุ ระสงคข องการข บั เคล่ือนเพอ่ื ส รางความร ูความเขา ใจท ี่ถกู ตอง เก่ยี วกบั ห ลักเศรษฐกิจพ อเพยี ง ใหประชาชนท ุกคนส ามารถน ำ�ห ลกั ป รัชญาฯ ไปประยกุ ตใ หไดอ ยา งเหมาะสม และปลกู ฝงปรบั เปลยี่ นก ระบวน ทัศนใ นการดำ�รงชีวิตใหอยบู นพ ้นื ฐานข องเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนน�ำ ไปสกู ารปรับแนวทางก ารพ ฒั นาให อยบู นพ ืน้ ฐานข องเศรษฐกิจพ อเพยี ง การข บั เคลอ่ื นเศรษฐกจิ พอเพยี ง เปนการเสริมพลังใ หป ระเทศไทยสามารถ พัฒนาไปไดอยางม ั่นคงภ ายใตก ระแสโลกาภิวัตน โดยใหค วามสำ�คัญกับก ารสรางฐ านรากท างเศรษฐกิจและ สงั คมใหเ ขม แข็งรกั ษาความสมดุลของท นุ แ ละทรัพยากรในม ิติต า ง ๆ ตลอดจนสามารถป รับตวั พรอมรบั ตอการ เปลีย่ นแปลงต าง ๆ ไดอยางเทา ทนั และน�ำ ไปสคู วามอ ยูเย็นเปน สขุ ข องประชาชนช าวไทย 32 หนังสอื เรียนสาระทกั ษะการด�ำ เนินชวี ติ รายวิชาเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดบั มัธยมศกึ ษาต อนต น (ทช 21001)
การข บั เคล่ือนจ ะเปนลกั ษณะเครอื ขายและร ะดมพลังจากท กุ ภาคส วน แบง เปน 2 เครอื ขายสนบั สนนุ ตามก ลุมเปาหมายเบอื้ งตน ไดแ ก 1. เครอื ขายดา นประชาสงั คมและช มุ ชน 2. เครือขา ยธรุ กิจเอกชน นอกจากน้ีแ ลว ยังมีเครอื ขา ยสนับสนุนต ามภ ารกจิ ไดแก 1. เครอื ขา ยวิชาการ 2. เครอื ขายสรา งก ระบวนการเรียนรู 3. เครอื ขา ยเผยแพรป ระชาสมั พันธ กิจกรรมที่ 5 ใหครูผูส อนแ บงกลมุ นกั ศกึ ษากลมุ ละ 5 – 8 คนแลวแบง ป ระเดน็ ศกึ ษาดังนี้ 1. ความหมายแ ละค วามส �ำ คัญข องเศรษฐกจิ พอเพียง 2. ความหมายและค วามส�ำ คัญข องแผนการด�ำ เนนิ ช วี ิต 3. ธรรมะใ นก ารด ำ�เนินชีวิต 4. ใหตัวแทนผ ูเรยี นน �ำ เสนอผลงานใ นช น้ั เรยี น 5. ครผู ูสอนมอบหมายใหผ ูเรยี นเสนอแผนการเขาสูอาชีพ หรือพัฒนาอาชพี โดยยึด หลกั เศรษฐกจิ พ อเพียง 6. นำ�แ ผนการเขา สูอาชีพ หรือพ ฒั นาอาชีพเสนอใ นช ้นั เรยี น หนงั สือเรียนส าระทักษะการดำ�เนินชวี ิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ระดบั มธั ยมศกึ ษาต อนตน (ทช 21001) 33
ภาคผนวก
หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 รายชอ่ื ผเู ขา รว มประชมุ ปฏบิ ตั กิ ารพฒั นาหนงั สอื เรยี นวชิ าเศรษฐกจิ พอเพยี ง ครง้ั ท่ี 1 ระหวา งวนั ท่ี 10 – 13 กมุ ภาพนั ธ 2552 ณ บา นทะเลสคี รมี รสี อรท จงั หวดั สมทุ รสงคราม 1. นายศรายทุ ธ บรู ณเ จรญิ ผอ. กศน. อ�ำ เภอจอมพระ จงั หวดั สรุ นิ ทร 2. นายจ�ำ นง หนนู ลิ ส�ำ นกั งานกศน.อ�ำ เภอเมอื งจงั หวดั นครศรธี รรมราช ครง้ั ท่ี 2 ระหวา งวนั ท่ี 29 มถิ นุ ายน 2552 – วนั ท่ี 3 กรกฎาคม 2552 ณ โรงแรมแกรนด เดอวลิ ล กทม. นางพฒั นส ดุ า สอนซอ่ื กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น รายชอ่ื ผเู ขา รว มประชมุ บรรณาธกิ ารหนงั สอื เรยี นวชิ าเศรษฐกจิ พอเพยี ง ครง้ั ท่ี 1 ระหวา งวนั ท่ี 7 – 10 กนั ยายน 2552 ณ โรงแรมอทู องอนิ น จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา นางพฒั นส ดุ า สอนซอ่ื กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ครง้ั ท่ี 2 ระหวา งวนั ท่ี 12 – 15 มกราคม 2553 ณ โรงแรมอทู องอนิ ท จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา 1. นางพฒั นส ดุ า สอนซอ่ื ขา ราชการบ�ำ นาญ 2. นายอชุ ุ เชอ้ื บอ คา ส�ำ นกั งาน กศน. อ�ำ เภอหลงั สวน จงั หวดั ชมุ พร 3. นางสาวพชั รา ศริ พิ งษาโรจน ส�ำ นกั งาน กศน. จงั หวดั กระบ่ี 4. นายวทิ ยา บรู ณะหริ ญั ส�ำ นกั งาน กศน. จงั หวดั พงั งา หนงั สอื เรียนสาระทักษะการดำ�เนินชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ระดับมัธยมศึกษาต อนตน (ทช 21001) 35
คณะผ จู ดั ทำ� ทป่ี รกึ ษา จรี ะวุฒิ เลขาธิการ กศน. 1. นายอภชิ าติ จำ�นงบุตร รองเลขาธิการ กศน. 2. นายวมิ ล บญุ เรอื ง รองเลขาธกิ าร กศน. 3. นายประเสริฐ แกว ไทรฮะ ที่ปรกึ ษาดานการพฒั นาหลักสูตร กศน. 4. ดร.ทองอยู อ่ิมสุวรรณ ผเู ชี่ยวชาญเฉพาะดา นการพัฒนาหลกั สูตร 5. ดร.ชยั ยศ กลา รบ ผูอำ�นวยการกลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน 6. นางพรทพิ ย ผูพิมพต นฉบับ 1. นางสาวปยวดี คะเนสม กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน 2. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจติ วัฒนา กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางสาวกรวรรณ กววี งษพ ิพัฒน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 4. นางสาวชาลีน ี ธรรมธษิ า กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 5. นางสาวอลศิ รา บานช ี กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น คณะทำ�งาน 1. นายวิวัฒนไชย จันทนสุคนธ กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 2. นายสรุ พงษ มน่ั มะโน กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางพชิ ญาภา ปติวรา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 4. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 5. นายศุภโชค ศรรี ัตนศิลป กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น เลขานกุ าร 6. นางสาวเพชรนิ ทร เหลอื งจติ วัฒนา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น ผูชว ยเลขานกุ าร 36 หนงั สือเรยี นสาระทกั ษะการดำ�เนินชีวิต รายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียง ระดบั มธั ยมศึกษาต อนตน (ทช 21001)
Search
Read the Text Version
- 1 - 36
Pages: