พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล

พลเมอื งดจิ ทิ ัลและความฉลาดทางดิจทิ ลั จัดทาํ โดย นางสาว จนั ทรามาศ คํายะ เลขท2ี 3 ชนั มัธยมศึกษาปที 6|5 เสนอ คุณครู วชิ ัย สิงห์นอ้ ย โรงเรยี นสันกําแพง จังหวัดเชยี งใหม่ พืนทีการศึกษามัธยมศึกษา เขต 34

ความเปน พ ล เ มื อ ง ดิ จิ ทั ล ความเปนพลเมอื งดจิ ทิ ัล (Digital Citizenship) เปนพลเมอื งทีมี ความสามารถในการใชอ้ ินเทอรเ์ นต็ ในการบรหิ ารจดั การ ควบคมุ กํากับตน รผู้ ดิ รถู้ กู และรเู้ ท่าทัน เปนบรรทัดฐานในการใชเ้ ทคโนโลยดี จิ ทิ ัลอยา่ ง เหมาะสม มคี วามรบั ผดิ ชอบ เรยี นรทู้ ีจะใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งชาญฉลาด และ ปลอดภัย พลเมอื งดจิ ทิ ัลจงึ ต้องตระหนกั ถึงโอกาสและความเสยี งในโลก ดจิ ทิ ัล เขา้ ใจถึงสทิ ธแิ ละความรบั ผดิ ชอบในโลกออนไลน์ ความเปน พลเมอื งดจิ ทิ ัล นบั เปนมาตรฐานหนงึ ดา้ นทางเทคโนโลยกี ารศึกษาทีเสนอ โดยสมาคมเทคโนโลยกี ารศึกษานานาชาติ (ISTE : International Society for Technology in Education) เพอื ใหผ้ เู้ รยี นสามารถ แสดงความเขา้ ใจประเดน็ ทางสงั คม วฒั นธรรม และความเปนมนษุ ย์ ที เกียวขอ้ งกับเทคโนโลยสี ารสนเทศ และปฏิบตั ิตนอยา่ งมจี รยิ ธรรมและ ตามครรลองกฎหมายใหใ้ ชข้ อ้ มูลขา่ วสารไดอ้ ยา่ งปลอดภัย ถกู กฎหมาย ซงึ มคี วามสาํ คัญในทักษะแหง่ การเรยี นรใู้ นศตวรรษที 21 ทักษะสาํ คัญทีจะ ทําใหเ้ ปนพลเมอื งดจิ ทิ ัลทีสมบูรณ์

เ อ ก ลั ก ษ ณ์ พ ล เ มื อ ง ดิ จิ ทั ล (DIGITAL CITIZEN IDENTITY) เอกลักษณพ์ ลเมอื งดจิ ทิ ัล เปนความสามารถ สรา้ งและบรหิ ารจดั การอัตลักษณท์ ีดขี องตนเองไวไ้ ด้ อยา่ งดที ังในโลกออนไลนแ์ ละโลกความจรงิ อัตลักษณท์ ี ดคี ือ การทีผใู้ ชส้ อื ดจิ ทิ ัลสรา้ งภาพลักษณใ์ นโลก ออนไลนข์ องตนเองในแง่บวก ทังความคิดความรสู้ กึ และการกระทํา โดยมวี จิ ารณญาณในการรบั สง่ ขา่ วสาร และแสดงความคิดเหน็ มคี วามเหน็ อกเหน็ ใจผรู้ ว่ มใช้ งานในสงั คมออนไลน์ และรจู้ กั รบั ผดิ ชอบต่อการกระทํา ไมก่ ระทําการทีผดิ กฎหมายและจรยิ ธรรมในโลกออนไลน์ เชน่ การละเมดิ ลิขสทิ ธิ การกลันแกล้งหรอื การใชว้ าจาที สรา้ งความเกลียดชงั ผอู้ ืนทางสอื ออนไลน์

ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร เ ว ล า บ น โ ล ก ดิ จิ ทั ล (SCREEN TIME MANAGEMENT) การบรหิ ารจดั การเวลาบนโลกดจิ ทิ ัล เปนความสามารถควบคมุ ตนเอง ความสามารถในการจดั สรรเวลาในการ ใชง้ านอุปกรณด์ จิ ทิ ัล และอุปกรณเ์ ทคโนโลยไี ดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ รวมถึงการใชง้ านสอื สงั คม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ดว้ ยความรบั ผดิ ชอบต่อตนเอง สามารถบรหิ ารเวลาทีใชอ้ ุปกรณย์ ุค ดจิ ทิ ัล รวมไปถึงการควบคมุ เพอื ใหเ้ กิดสมดลุ ระหวา่ งโลกออนไลน์ และโลกความเปนจรงิ อีกทังตระหนกั ถึงอันตราย และสขุ ภาพจาก การใชเ้ วลาหนา้ จอนานเกินไป และผลเสยี ของการเสพติดสอื ดจิ ทิ ัล

ก า ร จั ด ก า ร ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง บ น ไ ซ เ บ อ ร์ (CYBERBULLYING MANAGEMENT) การจดั การการกลันแกล้งบนไซเบอร์ เปนความสามารถในการ ปองกันตนเอง การมภี มู คิ ้มุ กันในการรบั มอื และจดั การกับ สถานการณก์ ารกลันแกล้งบนอินเทอรเ์ นต็ ไดอ้ ยา่ งชาญฉลาด การ ใชอ้ ินเทอรเ์ นต็ เปนเครอื งมอื หรอื ชอ่ งทางเพอื ก่อใหเ้ กิดการคกุ คาม ล่อลวงและการกลันแกล้งบนโลกอินเทอรเ์ นต็ และสอื สงั คมออนไลน์ โดยกล่มุ เปาหมายมกั จะเปนกล่มุ เดก็ จนถึง เดก็ วยั รนุ่ การกลัน แกล้งบนโลกไซเบอรค์ ล้ายกันกับการกลันแกล้งในรปู แบบอืน หาก แต่การกลันแกล้งประเภทนจี ะกระทําผา่ นสอื ออนไลนห์ รอื สอื ดจิ ทิ ัล เชน่ การสง่ ขอ้ ความทางโทรศัพท์ ผกู้ ลันแกล้งอาจจะเปนเพอื นรว่ ม ชนั คนรจู้ กั ในสอื สงั คมออนไลน์ หรอื อาจจะเปนคนแปลกหนา้ ก็ได้ แต่สว่ นใหญผ่ ทู้ ีกระทําจะรจู้ กั ผทู้ ีถกู กลันแกล้งรปู แบบของการกลัน แกล้งมกั จะเปนการวา่ รา้ ย ใสค่ วาม ขูท่ ํารา้ ย หรอื ใชถ้ ้อยคําหยาบคาย การคกุ คามทางเพศผา่ นสอื ออนไลน์ การแอบอ้างตัวตนของผอู้ ืน การแบล็กเมล์ การหลอกลวง การสรา้ งกล่มุ ในโซเชยี ลเพอื โจมตีโดย เฉพาะ

ก า ร จั ด ก า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภั ย บ น ร ะ บ บ เ ค รื อ ข่ า ย (CYBERSECURITY MANAGEMENT) การจดั การความปลอดภัยบนระบบเครอื ขา่ ย เปนความ สามารถในการสาํ รวจ ตรวจสอบ การปองกัน และ การรกั ษาความ ปลอดภัยของขอ้ มูลในระบบเครอื ขา่ ย ปองกันขอ้ มูลดว้ ยการสรา้ ง ระบบความปลอดภัยทีเขม้ แขง็ และปองกันการโจรกรรมขอ้ มูล หรอื การถกู โจมตีออนไลนไ์ ด้ มที ักษะในการรกั ษาความปลอดภัย ของตนเองในโลกออนไลนก์ ารรกั ษาความปลอดภัยของตนเองใน โลกไซเบอร์ คือการปกปองอุปกรณด์ จิ ทิ ัลขอ้ มูลทีจดั เก็บและ ขอ้ มูลสว่ นตัวไมใ่ หเ้ สยี หาย สญู หาย หรอื ถกู โจรกรรมจากผไู้ มห่ วงั ดใี นโลกไซเบอร์

ก า ร จั ด ก า ร ค ว า ม เ ป น ส่ ว น ตั ว (PRIVACY MANAGEMENT) การจดั การความเปนสว่ นตัว เปนความสามารถในการ จดั การกับความเปนสว่ นตัวของตนเองและของผอู้ ืน การใชข้ อ้ มูล ออนไลนร์ ว่ มกัน การแบง่ ปนผา่ นสอื ดจิ ทิ ัล ซงึ รวมถึงการบรหิ าร จดั การ รจู้ กั ปองกันขอ้ มูลสว่ นบุคคลของตนเอง เชน่ การแชร์ ขอ้ มูลต่าง ๆ ดว้ ยเครอื งมอื ดจิ ทิ ัล การขโมยขอ้ มูลอัตลักษณ์ เปนต้น โดยต้องมคี วามสามารถในการฝกฝนใชเ้ ครอื งมอื หรอื วธิ ี การในการปองกันขอ้ มูลตนเองไดเ้ ปนอยา่ งดี รวมไปถึงปกปด การสบื ค้นขอ้ มูลต่างๆ ในเวบ็ ไซต์ เพอื รกั ษาความเปนสว่ นตัว ความเปนสว่ นตัวในโลกออนไลน์ คือสทิ ธกิ ารปกปองขอ้ มูลความ สว่ นตัวในโลกออนไลนข์ องผใู้ ชง้ านทีบุคคลหรอื การบรหิ ารจดั การ ขอ้ มูลสว่ นตัว รวมถึงการใชด้ ลุ ยพนิ จิ ปกปอง ขอ้ มูลสว่ นบุคคล และขอ้ มูลทีเปนความลับของผอู้ ืน

ก า ร คิ ด อ ย่ า ง มี วิ จ า ร ณ ญ า ณ (CRITICAL THINKING) การคิดอยา่ งมวี จิ ารณญาณ หมายถึง ความสามารถในการ ตัดสนิ ของบุคคลวา่ ควรเชอื ไมค่ วรเชอื ควรทํา หรอื ไมค่ วรทําบน ความคิดเชงิ เหตแุ ละผล มคี วามสามารถในการวเิ คราะหแ์ ยกแยะ ระหวา่ งขอ้ มูลทีถกู ต้องและขอ้ มูลทีผดิ ขอ้ มูลทีมเี นอื หาเปน ประโยชนแ์ ละขอ้ มูลทีเขา้ ขา่ ยอันตราย ขอ้ มูลติดต่อทางออนไลน์ ทีนา่ ตังขอ้ สงสยั และนา่ เชอื ถือได้ เมอื ใชอ้ ินเทอรเ์ นต็ ทราบวา่ เนอื หาใดมปี ระโยชน์ รเู้ ท่าทันสอื และสารสนเทศ สามารถวเิ คราะห์ และประเมนิ ขอ้ มูลจากแหล่งขอ้ มูลทีหลากหลายได้ เขา้ ใจรปู แบบ การหลอกลวงต่าง ๆ ในสอื ดจิ ทิ ัล เชน่ ขา่ วปลอม เวบ็ ไซต์ปลอม ภาพตัดต่อ ขอ้ มูลอันทีเท็จ เปนต้น

ร่ อ ง ร อ ย ท า ง ดิ จิ ทั ล (DIGITAL FOOTPRINTS) รอ่ งรอยทางดจิ ทิ ัล เปนความสามารถในการเขา้ ใจธรรมชาติ ของการใชช้ วี ติ ในโลกดจิ ทิ ัลวา่ จะหลงเหลือรอ่ งรอยขอ้ มูลทิงไวเ้ สมอ รอ่ งรอยทางดจิ ทิ ัล อาจจะสง่ ผลกระทบในชวี ติ จรงิ ทีเกิดจากรอ่ ง รอยทางดจิ ทิ ัลเขา้ ใจผลลัพธท์ ีอาจเกิดขนึ เพอื นาํ มาใชใ้ นการจดั การ กับชวี ติ บทโลกดจิ ทิ ัลดว้ ยความรบั ผดิ ชอบ ขอ้ มูลรอ่ งรอยทางดจิ ทิ ัล เชน่ การลงทะเบยี น อีเมล การโพสต์ขอ้ ความหรอื รปู ภาพ ไฟล์งาน ต่าง ๆ เมอื ถกู สง่ เขา้ โลกอินเทอรเ์ นต็ แล้ว จะทิงรอ่ งรอยขอ้ มูลสว่ น ตัวของผใู้ ชง้ านไว้ ใหผ้ อู้ ืนสามารถติดตามได้ และจะเปนขอ้ มูลทีระบุ ตัวบุคคลไดอ้ ยา่ งง่ายดาย

ค ว า ม เ ห็ น อ ก เ ห็ น ใ จ แ ล ะ ส ร้ า ง สั ม พั น ธ ภ า พ ที ดี กั บ ผู้ อื น ท า ง ดิ จิ ทั ล (DIGITAL EMPATHY) ความเหน็ อกเหน็ ใจและสรา้ งสมั พนั ธภาพทีดกี ับผอู้ ืน ทางดจิ ทิ ัล เปนความสามารถในการเขา้ ใจผอู้ ืน การตอบ สนองความต้องการของผอู้ ืน การแสดง ความเหน็ ใจและ การแสดงนาํ ใจต่อผอู้ ืนบนโลกดจิ ทิ ัลไดอ้ ยา่ งเหมาะสม มี ปฏิสมั พนั ธอ์ ันดตี ่อคนรอบขา้ ง ไมว่ า่ พอ่ แม่ ครู เพอื นทังใน โลกออนไลนแ์ ละในชวี ติ จรงิ ไมด่ ว่ นตัดสนิ ผอู้ ืนจากขอ้ มูล ออนไลนแ์ ต่เพยี งอยา่ งเดยี ว และจะเปนกระบอกเสยี งใหผ้ ทู้ ี ต้องการความชว่ ยเหลือในโลกออนไลน์

เ อ ก ส า ร อ้ า ง อิ ง สถาบนั สอื เดก็ และเยาวชน. (2561). การจดั ทํา Fact Sheet‘ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล’ (Digital Intelligence : DQ) และการศึกษาการรงั แกกันบนโลกไซเบอรข์ องวยั รนุ่ . กรงุ เทพมหานคร : สถาบนั สอื เดก็ และ เยาวชนYuhyun Park. (2016). 8 digital skills we must teach our children. Retrieved March 8, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2016/06/8-digital-skills-we- must-teach our-childrenYuhyun Park. (2016). 8 digital life skills all children need - and a plan for teaching them. Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.weforum.org/agenda/2016/09/8- digitallife-skills-all-children-need-and-a-plan-for-teaching- them? utm_content=buffer4422b&utm_medium=social&utm_source=faceb ook.com&utm_campaign=buffer.Project DQ. (2017). Digital Intelligence (DQ). Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.projectdq.orgสถาบนั สอื เดก็ และเยาวชน. (2561). ความฉลาด ทางดจิ ติ อล (Digital Intelligence: DQ) และการศึกษาการรงั แกกันบนโลกไซเบอร์ ของวยั รนุ่ . สบื ค้นเมอื 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf.สถาบนั สอื เดก็ และเยาวชน. (2562). การพฒั นาพลเมอื ง MILD จุดเนน้ ตามชว่ งวยั . สบื ค้น เมอื 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/ชุดความรสู้ าํ หรบั คร/ู ความร/ู้ การพฒั นาพลเมอื ง-midl-จุดเนน้ ตามชว่ งวยั .ปณติ า วรรณพริ ณุ . (2560). “ความฉลาดทางงดจิ ทิ ัล,” พฒั นาเทคนคิ ศึกษา. 29 (102), 12-20.