ทักษะการคิด

ขน้ั ตอนการเขียนแผนท่ีความคิด (ต่อ) (Baugh & Mellott, 1998) 4. เขียนคาอธิบายสัน้ ๆ กากบั ไว้แต่ละเส้น 5. ควรใช้สีและสัญลักษณ์ภาพท่แี ตกต่างกนั เช่น เพ่อื แสดงความแตกต่างระหว่างมโนทศั น์หลักและ มโนทศั น์ย่อย เพ่อื เรียกความสนใจและกระตุ้นความ คดิ สร้างสรรค์ จากขน้ั ตอนนี้ นาไปประยกุ ตเ์ ขยี นแผนการพยาบาลตอ่ ไป S. Tiansawad (5/06/2018) 51

การเขยี นแผนที่ Clinical Care Plan จากข้อมูลท่รี วบรวมได้ ให้นามาเขียนเป็ นเค้าโครงของ ปัญหา โดยเขียน “การวนิ ิจฉัยของแพทย์” หรือ “ปัญหา สุขภาพสาคัญ”ไว้ตรงกลาง  เขียนอาการและอาการแสดงท่ปี ระเมนิ ได้ทงั้ หมด และ จัดให้เป็ นหมวดหมู่หรือเป็ นกลุ่ม  เขียนข้อมูลการรักษา หรืออ่ืนๆ ลงในแผนภาพ  เช่ือมโยงความสัมพนั ธ์ของข้อมูลทงั้ หมด  เขียนข้อวนิ ิจฉัยการพยาบาลและกจิ กรรมการพยาบาล (Baugh & Mellott, 1998) S. Tiansawad (5/06/2018) 52

ขัน้ ท่ี 1: วาดแผนภาพข้อมูลปัญหาสุขภาพของผู้ป่ วย S. Tiansawad (5/06/2018) 53

ขัน้ ท่ี 2: เตมิ ข้อมูลอาการ & อาการแสดงท่เี ก่ียวข้อง S. Tiansawad (5/06/2018) 54

ขัน้ ท่ี 3: เตมิ ข้อมูลเก่ียวกับการรักษา S. Tiansawad (5/06/2018) 55

ขัน้ ท่ี 4: เช่ือมโยงข้อมูลและอธิบายความสัมพนั ธ์ S. Tiansawad (5/06/2018) 56

ขัน้ ท่ี 5: ระบขุ ้อวนิ ิจฉัยการพยาบาล และกจิ กรรมการพยาบาล S. Tiansawad (5/06/2018) 57

- Psychological support Psychological Risk to nutritional - Offer high protein & - Advice & demonstrate distress (anxiety & alteration iron diet as tolerated relaxation techniques - Divide several meals stress) (< requirement) - Suggest relative bring Anorexia & food of preference Medication: insomnia eat little food -Emotional support Tryptanol Depressed & Mild pale, Hb Medication: - Record V/S discouraged 8.9, Hct 27.6 Ferli 6 - Observe sign & symptoms Rx: plan chemotherapy Female client with Risk factor of DVT Risk to Health education pulmonary Risk to drug Ovarian Cancer side effects Medication: emboli Pelvic Tramal & Left leg Medication: Paracetamol swelling & pain Orfarin massDischarge PT 15.5 & Abdominal & Patho. Pain & PTT 39.4 discomfort metastasis Discomfort bleeding sq. cell CA per vg. - Record V/S Medication: - Rest Risk to - Observe signs & symptoms Air-X - Elevate leg bleeding (dry mouth, sour metallic taste, - Upright position - Accident & constipation, blurred vision, bleeding precautions palpitation - Monitoring PT &PTT etc.) Written by Assist. Prof. Dr. Sujitra Tiansawad (August 10, 2006) lab. 58 S. Tiansawad (5/06/2018)

S. Tiansawad (5/06/2018) 59

ประโยชนข์ องแผนท่ีความคิดในการเรยี นการสอน  ผู้เรียนสามารถใช้ข้อมูลท่มี ีอยู่มากมายมาสังเคราะห์ให้ เป็ นองค์รวมท่แี สดงความสัมพนั ธ์ระหว่างข้อมูลอย่าง ชัดเจน (Beitz, 1998)  ผู้เรียนเรียนรู้วธิ ีการจัดการข้อมูลท่ซี ับซ้อนของผู้ป่ วย และ มองผู้ป่ วยเป็ นองค์รวมมากขนึ้ (Beitz, 1998)  ผู้เรียนสามารถเช่ือมโยงความรู้จากทฤษฎีสู่การปฏบิ ัติ (Kathol et al, 1998)  ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้พฒั นาทกั ษะจากการทางานของสมอง ทงั้ สองซีก ช่วยส่งเสริมการคดิ วจิ ารณญาณ การคิด สร้างสรรค์และการเรียนรู้ (Beitz, 1998; King & Shell, 2002; Schuster, 2000) S. Tiansawad (5/06/2018) 60

ประโยชนข์ องแผนที่ความคิดในการเรยี นการสอน -2  ช่วยพฒั นาความจา ผู้เรียนสามารถจาได้ดี (knowledge retention)  แผนการพยาบาลท่เี ขยี นแบบแผนท่คี วามคดิ ปรับเปล่ยี น ได้ง่าย เหมาะสมกับสถานการณ์ของผู้ป่ วยท่ี dynamic (King & Shell, 2002)  ผู้เรียนได้พฒั นาทกั ษะการคดิ วจิ ารณญาณ และไม่ คัดลอกแผนการพยาบาลจากตารา (Castellino & Schuster, 2002) (ส่วนผู้เรียนประเมินว่า ลด paperwork ประหยดั เวลาและแรงงาน)  ช่วยพฒั นาทกั ษะการตัดสนิ ใจ (clinical judgment and decision making) ของผู้เรียน (Beitz, 1998; Gerdeman et al., 2012) S. Tiansawad (5/06/2018) 61

Student Reflection on Concept Mapping care plan สุจติ รา เทยี นสวัสด์ิ และคณะ (2550)62 S. Tiansawad (5/06/2018)

ขอ้ จากดั ของแผนที่ความคิด  แผนท่คี วามคิดเหมาะสมสาหรับ visual learners (ผู้เรียนท่ถี นัดหรือเรียนรู้ได้ดจี ากภาพ แผนภมู ิ และการใช้จนิ ตนาการ) แต่อาจไม่เหมาะสม สาหรับ linear thinkers  ผู้เรียนท่ไี ม่คุ้นเคยหรือไม่รู้กระบวนการเขียนอาจ รู้สึกว่ายาก และใช้เวลามาก S. Tiansawad (5/06/2018) 63

ขอ้ ควรคานึงถึงในการใช้ Mapping ใน การเรยี นการสอน  วัตถุประสงค์ต้องชัดเจนว่าต้องการให้ผู้เรียนเรียนรู้หรือ พฒั นาอะไร  ออกแบบงานให้เหมาะสม  เตรียมความพร้อมให้ผู้เรียน ให้มโี อกาสฝึ กทา  ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้และทาอย่างต่อเน่ือง เพ่อื ให้เกดิ ผลลัพธ์ตามวัตถุประสงค์  การประเมินผลต้องสอดคล้องกบั วตั ถุประสงค์ ส่งิ สาคัญ คอื ผู้สอนควรใช้เทคนิคเดยี วกนั และ 64 ให้คาแนะนาแก่ผู้เรียนท่สี อดคล้องกัน S. Tiansawad (5/06/2018)

Reflection: การสะท้อนคิด S. Tiansawad (5/06/2018)65

Reflection: การสะท้อนคิด  เป็นกระบวนการพินิจพิเคราะห์ ตรกึ ตรอง ใครค่ รวญ อย่างลึกซึ้งตงั้ คาถามเก่ียวกบั สถานการณ์ท่ีเกิดขึน้ อย่างครอบคลมุ ทุกด้านแยกให้เหน็ ปัญหาที่เป็นเหตผุ ล ในการปฏิบตั ิ ทาให้เกิดความเข้าใจอย่างถ่องแท้ และ ส่งผลต่อการแก้ปัญหาท่ีเหมาะสม  เป็นการคิดทบทวนงานอย่างใดอย่างหน่ึงหรอื การ ประเมินตนเองหรอื การวิเคราะหก์ ารเรียนรทู้ ี่เกิดขนึ้ “การคิดไตรต่ รอง” 6S6. Tiansawad (5/06/2018)

Reflection: “การคิดไตร่ตรอง”  เป็นปฏิกิริยาของสมองที่สะท้อนคิดอย่างใครค่ รวญ ละเอียดถ่ีถว้ นเก่ียวกบั ส่ิงท่ีบคุ คลนัน้ มีประสบการณ์ มา เพื่อถ่ายโอนความรสู้ ึกต่างๆของตนเองก่อนที่จะ สื่อสารกบั ผอู้ ื่นด้วยการพดู หรอื การเขียน  เป็นกระบวนการคิดระดบั สงู ที่เรียกว่า การคิดแบบ อภิปรชั ญา (metacognition)  เป็น “การคิดเก่ียวกบั การคิด” ของตนเอง S67. Tiansawad (5/06/2018)

ความสาคญั ของการสะท้อนคิด  เปิ ดโอกาสให้มีการสงั เกตและวิเคราะหค์ วามคิดของ ตนเอง  พฒั นาทกั ษะการสรา้ งและจดั ลาดบั ความคิดอย่างเป็น ระบบ  พฒั นาทกั ษะการคิดวิเคราะหแ์ ละสงั เคราะหข์ องตนเอง  เปิ ดโอกาสในการส่ือสารความคิดของตนเองกบั ผอู้ ื่นถึงสิ่ง ที่ตนเองเข้าใจ  ส่งเสริมให้เป็นนักคิดท่ีดี ฝึ กการตงั้ คาถามและให้เหตผุ ล 6S8. Tiansawad (5/06/2018)

ความหมายย่อยของการคิดไตร่ตรองหรือการสะท้อนคิด 6S9. Tiansawad (5/06/2018)

รปู แบบของการสะท้อนคิด  Reflection-in-action: การสะท้อนคิดขณะ ปฏิบตั ิงาน คิดถึงสิ่งที่กาลงั เกิดขึน้ ขณะนัน้ ใช้การสงั เกต อย่างพินิจพิเคราะห์ และให้ความสนใจกบั ประสบการณ์ส่วนบคุ คล  สะท้อนความเข้าใจเกี่ยวกบั การปฏิบตั ิและ ความร้สู ึกของตนเองที่นาไปส่กู ารตดั สินใจ ปฏิบตั ิ และการจดั การปัญหา 7S0. Tiansawad (5/06/2018)

รปู แบบของการสะท้อนคิด  Reflection-on-action: การสะท้อนคิดหลงั การ ปฏิบตั ิงาน คิดถึง/ทบทวนสิ่งที่เกิดขึน้ หรือกระทาไปแล้ว เพื่อความกระจ่างในเรื่องที่เกิดขึน้ และความ เข้าใจในการกระทาของตนเองท่ีนาไปส่ผู ลลพั ธ์ 7S1. Tiansawad (5/06/2018)

องคป์ ระกอบสาคญั ของการสะท้อนคิด  ตวั บคุ คล – ผปู้ ฏิบตั ิงาน ผเู้ รียน  ความร้เู ก่ียวกบั ส่ิงท่ีจะต้องเรียนรู้  วิธีการในการเรียนรู้ S72. Tiansawad (5/06/2018)

การใช้กระบวนการสะท้อนคิด เพื่อพฒั นาการเรียนรู้  การสะท้อนคิดด้วยตนเอง (self-reflection)  การสะท้อนคิดกบั กล่มุ (peer reflection)  การฝึ กในกล่มุ ผเู้ รียนโดยครผู สู้ อน การสะท้อนคิดกบั ผรู้ ่วมงาน 7S3. Tiansawad (5/06/2018)

การสะท้อนคิดด้วยตนเอง  ต้องอาศยั การตระหนักร้ใู นตนเอง (self- awareness) และความเข้าใจในตนเอง (self- understanding)  การฝึ กสะท้อนคิดด้วยตนเองเป็นประจาจะทา ให้บคุ คลได้เรียนร้จู ากประสบการณ์ในชีวิตย่ิง ทาให้ได้พฒั นาการตระหนักร้แู ละความเข้าใจใน ตนเองมากขึน้ S74. Tiansawad (5/06/2018)

การตระหนักรู้ การฝึ ก และความเข้าใจ สะท้อนคดิ ในตนเอง S75. Tiansawad (5/06/2018)

ระยะของกระบวนการสะท้อนคิด 1. การตระหนักร้ใู นตนเอง รบั ร้ถู ึงความร้สู ึกและ ความคิด 2. การวิเคราะหค์ วามร้สู ึกและความร้เู ก่ียวกบั สถานการณ์ 3. การพฒั นามมุ มองและความคิดใหม่ S76. Tiansawad (5/06/2018)

เคร่อื งมือ/กลยทุ ธท์ ี่ใช้ในการสะท้อนคิดเพ่ือ พฒั นาการเรียนรู้  ใช้คาถามเป็นส่ือกระต้นุ การคิด  มีการสื่อสารความคิด โดยการบนั ทึกหรือการพดู  การเขียนบนั ทึก  บนั ทึกประจาวนั (reflective diaries หรือ journals)  บนั ทึกทางคลินิก (clinical logs) 7S7. Tiansawad (5/06/2018)

การเขียนบนั ทึกจากการสะท้อนคิด  Unstructured – ไม่กาหนดหวั ข้อ แต่อธิบาย วตั ถปุ ระสงคข์ องการเขียน  Semi-structured – กาหนดเฉพาะหวั ข้อสาคญั  Structured – กาหนดหวั ข้อสาคญั และมีแนวทาง (guideline) ในการเขียน หมายเหตุ - ขนึ้ อยู่กับวัตถุประสงค์ของการ นาไปใช้ 7S8. Tiansawad (5/06/2018)

Reflective Diaries, Journal, Clinical Logs  เป็นการเขียนบนั ทึกประจาวนั หรือรายงานทาง คลินิกโดยการคิดไตร่ตรองเกี่ยวกบั ประสบการณ์ท่ี ผา่ นไปแล้ว  เป็นกระบวนการของ “Reflection on action”  “Reflection on action” คือ การวิเคราะหแ์ ละ ตีความประสบการณ์ที่ทาไปแล้ว เพื่อค้นหา ความรู้ ที่ได้นาไปใช้ และตรวจสอบ ความร้สู ึก ท่ีมีต่อ สถานการณ์นัน้ (Schon, อ้างใน Lau et al, 2002) 7S9. Tiansawad (5/06/2018)

Reflective Diaries or Journal  เป็นวิธีการที่สะดวกสาหรบั การฝึ กการสะท้อนคิด  การเขียนไดอารี่มกั เป็นแบบ unstructured ไมม่ ีการ กาหนดหวั ข้อ มกั เขียนเร่ืองราวของตนเอง เป็นการ มองสารวจตนเอง  การเขียน journal เพ่ิมการบรรยายกิจกรรมและ สถานการณ์ต่างๆท่ีผบู้ นั ทึกเข้าไปเกี่ยวขอ้ งด้วย รวมทงั้ สารวจวิเคราะหค์ วามคิด ความร้สู ึกของ ตนเอง และสิ่งท่ีได้เรียนรู้ 8S0. Tiansawad (5/06/2018)

แนวทางสาหรบั การสะท้อนคิดและบนั ทึก  คิดทบทวนประสบการณ์/เหตกุ ารณ์ที่จาได้ให้มากที่สดุ  รวบรวมรายละเอียด บรรยายเหตกุ ารณ์ว่าเกิดอะไรขึน้  รสู้ ึกอย่างไรกบั เหตกุ ารณ์นัน้ และคิดว่าคนอ่ืนรสู้ ึกอย่างไร สิ่งที่เป็นไปตามความคาดหวงั และไม่เป็นไปตามท่ี คาดหวงั  ทาไมเหตกุ ารณ์จงึ เป็นเช่นนัน้ ทาไมจึงรสู้ ึกเช่นนัน้ สาหรบั สิ่งที่ไม่เป็นไปตามท่ีคาดหวงั จะปรบั ปรงุ แก้ไขในครงั้ ต่อไปอย่างไร  ทบทวนแนวทางท่ีจะใช้ในการแก้ไข มีเหตผุ ลและขอ้ มูลใด ช่วยในการตดั สินใจ S81. Tiansawad (5/06/2018)

ตวั อย่างการใช้ clinical log ใน กล่มุ นักศึกษาพยาบาลระดบั ปริญญาโท  ใช้ในการฝึ กประสบการณ์ทางคลินิกที่แผนก ผปู้ ่ วยนอก  นักศึกษาฝึ กปฏิบตั ิให้การดแู ลผปู้ ่ วยที่มารบั บริการที่ห้องตรวจ โดยศึกษาข้อมลู และประเมิน ผปู้ ่ วย เลือกปัญหาที่คิดว่าสาคญั ท่ีสดุ มาวาง แผนการพยาบาล แล้วให้การพยาบาลตามแผน  ภายหลงั การปฏิบตั ิงาน เขียนบนั ทึก ประสบการณ์ตามหวั ข้อท่ีกาหนด เป็นแบบก่ึง โครงสร้าง S82. Tiansawad (5/06/2018)

สาระสาคญั ใน clinical Logs (1)  ข้อมลู ทวั่ ไปของผปู้ ่ วย โดยย่อเฉพาะประเดน็ สาคญั  อภิปรายปัญหาสาคญั ของผปู้ ่ วย พร้อมทงั้ ข้อมลู จากการประเมิน การรกั ษา และเหตผุ ลทีเ่ ลือก ปัญหานัน้  กิจกรรมการพยาบาลที่ได้ปฏิบตั ิกบั ผปู้ ่ วยเพ่ือ แก้ปัญหานัน้ และเหตผุ ลทีเ่ ลือกใช้กิจกรรมนัน้  ปฏิกิริยาตอบสนองของผปู้ ่ วย หรือผลลพั ธท์ ี่ เกิดขึน้ S83. Tiansawad (5/06/2018)

สาระสาคญั ใน clinical Logs (2)  ประเมินผลสาเรจ็ ของงาน - บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ หรือไม่  ปัญหาและอปุ สรรค แนวทางการปรบั ปรงุ แก้ไข  สิ่งท่ีนักศึกษาได้เรียนรู้ และต้องการเรียนรู้ เพิ่มเติม เพื่อให้สามารถปฏิบตั ิได้ดียิ่งขึน้ ใน อนาคต  ความร้สู ึกของนักศึกษา และความพึงพอใจใน ประสบการณ์ครงั้ นี้ 8S4. Tiansawad (5/06/2018)

Clinical Conferences  เป็นการอภิปรายแลกเปลี่ยนในกล่มุ ย่อย  เป็นช่วงเวลาที่เหมาะสมสาหรบั การฝึ กทกั ษะ การสะท้อนคิดระหว่างการปฏิบตั ิทางคลินิก  สาระของการสะท้อนคิด มีทงั้ ความร้สู ึก ความคิด และความรู้ S85. Tiansawad (5/06/2018)

ตวั อย่างการใช้ Clinical conferences ใน นักศึกษาพยาบาลระดบั ปริญญาตรี  นักศึกษาสงั เกตการณ์การตรวจรกั ษาผปู้ ่ วยนรีเวชที่ห้อง ตรวจผปู้ ่ วยนอก  ประเดน็ ท่ีต้องการให้นักศึกษาได้เรยี นรู้ คือ เรื่อง เพศ สภาวะ (gender) และผลกระทบต่อภาวะสขุ ภาพของ ผหู้ ญิง  หลงั การสงั เกต ให้นักศึกษาสะท้อนคิดในกล่มุ  นักศึกษาบรรยายสถานการณ์ที่สงั เกตได้ ความรสู้ ึก สิ่งท่ี ได้เรียนรู้ ส่ิงที่ตนเองควรปฏิบตั ิในอนาคต 8S6. Tiansawad (5/06/2018)

Questions & Answers S. Tiansawad (5/06/2018) 87