รายงาน ความฉลาดทางกิจิทัล (DQ)

0 รายงาน เรื่อง ความฉลาดทางดจิ ิทัล (Digital Intelligence Quotient) เสนอ อาจารย์สุธิดา ปรีชานนท์ จัดทาโดย นาย ชวาลณฏั ฐ์ จิตรกลาง คณะ ครุศาสตร์ เอก ภาษาองั กฤษ ปี 2 หม่1ู รหสั 634102002 มหาวทิ ยาลัยราชภัฏหมบู่ ้านจอมบงึ

1 คานา จากยทุ ธศาสตรพ์ ฒั นาชาติแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมดจิ ิทลั ไดเ้ ล็งเห็นถงึ ความสาคญั ของการนา เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องในการพัฒนาประเทศและพัฒนาระบบเศรษฐกิจให้ขับเคลื่อนด้วย เทคโนโลยีดิจิทัล จึงทาให้เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทในการดารงชีวิตของประชาชนในปัจจุบันมากข้ึน และดว้ ยการตดิ ต่อส่ือสารท่ีมีความสะดวกรวดเร็ว ไม่ว่าจะเปน็ การรับข้อมูลข่าวสาร ต่าง ๆ ความบนั เทิงการ ทาธรุ กรรมทางการเงนิ การซื้อขายสินค้าและบริการผา่ นระบบออนไลน์ที่ไดร้ ับความสะดวก ส่งผลให้ปัจจุบัน กลายเป็นสังคมดิจิทลั ไปโดยหลีกเล่ียงไม่ได้ ซึง่ การเข้าถึงระบบอินเทอร์เน็ตท่งี ่ายและสะดวกกลายเป็นเร่อื งที่ ทาให้คนในยุคน้ีมีชีวิตติดอยู่กับสังคมออนไลน์ สังคมดิจิทัล สาหรับเด็กและเยาวชนยุคใหม่ที่เติบโตมาพร้อม กับอุปกรณ์ไอทตี า่ ง ๆ ท่ที นั สมัย มกี ารเข้าถงึ และบรโิ ภคขอ้ มูลข่าวสารดว้ ยระบบดจิ ิทัล รายงานฉบับน้ีเป็นส่วนหน่ึงของวิชา นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ ผู้จัดทามีวัตถุประสงค์ เพ่ือให้เยาวชนและบุคคลทั่วไปท่ีสนใจด้านเทคโนโลยีดิจิทัลได้ศึกษาหาความรู้ ขอขอบพระคุณ อาจารย์ สุ ธิดา ปรีชานนท์ ท่ีได้แนะแนวทางในการจัดทารายงานฉบับนี้ ผู้จัดทาหวังว่ารายงานฉบับนี้คงจะมีประโยชน์ ต่อผู้สนใจ และนาเอาความรู้ไปใชเ้ พอื่ กอ่ ให้ก่อเปน็ ประโยชน์ต่อไปในอนาคต ผ้จู ดั ทา ชวาลณฏั ฐ์ จติ รกลาง

2 สารบญั เร่ือง หน้า ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั (DQ: Digital Intelligence) คืออะไร 1 ทาไมตอ้ งเพิ่มทักษะ ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั 2 ทักษะในการรกั ษาอัตลักษณ์ท่ีดีของตนเอง (Digital Citizen Identity) 3 ทกั ษะในการจัดสรรเวลาหนา้ จอ (Screen Time Management) 4 ทักษะในการรับมือกับการกล่ันแกลง้ บนโลกไซเบอร์ (Cyberbullying Management) 6 ทกั ษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเอง ในโลกไซเบอร์ (Cyber security Management) 8 ทกั ษะในการรกั ษาข้อมลู สว่ นตวั (Privacy Management) 10 ทักษะการคดิ วิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking) 11 ทักษะในการบรหิ ารจดั การข้อมูลทผ่ี ู้ใชง้ าน มกี ารทงิ้ ไวบ้ นโลกออนไลน์ (Digital Footprints) 13 ทกั ษะการใชเ้ ทคโนโลยีอย่างมจี รยิ ธรรม (Digital Empathy) 14 สรปุ 16 บรรณานกุ รม 16

1 ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล ความฉลาดทางดิจิทลั (DQ: Digital Intelligence) คืออะไร ความฉลาดทางดจิ ิทลั (DQ: Digital Intelligence Quotient) คือ กลุ่มความสามารถทางสงั คม อารมณ์ และการรับรู้ ที่จะทาให้คนคนหนึ่งสามารถเผชิญกับความท้าทายของชีวิตดิจิทัล และสามารถ ปรับตัวให้เข้า กับชีวิตดิจิทัลได้ ความฉลาดทางดิจิทัลครอบคลุมท้ังความรู้ ทักษะ ทัศนคติและค่านิยม ท่ีจาเป็นต่อการใช้ ชีวิตในฐานะสมาชิกของโลกออนไลน์ กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ ทักษะการใช้ส่ือและ การเข้าสังคมในโลกออนไลน์ ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นผลจากศึกษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานท่ีเกิดจากความ ร่วมมือกัน ของภาครัฐและเอกชนท่ัวโลกประสานงานร่วมกับ เวิลด์อีโคโนมิกฟอร่ัม (World Economic Forum) ท่ี มุ่งม่ันให้เด็กๆ ทุกประเทศได้รับการศึกษาด้านทักษะพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพและใช้ชีวิต บนโลกออนไลน์ อย่างปลอดภัยด้วยความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสมัยใหม่ อย่างไรก็ตาม ระดับทักษะ ความฉลาดทางดิจิทัล ของเด็กไทยตามรายงาน DQ report 2018 ยังอยู่ในระดับต่าอยู่ ทั้งน้ีเน่ืองจาก สานักงานส่งเสริมเศรษฐกิจ ดจิ ทิ ัล (ดีปา้ ) กระทรวงดิจิทัลเพอ่ื เศรษฐกิจและสังคม, สานักงานคณะ กรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร และ DQ Institue ร่วมกนั ทาโครงการ DQEveryChild โดยศกึ ษาเด็กไทยอายุ 8-12 ปี ทั่วประเทศ 1,300 คน ผ่านแบบสารวจออนไลน์ DQ Screen Time Test ชุดเดียวกันกับเด็กประเทศอ่ืนๆ รวมกลมุ่ ตัวอย่างทว่ั โลกทั้งส้ิน 37,967 คน ผลการศกึ ษาพบว่า เด็กไทยมีความเสี่ยงจากภัยออนไลน์ถึง 60% ในขณะที่ค่าเฉลี่ยของการศึกษา ครั้งนี้อยู่ท่ี 56% (จาก 29 ประเทศทั่วโลก) ภัยออนไลน์ที่พบจากการศึกษา ชุดนี้ประกอบไปด้วย การกล่ันแกล้งบนโลกออนไลน์, ถูกล่อลวงออกไปพบคนแปลกหน้าจากส่ือสังคม ออนไลน์, ปัญหา การเล่นเกม เด็กติดเกม, ปัญหาการเขา้ ถึงส่ือลามกอนาจาร, ดาวน์โหลดภาพหรอื วิดีโอท่ียั่ว ยอุ ารมณเ์ พศ และพูดคุยเร่ืองเพศกับคนแปลกหน้าในโลกออนไลน์ ดงั น้ัน ทักษะความฉลาดทางดิจิทัลจึงควร ที่ จะถูกนามาใช้ในการพัฒนาคณุ ภาพและความสามารถของเยาวชนไทย ทาไมตอ้ งเพ่มิ ทักษะ ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล เด็กๆ และเยาวชนในยุคไอทีเติบโตมาพร้อมกับอุปกรณ์ดิจิทัลและอินเทอร์เน็ต ด้วยลักษณะการ ส่ือสาร ท่ีรวดเรว็ อิสระ ไร้พรมแดน และไม่เห็นหนา้ ของอีกฝ่าย ทาให้การรับรู้และการใช้ชวี ิตของเด็กรุ่นใหม่ มีลักษณะท่ีแตกต่างจากเจนเนอเรชั่นรุ่นก่อนๆ มาก ทักษะชีวิตใหม่ๆ ต้องได้รับการเรียนรู้และฝึกฝน เพ่ือท่ี เด็กที่เติบโตมาในยุคท่ีเต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสารและเทคโนโลยีสามารถนาไปใช้ในชีวิตประจาวัน การใช้ชีวิต ของคนรุ่นใหม่ยังผูกติดกับเครอื ข่ายอินเทอร์เน็ตและสอ่ื ออนไลน์เกือบตลอดเวลา ไม่ว่า จะเป็นการรบั ขา่ วสาร ความบันเทิง หรือ การซ้ือขายสินค้าและบริการ และการทาธุรกรรมการเงิน ในอดีต ตัวช้ีวัดอย่าง IQ ได้ถูก นามาใช้พัฒนาระดับทักษะทางสติปัญญาของมนุษย์ ในขณะท่ี EQ ได้นามาศึกษาเพ่ือพัฒนาระดับทักษะ

2 ความฉลาดทางอารมณ์ แต่ด้วยบริบททางสังคมที่เปล่ียนไป ปัจจุบันทักษะความฉลาดทางปัญญาและทาง อารมณ์ ไม่เพียงพอต่อสิ่งท่ีเยาวชนต้องเผชิญในโลก ไซเบอร์ ยิ่งไปกว่านั้น อินเทอร์เน็ตและอุปกรณ์ดิจิทัล ถึงแม้จะเพ่ิมความสะดวกสบาย แต่ก็แฝงด้วยอันตราย เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็น อันตรายต่อสุขภาพ การเสพติด เทคโนโลยี หากใช้งานส่อื ดิจทิ ัลมากเกินไป หรือ อันตรายจากมจิ ฉาชีพออนไลน์ การคุกคามทางไซเบอร์ และ การกลั่นแกล้งทางไซเบอร์ พลเมืองยุคใหม่ จึงต้องรู้เท่าทันสื่อ สารสนเทศ และมีทกั ษะความฉลาดทางดิจิทัล เพ่ือที่จะใช้ชีวิตอยู่ในสังคมออนไลน์ และในชีวิตจริงโดยไม่ทาตัวเองและผู้อื่นให้เดือดร้อน ดังน้ัน ครอบครัว โรงเรียน ทางภาครัฐ และ องค์กรที่เก่ียวของ ควรร่วมส่งเสริมให้เยาวชนเป็น ‘พลเมืองดิจิทัล’ ท่ีมีความรู้ ความเขา้ ใจในเร่ือง ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกับการใช้งานอินเทอร์เน็ต

3 ทกั ษะท่ี 1 การรักษาอัตลักษณ์ท่ีดขี องตัวเอง (Digital Citizen Identity) การรักษาอตั ลักษณ์ท่ีดขี องตัวเอง คือ ความสามารถในการสร้างและบริหารจดั การอัตลกั ษณ์ทดี่ ีของ ตนเองไว้ได้อย่างดีท้ังในโลกออนไลน์และโลกชีวิตจริงเร่ืองอัตลักษณ์ หรือ ภาพลักษณ์ ที่ดีของเราเป็นเรื่อง สาคัญมากๆ และสิ่งท่ีหลายคนยังไม่เข้าใจคือ ภาพลักษณ์ของเราในโลกออนไลน์และโลกชีวิตจริงควรจะเป็น ภาพเดยี วกัน เพราะไม่วา่ จะเปน็ สังคมชีวิตจริง หรือ สงั คมออนไลน์ก็คือตวั เราคนเดิมทีต่ ิดต่อกบั ผูค้ น โดยคน ท่ีเราตดิ ต่อในสงั คมชีวติ จรงิ บางคนกจ็ ะเห็นเราในโลกออนไลนด์ ้วยเช่นกัน ยกตวั อย่างเช่น บางคนในโลกชีวิต จริงภาพลักษณ์ที่แสดงออกต่อคนในสังคมท่ัวไป หรือ กับเพ่ือนร่วมงาน ก็ดูเป็นคนสุภาพ พูดจาดี แต่พออยู่ บนโลกออนไลน์กลับแสดงตัวตน

4 ท่ีแท้จริงออกมาเต็มที่ โพสต์ด้วยถ้อยคาท่ีหยาบคาย ต่อว่าผู้อื่นที่ทาให้ไม่พอใจด้วยถ้อยคาที่รุนแรง โดยไม่ผ่านการกลั่นกรองใดๆท้ังสิ้น เพราะคิดว่าน่ีเปน็ พื้นที่ส่วนตัว แต่ไม่ทันได้คดิ ต่อว่าเป็นพ้ืนที่ส่วนตัวน้ีได้ เปิดเป็นสาธารณะเอาไว้ ที่ใครๆก็เข้ามาอ่านโพสต์ของเราได้ตลอดเวลา และน่ีก็คือเหตุผลท่ีเราจึงควร รกั ษาอตั ลักษณ์ หรอื ภาพลักษณ์ ของเราให้ดีทั้งในโลกออนไลน์และโลกชวี ติ จริง ทกั ษะท่ี 2 การการจัดสรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management)

5 การการจัดสรรเวลาหนา้ จอ (Screen Time Management) คอื ความสามารถในการบริหารเวลาให้ เกิดความสมดุลระหว่างโลกออนไลน์ และโลกชีวิตจริงเม่อื นึกย้อนไปถึงในยคุ ก่อนท่ีจะมีสมาร์ทโฟนเกิดขน้ึ มา บนโลกใบนี้ ความสัมพันธ์ในครอบครัวเกิดได้ทุกช่วงเวลา ไม่ว่าจะเป็นช่วงเวลาโต๊ะอาหารท่ีทุกคนใน ครอบครัวจะทานข้าวกันไป พูดคุยกันถึงเรื่องราวต่างๆมากมายที่แต่ละคนพบเจอในแต่ละวัน หรือจะเป็น ช่วงเวลาท่ีทุกคนในครอบครัวน่ังดูละครอยู่ด้วยกันด้วยความอินกับบทละคร ถึงขั้นวิจารณ์ตัวละครกันอย่าง ออกรสออกชาติ หรือแม้แต่กิจกรรมเล่นสนุกของเด็กๆท่ีพวกเด็กๆในชุมชน หรือ หมู่บ้าน จะออกมารวมตัว กันเล่นกันแถวบ้าน มีทั้งการละเล่นโบราณอย่าง มอญซ่อนผ้า เล่นพ่อแม่ลูก เล่นเกมเศรษฐี เตะบอล ตีแบต และ กิจกรรมอ่ืนๆอีกมากมาย ซ่ึงล้วนแล้วแต่เป็นกิจกรรมท่ีสร้างความสัมพันธ์อันดีต่อกันทั้งนั้น แต่เมื่อมี สมาร์ทโฟนเข้ามาในชวี ิตพรอ้ มกับส่ือสังคมออนไลน์ (Social Media) โดยที่พวกเราทกุ คนไม่ทนั ได้ตงั้ ตวั หรือ เตรยี มตัววา่ จะต้องใช้ชีวิตอยูก่ ับเจ้าสง่ิ นอ้ี ยา่ งไรให้สมดุลย์ กว่าจะรู้ตวั อีกทพี วกเราก็แปลงร่างกลายเป็นมนุษย์ ก้มหน้าไปแล้ว ส่ิงท่ีเกิดขึ้นกับคน Gen Y ลงไปถึงคน Gen Baby Bommer ก็คือการเสพติดโลกโซเชียลบน สมาร์ทโฟนอย่างรุนแรง สิ่งท่ีตามมาก็คือความสัมพันธ์กับคนในครอบครัว และ กับคนรอบข้างลดน้อยลงทุก วัน ซ่งึ กส็ ่งผลกระทบมาถึงเดก็ ยุค Gen Alpha ท่ีถกู ยัดเยียดความเสพตดิ สมาร์ทโฟนให้ต้ังแต่ยังพูดไมไ่ ด้ เดิน ไม่เปน็ และก็ถูกเลี้ยงให้เติบโตมากับการอยู่กับตวั เอง มีคาๆหน่ึงท่ีเด็กๆมักจะพูดกันคือ “มาเล่นกนั ” ซงึ่ คาๆ นใ้ี นสม้ยก่อนคือการมาเล่นมาทากิจกรรมร่วมกัน แต่สาหรับเด็กสมัยนี้คือ มาน่ังใกล้ๆกันแล้วต่างคนต่างเล่น สมาร์ทโฟนของตัวเอง คาถามที่อยากฝากให้คิดคือ เราอยากให้ลูกหลานเราโตข้ึนมาเป็นผู้ใหญ่แบบไหนกัน? อยากให้สงั คมไทยเป็นอยา่ ไร ไม่ว่าเทคโนโลยีจะก้าวไกลไปมากเพียงใด มนุษย์ก็ยังคงเป็นสัตว์สังคม มีชีวิตจิตใจ ยังคงต้องการ ความรัก ความเอาใจใส่ จากคนรอบข้างอยู่เสมอ ไม่ว่าจะเป็น สามี-ภรรยา พ่อ-แม่-ลูก เพื่อนฝูง ญาติพี่น้อง เมื่อมีความสัมพันธ์ท่ีดีต่อกัน มีความเข้าอกเข้าใจกัน ไม่ว่าจะเกิดปัญหาอะไรข้ึนก็จะสามารถผ่านพ้นไปได้ ด้วยดีเสมอ สังคมก็จะเข้มแข็ง เป็นสังคมท่ีน่าอยู่ ด้วยเหตุน้ีเองทักษะการบริหารเวลาหน้าจอ จึงเป็นส่ิงจา เเป็นมากๆ ถงึ เวลาแลว้ หรือยังที่ควรตระหนกั และบริหารเวลาระหวา่ งโลกออนไลนก์ ับโลกชวี ิตจริงให้สมดุลย์ สามารถในการบริหารเวลาท่ีใช้อปุ กรณ์ยุคดจิ ิทลั รวมไปถึงการควบคุมเพอ่ื ให้เกดิ สมดุลระหวา่ ง โลกออนไลน์ และโลกภายนอก ตระหนักถึงอันตรายจากการใช้เวลาหน้าจอนานเกินไป การทางาน หลายอย่างในเวลา เดียวกัน และผลเสียของการเสพติดส่ือดิจิทัล สานักวิจัยสยามเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตโพลล์ระบุว่า วัยรุ่นไทย เกือบ 40 % อยากใช้เวลาหน้าจอ มากกว่าออกกาลังกาย และผลการสารวจจาก We are social พบว่า ใน แต่ละวนั คนไทยใชเ้ วลา หน้าจอ ดังน้ี

6 ทักษะท่ี 3 การรบั มือการกล่ันแกลง้ บนโลกไซเบอร์ (Cyberbullying Mamangement)

7 การรับมือการกลั่นแกล้งบนโลกไซเบอร์ (Cyberbullying Mamangement) คือ ความสามารถใน การรับรู้และรับมือการคุกคามข่มขู่บนโลกไซเบอร์ ได้อย่างชาญฉลาดการรับมือกับการกลั่นแกล้งบนโลกไซ เบอร์ อันดับแรกเราต้องเข้าใจธรรมชาติของโลกไซเบอร์ก่อนว่า เป็นโลกแห่งการสื่อสารไร้พรหมแดน ทุกคน สามารถมาติดต่อกับเราได้หมด และส่วนใหญ่จะเป็นคนที่ไม่รู้จักเรา และ เราก็ไม่รู้จักพวกเขา ไม่มี ความสัมพันธ์ใดๆต่อกัน ไม่รู้เรื่องราวใดๆของกันและกัน คอมเมนท์ต่างๆเกิดจากการคอมเมนท์ตามๆกันมา ขึ้นกับว่าคนกลุ่มแรกจะคอมเมนท์ไปในทิศทางไหน และข้อความท่ีคอมเมนท์ส่วนใหญ่ก็ออกมาจากทัศนคติ ความคิดของแต่ละคน ซึ่งมีข้อเท็จจรงิ น้อยมาก และคนเหล่านั้นไม่ได้มีความสาคัญกับชีวิตเราเลย บางคนแค่ มาพิมพ์ท้ิงไว้แลว้ กไ็ ม่ได้กลับมาสนใจกับคอมเมนทน์ ั้นอีกเลย แตถ่ ้าเรานาทุกคอมเมนท์มาคดิ หรือ ไปตอบแก้ ตา่ งทกุ คอมเมนทก์ ็จะทาใหเ้ ราเครยี ดโดยใชเ่ หตุ วธิ ีการรับมือกับเรอ่ื งนอี้ ย่างชาญฉลาดทีส่ ุดคอื การไมไ่ ปตอบโตใ้ ดๆ หรือ ตอบโตใ้ ห้น้อยทสี่ ดุ แล้วไม่ นานเร่ืองก็จะเงียบหายไป เพราะบนโลกออนไลน์มีกระแสเรื่องใหม่ๆเกิดข้ึนทุกช่ัวโมง ถ้าย่ิงตอบโต้กันไปมา เรื่องของเราก็จะย่ิงอยู่กระแสต่อไปอีกนานมากข้ึน แต่หากมีผลกระทบกับชื่อเสียงของเรา ก็ให้เก็บรวบรวม หลกั ฐานเอาไว้และกด็ าเนนิ คดตี ามกฎหมายเพือ่ พสิ จู นค์ วามจรงิ กนั ในชั้นศาล

8 ดังเช่น เคยมีกรณี เด็กผู้หญิง อายุ 11 ปี ไปเล่นอินเทอร์เน็ตที่ร้านแล้วลืมออกจากบัญชีการใช้งาน เฟซบุ๊ก ทาให้มีคนสวมรอยใช้เฟซบุ๊กของเธอ ไปโพสต์ข้อมูลตามกลุ่มสนทนาที่ขายบริการทางเพศ มีเนื้อหา เชงิ เชิญชวนว่า ‘สาววัยใสวยั ประถมยังไมเ่ คยเสียสาว สนใจติดต่อผา่ นอนิ บ็อกซเ์ ฟซบกุ๊ น้ี’ ด้วยความทเี่ ธอไม่รู้ เร่ือง พอมีคนแอดเฟรนด์มาก็รับเลย เนื่องจากไม่ได้คิดถึงอันตรายหรือภัยต่างๆ คิดแค่อยากมีเพ่ือนเยอะๆ ต่อมาปรากฎวา่ สว่ นใหญ่จะเปน็ ผู้ชายส่งข้อความมาหา ซ่งึ ตอนแรกก็คยุ ดๆี ปกติธรรมดา สกั พกั กถ็ ามว่า อยู่ท่ี ไหน เคยรยึ งั ขอเบอรโ์ ทรติดตอ่ หน่อยจะนดั ขน้ึ ห้อง ทาให้ เธอกลัวมาก แต่โชคดีท่ีเธอมีสมั พันธภาพกับพ่อแม่ ค่อนข้างดี จึงเล่าให้ผู้ปกครองฟังว่าเกิดอะไรขึ้น แม่ก็รับฟัง และ ช่วยกันรับมือกับการกลั่นแกล้งบนโลก ออนไลนน์ ้ี ทักษะที่ 4 การรักษาความปลอดภยั ของตนเองบนโลกไซเบอร์ (Cyber security Management) การรักษาความปลอดภัยของตนเองบนโลกไซเบอร์ คือ ความสามารถในการป้องกันข้อมูลด้วยการ สร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรมข้อมูลหรือการโจมตีทางไซเบอร์ได้ ปัจจุบันน้ี เร่ืองการโจรกรรมข้อมูลบนโลกไซเบอร์โดยพวกแฮกเกอร์ (Hacker) มีให้เห็นมากขึ้นทุกวันในรูปแบบที่ เรยี กว่า ฟชิ ชงิ่ (Phishing) ซึ่งก็มอี ยหู่ ลากหลายวิธีการเชน่ การทาเวบไซต์ปลอม, การส่งอีเมลลป์ ลอม, การใช้ ไวรสั มลั แวร์ เป็นต้น ดังน้ันในยุคดิจิทัลแบบน้ีเราต้องให้ความสาคัญกับการต้ังรหสั ผ่านในทุกกจิ กรรมท่เี ราทา บนโลกออนไลน์ให้มีคุณภาพ หลีกเล่ียงการตั้งรหัสผ่านท่ีคนจะเดาได้ง่ายท่ีเขาเรียกกันว่า รหัสยอดแย่แห่ง ปี หรือใช้รหัสผ่านเดียวกันในทุกๆบริการออนไลน์ท่ีเราใช้ เพราะเม่ือแฮกเกอร์สามารถล่วงรู้รหัสผ่านเราได้

9 แล้วก็จะสามารถเข้าถึงทุกบริการออนไลน์ของเราได้ทันที สามารถป้องกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบความ ปลอดภัยท่ีเข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรมข้อมูล หรือการโจมตีออนไลน์ได้ มีทักษะในการรักษาความ ปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ การรักษา ความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์คือ การปกป้อง อุปกรณด์ จิ ิทัลข้อมลู ท่จี ดั เก็บและขอ้ มูลส่วนตวั ไมใ่ ห้เสยี หาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรมจากผไู้ ม่หวังดี การรักษาความปลอดภยั ทาง ดิจิทลั มีความสาคัญดงั น้ี 1. เพื่อรักษาความเป็นส่วนตัวและความลับ หากไม่ได้รักษาความปลอดภัยให้กับอุปกรณ์ดิจิทัล ข้อมลู สว่ นตวั และข้อมลู ทเี่ ปน็ ความลบั อาจจะรัว่ ไหลหรือถกู โจรกรรมได้ 2. เพื่อป้องกันการขโมยอัตลักษณ์ การขโมยอัตลักษณ์เริ่มมีจานวนที่มากขึ้นในยุคข้อมูลข่าวสาร เนื่องจากมีการทาธุรกรรมทางออนไลน์มากย่ิงข้ึน ผู้คนเริ่มทาการชาระค่าสินค้าผ่านส่ืออินเทอร์เน็ต และทา ธุรกรรมกับธนาคารทางออนไลน์ หากไม่มีการรักษาความปลอดภัยท่ีเพียงพอ มิจฉาชีพอาจจะล้วงข้อมูล เก่ียวกับบัตรเครดิตและข้อมูลส่วนตัวของผู้ใช้งานไปสวมรอยทาธุรกรรมได้ เช่น ไปซื้อสินค้า กู้ยืมเงิน หรือ สวมรอยรับผลประโยชนแ์ ละสวัสดกิ าร 3. เพื่อป้องกันการโจรกรรมข้อมูล เน่ืองจากข้อมูลต่างๆ มักเก็บรักษาในรูปของดิจิทัล ไม่ว่าจะเป็น เอกสาร ภาพถา่ ย หรอื คลปิ วีดิโอ ข้อมูลเหลา่ น้อี าจจะถูกโจรกรรมเพอื่ นาไปขายต่อ แบล็คเมล์ หรือเรยี กคา่ ไถ่ 4. เพ่ือป้องกันความเสียหายของข้อมูลและอุปกรณ์ ภัยคุกคามทางไซเบอร์อาจส่งผลเสียต่อข้อมูล และอปุ กรณ์ดจิ ิทัลได้ ผู้ไมห่ วังดบี างรายอาจมุ่งหวงั ใหเ้ กิดอันตรายตอ่ ข้อมูลและอุปกรณท์ เ่ี กบ็ รักษามากกว่าท่ี จะโจรกรรมขอ้ มูลน้ัน ภัยคุกคามอยา่ งไวรัสคอมพวิ เตอร์ โทรจัน และมัลแวร์สรา้ งความเสียหายร้ายแรงใหก้ ับ คอมพวิ เตอร์หรือระบบปฏบิ ัตกิ ารได้

10 ทักษะที่ 5 การรกั ษาขอ้ มลู สว่ นตัว (Privacy Management) การรักษาข้อมูลส่วนตัว คือ การมีดุลพินิจในการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว รู้จักปกป้องความเป็น สว่ นตวั บนโลกออนไลน์ทั้งของตนเอง และผู้อื่นรู้เท่าทันกลลวงทางอนิ เตอร์เน็ต และกลลวงทางไซเบอร์สาเหตุ หนึ่งที่ทาให้คนยุคดจิ ิทัลจะถูกหลอกง่ายก็คือ การไม่ระวังรักษาความเป็นส่วนตัวและข้อมูลส่วนตวั ของตัวเอง โดยเฉพาะอย่างย่ิงการใช้สื่อโซเชียลในชีวิตประจาวัน หลายคนก็โพสต์ทุกส่ิงอย่างลงไปเลย ไม่ว่าจะเป็น

11 อารมณ์ความรู้สึก สุข เศร้า เหงา รัก อกหัก รักคุด หรือการเช็กอินอ้ปเดตชีวิตทุกที่ท่ีได้ไป แม้กระท่ังภาพ ต่างๆในบ้าน เรื่องราวต่างๆที่เกิดขึ้นในครอบครัว เปิดเผยหมด โดยไม่รู้เลยว่าสิ่งท่ีทาอยู่คือการเรียกแขก เรียกผู้ไม่หวังดีเข้ามาในชีวิต เหตุผลพราะก่อนที่เราจะเข้าสู่ยุคดิจิทัล กว่าที่เราจะสามารถเข้าใจถึงนสิ ัยใจคอ ความรู้สึกนึกคิด ชีวิตความเป็นอยู่ ของใครสักคนจะต้องใช้เวลาพอสมควรในการศึกษาเก็บข้อมูล เพราะน่ัน เป็นการพบกันในชีวิตจริงไม่ใช่โลกออนไลน์ ผู้คนต่าง ๆ ก็จะพยายามเก็บรักษาความเป็นส่วนตัวให้มากที่สุด ไม่เปิดเผยออกไปง่ายๆ แต่เมื่อมาอยู่ในโลกออนไลน์ ถ้าเราอยากจะรู้จักใครสักคนอย่างลึกซึ้ง ก็แค่เข้าไปส่อง ในส่ือโซเชียลของคนๆนั้น ท้ัง Facebook, Line, Instagram, Twitter เพียงไม่กี่นาทีก็สามารถล่วงรู้ตัวตน ของคนๆน้ันได้ทันที แถมด้วยตารางชีวิตประจาวันท้ังหมดว่าจะต้องทาอะไร ตอนไหน ไปท่ีไหน กับใคร ซ่ึง ขอ้ มูลเหล่าน้ีเองท่ีผู้ไมห่ วังดีนาไปใช้ในการวิเคราะห์วางแผนเพ่ือมาหลอกลวงเราด้วยเหตุและผลข้างต้น การ รักษาข้อมูลส่วนตัวและความเป็นส่วนตัวของเราจึงเป็นสิ่งสาคัญมาก การโพสต์อะไรในส่ือโซเชียลก็ควร เปดิ เผยแต่พอดี เรื่องในครอบครัวก็ใหอ้ ยู่ในครอบครัว ข้อมูลส่วนตวั เชน่ บตั รประชาชน ตั๋วเครอื่ งบนิ หนงั สือ เดินทาง รหสั ผ่านตา่ ง ๆ ก็ควรเกบ็ รกั ษาให้ดี ปฏิบัติตวั ในการอยใู่ นโลกออนไลน์ให้เหมอื นในโลกชีวิตจริง เพ่ือ ความปลอดภัยของตัวเราเอง ทกั ษะที่ 6 การคดิ วเิ คราะห์มวี ิจารณญาณท่ีดี (Critical Thinking) การคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณท่ีดี คือสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่างข้อมูลที่ถูกต้องและ ข้อมูลท่ีผิด ข้อมูลท่ีมีเน้ือหาเป็นประโยชน์ และข้อมูลที่เข้าข่ายอันตราย ข้อมูลติดต่อทางออนไลน์ที่น่าตั้งข้อ สงสัยและน่าเชื่อถือได้ เมื่อใช้อินเทอร์เน็ต จะรู้ว่าเน้ือหาอะไรเป็นสาระ มีประโยชน์ รู้เท่าทันส่ือและ สารสนเทศสามารถวิเคราะห์และประเมินขอ้ มูลจากแหลง่ ข้อมูลทห่ี ลากหลายได้ เข้าใจรูปแบบการหลอกลวง ตา่ ง ๆ ในโลกไซเบอร์ เช่น ขา่ วปลอม เว็บปลอม ภาพตัดตอ่ เปน็ ต้น

12 การคิดวเิ คราะห์มีวิจารณญาณทดี่ มี ีองค์ประกอบ ดังนี้ 1. ความรู้ สามารถอธิบายและจดจาขอ้ มลู ได้ 2. ความเขา้ ใจ สามารถจดั ระเบยี บและเลอื กขอ้ เทจ็ จริง และความคดิ ออกมาใช้ได้ 3. การประยุกต์ สามารถนาขอ้ เท็จจรงิ และกฎขอ้ บังคบั นามาสรา้ งความคดิ ใหม่ ๆ ได้ 4. การวิเคราะห์ สามารถแยกความคิดและเรื่องต่าง ๆ ออกมาเป็นขอ้ ยอ่ ยๆ ได้ 5. การสงั เคราะห์ สามารถนาความคิดย่อย ๆ มารวมเปน็ แนวคดิ ใหญ่ ๆ ได้ 6. การประเมนิ สามารถพัฒนาความคดิ เห็นและจดั ลาดับความสาคัญได้

13 ทักษะที่ 7 การบริหารจดั การขอ้ มลู ทผี่ ู้ใช้งานมกี ารท้ิงไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) การบริหารจัดการข้อมูล ท่ีผู้ใช้งานมีการท้ิงไว้บนโลกออนไลน์ คือความสามารถในการเข้าใจ ธรรมชาติของการใช้ชวี ิตในโลกดิจิทัล ว่าจะหลงเหลือร่องรอยข้อมูลทิ้งไวเ้ สมอ รวมไปถงึ เข้าใจผลลัพธ์ ที่อาจ เกิดขึน้ เพ่ือการดูแลส่งิ เหลา่ นี้อยา่ งมคี วามรับผดิ ชอบรอยเท้าดจิ ิทัล (Digital Footprints) คืออะไร รอยเทา้ ดิจิทลั คือคาทใี่ ช้เรียกร่องรอยการกระทาต่าง ๆ ทผ่ี ใู้ ช้งานทิ้ง รอยเอาไว้ในโลกออนไลน์ โซเชียลมีเดีย เว็บไซต์หรือโปรแกรมสนทนา เช่นเดียวกับรอยเท้าของคนเดินทาง ข้อมูลดิจิทัล เช่น การลงทะเบียน อีเมลล์ การโพสต์ข้อความหรือรูปภาพ เม่ือถูกส่งเข้าโลกไซเบอร์แล้วจะทิ้ง ร่อยรอยข้อมูลส่วนตัวของผู้ใช้งานไว้ให้ผู้อื่นติดตามได้เสมอ แม้ผู้ใช้งานจะลบไปแล้ว ดังนั้นหากเป็นการ กระทาท่ีผิดกฎหมาย หรือศีลธรรม ก็อาจมีผลกระทบต่อช่ือเสียงและภาพลักษณ์ของผู้กระทา กล่าวง่ายๆ รอยเทา้ ดจิ ทิ ลั คอื ทุกสิ่งทกุ อย่างในโลกอินเทอรเ์ น็ตทบ่ี อกเรอื่ งของเรา เช่น

14 ไมเ่ พยี งแต่การโพสต์ของเราเท่าน้ัน อยา่ ลืมว่าในยคุ น้ีทุกเหตุการณ์ท่ีเกิดข้นึ ในชวี ติ ประจาวนั สามารถ ถูกบันทึกได้หมดทั้งโดยกล้องวงจรปิดที่มีอยู่รอบตัว และกล้องสมาร์ทโฟนที่มีอยู่รอบด้านด้วยเช่นกัน เรา มักจะเห็นตามข่าวอยู่บ่อยๆเม่ือมีกรณีข้อขัดแย้งกันก็จะมีการถ่ายคลิบมาแชร์ให้เป็นเร่ืองเป็นข่าว และถ้า เรื่องน้ันเป็นเร่อื งของเราท่ีเราเกิดพลาดทาในเรอ่ื งทขี่ าดสติออกไปเพยี งช่วงเวลาสัน้ ๆ จนทาให้คนอืน่ ในสังคม เดือดร้อน และก็จะส่งผลกระทบกลับมาที่ตัวเราท้ังในเรื่องหน้าที่การงาน หรือการใช้ชีวิตประจาวันด้วย เชน่ กนั อย่างทม่ี ีให้เห็นกนั บ่อยๆตามข่าว เชน่ กรณี “กราบรถกู”, “ลกู คา้ ทะเลาะกับคนส่งเดลเิ วอร่ี” เป็นต้น ซงึ่ บทสรปุ ก็คือต้องถกู ให้ออกจากงานตามมาด้วยคดีความตา่ ง ๆ อกี ดว้ ย สิ่งหน่ึงที่สาคัญในการใช้ชีวิตในยุคดิจิทัลท่ีทุกคนควรจะต้องตระหนักคือ เร่ืองราวทุกอย่างของเรา เม่ือมันถูกนาเข้าไปอยู่ส่ือออนไลน์แล้วมันจะกลายเป็นส่ิงท่ีเรียกว่า ร่องรอยทางดิจิทัล หรือ Digital Footprint ซ่งึ จะคงอยู่ตลอดไป และร่องรอยทางดิจทิ ัลน้ีจะไดส้ ่งผลกระทบแคต่ ัวเรา แต่อาจจะส่งผลกระทบ ถงึ คนรอบขา้ งเราดว้ ย ยกตัวอย่างเช่น เหตกุ ารณ์ที่มกั จะเหน็ กันบ่อยๆในสังคมยุคนีค้ ือ การหย่าร้างเลิกรากัน ของผู้ทม่ี ีช่อื เสียง แต่ก่อนจะหย่าร้างกนั นั้นกม็ ีการออกมาให้ข่าว ใหส้ ัมภาษณ์ บางครั้งก็ตอบโต้กันด้วยเรอ่ื งที่ เป็นส่วนตัว โดยไม่ตระหนักเลยว่าสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งท่ีถูกบันทึกเอาไว้บนโลกออนไลน์ และอนาคตลูก ๆ ท่ี ตอนน้ียังเล็กอยู่ก็จะต้องมีโอกาสได้มาเห็นข้อมูลต่าง ๆ เหล่านี้ได้เมื่อเติบโตข้ึนมา ซึ่งก็อาจจะส่งผลกระทบ ทางด้านจิตใจกับลูก ๆ ในอนาคตได้ ดังน้ันก่อนจะทาอะไรลงไปให้เรื่องราวของเราเข้าไปอยู่ในส่ือออนไลน์ก็ ขอใหต้ งั้ สตกิ อ่ นสตาร์ท คดิ ให้รอบประกอบใหก้ ว้างในทุกๆเรื่องกนั ใหด้ ีด้วย ทักษะที่ 8 การใชเ้ ทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม (Digital Empathy)

15 การใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม คือ มีความเห็นอกเห็นใจ และสร้างความสัมพันธ์ท่ีดีกับผู้อื่นบน โลกออนไลน์ มีปฎิสัมพนั ธ์อนั ดกี ับคนรอบข้าง ทั้งในโลกออนไลน์และโลกชีวิตจริง รวมถงึ เป็นกระบอกเสยี งให้ ผูท้ ่ีตอ้ งการความช่วยเหลือได้ สังคมบนโลกออนไลน์เป็นสังคมแหง่ การส่อื สารไร้พรหมแดน ทาให้เราสามารถ ติดต่อกับคนได้ท้ังโลกสามารถรับรู้เรื่องราวต่างๆของคนอ่ืนๆได้ตลอดเวลา ดังนั้นเราก็ควรจะพัฒนาในเร่ือง ของการมมี นุษย์สัมพันธ์ทดี่ ีกับคนบนโลกออนไลน์ รู้จักเห็นอกเห็นใจผู้อ่ืนถึงแม้จะไมร่ ู้จักกนั คอมเมนทใ์ ห้กัน และกันในเชิงสร้างสรรค์ ให้กาลังใจกันมีความเห็นอกเห็นใจ และสร้างความสัมพันธ์ท่ีดีกับผู้อ่ืนบนโลก ออนไลน์ แม้จะเป็นการส่ือสารที่ ไม่ได้เห็นหน้ากัน มีปฏิสมั พันธ์อันดีตอ่ คนรอบข้าง ไมว่ ่าพ่อแม่ ครู เพ่อื นท้ัง ในโลกออนไลน์และในชีวิตจริงไม่ด่วนตัดสินผู้อื่นจากข้อมูลออนไลน์แต่เพียงอย่างเดียว และจะเป็น กระบอกเสียงให้ผู้ที่ ต้องการความช่วยเหลือ และเมื่อเห็นผู้ที่เดือดร้อนต้องการความช่วยเหลือเราก็สามารถ ใชเ้ ทคโนโลยกี ารสือ่ สารในสือ่ สงั คมออนไลน์ตา่ งๆเปน็ กระบอกเสียงเพื่อใหเ้ กดิ ความชว่ ยเหลอื ซึ่งกันและกันได้ อย่างเช่น เมอ่ื เกิด เหตุการไฟป่าทอ่ี อสเตรเลยี สือ่ สังคมออนไลน์ก็เป็นหนงึ่ ชอ่ งทางที่สาคัญในการระดมความ ช่วยเหลือจากคนทั้งโลก ทั้งในเร่ืองของเงินบริจาค สิ่งของ วิทยาการ หรือแม้แต่กาลังคนจากทั่วทุกมุมโลก เพอ่ื ชว่ ยให้สามารถผา่ นพน้ อุปสรรคปัญหาตา่ งๆไปไดด้ ว้ ยดี คิดก่อนจะโพสต์ลงสังคมออนไลน์ (Think Before You Post) ใคร่ครวญก่อนที่จะโพสต์รูปหรือ ข้อความลงในส่ือออนไลน์ ไม่โพสต์ขณะกาลังอยู่ในอารมณ์โกรธ ส่ือสารกับผู้อื่นด้วยเจตนาดี ไม่ใช้วาจาที่ สรา้ งความเกลียดชังทางออนไลน์ ไม่นาล้วงข้อมูลส่วนตัวของผ้อู ืน่ ไมก่ ล่ันแกล้งผ้อู ื่นผา่ นสื่อดิจิทัล โดยอาจต้ัง ความถามกับตวั เองก่อนโพสต์ว่า

16 บทสรปุ เทคโนโลยีที่เกิดขึ้นทาให้ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงและพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว ทาให้คนในยุคดิจิทัล สะดวกสบายในการติดต่อสื่อสารมากข้ึน จึงทาให้เกิดทักษะชีวิตใหม่ ๆ เกิดขึ้นมากมายดังท่ีกล่าวมาข้างต้น เช่น ทักษะความฉลาดทางดิจิทัลท่ีประกอบด้วยทักษะการแสดงตัวตนบนโลกดิจิทัล ทักษะการใช้เคร่ืองมือ และสื่อดิจิทัล ทักษะความปลอดภัยทางดิจิทัล ทักษะความม่ันคงปลอดภัยทางดิจิทัล ทักษะความฉลาดทาง อารมณ์บนโลกดิจิทัล ทักษะการสอ่ื สารดิจิทัล ทักษะการรู้ดิจิทัล ทกั ษะสิทธิทางดิจิทัล เป็นต้น ซ่ึงเป็นทักษะ ที่นักศึกษาครูในยุคดิจิทัลจาเป็นจะต้องมีนอกจากนี้ทักษะดังกล่าวจะเป็นทักษะท่ีเชื่อมโยงไปสู่การเป็น พลเมือง 4.0 หรือพลเมืองดิจิทัล ซึ่งการเป็นพลเมืองดิจิทัล คือทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ท่ีดีของตนเอง ทักษะการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดีทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลก ไซเบอร์ ทักษะ ในการรักษาข้อมูลส่วนตวั ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ ทักษะในการบริหารจัดการข้อมลู ที่ผู้ใช้งานมีการ ทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ ทักษะในการรับมือกับการกล่ันแกล้งบนโลกไซเบอร์ ทักษะการใช้เทคโนโลยีอย่างมี จริยธรรม ซึ่งนักศึกษาวิชาชีพครูจะต้องเรียนรู้พัฒนาและฝึกฝนให้มีความพรอ้ ม กับการรับมือในการที่จะเป็น พลเมือง 4.0 และใช้ชีวติ สงั คมดิจิทัลและนาไปใช้ทางานในการเปน็ ครูผสู้ อนในอนาคตได้อยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ นนั่ เอง

17 บรรณานุกรม 6 เหตุการณ์ สะเทือนใจ!! จากภยั Cyberbullying - จส. 100. [Online]. แหลง่ ทีม่ า http://www.js100.com/en/site/post_share/view/25700 [4 มกราคม 2561] 9 ขอ้ ควรปฏิบตั ิของพลเมอื งดิจิทลั ยุคใหม่. [Online]. แหลง่ ที่มา http://www.okmd.or.th/ okmd- Opportunity/digital-age/258 [2 มกราคม 2561] ดีปา้ จับมือพนั ธมิตรขบั เคลอื่ นความฉลาดทางดจิ ทิ ัลให้เดก็ ไทยเทียบเท่ามาตรฐาน. [Online]. แหลง่ ที่มา http://www.ryt9.com/s/prg/2778991 [3 มนี าคม 2561] โจ๋ไทยเมินออกกาลงั กาย 40% อยากเลน่ เน็ต-เกมมากกวา่ . [Online]. แหล่งทมี่ า http://www. manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID=9560000154824 [2 มกราคม 2561] ผลวจิ ัยชวี้ ยั รุน่ อยู่ ‘หน้าจอ’ นาน ย่ิงผกู พนั กับพ่อแม่-เพื่อนลดลง. [Online]. แหลง่ ท่ีมา http://www. manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9530000030132 [24 มกราคม 2561] วิทยา ดารงเกียรติศักด์.ิ พลเมืองดิจทิ ัล. [Online]. http://www.infocommmju.com/icarticle/images /stories/icarticles/ajwittaya/digital/Digital_Citizenship.pdf [1 กมุ ภาพนั ธ์ 2561] วิวรรณ ธาราหริ ญั โชต.ิ ทักษะทางดจิ ิตอลท่จี าเป็นสาหรบั เด็กในอนาคต. [Online]. แหล่งทมี่ า http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642553 [3 มกราคม 2561] สานกั งานคณะกรรมการกจิ การกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแหง่ ชาต.ิ คู่มือ Cyber Security สาหรับประชาชน [Online]. แหล่งทีม่ า https://www.nbtc.go.th/ getattachment/News/ร ว ม บ ท ค ว า ม - ( 1 ) / คู่ มื อ - Cyber-Security-ส า ห รั บ ป ร ะ ช า ช น / คู่ มื อ - CyberSecurity-สาหรับประชาชน.pdf.aspx [12 มกราคม 2561] สถาบนั สอ่ื เดก็ และเยาวชน, สสส. สบื ค้น 17 สงิ หาคม 2564, จาก http://www.mtrs.ac.th/krupu/week- 10/