Thailand Crown Property and Its Investment by Dr Porpan

51 การบริหาร “ทนุ ” ของสาํ นกั งานทรัพยสนิ ฯ การบริหาร “ทุน” ของสาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ ทีส่ ําคญั คอื “การรวมมอื และเกาะกลุมทาง ธุรกจิ ” กบั กลมุ ธุรกจิ ชั้นนําและธรุ กจิ อนื่ ๆ ของประเทศ (ในประเด็นนีโ้ ปรดดู เกรกิ เกยี รติ (2525)) โดยลักษณะของการบรหิ ารดังกลาวคือมลี กั ษณะทสี่ ําคญั 2 ประการ (1) การถอื หุนระหวา งบรษิ ัทและการควบคมุ การบรหิ าร (2) การเกาะกลมุ กรรมการ (1) การถอื หุนระหวางบริษัทและการควบคมุ การบริหาร การลงทนุ ในการถอื หนุ สามญั ระยะยาวของสาํ นกั งานทรพั ยส ินฯ มีแนวโนม เปน การถือหุน ไขวก นั ระหวา งบรษิ ทั ในเครอื หรือเปน การถอื หุนรว มกนั ของสํานักงานทรัพยสินฯ กบั บริษทั ใน เครอื ฯ โดยเฉพาะบรษิ ทั หรือธุรกจิ หลักควบคกู นั ไปดว ยเสมอ ในป 2536 บรษิ ทั ปนู ซเี มนตไ ทย จาํ กดั (มหาชน) (สํานกั งานทรัพยส นิ , (CPB) ถอื หุน 35.616% ธนาคารไทยพาณชิ ย (SCB) 7.00% ธนาคารไทยพาณิชย จาํ กดั (มหาชน) (สํานักงานทรัพยส นิ (CPB 26.25% บจม.ปนู ซีเมนตไ ทย (SCC) 4.94% เทเวศประกนั ภยั จํากดั (มหาชน) (สํานักงานทรพั ยส ินฯ (CPB) ถอื หนุ 38.77%) ธนาคารไทยพาณชิ ย (SCB) 7.00% รวมทงั้ บรษิ ทั ในเครอื ของสาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ อาทิเชน เยือ่ กระดาษสยาม (CPB 11.6% SCC 38.7% SCB 4.4% และสยามพาณิชยพ ฒั นา 3.5%) ไทยเศรษฐกจิ ประกนั ภัย (CPB 5%, SCB 5%) อาวขาวไทย (CPB 15%, SCB 10%) ทุง คารฮ าเบอร (CPB 10.3%, SCB 9.1%) ไทยอินดัสเตรยี ลแกส (CPB 15%, SCB 10.0%) เงนิ ทุนหลักทรพั ยบ ุคคลัภย (CPB 18.2%, SCB 7.2%) เงินทนุ หลักทรัพยธ นสยาม (CPB 13.2%, SCB 8.8%) เงินทุนสินอตุ สาหกรรม (CPB 11.1%, SCB 8.1%) ยางสยาม (CPB 14.4%, SCC 50.9%) อะโรเมติกส (CPB 5.01%, SCC 15.04%) สยามสนิ ธร (CPB 38.0%, SCB 24.9%) วาย เค เค ซิปเปอร (CPB 10.0%, SCB 80%) ฯลฯ 8 ม.ิ ย.2549

52 การถือหุนไขวดังกลาวขางตนทําให สํานักงานทรัพยสินฯ สามารถควบคุมการบริหารของ บริษทั เหลา นัน้ ไวได และโดยเฉพาะอยางย่งิ ถาหากบรษิ ัทเหลาน้ันเปนบริษทั ทีม่ ีผูถือหนุ เปนจํานวน มาก หรือเปนรูปมหาชน (public company) การถือหุนเพ่ือใหสามารถควบคุมกิจการบริษัทไม จําเปนจะตองถือหุนเกินกวารอยละ 50 ของหุนทั้งหมด โดยท่ัวไปแลวการถือหุนเพียง 1 ใน 3 หรือ 1 ใน 4 (หรือในบางกรณีเพียง 1 ใน 10) ก็สามารถควบคุมการบริหารและการจัดการได เพราะย่ิง กระจายหุนใหแกบุคคลโดยจํานวนมากเทาใดแตละคนจะถือหุนกันเพียงละเล็กละนอย ก็จะทําให กลุมผูถือหุนรายใหญเขามาถือหุนไดงายยิ่งข้ึน เพราะกลุมผูถือหุนรายยอยรวมตัวกันไมติดและ มักจะไมไปใชสิทธิออกเสียงในท่ีประชุมใหญถือหุน ความพยายามท่ีจะควบคุมการบริหารกิจการ บริษัทโดยเฉพาะบริษัทในเครือท่ีเปนธุรกิจหลักของสํานักงานทรัพยสินฯ นั้น สวนหนึ่งเพราะ ตองการท่ีจะรักษาสวนเกินทางเศรษฐกิจหรือผลกําไร (monopoly rent) ในระดับสูงเอาไว เพราะทั้ง กิจการปูนซเี มนตห รอื ธนาคารไทยพาณชิ ย รวมทั้งเทเวศประกนั ภยั ลวนแลวแตเปนธุรกิจนอยรายที่ มีอํานาจการผูกขาดในระบบทางเศรษฐกิจสูงมาก การกีดกันผูแขงขัน (barrier to entry) อยูใน ระดบั สูง เนอ่ื งจากตองใชเงนิ ลงทุนสูงและตองมกี ารดาํ เนินการผลิตหรือประกอบการเพ่ือกอใหเกิด การประหยัดตอขนาด รวมทั้งนโยบายของรัฐบาลก็ไมสนับสนุนใหมีการแขงขันโดยเฉพาะใน ทศวรรษ 2510 แตเหตุผลที่สําคัญคือ ตองการท่ีจะควบคุมการบริหารและการจัดการโดยสํานักงาน ทรัพยสินฯ โดยตรง แมวานับแตตนทศวรรษ 2530 เปนตนมา ธุรกิจในเครือของสํานักงาน ทรัพยสินฯ จะมีการบริหารงานในรูปแบบมหาชนมากข้ึน โดยมีการบริการบริหารงานในรูปแบบ บริษัทใหมที่มีการขายหุนใหแกสาธารณชน หรือพยายามจะแบงแยกระหวางความเปนเจาของ (ownership) กบั การควบคมุ จัดการ (control) มากข้ึนทุกที กลาวคือ ผูถือหุนซึ่งมีสวนเปนเจาของไม มีอาํ นาจควบคุมจดั การบริษัทแตผูจัดการซ่ึงมีอํานาจควบคุมจัดการบริษัทกลับไมมีสวนเปนเจาของ แตในทางปฏิบัติสํานักงานทรัพยสินฯ สามารถควบคุมการบริหารจัดการบริษัทในเครือไดอยางมี นยั สําคญั เพราะการถอื หนุ ไขวหรือการกระจายถอื หนุ ใหแ กบ ริษัทในเครือและบริษัทที่ทําหนาที่ถือ หุนในกลุมของตนน้ันสามารถท่ีจะควบคุมการบริหารไวได เพราะสามารถรวบรวมเสียงในที่ ประชุมใหญมากกวารายยอยโดยทั่วไป ดวยเหตุนี้คณะกรรมการบริหาร (board of directors) ของ บริษัทในเครือของสํานักงานฯ ไมคอยมีการเปล่ียนแปลง นอกจากจะควบคุมเสียงในประชุมผูถือ หุนใหญ รวมทั้งควบคุมการบริหารไดแลว การกระจายหุนโดยใหบริษัทในเครือยังมีประโยชนใน เรื่องการเสยี ภาษเี งนิ ไดและการหักคาใชจาย รวมตลอดจนถึงการถายเทกําไรระหวางบริษัทในเครือ และทาํ ใหเสียภาษีนอยลงดว ย (เกรกิ เกยี รติ 2536 : 155) ดวยลักษณะการกระจายหุนที่สํานักงานทรัพยสินฯ และบริษัทในเครือฯ เขาไปถือหุนอยู ดวยในสัดสวนท่ีมากสงผลใหสํานักงานทรัพยสินฯ มีบทบาทสําคัญในการเปนคณะกรรมการของ 8 มิ.ย.2549

53 บริษัทตาง ๆ (Board of Directors) ท้ัง ๆ ท่ีสัดสวนการถือหุนรวมกันแลวสวนใหญมีไมถึง 1 ใน 4 ของการถือหุนรวม แตสํานักงานทรัพยสินฯ ก็สามารถควบคุมการบริหารกิจการของบริษัทใน เครือฯ ได และไดขยายกิจการของบริษัทในเครือฯ ใหกลายเปน “ทุน” ที่โดดเดนนับแตปลาย ทศวรรษ 2520 เปนตนมา โดยที่คณะกรรมการท้ังตําแหนงประธานหรือคณะกรรมการท่ีมาจาก สํานักงานทรัพยสินฯ โดยตรง ไดมีการกระจายตัวไปตามบริษัทในเครือของสํานักงานทรัพยสินฯ ในชว งป 2535 – 2536 มดี ังตอไปนี้ (ตลาดหลักทรพั ยแหงประเทศไทย ฉบับตาง ๆ) บจม. ปูนซีเมนตไทย (4 คน) บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ย (1 คน) บจม. เทเวศประกันภัย (4 คน) บจม. โรงแรมดสุ ิตธานี (3 คน) บจม. ไทยพาณิชยป ระกนั ชีวติ (2 คน) บจม. อาวขาวไทย (1 คน) บจม. ทุง คารฮ าเบอร (2 คน) บจม. อตุ สาหกรรมเครือ่ งแกวไทย (1 คน) บจม. ครสิ เตยี นีและนลี เส็น (ไทย) (2 คน) บจม. ยางสยาม (1 คน) บจม. ไทยอินดัสเตรยี ลแกส (1 คน) บจม. โรงแรมราชดาํ ริ (1 คน) บจม. ธนาคารกสกิ รไทย (2 คน) บจม. ธนสยาม (3 คน) บจม. เยื่อกระดาษสยาม (1 คน) บจม. ธนาคารนครธน (1 คน) บจม. สยามเฆมี (1 คน) บงล. สนิ อตุ สาหกรรม (1 คน) บจม. ธนาคารนครหลวงไทย (1 คน) ฯลฯ 8 มิ.ย.2549

54 (2) การเกาะกลมุ กรรมการ นอกจากจะมกี ารกระจายการถือหุนไปยงั บริษัทในเครอื และถือหนุ โดยสํานกั งาน ทรัพยสินฯ ไปพรอ ม ๆ กนั เพือ่ รักษาอาํ นาจการควบคุมการบรหิ ารแลว การเกาะกลุมกรรมการก็ เปนลักษณะเดน ของการบรหิ ารและการจดั การของสํานักงานทรัพยสนิ ฯ ท้งั น้ีเพือ่ ที่จะรักษาอาํ นาจ ทางเศรษฐกจิ และการเตบิ โตของธุรกจิ ของตนเอง แมใ นระยะกวาทศวรรษทผ่ี านมาแรงกดดนั จาก สงั คมเพอ่ื ใหธรุ กจิ ขนาดใหญกระจายหุนไปสมู หาชนมากทีส่ ดุ โดยเฉพาะกลุมธนาคารพาณชิ ยแ ละ ธรุ กจิ การเงนิ ตา ง ๆ โดยมกี ารดาํ เนินงานในรปู บริษทั มหาชน (public company) ตาง ๆ แตกม็ ไิ ด ชวยลดแรงกดดันในอนั ที่จะขยายตวั ของ “ทุน” ของสํานักงานฯ ลงได การเกาะกลุม กรรมการซึ่งจะ ไดในบทนีก้ ็คอื การรวมมอื กนั ทางธรุ กจิ ในรูปของการเปน กรรมการบริษัทรวมกนั (Interlocking Directorate) ระหวางสาํ นกั งานทรัพยสนิ ฯ และธรุ กิจของบริษัทในเครอื กับกลุมธุรกิจรวมอื่น ๆ ทงั้ ทีส่ าํ นกั งานทรพั ยส ินฯ เขาไปถอื หุนโดยตรงหรือใหบ รษิ ัทในเครอื เขาไปถือหุน และ/หรอื รวมทง้ั ในบางกรณีเปน บรษิ ทั ทส่ี ํานกั งานทรพั ยสนิ ฯ ไมไ ดถ อื หุนโดยตรง แตมีผบู รหิ ารจากสาํ นักงาน ทรพั ยส ินฯ หรือบรษิ ัทในเครือเขา ไปเปน กรรมการ ความสมั พนั ธของสาํ นกั งานทรัพยส นิ ฯ และ บริษทั ในเครือฯ กับกลมุ ธุรกิจตระกูลตา ง ๆ ในรปู ของบริษัททม่ี กี รรมการรวมกนั คอนขางจะมี หลากหลายและครอบคลุมไปหลาย ๆ ภาคการผลิตทางเศรษฐกิจ ในชว งป 2535-2540 ความสัมพนั ธของสํานักงานทรัพยส ินฯ (โดยผบู ริหารจากสาํ นักงานทรพั ยสนิ ฯ) และธรุ กจิ ในเครือ ของสาํ นกั งานทรัพยสนิ ฯ ไดเก่ยี วขอ งกบั ธรุ กจิ ตาง ๆ ของตระกูลตาง ๆ ทส่ี ําคญั ในรปู ของการเปน กรรมการรว มกันดังตอไปน้ี (ตารางที่ 4) 8 ม.ิ ย.2549

55 ตารางท่ี 4 ความสัมพนั ธระหวางสํานกั งานทรัพยสินฯ บรษิ ทั ในเครือของสาํ นักงานฯ กับกลุม ธรุ กจิ ตาง ๆ ที่แสดงใหเ หน็ การเปน กรรมการรวมกันในบรษิ ทั ตาง ๆ ป 2535 - 2539 ธรุ กิจ/บริษัท ตระกลู ธนาคารกสกิ รไทยและบรษิ ทั ในเครอื ลํ่าซาํ ธนาคารไทยทนแุ ละบริษัทในเครือ ทวีสิน ธนาคารนครธนและบริษัทในเครอื หวั่งหลี ธนาคารเอเซยี และบริษทั ในเครือ เอื้อชเู กียรต/ิ ภทั รประสิทธิ์ ธนาคารนครหลวงไทย มหาดาํ รงกลุ /กาญจนพาสน อติ ัลไทย กรรณสตู บญุ รอดบริวเวอรี ภิรมยภ ักดี ดุสิตธานแี ละบริษทั ในเครอื ปยะอยุ สยามเฆม/ี ฟนิกซป โ ตรเลยี ม รตั นรตั น อา วขามไทย ชาญวีรกุล ทงุ คารฮาเบอร กาญจนะวนชิ ย คริสเตยี นีและนลี เส็น อัศวโภคิน/เออื้ ชเู กียรติ แลนดแอนดเ ฮา ส อัศวโภคนิ ศุภาลยั ตัง้ มติธรรม สยามซินเทคคอนสตรคั ชนั ลีสวัสด์ติ ระกลู ชินวตั รแซทเทลไลทและชนิ วัตรคอมพวิ เตอร ชนิ วัตร ทางดวนกรุงเทพฯ วิศวเวทย สามคั คีประกนั ภยั สารสนิ ฯลฯ ฯลฯ ที่มา : The Thai Business Group 2001 ความสมั พนั ธข องสํานกั งานทรัพยสินฯ กบั ธรุ กจิ อื่น ๆ ในแงข องการเปน กรรมการรว มกนั โดยเฉพาะการกระจุกตัวของการเปนกรรมการรวมกันของบริษทั ในเครอื ของสาํ นกั งานทรพั ยสินฯ กบั ธุรกจิ การเงนิ และธนาคาร (ธนาคารกสิกรไทย ไทยทนุ หว่งั หลี นครหลวงไทย นครธน) ยอ ม แสดงถึงความสาํ คญั ของภาคการเงินซง่ึ มเิ พยี งแตเ ปน ฐานทางเศรษฐกจิ ในการขบั เคล่ือนธรุ กจิ 8 ม.ิ ย.2549

56 การคา และอุตสาหกรรมของบริษัทในเครือของสาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ หากแตเ ปน ฐานทางเศรษฐกจิ ใหแตล ะธรุ กจิ การคาและอตุ สาหกรรมของบรษิ ัทรวมทุนอนื่ ๆ ดว ย เพราะจากขอ เท็จจริงทีว่ า ธนาคารพาณชิ ย (รวมทงั้ บรษิ ทั เงนิ ทนุ หลักทรัพย) มิไดแ ตป ระกอบหนา ที่เปน นายธนาคารหรือนกั การเงนิ เทา นน้ั หากแตย งั เปน ผูทท่ี ําหนา ทเ่ี ปน พอ คาและนกั อุตสาหกรรมดว ย อาณาจักรของ ธนาคารพาณิชยจึงขยายตวั อยางรวดเรว็ ทง้ั ในแงส นิ ทรัพยและรายไดน ับแสนลา นบาท รวมทัง้ สถาบนั ทคี่ วบคมุ เงินทนุ ในระบบเศรษฐกิจสูง ดังนัน้ จงึ ไมน า แปลกใจท่ีจาํ นวนของการเปน กรรมการรวมกันในกลมุ ของธนาคารพาณชิ ยแ ละบรษิ ทั เงนิ ทุนและหลกั ทรัพยจะมีจํานวนมาก เพราะสามารถทจี่ ะควบคมุ การบรหิ ารการประกอบการของธุรกิจของธนาคารและธรุ กิจในเครือของ ตนเองได โดยเฉพาะธุรกิจในเครือของสาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ ท่ีมีอยมู ากมาย การเกาะกลุม ทางธรุ กิจ ในแงข องการเปนกรรมการรวมกนั ของบรษิ ทั ตาง ๆ จึงทาํ ใหผ ลประโยชนท างธุรกจิ ของบริษัทใน เครอื ของสาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ (และของธุรกิจรว มอืน่ ๆ) ขยายตวั อยา งรวดเรว็ นอกจากนก้ี ารเกาะ กลุมกนั ทางธรุ กจิ ขา งตนโดยการเปนกรรมการรวมกนั ทําใหการแขง ขันกันระหวางธรุ กจิ ตา ง ๆ อาจจะมนี อ ยกวา ทค่ี วรจะเปน เพราะแตละฝา ยยอ มพยายามท่จี ะรกั ษาสว นแบงหรือผลประโยชน ทางธรุ กจิ ใหมากท่ีสุดโดยรว มมอื กนั เพราะการแขงขนั กนั ทางธุรกจิ โดยเฉพาะการใชร าคา อาจจะ ทําธรุ กจิ ตา ง ๆ ประสบกบั ความเสยี หายได (ในประเด็นนโี้ ปรดดใู นเกรกิ เกยี รติ 2525) หากพิจารณาถงึ ภูมิหลังหรือตระกูลของกลุม ธรุ กิจท่ีเปน บริษัทในเครอื ฯ หรือบรษิ ทั รวม และบรษิ ัททเ่ี กยี่ วขอ งนนั้ กลมุ “ทนุ ” เหลาน้ลี วนแลว แตเปน กลุมทนุ ที่ทรงอทิ ธพิ ลทางเศรษฐกิจ ไทยทัง้ สนิ้ รวมท้งั มคี วามสัมพนั ธก บั สาํ นักงานทรัพยส ินฯ มานบั หลายทศวรรษโดยเฉพาะหลงั ป 2503 เปน ตน มา ที่สําคัญคือกลุมธรุ กิจตระกูลล่าํ ซํา ตระกูลหวัง่ หลี ตระกลู ศรเี ฟอ งฟงุ ตระกูลปย ะ อยุ ตระกูลสารสิน ฯลฯ กลมุ “ทนุ ” ทางธรุ กจิ เหลานเ้ี ตบิ โตมาภายใตโ ครงสรางทางเศรษฐกจิ ไทยท่ี ใหสทิ ธปิ ระโยชน และความคมุ ครองทางกฎหมายจากนโยบายรฐั บาลนับแตแ ผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 ซึ่งสามารถสรา งอาํ นาจผกู ขาดใหแ กก ลมุ ธรุ กจิ ของตนเองได นอกจาก กลุม “ทุน” ทางธุรกจิ เหลา นแ้ี ลวความสมั พันธท างธุรกจิ ในแงก ารเปนกรรมการบรษิ ทั รว มกนั ระหวา งธุรกจิ ในเครือของสาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ กบั กลมุ ทุนใหม ๆ ทเี่ กิดข้นึ นบั แตท ศวรรษ 2520 เปนตนมา กม็ กี ารขยายตวั อยางรวดเร็วเชน เดยี วกนั ทสี่ าํ คญั อาทเิ ชน ตระกลู อศั วโภคิน ชาญวรี กูล และชินวตั ร เปนตน ซ่งึ ธุรกจิ ของกลมุ ทนุ เหลานกี้ ไ็ ดส ิทธิประโยชนจ ากการคมุ ครองของรัฐเชน ดยี วกัน นยั สาํ คัญของการเปนกรรมการบริษทั รว มกัน มิเพยี งแตเ พอ่ื การเกาะกลมุ กันทางธุรกจิ เพอื่ รกั ษาผลประโยชนทางธรุ กิจทเ่ี กิดจากการขยายตวั ของธรุ กิจผกู ขาดขนาดใหญแ ลว ยงั แสดงถงึ กลมุ ทนุ ทางธุรกจิ ไดพยายามอาศยั ความรว มมอื กบั สาํ นกั งานทรัพยส นิ ฯ ในฐานะเปน “ทนุ ” ท่ีมอี าํ นาจ ทางเศรษฐกิจมาเนน่ิ นานใหค วามคุมครองแกธ รุ กิจเหลานี้ เพราะการทมี่ บี คุ คลจากสาํ นักงาน 8 ม.ิ ย.2549

57 ทรพั ยสนิ ฯ หรอื ธุรกจิ ในเครอื ของสํานักงานทรัพยส นิ ฯ ซ่ึงเปนผูทมี่ ีภาพพจนด ี เปน นกั บรหิ าร อาชพี เขาไปเปน กรรมการของบริษทั เหลา นี้ เพราะจะทําใหภาพพจนของบริษัทดขี ้ึน เพราะไดร ับ ความเช่อื ถือจากคนทวั่ ไปเนอ่ื งจากภมู หิ ลังของผบู รหิ ารจากสํานักงานทรัพยสนิ ฯ และบรษิ ทั ใน เครอื ของสํานักงานมกั จะเปน ผูบริหารมืออาชีพหรือประสบความสามารถในหนาทที่ างการงานใน ภาคธรุ กจิ และเอกชน แมวาจะเปน ทเี่ ชอ่ื กันวา สาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ อันเปน ตัวแทนการจัดการทรพั ยสนิ ของ สถาบันพระมหากษตั รยิ และการเตบิ โตของ “ทนุ ” ของสาํ นกั งานฯ จะปราศจากการแทรกแซงทาง การเมอื งและจากนักการเมอื ง แตท วาการเจรญิ เตบิ โตของกลุมทนุ พันธมติ รของสาํ นักงาน ทรพั ยสนิ ฯ กส็ ามารถมอี าํ นาจในทางการเมอื งและการบริหารประเทศ เชน กรณขี องนายพงษ สาร สนิ ตวั แทนจากกลุมธรุ กิจบริษทั ไทยน้าํ ทพิ ยเคยดํารงตําแหนงรองนายกรัฐมนตรสี มัยรฐั บาลพลเอก ชาตชิ าย ชณุ หะวณั นายอานนั ท ปน ยารชุน ผบู รหิ ารจากกลมุ สหยเู นียนกด็ าํ รงตําแหนง นายกรฐั มนตรใี นชว งป 2534 และ 2535 รวมทัง้ นายเภา สารสิน และพล.ต.อ.เภา สารสิน ตวั แทน จากกลุมไทยนํา้ ทิพยก ็ดาํ รงตําแหนงในคณะรฐั บาลอานันท ปนยารชนุ นอกจากนน้ี ายอานนั ท ปน ยารชุน กไ็ ดร บั แตงต้งั ดาํ รงตาํ แหนงในคณะกรรมการบริหารของธนาคารไทยพาณิชยภ ายหลงั จากพนตําแหนงนายกรฐั มนตรดี วย นอกจากนภี้ ายหลงั ป 2540 พ.ต.ท. ทักษณิ ชณิ วตั ร จากกลุม ชนิ คอรป กด็ ํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรดี วย ดงั นน้ั ในแงนค้ี วามสมั พันธของการดาํ เนนิ ธรุ กิจของ สาํ นักงานทรพั ยสนิ ฯ โดยผา นเครอื ขา ยทางธรุ กิจและการเมืองอาจจะเกี่ยวของกันกไ็ ด ซึง่ ควรจะมี การศกึ ษาตอไป ลกั ษณะพเิ ศษของการบริหารงานของทรัพยส ินสวนพระมหากษตั รยิ  ปจ จยั สาํ คญั ทมี่ ผี ลตอ “การสะสมทนุ ” ของสํานกั งานทรัพยสนิ ฯ คือลกั ษณะของการ บริหารงานทแ่ี ตกตางจากกลมุ ทุนชัน้ นาํ อื่น ๆ พ.ร.บ. บัญญตั ิจดั ระเบยี บทรัพยส นิ ฝา ย พระมหากษัตริย พ.ศ. 2479 และตอ มาไดก ลายเปน พ.ร.บ. จัดระเบยี บฝายพระมหากษัตริย (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2491 นอกจากทรพั ยส นิ สวนพระมหากษัตรยิ จ ะไดรบั การยกเวน การเสยี ภาษีแลว แตท วา ผลตอการเปนองคกรเหนอื การตรวจสอบจากสาธารณะดว ย ลกั ษณะพเิ ศษของ พ.ร.บ.ฉบบั น้ีคือให อํานาจพระมหากษัตรยิ ส ามารถแตง ตั้งคณะกรรมการทรัพยสนิ ฯ บรหิ ารทรัพยสินของสถาบนั พระมหากษตั รยิ ไดตามอธั ยาศัย โดยไมม ผี ูใดสามารถถอดถอนได นอกจากนผ้ี อู ํานวยการของ สาํ นักงานทรพั ยสนิ ฯ ยงั ดาํ รงตําแหนงรบั ใชพระมหากษตั ริยใ นตาํ แหนง รองราชเลขาธิการอกี ดว ย ในขณะเดยี วกนั บทบญั ญตั ิของกฎหมายของไทยกใ็ หค วามคมุ ครองพระมหากษตั รยิ เ ปน พเิ ศษใน ฐานะประมุขของรัฐ ในขอ หาหมนิ่ ประบรมเดชานภุ าพและมีคติแบบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย เชน 8 มิ.ย.2549

58 เห็นวา สํานกั งานตรวจเงนิ แผนดนิ ไมควรเขาไปตรวจสอบบทบญั ชีของสาํ นกั งานทรพั ยส ินฯ (เกษยี ร มตชิ น 27 พ.ค. 49) นอกจากน้ีแมใ นทางกฎหมายก็มีปญ หาการตีความสถานภาพของ สาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ วาคอื อะไร (โปรดดู สมศกั ด์ิ 2549 : 64-93) เปนองคก รเอกชน รัฐวิสาหกิจ หรือองคกรของรัฐ ซึง่ นยั สําคญั ของการมีอํานาจเหนือการตรวจสอบการไดรบั การยกเวนภาษี รวมท้ังการคลมุ เครือของสถานภาพและบทบาท เชน หนว ยงานเพ่ือการพัฒนา ธุรกจิ เอกชน ยอ ม ปจจยั สาํ คัญตอ การสะสมทนุ ทางเศรษฐกจิ ของสํานักงานทรพั ยสินฯ (ดังจะไดก ลา วตอไปในบท หนาเรอ่ื ง การบรหิ ารและจัดการของสํานกั งานทรพั ยส ินฯ) 8 ม.ิ ย.2549

59 บทท่ี 4 สถานภาพพิเศษ การบรหิ าร และการจัดการของสาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ ปจจัยที่สําคัญอีกประการหนึ่งตอการอธิบายการเติบโตของ “ทุน” ของสํานักงานทรัพยสิน ที่เติบโตข้ึนเปนกลุม “ทุน” ชั้นนําท้ังกอน (และหลังวิกฤตการณป 2540 ดังจะไดกลาวในบทหนา) คือ ลักษณะพิเศษขององคกรของสํานักงานทรัพยสินฯ ท้ังในแงเปนองคกรพิเศษโดยกฎหมายเพ่ือ ทํางานรับใชสถาบันพระมหากษัตริย รวมท้ังมีลักษณะของการบริหารและจัดการองคกรท่ีแตกตาง จากองคกรธุรกิจอ่ืน ๆ จวบจนกระท่ังเร็ว ๆ นี้ ความคลุมเครือของสถานภาพของสํานักงาน ทรัพยสินฯ คือ องคกรแบบใด ยังเปนที่ถกเถียงกันอยูวาเปนองคกรแบบใดเปน “หนวยราชการ” “รัฐวิสาหกิจ” “เอกชน” “องคกรมหาชน” “หนวยงานของรัฐ” “องคกรอิสระ” (ในประเด็น เกี่ยวกับขอถกเถียงเรื่องสถานภาพของสํานักงานทรัพยสินฯ คือองคกรแบบใด โปรดดูใน สมศักดิ์ 2549 : 67-93 สกณุ า 2543) ในงานศึกษาของศาสตราจารย ดร.สุรพล นิติไกรพจน (2541) ไดบรรยายสถานภาพของ สํานักงานทรัพยสินฯ วา “รัฐและหนวยงานของรัฐเองก็ไมทราบสถานะท่ีแทจริงของ [สํานักงาน ทรัพยสินฯ] คืออะไร อาจกลาวไดวา [สํานักงานทรัพยสินฯ] ไดหลุดพนออกไปจากโครงสราง องคกรในภาครัฐอยางสมบูรณ…..รัฐไมทราบและไมอาจระบุตําแหนงท่ีในโครงสรางองคกร ภาครฐั ได” (สุรพล อางในสมศักด์ิ 2549 : 88) และในงานวิทยานิพนธของสกุณา เทวะรักษมณีกุล เร่ือง “การจดั การทรพั ยส นิ สว นพระมหากษตั ริย” (สกณุ า 2543) ซ่ึงศาสตราจารย ดร.สุรพล นิติไกร พจน เปนกรรมการวิทยานิพนธดวย ไดขอสรุปท่ีคลายกันและมีขอเสนอตอไปวา ควรจัดสํานักงาน ทรัพยสินฯ เขาอยูในองคกรมหาชนหรือองคกรของรัฐประเภทท่ีสาม (หรือองคกรมหาชนอิสระ – ผเู ขียน) (สกุณา 2543 : 51) นอกจากน้ีกอนป 2544 คณะกรรมการกฤษฎีกาไดมีการตีความสถานภาพของสํานักงาน ทรัพยสินฯ และเจาหนาที่ของสํานักงานทรัพยสินฯ ถึง 4 คร้ัง คือในป 2518, 2533, 2536 และ 2543 ซึ่งการวินิจฉัยแตละคร้ังก็แตกตางกันไป เชน ไมใชหนวยงานและเจาหนาที่ของรัฐหรือเปน หนวยงานและเจาหนาท่ีของรัฐ โดยมีเหตุผลสนับสนุนแตกตางกันออกไป และไมเคยมีมติเปนเอก ฉันท (รายละเอียดโปรดดูใน สมศักด์ิ 2549 : 67 – 93) แตในการตีความและวินิจฉัยของ คณะกรรมการกฤษฎีกาในป 2544 ไดตคี วามวา สาํ นักงานทรพั ยสินฯ ไมใช “หนวยราชการ” ไมใช “รัฐวิสาหกิจ” แตเปน “หนวยงานของรัฐ” ดวยเหตุนี้ผูอํานวยการ เจาหนาที่ พนักงาน และลูกจาง ของสํานักงานทรัพยสินฯ ถือวาเปนเจาหนาที่ พนักงาน ลูกจาง ของ “หนวยงานของรัฐ” ยกเวน คณะกรรมการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยไมเขาขายเพราะปฏิบัติหนาท่ีในรูปคณะกรรมการ (สมศักด์ิ 2549 : 68) ในทัศนะของผูเขียนเห็นวา หากพิจารณาจริง ๆ ตามพฤตินัยของการลงทุนทาง 8 ม.ิ ย.2549

60 ธรุ กิจและการแสวงหาผลประโยชนดา นอน่ื ๆ สํานักงานทรพั ยสินฯ นาจะมีฐานะเปน “หนวยงาน” หรอื “กองทุน” เพื่อการลงทุนของสถาบันพระมหากษัตริยมากกวา เพราะคําวา “หนวยงานของรัฐ” หรอื “องคกรมหาชน” นนั้ มกั จะเปน หนวยงานหรือองคก รท่มี เี ปา หมายท่ีไมใชแสวงหากําไรสูงสุด หากแตทําเพื่อประโยชนของการพัฒนาสังคมเพื่อสวนรวมเปนสําคัญ เพราะพฤติกรรมการลงทุน ของ “เครือซีเมนตไทย” “ธนาคารไทยพาณิชยและบริษัทในเครือ” รวมท้ัง “เทเวศประกันภัย” แสดงถึง เปา หมายทางธรุ กจิ ทม่ี งุ เนน ผลตอบแทนสูงสดุ เชนเดียวกบั องคก รธุรกจิ โดยทว่ั ไป นัยสําคัญของสํานักงานทรัพยสินฯ เปนองคกรแบบใด (รวมทั้งความคลุมเครือในการ วินิจฉัยสถานภาพสํานักงานฯ เพราะสวนหนึ่งเกิดจากการออก พ.ร.บ.2491) ท่ีไดใหอํานาจของ สถาบันพระมหากษัตริยเพ่ิมข้ึน โดยรัฐบาลนิยมเจา (royalist) ของ นายควง อภัยวงศ) ดังท่ีสมศักดิ์ เจียมธีรสกุล เรียกวา การปฏิบัติซอนหรือปฏิปกษปฏิวัติ (counter-revolution) (สมศักดิ์ 2549 : 91) นั้น มีผลตอการ “สะสมทุน” ของสํานักงานทรัพยสินฯ อยางขนานใหญในระยะตอมา (ดังจะกลาว ตอ ไป) พ.ร.บ. จดั ระเบียบทรพั ยส นิ ฝายพระมหากษตั รยิ  พ.ศ.2491 มิเพียงแตเ พิ่มอํานาจการบริหาร และการจัดการทรัพยสินฯ สวนพระมหากษัตริยเทานั้น หากแตมีผลตอการเจริญเติบโตทางดาน ธุรกจิ ของสาํ นกั งานทรัพยส นิ ฯ รวมทั้งความเขมแข็งทางดานเศรษฐกิจของสถาบันพระมหากษัตริย ดวย โดยในบทนจี้ ะพจิ ารณาถึง 2 หัวขอ คอื 1. พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสิน พ.ศ. 2491 กับการบริหารและจัดการของสํานักงาน ทรพั ยสินฯ 2. พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสิน พ.ศ. 2491 กับความคุมครองทรัพยสินฯ สวน พระมหากษัตรยิ  พ.ร.บ. จัดระเบยี บทรพั ยสิน พ.ศ. 2491 กับการบรหิ ารและจดั การของสาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ สํานักงานทรัพยสินฯ ตาม พ.ร.บ. 2491 มีฐานะเปน “นิติบุคคล” หรือองคกรอิสระตาม กฎหมายพิเศษ ซึ่งบริหารงานในรูป “คณะกรรมการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย” โดยท่ี พระมหากษัตริยทรงแตงตั้งคณะกรรมการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยไมนอยกวา 4 คน และใน จํานวนนี้ไดทรงแตงต้ังใหเปนผูอํานวยการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย 1 คน โดยมี รัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลังเปนประธานกรรมการโดยตําแหนงจาก พ.ร.บ. 2491 “คณะกรรมการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยมีอํานาจหนาท่ีดูแลโดยทั่วไปซึ่งกิจการของ ทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยโดยท่ีผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสวนพระมหากษัตริยมีอํานาจ 8 มิ.ย.2549

61 หนาท่ีตามที่คณะกรรมการทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยมอบหมาย และใหมีอํานาจลงชื่อเปน สําคญั ผกู พันกบั สํานักงานทรพั ยส นิ สว นพระมหากษตั ริย” แมในอดีตในชวงป 2479 - 2491 สํานักงานทรัพยสินฯ จะมีการบริหารงานภายใต พระราชบัญญัติทรัพยสินฝายพระมหากษัตริย พ.ศ. 2479 ซึ่งบริหารโดยคณะกรรมการที่ปรึกษาจัด ระเบียบทรัพยสนิ สว นพระมหากษตั รยิ  และมรี ัฐมนตรวี าการกระทรวงการคลังเปนประธาน รวมทั้ง คณะกรรมการอีก 4 นาย ซึ่งแตงตั้งโดยพระบรมราชนุมัติจากพระมหากษัตริย แตสํานักงาน ทรัพยสินฯ ซ่ึงมีฐานะเทียบเทากองก็อยูภายใตการควบคุมอยางใกลชิดจากรัฐบาล (โดยผาน กระทรวงการคลังและนายกรัฐมนตรี) ซึ่งขาดความเปนอิสระในการบริหารจัดการ นอกจากนี้ชวง ระยะเวลาดังกลาวพระมหากษัตรยิ ทั้งรชั กาลท่ี 8 และรัชกาลท่ี 9 ยังทรงพระเยาวไมไ ดม อี าํ นาจอยาง แทจริง สถาบันพระมหากษัตริยก็ตกอยูภายใตการเผชิญหนาและควบคุมเขมงวดจากคณะราษฎร ดังน้ันการแตงต้ังคณะกรรมการเพ่ือบริหารงานของสํานักงานทรัพยสินฯ ในระยะเวลาดังกลาวจึง เปนการพยายามลดอํานาจและบทบาททางเศรษฐกิจของสถาบันพระมหากษัตริย รวมทั้งการ พยายามแสวงหาฐานทางเศรษฐกิจเพื่อสนับสนุนฐานทางเศรษฐกิจของ “คณะราษฎร” อันมี รัฐวิสาหกิจเปนฐานสําคัญของผลประโยชน รายนามของผูอํานวยการทรัพยสินฯ จึงเปนบุคคลท่ี คณะราษฎรหรือรัฐบาลในขณะนั้นจึงมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับคณะราษฎร สําหรับผูท่ีไดรับ ดํารงตําแหนงผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินฯ ในชวงป 2481 – 2490 หรือในชวงท่ีสํานักงานยัง ไมเปนนิติบุคคลมีรายนามดังตอไปนี้ (ประวัติสังเขปสํานักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยไม ระบุวัน เดือน ป) 1. พระยาอัชราชทรงศิริ 31 พฤษภาคม 2481 2. นายชุณห บณิ ฑานนท 1 พฤศจิกายน 2482 3. นาวาเอก หลวงกาจสงคราม 31 มกราคม (รักษาการในตําแหนง ) 2485 4. พันตรี เผา ศรยี านนท 25 กุมภาพันธ 2485 5. พันตรี สนั ต สุริยสตั ย 15 มนี าคม 2486 6. นาวาเอก สวุ รรณ เพญ็ จนั ทร 1 กรกฎาคม 2487 7. นายปราโมทย พ่งึ สนุ ทร 10 สงิ หาคม 2489 8. หมอมทวีวงศ ถวลั ยศักดิ์ 18 ธนั วาคม 2490 (รกั ษาการในตําแหนง ) รายนามของผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินฯ อาทิเชน นายชุณห บิณฑานนท ไดเปน บุคคลระดับนําของคณะราษฎร และไดดํารงตําแหนงเปนประธานกรรมการและกรรมการของ รฐั วิสาหกจิ อกี หลายแหง และบรรดารัฐวิสาหกิจเหลาน้ีก็เปนฐานเศรษฐกิจท่ีสําคัญของคณะราษฎร 8 ม.ิ ย.2549

62 ทส่ี าํ คญั คือในกรณขี องบริษัทไทยนยิ มพาณชิ ย ซ่ึงกอตงั้ ในป พ.ศ. 2482 ซึ่งเปนบริษัทผูกขาดการคา ขาวภายในประเทศ รวมท้ังการผูกขาดการจําหนายสินคาภายในประเทศ โดยมีทุนจดทะเบียน เทากับ 1 ลานบาท โดยท่ีรอยละ 70 ของทุนจดทะเบียนมาจากรัฐบาล (โดยนายวิลาศ โอสถานนท เปนตัวแทน) และอีกรอยละ 30 มาจากสํานักงานทรัพยสินฯ (โดย นายชุณห บิณฑานนท เปน ตัวแทน) (Suehiro 1989 : 125 – 126 และสังศิต 2526) นอกจากนี้สํานักงานทรัพยสินฯ ยังมีสวนใน การถือหุนกับรัฐวิสาหกิจผูกขาดอีกหลายแหง โดยที่นายชุณห บิณฑานนท ก็เขาไปดํารงตําแหนง กรรมการดวย (สังศิต 2526) ดั ง น้ั น อ า จ ก ล า ว ไ ด ว า บ ท บ า ท ข อ ง ผู อํ า น ว ย ก า ร ทรัพยสินฯ จึงมิเพียงแตเปนผูที่ควบคุมและดูแลทรัพยสินเพื่อเปนการลดอํานาจทางเศรษฐกิจของ ราชสํานัก แตทวายังมีบทบาทในการเพ่ิมพูนความมั่งค่ังใหแกคณะราษฎรโดยนําทรัพยสินสวน พระมหากษัตริยไปใชประโยชนในฐานะเปนแหลงเงินทุนของรัฐวิสาหกิจที่กอตั้งโดยคณะราษฎร น่เั อง นอกจากนายชุณห บิณฑานนท แลว นาวาเอก หลวงกาจสงคราม และพันตรเี ผา ศรยี านนท ก็ เปนคนใกลชิดของหลวงพิบูลสงคราม และหลวงพิบูลสงครามก็เปนบุคคลสําคัญในการสถาปนา ระบอบ “รฐั นยิ ม” ซง่ึ พยายามทจ่ี ะลดบทบาทของราชสาํ นกั นนั่ เอง (ทักษ 2526) ภายหลังจากการประกาศใชพระราชบัญญัติจัดระเบียบทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2491 การบริหารจัดการไดเปล่ียนแปลงไปเพราะสํานักงานทรัพยสินฯ มีฐานะเปน นิติบุคคลหรือมีลักษณะเปนองคกรอิสระของรัฐ ซ่ึงจัดตั้งโดยกฎหมายพิเศษไมข้ึนกับกระทรวง ทบวง กรมใด และไมเ กี่ยวขอ งกับงบประมาณแผนดิน ฯลฯ ประกอบการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง นับแตทศวรรษ 2490 ที่กลุมอนุรักษนิยมสถาบันพระมหากษัตริยเริ่มเขมแข็งขึ้นซึ่งมีแกนนําคือ พรรคประชาธิปตย การเขามายึดอํานาจการปกครองของจอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ในป 2500 และ กลมุ ผนู ําซ่ึงเขามามอี ํานาจเพราะการรัฐประหารไดพ รอมใจถวายพระราชอํานาจแกพระมหากษัตริย สถาบันพระมหากษัตริย (หลังจากที่พระราชอํานาจลดนอยถอยลงนับแตการเปล่ียนแปลงการ ปกครองในป 2475) ไดมีพระราชอํานาจเพิ่มขึ้นตามลําดับ หรือกลาวอีกนัยหน่ึง สถาบัน พระมหากษัตริยไดมีพระราชอํานาจอยางแทจริงนับแตป 2500 เปนตนมา ในงานของทักษ เฉลิมเต รียรณ ไดส รปุ วา “พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดทรงพระราชภารกิจท่ีสําคัญเพ่ิมขึ้นในทางการเมือง เปนไปโดยชอบธรรม ทรงเปนผูสงเสริมและเปนผูทํานโยบายกวาง ๆ ของรัฐบาลเปนไปชอบโดย กฎหมาย ทรงเปนองคผสงเสริมใหเกิดความเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกันในหมูชนช้ันสูง ทรงเปน สัญลักษณของการรวมความสามัคคีในชาติ และทรงเปน “ตัวแทน” ในการจัดสรรทุนจาก ภาคเอกชนใหมาเปนทุนหลวง การเปลี่ยนแปลงอยางใหญหลวงเชนนี้เปนผลสืบเน่ืองมาจาก นโยบายของจอมพลสฤษด์ิ….. และอาจเปนไปไดโดยมิไดตั้งใจจอมพลสฤษด์ิก็ไดทําให 8 มิ.ย.2549

63 พระมหากษัตริยทรงมีพระราชอํานาจมากพอที่จะทรงมีบทบาทเปนอิสระหลังจากท่ีจอมพลสฤษดิ์ ถึงแกอนิจกรรมแลว ความบกพรองในทางการเมืองของผูสืบอํานาจตอมา เม่ือเปรียบเทียบกับจอม พลสฤษด์ิไดท ําใหสถาบนั พระมหากษัตรยิ ย ิง่ กลายเปนศูนยรวมของเวทีการเมืองข้ึนอยางเห็นไดชัด (ทกั ษ 2526 : 443 – 444) พระราชอาํ นาจของราชสํานกั ทีเ่ พ่มิ ขึน้ ความเขม แขง็ ของสถาบนั พระมหากษตั รยิ เ หนือกวา สถาบันอื่น ๆ รวมทั้ง พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสิน พ.ศ. 2491 ท่ีใหอํานาจพระมหากษัตริยโดย ปราศจากการแทรกแซงจากการเมืองน้ัน มีผลใหบทบาทและอํานาจหนาที่ของ “สํานักงาน ทรัพยสินฯ” ในฐานะเปนหนวยงานท่ีแสวงหารายไดเพื่อราชสํานักไดเจริญเติบโตอยางรวดเร็ว โดยเฉพาะนับแตป 2503 เปนตนมา สวนหนึ่งเพราะพระมหากษัตริยสามารถเลือกสรรและแตงต้ัง บุคคลใหเปนผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย (รวมท้ังคณะกรรมการไมต่ํา กวา 4 คน) ที่มีความสามารถและเปน ทไ่ี วพ ระราชหฤทัยเพื่อดาํ เนนิ การบริหารจัดการทรัพยสินสวน พระมหากษัตริย รวมทงั้ แสวงหารายไดตา ง ๆ เพือ่ สนับสนุนสํานักพระราชวัง ในการถวายรับใชแก สถาบันพระมหากษตั รยิ ในโครงการพระราชดาํ รแิ ละพระราชภารกจิ ตา ง ๆ หลังป พ.ศ. 2491 เปนตนมา ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตั้งผูอํานวยการทรัพยสินฯ ภายใต พ.ร.บ. จัดระเบยี บทรพั ยสินฯ 2491 ทส่ี ํานักงานทรัพยส ินมฐี านะเปนนติ บิ คุ คล ดังตอ ไปน้ี 1. พลตรี หมอมทววี งศ ถวลั ยศกั ดิ์ 18 กมุ ภาพนั ธ 2491 – 27 ตุลาคม 2513 (ถึงแกอ นจิ กรรม) 2. นายพูนเพิม่ ไกรฤกษ 8 ธันวาคม 2513 – 27 กรกฎาคม 2530 3. นายจิรายุ อศิ รางกูร ณ อยุธยา 28 กรกฎาคม 2530 - ปจ จุบนั รายนามของผูอํานวยการทรัพยสินฯ ขางตนไดสะทอนภาพของการบริหารและจัดการของ สํานักงานทรพั ยสินฯ อยา งนอย 2 ประการ ประการแรก ในชวงระยะเวลาเกือบ 60 ป นับแต พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสินสวน พระมหากษัตริย 2491 ประกาศใช ผูดํารงตําแหนงผูอํานวยการทรัพยสินฯ มีเพียง 3 ทานเทานั้น และแตละทานก็มีระยะเวลาดํารงตําแหนงคอนขางยาวนานหรือไมนอยกวา 14 ป (ในกรณีของ พล ตรี หมอมทวีวงศ ถวัลยศักดิ์ ผูอํานวยการคนแรกมีระยะเวลาการดํารงตําแหนงถึงกวา 20 ป) ซึ่ง สะทอนภาพของความเปน ขา ราชบริพารทรี่ ับใชร าชสาํ นักที่ยาวนานและตอ เนื่อง โดยที่ผูอํานวยการ คนแรกไดเกษียณอายุการทํางานจนกระท่ังถึงแกอนิจกรรม สวนผูอํานวยการคนท่ีสองคือนายพูน เพ่ิม ไกรฤกษ ไดเกษียณอายุการทํางานเมื่ออายุ 65 ป เน่ืองจากปญหาทางดานสุขภาพ สวน ผูอํานวยการคนปจจุบันคือ ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา ก็ดํารงตําแหนงมาแลวมากกวา 15 ป 8 ม.ิ ย.2549

64 วัฒนธรรมการทํางานที่ยาวนานของผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินฯ ไดมีอิทธิพลตอการดํารง ตําแหนงประธานกรรมการบริหารของบริษัทหรือธุรกิจด้ังเดิมของสํานักงานทรัพยสิน คือ ธนาคาร ไทยพาณิชย บริษัทปูนซีเมนตไทย และบริษัทในเครือ และบริษัทเทเวศประกันภัย ซ่ึงผูบริหาร ระดับสูงดังกลาวจะดํารงตําแหนงในระยะเวลาท่ียาวนานจนกระท่ังเกษียณเม่ือไมสามารถทํางาน ตอไปไดหรือมปี ญ หาสุขภาพอื่น ๆ ประการท่ีสอง หากพิจารณาถึงภูมิหลังของผูดํารงตําแหนงผูอํานวยการของสํานักงาน ทรัพยสินฯ บุคคลท้ังสามทานลวนแลวแตเปนผูใกลชิดกันกับราชสํานักท้ังส้ิน ในกรณีของนายพูน เพ่มิ ไกรฤกษ สบื เชอื้ สายมาจากชาวจีนอพยพในสมยั กรุงธนบุรีและไดรบั พระราชทานบรรดาศกั ดิ์ เปนพระยาโกษา (ตนตระกูลไกรฤกษ) และในสมัยรัชกาลที่ 3 คุณของเขามีฐานะเปนพระยาโชดึก ราชเศรษฐี สวนบิดาของเขาคือ พระยาประเสริฐศุภกิจ (เพ่ิม ไกรฤกษ) ซ่ึงเคยรับราชการเปน มหาดเล็กในรชั กาลที่ 5 และกอ นเกษียณอายรุ าชการในป 2469 เคยดํารงตาํ แหนง เปนรองอธิบดีกรม มหาดเล็ก (วิรัตน 2530 : 146)ในดานชีวิตการทํางานของพูนเพ่ิม หลังจากที่จบการศึกษาจาก Standford University เขาก็เขาทํางานที่ธนาคารไทยพาณิชย และเขาดํารงตําแหนงผูจัดการโรง ภาพยนตรเฉลิมเขตรของพระองคเจาภานุพันธ ยุคล ในที่สุดก็เขารับราชการในสํานักพระราชวัง ตําแหนงหัวหนากองมหาดเล็ก นอกจากเขาไดรับแตงต้ังใหเปนผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสิน และทําหนาที่ดังกลาวเปนเวลาถึง 17 ป เขายังดํารงตําแหนงเลขาธิการสํานักพระราชวังเปนเวลาถึง 9 ปด ว ย สว นกรณีของ ดร.จริ ายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา แมวาตวั เขาเองจะไมไดทํางานรับใชราชสํานัก กอนที่ดํารงตําแหนงผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินฯ แตทวาบิดาของเขาก็เปนองคมนตรีทํางาน ใกลช ดิ กับพระมหากษตั ริยมาโดยตลอด เปนท่ีนาสังเกตวา นอกจากจะดํารงตําแหนงผูอํานวยการทรัพยสินฯ แลว พระมหากษัตริย มกั จะทรงแตง ตง้ั ใหผูอ าํ นวยการทรพั ยส นิ ฯ ดํารงตาํ แหนง ทีส่ าํ คัญเพอื่ รับใชเบ้อื งพระยุคลบาทอยา ง ใกลชิด ดังไดกลาวมาแลว เชน ในกรณีของ นายพูนเพ่ิม ไกรฤกษ ไดรับแตงต้ังเปนเลขาธิการ สํานักพระราชวัง สวน ดร.จิรายุ อิศรางกูร ก็ไดรับแตงตั้งเปนรองราชเลขาธิการสํานักพระราชวัง ซ่ึงท้ังตําแหนง เลขาธิการและราชเลขาธิการลวนแตเ ปน ตําแหนงท่ที ํางานใกช ิดกับราชสํานกั รวมท้ัง เปนตําแหนง ขาราชการระดบั สงู ดว ย ซง่ึ เปน นโยบายทช่ี าญฉลาดของสถาบันพระมหากษัตรยิ เ พราะ การควบการปฏิบัติงานทั้ง 2 ตําแหนง มีผลใหตําแหนงหนาที่การงานของผูอํานวยการสํานักงาน ทรัพยสนิ ฯ ถอื วาเปน “ขาราชบรพิ าร” และ “ขา ราชการ” รับใชร าชสํานกั อยา งแทจ รงิ สําหรับตําแหนงคณะกรรมการทรัพยสินฯ ไดแตงตั้งจํานวนไมนอยกวา 4 คน โดย คณะกรรมการชุดแรกประกอบไปดวย รัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง พระเจาวรวงศเธอ 8 มิ.ย.2549

65 พระองคเจาภาณุพันธยุคล พลโท พระยาศรีสรราชภัคดี พระยาบูรณะศิริพงษ และหมอมทวีวงศ ถวัลยศกั ดิ์ ปจ จบุ นั คณะกรรมการทรพั ยส นิ ฯ ประกอบไปดว ย 1. รัฐมนตรวี าการกระทรวงการคลัง ประธานกรรมการ (นายทนง พทิ ยะ) 2. นายเชาวน ณ ศลี วันต กรรมการ 3. เรืออากาศโท ศลุ ี มหาสนั ทนะ กรรมการ 4. นายสธุ ี สงิ หเสนห  กรรมการ 5. นายเสนาะ อนุ ากลู กรรมการ 6. ม.ล. ทวีสันต ลดาวัลย กรรมการ (ถงึ แกก รรม) 7. นายพนัส สมิ ะเสถียร กรรมการ 8. นายจริ ายุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา กรรมการและผูอาํ นวยการ สาํ นักงานทรัพยสินฯ รายนามของคณะกรรมการทรัพยสินฯ ขางตนมักจะมาจากผูที่ประสพความสําเร็จใน ตําแหนง หนา ท่ีการงานในระดบั สงู โดยเฉพาะในตําแหนงของขาราชการและผูบริหารระดับสูงของ ประเทศ รวมทั้งในบางกรณีเปนาราชการการเมืองในชวงท่ีมีนายกรัฐมนตรีมาจากการแตงต้ังใน สมัยรัฐบาลอานันท ปนยารชุน อาทิเชน นายพนัส สิมะเสถียร อดีตปลัดกระทรวงการคลังและ ดํารงตําแหนงรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงการคลัง นายสุธี สิงหเสนห อดีตผูอํานวยการสํานัก งบประมาณและดํารงตําแหนงรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง นายเสนาะ อุนากูล อดีตผูวาการ ธนาคารแหงประเทศไทย และเลขาธิการสํานักงานคณะกรรมการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ รวมทัง้ ดํารงตาํ แหนง รองนายกรฐั มนตรี เรอื อากาศโท ศลุ ี มหาสันทนะ อดีตรัฐมนตรีประจําสํานัก นายกรัฐมนตรีในสมัยรัฐบาลพลเอก เปรม ติณสูลานนท สวนนายจิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา ก็เคย ดํารงตําแหนงคณบดีคณะพัฒนาการเศรษฐกิจ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร รวมท้ังรัฐมนตรี ประจําสํานักนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีวาการกระทรวงอุตสาหกรรมในสมัยรัฐบาลพลเอกเปรม ติณสูลานนท สวนกรรมการทานอ่ืนก็ลวนแตบุคคลท่ีทํางานใกลชิดกับสถาบันพระมหากษัตริย มาแลวทั้งสิน้ นายเชาว ณ ศลี วันต และ ม.ล.ทวสี นั ต ลดาวลั ย ก็ดาํ รงตาํ แหนงองคมนตรี ดว ยคุณลักษณะของคณะกรรมการทรัพยสนิ ฯ ที่ประกอบไปดวย ผูท่ีมคี วามสําเร็จระดับสูง ในหนาที่การงานท้ังภาคราชการและเอกชนและการบริหารภาครัฐ รวมทั้งผูมีชื่อเสียงท้ังในระดับ ภายในและตางประเทศ และทํางานใกลชิดกับสถาบันพระมหากษัตริย ทําใหการบริหารงานของ สํานักงานทรัพยสินฯ ไดรับการยอมรับอยางกวางขวางจากภาคธุรกิจเอกชนทั้งภายในและ 8 ม.ิ ย.2549

66 ตางประเทศ ซึ่งปจจัยดังกลาวสงผลใหนักธุรกิจจํานวนมากมีความสนใจจะรวมลงทุนรวมกับ สํานักงานทรัพยสินฯ ในการดําเนินธุรกิจตาง ๆ ท้ังในแงรวมลงทุนกับธุรกิจหลักและธุรกิจยอย รวมทั้งธุรกิจในเครือ หรือในบางธุรกิจพยายามท่ีจะดึงกรรมการของสํานักงานทรัพยสินฯ บางทาน โดยเฉพาะผูอํานวยการสํานักงานทรัพยสินฯ เขาไปดํารงตําแหนงในคณะกรรมการบริหาร เปนตน ดวยลกั ษณะที่เปนองคกรที่มีเครดิตดีซ่ึงระดมไปดวยกรรมการท่ีมีภูมิหลังและเกียรติประวัติท่ีดีงาม หากกลมุ ธุรกิจของสํานักงานทรัพยสินฯ ประสบกับปญ หาการดาํ เนนิ การทางธรุ กจิ เชน ภาวะวิกฤต เศรษฐกิจในป 2540 กลุมธุรกิจดังกลาวก็มีการฟนตัวอยางรวดเร็วเพราะสามารถความชวยเหลือใน รปู การออกพันธบัตรหรือเพมิ่ ทนุ จากสาธารณะชนไดเปนอยางดี ขอเดน ท่ีสาํ คญั อกี ประการหนงึ่ ของการบรหิ ารงานของสาํ นกั งานทรัพยสินฯ นับแต พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยประกาศใชนับแตป 2491 เปนตนมา คือ การพยายามท่ีจะ แตงตั้งคณะกรรมการผูมีภูมิหลังไมสังกัดกับพรรคการเมือง หรือหลีกเลี่ยงเขาไปเก่ียวของกับ นกั การเมือง หากจะแตง ต้งั จากผูเปนนกั บริหารอาชีพจากแวดวงราชการ รวมทั้งธุรกิจตาง ๆ นับแต ป 2491 จนถึงปจ จบุ นั คณะกรรมการทรัพยสินฯ ลวนแตมีภูมิหลังที่ไมดําเนินกิจกรรมทางการเมือง หรือเปนสมาชิกพรรคการเมืองใด ๆ ซึ่งสะทอนภาพความเขมแข็งของสถาบันพระมหากษัตริยอยู เหนือกลุมการเมืองอื่น ๆ จากคณุ สมบัติดังกลาวของคณะกรรมการฯ ที่ปราศจากการดําเนินการทาง การเมืองหรือกลุมผลประโยชนที่สังกัดพรรคการเมือง ทําใหภาพพจนขององคกรในการบริหาร จดั การแตกตางจากองคก รธุรกิจอืน่ ๆ โดยเฉพาะกลุมทนุ ทางเศรษฐกจิ ขนาดใหญกอนป 2516 ท่ีได พ่ึงพากลุมนักการเมือง รวมทั้งเผด็จการทหารและธุรกิจการเมืองมาเปนคณะกรรมการบริหาร (Board of committee) เพ่ือสรางฐานอํานาจทางเศรษฐกิจใหแกธุรกิจของตนเอง ปจจัยดังกลาว ขางตนก็ชวยสงเสริมและสนับสนุนใหสํานักงานทรัพยสินฯ มีความเชื่อถือและไวใจจาก สาธารณชนมากยิง่ ขึน้ พ.ร.บ. จดั ระเบยี บทรพั ยส นิ ฯ พ.ศ. 2491 กับการคมุ ครองทรพั ยสนิ สวนพระมหากษตั ริย แมสถานภาพของสํานักงานทรัพยสินฯ จะเปนหนวยงานท่ีทํางานรับใชสถาบัน พระมหากษัตริย โดยมีผูอํานวยการและคณะกรรมการทรัพยสินฯ รวมท้ังเจาหนาที่ในสํานักงาน ทรัพยสินฯ เปนผูถวายการรับใช แตพระราชอํานาจสูงสุดอยูท่ีพระมหากษัตริยนั่นเอง เชน การให เชาที่ทรัพยสินฯ เปนหนาที่ของผูอํานวยการ แตการขายที่ทรัพยสินฯ ก็ตองขอพระราชทานพระ บรมราชานุญาต (สัมภาษณ ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา ใน Corporate Thailand, December 2003 : 33) และพรอม ๆ กับการเขมแข็งของสถาบันพระมหากษัตริย กฎหมายโดยไดใหความุคมครอง พระมหากษัตริยในฐานะประมุขของรัฐเหนือบุคคลทั่วไป โดยที่ประมวลกฎหมายอาญา 1 มาตรา 8 มิ.ย.2549

67 112 ไดมีบทบัญญัติเรื่องการหม่ินประมาทพระมหากษัตริย เชน ผูใดหมิ่นประมาท ดูหม่ิน หรือ แสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษัตริย พระราชินี รัชทายาท หรือผูสําเร็จราชการแทนพระองค ตอ งระวางโทษจําคกุ ตัง้ แตส ามปถงึ สบิ หา ป (อา งใน เกษียร, มตชิ น 27/พ.ค./49) พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสินฯ พ.ศ. 2491 ก็มีบทบัญญัติสําคัญท่ีคุมครองทรัพยสินสวน พระมหากษตั ริยเ พื่อไมใ หต กไปสบู คุ คลอน่ื ยกเวนแตไดรับพระบรมราชานุญาตเทานั้น ดังนั้น หาก สํานักงานทรัพยสินฯ ถูกฟองหรือดําเนินคดีและสํานักงานทรัพยสินฯ แพคดี เชน ในกรณีท่ีดินอัน เปนอสังหาริมทรัพย เจาหน้ีตามคําพิพากษาจะไมสามารถบังคับคดีโดยยึดที่ดินอันเปน อสังหาริมทรัพย เพราะตาม พ.ร.บ. จัดระเบียบทรัพยสินฯ พ.ศ. 2491 (มาตรา 7) และคําวินิจฉัยของ คณะกรรมการกฤษฎกี าความเรือ่ งทด่ี ินทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยวา ผูใดจะอางการครอบครอง ปรปกษไมได หรือจะตกเปนทางสาธารณะโดยการอุทิศสาธารณะไมได และหากไมมีกฎหมายให โอนเปนทางสาธารณะ ที่ดินทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยก็จะตกเปนทางสาธารณะไมได เชนเดยี วกัน ฉะนนั้ การบังคับคดียดึ ทรพั ยข องสาํ นกั งานทรัพยส ินฯ เพ่อื ขายทอดตลาด เปนการโอน กรรมสิทธิ์ทรัพยสินในรูปแบบหนึ่ง ซ่ึงหากไมมีกฎหมายบัญญัติใหโอนก็ไมเปนการโอนโดยชอบ ดวยกฎหมาย (สกุณา 2543 : 80 – 82) นอกจากนี้คําวินิจฉัยและ พ.ร.บ. ขางตนไดครอบคลุม ทรพั ยส นิ ของพระมหากษัตรยิ ท่ีเปนสังหาริมทรัพยดวย คือกรณีแมเปนประโยชนแกทรัพยสินสวน พระมหากษัตริย หากไมไดรับพระบรมราชานุญาต หรือไมมีบทบัญญัติใหโอนหรือจําหนาย การ โอนหรือจําหนายทรัพยสินดังกลาวก็ไมมีผลเปนการโอนโดยชอบดวยกฎหมาย ดังจะเห็นไดจาก พ.ร.บ. 2491 (ฉบับที่ 3) มาตรา 7 ซ่ึงบทบัญญัติวา “ภายใตบังคับมาตรา 6 ทรัพยสินสวน พระมหากษัตริยจะโอนหรือจําหนายไดก็แตเพ่ือประโยชนแกทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย และ โดยไดรับพระบรมราชานุญาตหรือเพ่ือสาธารณประโยชน อันไดมีบทกฎหมายใหโอนหรือ จาํ หนายไดเทานน้ั ” ดวยลักษณะสถานะพิเศษของสํานักงานทรัพยสินฯ โดยเฉพาะกฎหมายใหความคุมครอง ทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย (รวมทั้งกฎหมายอ่ืน ๆ ใหความคุมครองสถานะของ พระมหากษัตริย) ในฐานะอันเปนท่ีเคารพสักการะและประมุขของชาติ การดําเนินการเกี่ยวกับการ ตรวจสอบสาํ นกั งานทรัพยส ินฯ จะตอ งไดร ับพระบรมราชานญุ าตและไมพงึ ดาํ เนินการสอบสวนให เปนที่กระทบกระเทือนตอพระราชอํานาจ (คําวินิจฉัยคณะกรรมการกฤษฎีกา “เร่ืองเสร็จที่ 118/2544 เร่ือง ฐานะของสํานักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยตามพระราชบัญญัติประกอบ รัฐธรรมนูญวาดวยผูตรวจราชการแผนดินของรัฐสภา พ.ศ. 2542” อางใน สมศักดิ์ 2549 : 89)) มีผล ตอรักษาฐานอํานาจทางเศรษฐกิจท่ีสําคัญของสํานักงานทรัพยสินฯ โดยเฉพาะการดํารงฐานะเปน “เจาท่ีดิน” รายใหญ โดยเฉพะในยานธุรกิจของกรุงเทพฯ และ “ท่ีดิน” ใหกลายเปน “สินทรัพย” ท่ี 8 ม.ิ ย.2549

68 ใชในการลงทุนและที่มาของความม่ังค่ังของสํานักงานทรัพยสินฯ ในชวงภาวะวิกฤตสํานักงาน ทรัพยสินฯ ที่ขาดสภาพคลองทางการเงิน สํานักงานทรัพยสินฯ ในป 2544 ไดใชที่ดินของ ทรัพยสินฯ บริเวณสวนมิสกวัน และบริเวณคุรุสภา จํานวน 14,100 ตารางวา ซ่ึงมีมูลคา 1,198.5 ลานบาท ไปแลกกับหุนของกระทรวงการคลังเพื่อไปเปนผูถือหุนในบริษัทการปโตรเลียมแหง ประเทศไทย (ปตท.) ซึ่งกระทรวงการคลังไดจัดสรรหุนใหแกสํานักงานทรัพยสินฯ จํานวน 34,242,857 หุน (ราคาหุนละ 35 บาท) โดยตนป 2547 ราคาหุนของ ปตท. มีราคาเพ่ิมขึ้นมาถึง 5 เทาตัว โดยมายืนอยู ณ ระดับ 140 – 170 บาท สงผลใหสํานักงานทรัพยสินฯ มีกําไรจากการเพ่ิม มูลคาหุน ปตท. ไปเปนจํานวนถึงกวา 35,000 ลานบาท (ทรงเกียรติ 2547 : 39) ในเดือนกันยายน 2547 สาํ นักงานทรัพยส ินฯ ถือหุนใน ปตท. เทากับ 16.4 ลานหุน (www.settrade.com) นอกจากนี้ใน ป 2546 สํานักงานทรัพยสินฯ ไดนําท่ีดินบริเวณทุงพญาไท จํานวน 484.5 ไร (มูลคาประมาณ 16,500 ลานบาท) ไปแลกกับหุนของกระทรวงการคลังในธนาคารไทยพาณิชยเพ่ือพยายามเพิ่ม สัดสว นการถือหุนจากรอยละ 11.8 ในป 2546 ใหเพิ่มเปนรอยละ 24.0 ในป 2549 ในท่ีสุดก็สามารถ ทําไดสําเร็จทั้ง ๆ ท่ีการกระทําดังกลาวคือ การแลกเปล่ียนท่ีดินกับหุนเปนการกระทําท่ีกฎหมายไม อนุญาตใหกระทรวงการคลังทําได “ที่ดิน” เปน “สินทรัพย” และเปนแหลงท่ีมาของรายไดของ สาํ นักงานทรัพยสินฯ ทใี่ หญท่สี ดุ ของสํานกั งานทรัพยส ินฯ ท้งั ในแง การลงทนุ ในหนุ เพอ่ื ไดเงินปน ผลและผลกําไรจากสวนตางของราคาหุน การลงทุนทางธุรกิจ เชน การพัฒนาอสังหาริมทรัพย รวมท้ังเปนทีม่ าของผลประโยชนจากคาเชาและคาธรรมเนียม สถานภาพของสํานักงานทรัพยสินฯ ที่มีฐานะเปน “หนวยงานของรัฐ” ก็มีผลตอ “การ สะสมทุน” ของสํานักงานทรพั ยส นิ ฯ ดังจะเห็นไดจ ากธนาคารแหง ประเทศไทยมกี ฎหมายบังคับให ธนาคารพาณิชยทุกแหงใหมีการกระจายหุน (พ.ร.บ. การธนาคารพาณิชย (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2522 เพอื่ ลดแรงกดดนั จากสาธารณะเรื่องการเปนธุรกิจของครอบครัว หรือผูกขาดทางธุรกิจโดยกลุมทุน ขนาดใหญ โดยกฎหมายบังคับใหกระจายหุนเสร็จภายในวันท่ี 7 มีนาคม 2527 ซึ่งวันดังกลาว สํานักงานทรัพยสินฯ มีหุนในธนาคารไทยพาณิชยเทากับรอยละ 36 (โดยลดลงจากรอยละ 48.5 ใน ป 2522) ซ่ึงยังเกินอยูรอยละ 5 ตามกฎหมายกําหนด อยางไรก็ตามไดมีการตีความตามกฎหมายวา “การถือหุนของสํานักงานทรัพยสินฯ อยูในขอยกเวนของกฎหมายเชนเดียวกับหนวยงานของรัฐ อื่น ๆ” (เกริกเกียรติ 2536 : 163) ดังน้ันกฎหมายการกระจายหุนแทบจะไมมีการเปล่ียนแปลง บทบาทของสํานักงานทรัพยสินฯ ในฐานะกลุม “ทุน” ท่ีควบคุมการบริหารธนาคารไทยพาณิชย อยางมนี ยั สาํ คญั “ทุน” ของสาํ นกั งานทรัพยสินฯ จึงขยายตัวอยางรวดเร็วในภาคธนาคารและบริษัท ในเครอื ของธนาคารอยางรวดเรว็ 8 มิ.ย.2549

69 บทที่ 5 วิกฤตการณป  1997 และการปรบั ตวั ของสํานกั งานทรัพยสนิ ฯ วิกฤตการณป 1997 และผลกระทบ การปลอ ยคา เงนิ บาทลอยตัวในวนั ที่ 2 กรกฎาคม 2540 วิกฤตการณท างเศรษฐกิจป 2540 และหลงั จากนนั้ มิเพยี งแตส ง ผลตอความเสียหายตอ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ รายได กาํ ไร รวมทง้ั การขยายตัวของการลงทุนของธุรกิจของสาํ นักงานทรัพยส นิ ฯ ท้งั ธรุ กิจหลกั และธุรกิจรว ม แตย ังสง ผลตอ การปรบั ตัวอยา งขนานใหญท ้ังในดานยทุ ธศาสตร นโยบาย การบรหิ ารและการ จัดการ และการลงทุนทางธรุ กิจของสาํ นกั งานทรัพยส ินฯ เพอ่ื รองรับสถานการณท างเศรษฐกจิ ท้ัง ภายในและเศรษฐกิจระหวางประเทศที่เปลยี่ นแปลงไปอยา งรวดเร็ว รายไดหลกั ของธุรกจิ หลกั และธรุ กิจในเครอื ไดล ดลงอยา งตอเนือ่ ง สงผลใหป ระสพกบั ปญหาการขาดทุนอยา งขนานใหญ รายไดข องธนาคารไทยพาณิชยใ นป 2540 เทากบั 31,808 ลาน บาท และลดลงเทา กบั 20,534, 18,050, 25,750, 24,278, 28,056 และ 30,335 ลานบาท ในป 2541 – 2546 สง ผลใหธ นาคารประสพกบั การขาดทนุ สูงถงึ 15,555, 35,550 และ 12,487 ลา นบาท ในป 2541, 2542 และ 2545 ตามลาํ ดบั (รายงานประจาํ ป ธนาคารไทยพาณชิ ย ฉบบั ตา ง ๆ) หนี้ท่ีไม กอ ใหเ กิดรายได (NPL) เพมิ่ ขึ้นเปน จาํ นวนมาก (NPL) หนส้ี งสยั จะสญู เทากบั 18,153 ลานบาท ใน ป 2540 และเพ่มิ ขนึ้ เปน 25,938, 82,579 และ 74,794 ลา นบาท ในป 2544 – 2546 หนีท้ ่ีไมม ี คุณภาพเหลานีส้ ว นสําคัญเกิดจากการปลอ ยใหก กู ับบรษิ ัทในเครือและบรษิ ทั ทส่ี ํานกั งานทรพั ยส นิ ฯ ถือหนุ อยดู ว ยที่สําคัญคือ บงล. สยามสินธร (8,780 ลา นบาท) บ. ไอทวี ี (2,835 ลา นบาท) คริสเตยี นี แอนด นลี เส็น (ไมมีขอ มลู ) และเครอื ซเี มนตไทย (ไมมขี อมลู ) (ญิบพนั 2547 : 186) เงนิ กูเหลาน้ี ธนาคารปลอยใหก กู อ นป 2540 ในป ค.ศ. 2541 ยอดเงินกเู หลานี้มมี ูลคา สงู ถึง 45,027.87 ลา นบาท (รายงานประจาํ ป 2541 ธนาคารไทยพาณชิ ย) นอกจากน้ีธนาคารยงั ประสบกบั ปญหาการขาดทนุ เน่ืองจากการเปล่ยี นแปลงของอัตราแลกเปลี่ยนเปนจาํ นวนมาก เพราะธนาคารพง่ึ พาแหลงเงินกูจาก ตา งประเทศในระดบั สูงประมาณรอยละ 20 – 22 ของเงนิ ทุนทง้ั หมด การพ่ึงพาเงนิ กจู าก ตางประเทศของธนาคารเพิ่มจาก 79, 797.3 ลานบาท ในป 2537 เปน 134,554 ลานบาทในป 2540 หรือเพมิ่ ขึ้นเกอื บ 1 เทาตวั ในชว ง 2537 – 2540 (แบบ 56-1) ดงั น้ันยงิ่ ธนาคารพึง่ พิงแหลง เงินกจู าก ตางประเทศมากขนึ้ เทา ใดยอ มมผี ลตอ การขาดทนุ จากอัตราแลกเปลีย่ นมากขน้ึ เทานน้ั การขาดทนุ อยางมหาศาลสง ผลใหธ นาคารงดจา ยเงนิ ปน ผลเปน เวลาติดตอ กนั 5 ป ในชวง 2541 – 2545 หรือ กลา วอีกนยั หนึ่งสาํ นกั งานทรัพยส ินฯ ขาดรายไดจ ากเงนิ ปนผลในสวนของธนาคารไทยพาณิชย ประมาณ 800 – 900 ลานบาทตอป ในชวง 2541 – 2545 นัน่ เอง 8 มิ.ย.2549

70 ในกรณีของเครือซเี มนตไทย รายไดจ ากการขายไดลดตาํ่ ลง โดยเฉพาะ 3 ป หลงั จากเกดิ วกิ ฤตการณในป 2540 คือ จากยอดขายเทากบั 119,059 ลานบาท ในป 2540 เหลอื เพยี ง 100,004, 99,987 และ 116,337 ลา นบาท ในป 2541 – 2543 ยอดกําไรกอนเสยี ภาษเี งนิ ได (Total Ebitda) แสดงวา บรษิ ัทประสบกับการขาดทนุ อยาง ตอ เน่ืองจาก 2,741 ลานบาท ในป 2541 และเทา กบั 3,872 ลา นบาท และ 465 ลานบาท ในป 2542 และ 2543 สงผลใหยอดขาดทนุ สทุ ธใิ นบางปอยูใ นระดบั สูงมาก เชน ในป 2540 ยอดขาดทนุ สงู ถงึ 52,551 และในป 2542 ยอดขาดทนุ เทา กบั 4,785 ลา นบาท ภาวะหนสี้ นิ โดยเฉพาะหนีต้ างประเทศ ของบริษทั ฯ ก็เพ่ิมสูงข้นึ อยา งมากมาย เพราะบรษิ ทั ฯ ไดก ูเงนิ จากตางประเทศอยา งมากมายใน ทศวรรษ 2530 การปลอยคา เงินบาทลอยตวั ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2540 สงผลใหห นสี้ ินรวมของ บรษิ ัทฯ ไดเ พม่ิ ขึ้นอยางรวดเรว็ จาก 273,620 ลานบาทในป 2540 และเทา กบั 214,124 ลา นบาท และ 202,000 ลานบาท ในป 2541 และ 2542 ตามลําดบั (Thailand Company Handbook 2003 : 81) ดร.จริ ายุ อศิ รางกูร ณ อยุธยา ไดใ หสัมภาษณกับ Corporate Thailand วา “ตอนเกิดวกิ ฤต ลดคาเงิน บาท ทุก ๆ วันทีเ่ ราต่ืนขึน้ มาตอนเชา ลด 1 บาท เทากบั หนี้ปนู ซีเมนตไ ทยเพ่มิ ขน้ึ 2,500 ลา นบาท” (Corporate Thailand 2003 : 41) ในชว งป 2540 – 2544 เครอื ปูนซีเมนตไ ดง ดจายเงินปนผลใหแ กผ ู ถือหนุ ซึง่ หมายความวา สํานกั งานทรพั ยส ินฯ ไดส ูญเสียรายไดเงนิ ปน ผลจากเครอื ซีเมนตไ ทย ประมาณ 800 – 900 ลานตอป ภาวะวกิ ฤตทีเ่ กดิ กบั บจม. ปนู ซเี มนตไทยและธนาคารไทยพาณชิ ยใ นฐานะทเ่ี ปนเสน เลือด ใหญท่หี ลอ เลยี้ งธุรกจิ ของกลมุ ทรพั ยสินฯ ซงึ่ มีบรษิ ัทลงทุนจาํ นวนมากจึงมีผลกระทบตอ “รายได” และ “ผลกาํ ไร” ของธุรกิจเหลา นี้ ซงึ่ มีมลู คาความเสียหายนับหลายพนั ลานบาททเี ดียว และหากนบั รวมความเสียหายของสาํ นักงานทรัพยสินฯ ที่เกดิ ขนึ้ เนือ่ งจากการลงทุนในธนาคารพาณิชยส าม แหง ที่ถูกลดมลู คาหนุ เหลือสตางคเ ดียว คอื ธนาคารนครหลวงไทย ธนาคารนครธน (ปจ จุบันคอื สแตนดารด ชารเ ตอรนครธน) ธนาคารมหานคร รวมทงั้ เงินลงทุนที่สญู ไปในไฟแนนซท่ีถกู ปด กิจการ เชน บงล. สินทรพั ยอุตสาหกรรม บงล. ธนสยาม มลู คา ความเสียหายอยรู าว 1,800 ลานบาท (ญิบพัน : 2547) นอกจากนธี้ ุรกิจในเครือของสํานกั งานทรพั ยสนิ ฯ เชน บ.คริสเตยี นี แอนด นลี เสน็ บ. อา วขาวไทย บ.ทุง คาฮาเบอรเขา สูโครงการบริษทั จดทะเบยี นทอี่ ยรู ะหวา งการฟน ฟูของตลาด หลกั ทรพั ยแ หง ประเทศไทย มีผปู ระมาณการวา กอ นเกดิ วิกฤตการณป  2540 สาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ มีทรพั ยสินและยอดเงนิ ลงทนุ ในกจิ การตา ง ๆ มีมูลคา การลงทนุ ทงั้ ส้นิ 20 พันลา น US ดอลลาร โดยท่วี กิ ฤตการณป  1997 สง ผลใหยอดขายหรือรายไดข องธรุ กจิ ตา ง ๆ ลดลงถึงรอ ยละ 75 และการ ลดลงอยางมหาศาลของรายไดดังกลา วทําใหส าํ นกั งานทรพั ยสนิ ฯ ตอ งกยู มื เงนิ จากธนาคารไทย 8 ม.ิ ย.2549

71 พาณิชยแ ละธนาคารพาณชิ ยอ ื่น ๆ สูงถงึ 200 ลาน US ดอลลาร เพื่อสนบั สนนุ การใชจ า ยของกจิ การ ของสถาบันพระมหากษตั รยิ  (Ellis 10 July 2003) สํานักงานทรัพยสินฯ และธุรกจิ ในเครอื และการปรบั ตวั ทางธุรกจิ ภายหลงั ป พ.ศ. 2540 วกิ ฤตเศรษฐกจิ ในป 2540 ทีไ่ ดส รา งความเสียหายอยางหนกั มเิ พยี งแตธรุ กิจหลักของ สํานกั งานทรพั ยส นิ ฯ หากแตย ังสงผลตอ ธุรกจิ อ่ืน ๆ ท่สี าํ นักงานทรพั ยสนิ ฯ รวมลงทุนดวย ภายหลังภาวะวกิ ฤตการณป ระมาณ 2 – 3 ป ไดม กี ารปรับตัวอยา งขนานใหญของโครงสรา งการ บริหารและการจดั การของสาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ และบรษิ ทั ในเครอื ในดานตา ง ๆ ท้ังการเปลยี่ น นโยบาย การลงทนุ การปรบั โครงสรางองคกร ปรับโครงสรา งธรุ กจิ ลดขนาดขององคก ร การปรบั โครงสรางหนี้ การปรบั ลดพนักงาน การถอนตัวจากธรุ กจิ ทรี่ วมทุน ยกเลิกแผนการลงทนุ ลด สัดสวนการถอื หุน ขายหุนบางสวนใหแกก ลุมธุรกจิ ภายในประเทศและตา งประเทศเปลย่ี นแปลง กรรมการ ขายกจิ การท้ังหมดหรือบางสว นแกก ลมุ ธรุ กจิ ตาง ๆ ปดกจิ การ หรือถอนการลงทุนจาก ตลาดหลักทรัพยแหง ประเทศไทยเขาโครงการฟน ฟใู นตลาดหลักทรัพยแ ตกแขนงผลิตภัณฑ ขยาย กจิ การโดยการเพมิ่ ทุน ฯลฯ ในบทนจ้ี ะไดก ลา วถงึ การเปล่ยี นแปลงและการปรับตวั ทางธรุ กจิ ในดานการลงทนุ ของ สํานกั งานทรพั ยส นิ ฯ และบริษัทในเครอื โดยจะพิจารณาใน 2 หวั ขอ 1. การปรับบทบาทดา นการลงทุนของสํานกั งานทรัพยส นิ ฯ 2. การปรบั ตวั ดานการลงทนุ ของบริษทั ในเครือ การปรับบทบาทดา นการลงทนุ ของสาํ นกั งานทรัพยส ินฯ ภายหลงั วกิ ฤตการณใ นป 2540 สํานักงานทรพั ยสนิ ฯ ไดม กี ารปรบั ตวั หลายประการที่ สาํ คญั คอื ประการแรก การเปล่ยี นบทบาทจากผูลงทุน “ระยะยาว” ในธรุ กิจตาง ๆ (ยกเวน ผถู อื หนุ ระยะยาวในธรุ กจิ หลักคอื บจม. ปูนซีเมนตไทย บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ย และ บจม. เทเวศ ประกนั ภยั ) มาเปนผจู ัดการการลงทนุ “ระยะสัน้ ” ทอ่ี าศัยการหารายไดจากการลงทุนหลกั ทรพั ย ตาง ๆ เปน สาํ คญั ในอดตี ทย่ี าวนานกอ นป 2540 สาํ นักงานทรัพยสินฯ ไดกระจายการลงทุนในธรุ กจิ ตาง ๆ โดยเฉพาะการเปน ผถู อื หุน รายใหญแ ละสามารถเขา ไปมีสวนสาํ คญั ในการบรหิ ารทง้ั ในรูปของสง บคุ คลจากสํานักงานทรัพยส ินฯ หรือบุคคลจากบริษัทในเครือของสํานกั งานฯ เขาไปมีสว นรวมใน การบรหิ ารบริษทั ตา ง ๆ ในรปู ของคณะกรรมการบริหารของบริษทั หากบรษิ ทั ในเครอื หรอื บริษัท 8 มิ.ย.2549

72 รว มลงทนุ ของสาํ นกั งานทรพั ยส ินฯ มีการขยายตัวทางธรุ กจิ หรือมีกําไรในระดบั สงู สาํ นกั งาน ทรัพยส ินฯ ก็จะมรี ายไดใ นรูปของเงนิ ปนผลรายปจ ากการเปน ผถู อื หุน สามัญของบรษิ ัทตาง ๆ รายไดจ ากเงินปนผลดังกลา วถอื วาเปนรายไดหลกั ของสํานักงานทรัพยส ินฯ มาโดยตลอด ภายหลงั ป 2540 สํานกั งานทรัพยสนิ ฯ ไดท บทวนถึงบทบาททคี่ วรจะเปน ในการลงทุนทางธุรกจิ โดยเห็นวา ควรจะลงทุนระยะยาวทางธุรกิจในกจิ การทเี่ ปน ธุรกจิ หลกั และธรุ กจิ ดัง้ เดิม คอื บจม. ปูนซีเมนต ไทย บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ย และ บจม. เทเวศประกันภยั เทานน้ั (สมั ภาษณ ดร.จิรายุ อศิ รางกูร ณ อยุธยา) เหตผุ ลสาํ คัญคือวา ในอดีตน้ัน (โดยเฉพาะในทศวรรษ 2510 และ 2520) พฒั นาการทาง เศรษฐกิจของไทยทต่ี อ งอาศยั ภาคเอกชนโดยเฉพาะกลมุ ธรุ กจิ ขนาดใหญซ ึ่งมีบทบาทสําคญั ในการ พัฒนาประเทศยอมตองอาศัยระดมเงนิ ทนุ (capital) เปนปจจยั การผลิตที่สาํ คัญในการขยายกจิ การ ของธรุ กิจ ในขณะท่ีตลาดหลักทรัพยแ หง ประเทศไทยซึ่งเปนตลาดทุนที่ใหญท ี่สุดในขณะนนั้ ยงั มี สภาพลา หลงั และมขี นาดเลก็ เมือ่ เปรียบเทยี บกับประเทศท่ีพัฒนาแลว ในป 2524 บริษทั จดทะเบยี น และบรษิ ทั รบั อนุญาตทัง้ หมดในตลาดหลักทรพั ยฯ นัน้ ยังมีเปนจาํ นวนนอย คือ มเี พยี ง 75 บรษิ ัท และในบรษิ ัทเหลานส้ี ว นใหญม ผี ูถือหนุ จาํ นวนไมมากนกั คอื บรษิ ทั จดทะเบียนและบริษทั รบั อนญุ าตทั้งหมดประมาณรอยละ 70 มีผูถือหนุ บรษิ ทั ละไมถึง 500 ราย และประมาณรอ ยละ 85 มผี ู ถือหนุ บรษิ ทั ละไมถ งึ 1,000 ราย ในแงข องการกระจายหุน ไปสผู ูถ อื หนุ รายยอ ยนัน้ เกอื บทง้ั หมด (เกินกวารอ ยละ 90) มผี ูถ ือหุนรายยอย (ไมเ กิน 5 ใน 1,000 ของทุนจดทะเบยี น) ไมถ งึ รอ ยละ 40 ของทุนจดทะเบยี น ดังน้ัน การเจรญิ เตบิ โตของตลาดหลกั ทรัพยแ หง ประเทศไทยจึงเปน การขยาย ทุนของกลุม ทุนทางธรุ กจิ ไมก ่ีครอบครัวนน่ั เอง (ชัยอนนั ต 2531) สภาพความลา หลังของตลาด หลักทรัพยแ หง ประเทศไทยจงึ สะทอ นภาพของความลาหลงั ของตลาดทนุ ในประเทศไทยนนั่ เอง ดงั นัน้ สาํ นกั งานทรัพยสนิ ฯ ในฐานะกลมุ “ทุน” ทางธุรกจิ ขนาดใหญท ม่ี ีการสะสมทุนทาง เศรษฐกิจอยา งตอ เนอ่ื งจึงเปน แหลง “เงินทุน” และกลมุ ธุรกิจตา ง ๆ มีความประสงคเพ่ือรว มลงทุน ทางธุรกิจดวย นอกจากน้ีดว ยฐานะท่เี ปน กลุมทุนทางเศรษฐกจิ ที่สถาบันพระมหากษัตรยิ เปน ผูบริหารจัดการและปราศจากการควบคมุ และแทรกแซงในทางการเมือง ตลอดจนธรุ กจิ ในเครอื ของ สาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ ไดม กี ารขยายตวั อยางตอ เน่อื งและมีภาพลักษณการบรหิ ารงานธรุ กจิ โดยนัก บริหารอาชีพ กลุม “ทนุ ” ธรุ กจิ ตา ง ๆ จึงไดเ ขา รว มมอื กับสํานกั งานทรัพยสนิ ฯ ในการรวมทุนทาง ธรุ กจิ โดยมกี ารเกาะกลุมทางธุรกจิ อยา งหนาแนนในรปู แบบการถอื หนุ รวมกนั การควบคมุ อาํ นาจ การบริหารในรูปแบบการเกาะกลมุ กันในรปู คณะกรรมการตา ง ๆ อยา งไรกต็ ามนบั แตตนทศวรรษ 2530 เปนตนมา เศรษฐกิจไทยและกลุมทนุ ทา.ธุรกิจไดเ ปล่ยี นแปลงอยา งรวดเรว็ ในดานหนงึ่ ตลาด ทุนหรือตลาดหลักทรพั ยแ หง ประเทศไทยไดข ยายตวั อยา งรวดเร็ว เพราะสว นหนึ่งเกดิ จากการไหล บา ของทนุ ตา งประเทศเนื่องจากการเปด เสรีทางการเงิน มลู คาตลาด (marker capitalization) ในการ 8 ม.ิ ย.2549

73 ซ้ือขายหลกั ทรัพยในตลาดหลักทรัพยฯ ไดเพ่ิมขึ้นอยา งรวดเรว็ ในป 2523 มูลคา ตลาดคิดเปนเพียง รอ ยละ 3.9 ของ GDP และเพม่ิ ข้ึนเทากับรอยละ 31.4, 87.8 และ 95.6 ของ GDP ในป 2533, 2538 และ 2546 ตามลําดับ (ตลาดหลกั ทรัพยแ หง ประเทศไทย) และจํานวนบรษิ ทั จดทะเบยี นในตลาด หลกั ทรัพยฯ เพิ่มจาก 75 บริษทั ในป 2523 และเพ่ิมเปน 416 บริษัท และ 409 บริษทั ในป 2535 และ 2546 (ตลาดหลักทรพั ยแ หงประเทศไทย) การเตบิ โตอยา งรวดเร็วของมูลคา ตลาดและบรษิ ทั จด ทะเบยี น แสดงถึงธรุ กิจตาง ๆ สามารถระดมทนุ ขนาดใหญท ัง้ ภายในและตางประเทศโดยผา นตลาด หลักทรัพย ดงั นัน้ ในแงน บี้ ทบาทของสาํ นักงานทรัพยส นิ ฯ ในฐานะเปนผูร วม “ทนุ ” กบั ธรุ กิจ ตาง ๆ จงึ มคี วามจําเปนนอ ยลง นอกจากนีพ้ ฒั นาการของธุรกิจในโลกยคุ ใหมไดน ํามาสูก ารเปน บริษทั มหาชน (public company) และนําไปสกู ารแบงแยกระหวางหลกั การบรหิ าร (management) และความเปน เจา ของ (ownership) โดยทผ่ี ถู ือหุนรายอื่น ๆ กม็ ีบทบาทสาํ คัญในทางธุรกิจมากขนึ้ ในทศั นะของ ดร.จิรายุ อิศรางกรู ณ อยุธยา ผูอํานวยการสํานักงานทรพั ยสินฯ มีความเหน็ วา สาํ นกั งานทรพั ยสนิ ฯ ควรจะถอนตวั จากการรวมลงทนุ กับกลุม ธุรกจิ ตาง ๆ ในแงข องผูถือหนุ ราย ใหญ และหันมาทุมเทความสนใจในการพฒั นาธุรกิจหลกั และดงั้ เดิม และธรุ กจิ ท่ดี นิ และ อสงั หารมิ ทรัพยอ ันเปน บทบาทโดยตรงของสาํ นกั งานทรัพยส นิ ฯ (สมั ภาษณ ดร.จิรายุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา 2 กมุ ภาพันธ 2548) ดงั น้ัน ภายหลงั วิกฤตการณป  2540 สํานกั งานทรพั ยส นิ ฯ เขา ไปถือหนุ ระยะยาวเพยี ง 3 บรษิ ัทเทานั้น คือ บจม. ปนู ซเี มนตไ ทย บจม. เทเวศประกนั ภยั เทา น้นั (ตลาด หลกั ทรพั ยแ หง ประเทศไทย) ดังน้นั สํานกั งานทรัพยส นิ ฯ จึงตัง้ บรษิ ัทลูกคอื บริษัททุนลดาวัลย จํากดั (CPB Equity Co., Ltd.) ซึง่ สํานักงานฯ ถอื หนุ 100% ซง่ึ มีทุนจดทะเบยี น 7,510 ลานบาท เพ่อื ทําหนา ทจ่ี ดั การบรหิ ารการลงทุนของสํานกั งานฯ ทงั้ หมด ประมาณวา มยี อดเงนิ ลงทนุ ประมาณ 20,000 ลานบาท (ยกเวน บจม. ธนาคารไทยพาณิชย บจม. ปูนซีเมนตไทย และ บจม. เทเวศ ประกนั ภยั ทย่ี ังข้นึ ตรงตอสํานักงานทรพั ยสนิ ฯ) บรษิ ทั ทุนลดาวลั ยจะบริหารในเชิงธุรกิจเต็มที่ โดยเฉพาะ การลงทนุ ในระยะสนั้ คือ ถา หุน ในบรษิ ทั ไหนไดร าคาดกี จ็ ะขายออกไป หรอื กลาวอกี นัยหนึง่ จะไมถ อื หนุ ระยะยาวเพื่อรอรบั เงนิ ปนผลแตเ พยี งอยา งเดียว (การเงนิ การธนาคาร 2545 : 54) ประการท่ีสอง การปรับบทบาทการลงทนุ ดา นทด่ี นิ และอสงั หารมิ ทรพั ยใ นอดีตรายไดจ าก การเก็บคา เชา และรายไดจากการพัฒนาอสังหาริมทรัพยอ ยูใ นระดบั ทต่ี ํา่ มาก ซึ่งไมส อดคลองกับคา เสยี โอกาสของที่ดินและการขยายตวั ทางเศรษฐกจิ ของเมอื งโดยเฉพาะในกรงุ เทพฯ การปรับ บทบาทสําคญั ในการลงทุนดา นทดี่ ินคือ การเพ่ิมมูลคา ที่ดนิ โดยเฉพาะทดี่ นิ เพือ่ การพาณชิ ยห รือผู เชา รายใหญ รวมถงึ หนว ยราชการและรัฐวสิ าหกจิ โดยการเพิ่มคาเชา ใหใกล “ราคาตลาด” ใหม าก ทส่ี ดุ สํานกั งานทรพั ยสนิ ฯ ไดตัง้ บริษัทลกู คอื บรษิ ทั วังสนิ ทรัพย จํากดั (CPB Property Co., Ltd.) โดยสํานักงานฯ ไดถ อื หนุ 100% บริษทั วังสินทรพั ยจะคอยดแู ลเรื่องการลงทุนทางดาน 8 ม.ิ ย.2549

74 อสงั หาริมทรัพยรายใหญ (รวมทัง้ ทเี่ ปนรายที่ยงั ไมสามารถหาขอยุติได) เชน การตอ งเปลี่ยนสญั ญา หรือหาผูลงทนุ รายใหม ซึง่ เปนเรอื่ งทเี่ กย่ี วของกบั ผคู นเปนจํานวนมาก (การเงินการธนาคาร 2545 : 54) ผลงานชิ้นสําคัญของบรษิ ทั วงั สินทรพั ยคือ การตดั สนิ ใจฟองขับไลบริษัทวงั เพชรบูรณ จํากดั ผพู ัฒนาโครงการเวิลด เทรด เซนเตอร บนทดี่ ินของสํานกั งานทรพั ยส ินฯ บริเวณสแี่ ยกปทมุ วัน เม่ือ วนั ที่ 2 พฤษภาคม 2544 โดยระบวุ าคสู ญั ญาผิดสัญญาในหลายกรณพี รอ มกบั เรยี กคาเสยี หายถงึ 6,701 ลานบาท และตอ มาไดยกเลิกสัญญากบั บริษัทวงั เพชรบรู ณและเซน็ สัญญาใหมก ับ บจม. เซ็นทรัลพัฒนา ของตระกลู จริ าธวิ ัฒน (ญบิ พัน 2547 : 69) หรอื ในกรณกี ารตอ สญั ญาและอตั ราคา เชา ทีด่ ินของโรงแรมดสุ ติ ธานี โดยบริษทั วังสินทรพั ยไ ดเ จรจาตกลงเพอ่ื ใหม กี ารตอ อายสุ ัญญาคา เชา ที่ดนิ โดยใชว ธิ ีปรบั คา เชา ใหใ กลเ คยี งกบั ราคาตลาดมากขนึ้ หรอื ใชวิธี discounted cash flow เพ่ือหามูลคา ปจ จุบนั นน่ั เอง (การเงนิ การธนาคาร 2545 : 55) นอกจากนย้ี งั ทาํ หนา ทเี่ จรจาการตกลง สญั ญาเชาทด่ี นิ ตอ ไปของโรงแรมดสุ ิตธานี และการเปด ประมูลโครงการสวนลุมพนิ ี ไนทบารซา (การเงินการธนาคาร 2545 : 55) ในแงน ้สี าํ นักงานทรพั ยสินฯ ก็จะไดรับประโยชนในรปู ผลตอบแทนจากคาเชาท่ีดินเพมิ่ มากขึน้ แมว าการเปลย่ี นแปลงโครงสรางการบริหารงานท่ีเนนความ คลอ งตวั และจดั การเชงิ ธรุ กิจเพือ่ มุงผลตอบแทนมากยิ่งขนึ้ แตน โยบายหนึง่ ท่ีสํานกั งานทรพั ยสินฯ ไมเ คยเปลย่ี นแปลงเลยคือ นโยบายการเกบ็ คา เชา ท่ีดนิ สําหรบั ผูม ีรายไดนอ ย สาํ นกั งานทรพั ยส ินฯ ไดก าํ หนดนโยบายชัดเจนทจ่ี ะไมเ พ่ิมคาเชา ในสวนของผเู ชา เพื่อทอี่ ยอู าศัยรายยอย (หรือรายได นอ ย) ซ่งึ มอี ยูทงั้ สิ้นถงึ รอยละ 90 ของผูเชาท้ังหมด ซง่ึ สง ผลใหร ายไดจ ากคา เชา ในสว นน้มี ีประมาณ เพยี งรอ ยกวาลา นบาทตอป ในชว งป 2544 – 2545 เทา นน้ั (การเงนิ การธนาคาร 2545 : 55) อยา งไรก็ ตาม สาํ หรับผเู ชาในเชิงธรุ กจิ หรือผูเชารายใหญ รวมถึงหนวยราชการรฐั วสิ าหกจิ สาํ นักงาน ทรพั ยสนิ ฯ มแี นวโนมที่จะปรับอตั ราคาเชา ตามราคาตลาดมากข้นึ ซ่ึงสง ผลใหรายไดจ ากคา เชา อสงั หารมิ ทรัพยในสว นน้ไี ดเ พิม่ ข้นึ อยา งรวดเรว็ จากเพยี ง 300 ลา นบาท ในป 2542 และเพ่ิมเปน เกอื บ 1,000 ลานบาท ในป 2548 (ญิบพัน 2547 : 69) กลา วโดยสรุปการปรับบทบาททางดานการลงทนุ ตาง ๆ ขางตน แสดงถึง สาํ นกั งาน ทรัพยส ินฯ ไดมกี ารปรับตัวไปสูองคก รท่มี ุงเนนผลตอบแทนทางธรุ กจิ มากย่งิ ขน้ึ มากกวาในอดตี โดยเฉพาะการต้งั บรษิ ทั ทุนลดาวัลย และบริษัทวงั สนิ ทรัพย เพื่อบรหิ ารการลงทุนของสํานกั งานฯ ซึง่ ก็เปน รูปแบบของการกระจายอาํ นาจของการบริหารการจัดการจากสํานักงานทรพั ยส นิ ฯ เพื่อ ความคลองตวั ในการบริหารธุรกิจเชงิ รุก ในแงการจัดโครงสรา งการบรหิ ารในบริษทั ทนุ ลาดวัลย กับ บริษทั วงั สินทรพั ย น้ัน สํานักงานทรพั ยส ินฯ ไดดึงนกั บรหิ ารอาชพี จากภาคธุรกิจเอกชนเขา มา ทํางานในรปู คณะกรรมการและทํางานเต็มเวลา โดยคณะกรรมการจะประกอบไปดวย ยศ เอ้ือชเู กียรติ เปนประธาน และมกี รรมการอีก 6 คน ไมเคิล เซลชี ม.ร.ว. ดิศนดั ดา ดศิ กุล ศริ นิ ทร 8 ม.ิ ย.2549

75 นิมมาเหมนิ ทร สานติ กระจา งเนตร บดินทร อศั วาณชิ ย และเดวทิ เจมส มลั ลิแกน และ ม.ร.ว. ปรีดยี าธร เทวกุล (ภายหลังไดล าออกไปดาํ รงตําแหนง ผวู า การธนาคารแหงประเทศไทย) จาก รายชอื่ คณะกรรมการของคณะกรรมการเบอื้ งตน แสดงถงึ ความพยายามทจ่ี ะเปลี่ยนองคก รในรปู ของการบริหารแบบธุรกิจสมยั ใหมแ ละมกี ารจัดรูปองคก รท่เี นน ผลตอบแทนมากขนึ้ ในขณะทีง่ าน หลักของสาํ นกั งานทรพั ยสนิ ฯ เองไดลดบทบาทการลงทนุ โดยตรงในทางธุรกจิ ซึ่งมเี พยี งการเกบ็ คา เชา ของธรุ กิจหกั อนั ประกอบไปดวย บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ย บจม. ปูนซเี มนตไ ทย และ บจม. เทเวศประกนั ภยั (การเงินธนาคาร มีนาคม 2545 : 54) การปรบั ตวั ดานการลงทนุ ของบริษทั ในเครือ ภายหลงั จากภาวะวิกฤตเศรษฐกิจโดยเฉพาะในชว ง 2540 – 2545 นัน้ ไดม ีการปรบั ตวั ของ ธุรกจิ ในเครอื ฯ ในหลาย ๆ ดา นท่สี าํ คญั มดี งั ตอไปนี้ ในกรณีของธนาคารไทยพาณชิ ยไ ดม คี วามพยายามจากสาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ ทจี่ ะรักษา ธุรกจิ นอี้ ยา งเตม็ ท่ี เพราะมเิ พยี งแตเ ปน “ฐานทางเศรษฐกจิ ” ทีส่ ําคญั ของธุรกิจในเครือของ สํานกั งานเทา นน้ั แตทวา ตองการจะสบื ทอด เจตนารมณม รดกทเ่ี กาแกข อง “สถาบนั พระมหากษัตริย” และสังคมไทย ดังน้นั สาํ นักงานทรพั ยสนิ ฯ จึงมคี วามตง้ั ใจทจี่ ะเพม่ิ สัดสว นการ ถือหุนขึ้นไปอกี เพื่อกลับมาเปนผถู ือหุนรายใหญเชน เดิม รวมท้งั จะตองเขาไปดแู ลใหธนาคาร เจรญิ เติบโตและมนั่ คงในระยะยาว (สมั ภาษณ นายจิรายุ อศิ รางกรู ณ อยุธยา, การเงนิ การธนาคาร 2545 : 56) ดงั นน้ั ไดม กี ารขายหนุ เพม่ิ ทนุ 3 คร้งั มีการขายหนุ เพ่มิ ทนุ 3 ครั้งในวนั ท่ี 31 ธันวาคม 1997 วันที่ 2 กุมภาพนั ธ 2541 และ 6 พฤษภาคม 2541 ใหแกธ นาคารซันวาของประเทศญ่ีปนุ (The Sanwa Bank Ltd.) และธนาคารลองเทอม เครดิต แหง ประเทศญ่ีปุน (Long Term Credit Bank of Japan) จนกระท่งั ธนาคารซันวาของญี่ปุนมีสัดสว นของการถอื หุนเพิ่มจากรอยละ 7.42 วนั ท่ี 31 ธันวาคม 2540 เปนรอ ยละ 13.12 ในวันท่ี 22 กมุ ภาพนั ธ 2542 และเหลือรอ ยละ 8.64 ในวนั ที่ 14 มีนาคม 2543 โดยท่ีกอ นทเ่ี กิดวกิ ฤตเศรษฐกจิ ในวนั ท่ี 31 ธันวาคม 2539 ธนาคารซันวาถือหนุ ไทยพาณิชย อยเู พียงรอ ยละ .58 เทานน้ั (อกุ ฤษณ 2546 : 109 – 110) นอกจากเพมิ่ ทุนโดยใหส ดั สว นของบรษิ ัท ตา งชาตเิ ขา ถอื หนุ เพม่ิ ขนึ้ ได นายจริ ายุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา ในฐานะผอู ํานวยการสํานักงาน ทรัพยสนิ ฯ และประธานกรรมการธนาคารไทยพาณิชย ไดน ําธนาคารไทยพาณชิ ยเขา โครงการ “14 สิงหาคม” ของกระทรวงการคลงั ทีเ่ ปดทางใหธ นาคารพาณิชยท ไี่ มส ามารถจะเพ่ิมทุนไดต ามเกณฑ ทก่ี ระทรวงการคลงั กาํ หนดขอรบั ความชว ยเหลือจากภาคเอกชนใหได 32,500 ลา นบาท และรัฐบาล กเ็ พิ่มเงินเขา ไปอีก 32,500 ลา นบาท แตธนาคารฯ หาเงนิ ไดไมพ อเพียงและสามารถนําเงนิ ลงทนุ เขา 8 มิ.ย.2549

76 ไปในครงั้ นน้ั เพียง 7,000 ลานบาทเทานน้ั เน่อื งจากชวงเวลานนั้ ตลาดหลกั ทรพั ยอยใู นภาวะซบเซา และไมส ามารถรองรับการเพม่ิ ทุนเปนจาํ นวนมากตามทธ่ี นาคารต้ังเปาเอาไว ธนาคารฯ ไดขายหนุ บุ ริมสิทธิเ์ พ่ิมทนุ ใหแ กกระทรวงการคลงั จาํ นวน 1,250 ลา นหุน ซึ่งสง ผลใหในป 2543 สํานักงาน ทรพั ยส นิ ฯ จงึ มีสดั สวนการถอื หุนเพยี งประมาณรอ ยละ 12.6 ของปริมาณหนุ ทัง้ หมดของธนาคาร สว นกระทรวงการคลงั มีสดั สวนการถือหนุ เทากบั รอ ยละ 38.8 สวนทเี หลอื อีกประมาณรอ ยละ 45.4 เปนของชาวตา งชาติ เชน UFJ Bank (12.6%), Thailand Securities Depository Co., Ltd. (5.94%) เปน ตน แมว า สัดสวนการถอื หนุ ของสํานกั งานทรพั ยสนิ ฯ จะมอี ยูเพยี งรอยละ 12.5 แตการบรหิ าร จัดการยงั คงเปน คณะผบู รหิ ารและกรรมการทีม่ าจากกลุม “ทุน” ของทรัพยสนิ ฯ เชนเดมิ โดยมีการ เปลีย่ นแปลงบา งเลก็ นอยเทานั้น โดยมนี ายจิรายุ อศิ รางกูร ณ อยธุ ยา เขา ไปดาํ รงตาํ แหนง นายก กรรมการของธนาคาร และแตงตง้ั ดร.วชิ ติ สรุ พงษช ยั เขา ไปเปน ประธานกรรมการผจู ดั การใหญ แทน ดร.โอฬาร ไชยประวตั ิ โดยที่ตําแหนงบรหิ ารระดบั สงู เชน รองผจู ดั การใหญย ังคงเปน คน ภายในธนาคารพาณชิ ยเชน เดิม (ยกเวน ในป 2545 ทีม่ กี ารแตง ตั้งนาย Mahito Kageyama เปน คณะกรรมการของธนาคารไทยพาณิชย) เปน ท่ีนา สังเกตวาการเปลยี่ นแปลงดงั กลาวไมม ผี ลตอการ เพ่ิมอํานาจในการบริหารใหแ กผถู ือหนุ ตา งชาติ ซึง่ ถอื หุนรวมกนั มถี งึ รอยละ 45.4 ทัง้ น้ีอาจจะเปน เพราะวาผถู ือหุนตางชาติเหลา นเี้ ปนพนั ธมติ รเกา ของธนาคารไทยพาณชิ ยมาเนิน่ นาน (ในประเดน็ น้ี ดูทอ่ี กุ ฤษณ 2546 : 110) หรอื อาจเปน ภาพสะทอ นวาในชว งการบรหิ ารงานของรัฐบาลชวน หลกี ภัย อนั มี นายธารนิ ทร นิมมานเหมินทร รฐั มนตรวี า การกระทรวงการคลงั เปนตน ซง่ึ เปน “ลูกหมอ” เกาของธนาคารพาณชิ ย มอี ํานาจเจรจาและประสานผลประโยชน เพอ่ื ใหธนาคารไทยพาณิชย อัน เปนฐานทางเศรษฐกิจท่ีเกาแกทส่ี ดุ แหงหนง่ึ ของ “ทนุ ” กษัตรยิ ไ ดดาํ เนินการบริหารโดย “คนไทย” เปนสาํ คญั โดยมสี ํานักงานทรัพยสนิ ฯ เปน “เสาหลกั ” ตอไป หลงั จากไดม กี ารปรบั โครงสรางหนแี้ ละปรบั โครงสรา งสัดสว นผูถอื หนุ รวมทงั้ มกี ารปรบั องคก รใหม เชน กลุมงานธรุ กจิ ขนาดใหญ กลุมงานธุรกจิ ตา งประเทศ และตลาดเงิน ตลาดทุน กลุม งานลกู คา บุคคลและธุรกจิ ขนาดยอม กลมุ งานบริหารความเสย่ี งและสนับสนุนองคกร กลุม งาน บริหารทรพั ยส นิ และกลมุ งานเทคโนโลยแี ละปฏบิ ตั กิ าร รวมทงั้ มีการควบคมุ คา ใชจา ยอยางมี ประสิทธิภาพ ฯลฯ สงผลใหกิจการของธนาคารเรมิ่ มกี ารฟน ตวั ตามลาํ ดับ ธนาคารไทยพาณิชยได กลบั มามีกําไรอีกครัง้ คือ เทา กับ 3,560.17 ลา นบาท 404.66 ลา นบาท และ 1,045 ลา นบาท ในป 2543, 2544 และ 2546 ตามลําดับ (ตลาดหลักทรัพยแ หง ประเทศไทย) นอกจากนมี้ คี วามพยายาม ของนายจริ ายุ อศิ รางกูร ณ อยุธยา ท่ีจะนําสํานักงานทรพั ยส นิ ฯ เขาซือ้ หุนจากกระทรวงการคลงั คืน เพือ่ ดํารงความเปน ผูถ ือหนุ รายใหญคนื มา โดยการนําทดี่ นิ “ของสาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ” เพือ่ เขาซื้อ หนุ คืนจากกระทรวงการคลงั เพราะสว นหนึง่ กระทรวงการคลงั ไมตองการทีจ่ ะเปน ผูถ อื หนุ ราย 8 มิ.ย.2549

77 ใหญ และถือหุนระยะยาว จงึ ไดมีการออก Warrant เพอื่ ใหภ าคเอกชนทีส่ ามารถลงทนุ สามารถซื้อ หนุ ของกระทรวงการคลังไดภ ายใน 3 ป ดวยราคาเงนิ ตน บวกดวยดอกเบ้ีย (ดอกเบย้ี ปท ่ี 3 ฉบบั ท่ี 275 2547 : 35 – 42) และถา หากทําสาํ เร็จ สาํ นักงานทรัพยส ินฯ กจ็ ะเปน ผูถอื หนุ รายใหญเหมอื น เมื่อกอ นเกดิ ภาวะวิกฤตทางเศรษฐกจิ ในป 2540 (สาํ นักงานทรพั ยส ินฯ ถือหนุ ในธนาคารไทย พาณชิ ย เทากบั 26.2%) ในป 2539 และเทากับ 21.7%, 12.6% และ 7.17% ในป 2541, 2542, 2544 และ 2546 ตามลําดบั ) นอกจากจะเพ่มิ ทุนในกรณีของ บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ยแ ลว สาํ นักงานทรพั ยสินฯ ไดเพิ่มทุนของบรษิ ัทในเครือดว ยทีส่ าํ คัญคือ ธนาคารไทยพาณชิ ยเ พ่ิมทนุ Siam Sanwa Industrial Credit PLC (จาก 8.18% ป 2539 เปน 49.51% ในป 2543) Siam General Factoring PLC (จาก 10.41% ในป 2539 เปน 7.9% ในป 2543) บจม. เทเวศประกันภยั (จาก 7% ในป 2536 เปน 15.8% ในป 2543) Siam Commercial Life Assurance จาก 5.0% ในป 2539 เปน 31.31% ในป 2543) บจม. สามคั คี ประกันภัย (เพม่ิ ทุนจาก 10.1% ในป 12539 เปน 53.27% ในป 2543) (เนตรนภา 2547 บทที่ 3) กลาวโดยสรปุ การปรบั ตวั ของการดาํ เนนิ ธรุ กิจของธนาคารเองและ บริษัทในเครือคอื ลดขนาดของการลงทุนในบรษิ ทั ยอ ยและในเครอื ทไ่ี มใชธรุ กจิ หกั ดงั จะเห็นได จากแนวนโยบายในการลงทนุ ของธนาคารในบริษัทยอ ย บรษิ ทั รว ม และบรษิ ัททเ่ี กย่ี วของ ดงั ตอ ไปน้ี “ธนาคารกาํ หนดแนวนโยบายในการลงทนุ โดยเนน การลงทุนระยะยาวในธุรกจิ การเงนิ ที่ สอดคลองกบั นโยบายการเปน Universal Bank ที่มีศักยภาพในการเจรญิ เตบิ โต หรอื มผี ลตอบแทน ในรูปของเงนิ ปนผลขณะท่ีลดการลงทนุ ในธรุ กิจอ่นื รวมถึงธุรกิจทไ่ี ดจ ากการปรับปรงุ โครงสรา ง หนท้ี ี่ไมเกย่ี วขอ งกบั ธรุ กจิ ทางการเงิน และ/หรือธุรกิจทสี่ นบั สนุนงานของธนาคาร สาํ หรับการ บรหิ ารงานในบริษทั ยอยและบรษิ ัทรวมนน้ั หลกั การคอื การที่บริษทั ตาง ๆ ตองสามารถดําเนิน ธรุ กิจไดด ว ยตนเอง และมศี กั ยภาพในการดําเนินธุรกจิ ตอไปในอนาคต ตอ งมีกําไรสทุ ธิจากการ บรหิ ารตนทุนท่ีมีประสทิ ธิภาพและสามารถจายผลตอบแทนคือใหกบั ธนาคารไดในอตั ราที่ เหมาะสม ทั้งนี้ ในแงของการควบคมุ การดแู ลการบริหารงานในบริษทั ยอ ยและรวมน้ัน ธนาคารมี กรรมการตวั แทนเพอ่ื ทําหนา ท่ดี แู ลผลประโยชนข องธนาคารและผูถอื หุน” (แบบ 56-1) ขอ ความดังกลา วขา งตน นาจะสะทอนภาพของนโยบายการลงทุนของธนาคารที่เนนการ เจริญเตบิ โตของธุรกิจทีเ่ ก่ียวขอ งกบั ธรุ กิจการเงนิ ของธนาคาร และลดธุรกจิ ยอยและธุรกจิ รว มอน่ื ๆ ในขณะเดยี วกนั ธนาคารก็จะพยายามควบคมุ ดูแลการบรหิ ารดว ย สวน บจม. ปูนซเี มนตไทย และบรษิ ทั ในเครอื ภายหลังวิกฤตการณใ นป 2540 ก็มีการ ปรับตวั อยางขนานใหญที่สาํ คัญคือ การพยายามปรบั ตวั ใหอ งคก รมขี นาดเลก็ ลงโดยการลดขนาด ของการลงทนุ (หรอื ในบางกรณหี ยดุ การลงทุน) และหนั มาปรับปรงุ โครงสรา งของเครอื ซีเมนต 8 มิ.ย.2549

78 ไทยใหมุงเนน ในธุรกจิ หลกั คือ ซีเมนตไทย ปโตรเคมี และกระดาษ ลดบทบาทในธรุ กิจทไ่ี มใช ธรุ กจิ หลกั เนน ผลการตอบแทนการลงทนุ ใหแ กผ ถู อื หนุ นอกจากนใี้ นภารกจิ เฉพาะหนากค็ อื การ ยืดหนีร้ ะยะสนั้ ใหเ ปน ระยะยาว โดยการออกหุนกูร ะยะยาว เปนตน รวมทง้ั มกี ารขายหุนในบาง ธุรกิจหรอื ขายกจิ การบางสวน เพ่ือใหไ ดมาเพื่อจํานวนเงนิ เพอ่ื ลดภาระหนีต้ างประเทศ ตาราที่ 5 ดงั มีรายการขายกจิ การหรือขายหุนในตารางขา งลา งน้ี ตารางที่ 5 บริษัทท่เี ครอื ซีเมนตไทยขายกจิ การและเงินลงทนุ ท้ิง บรษิ ัท สถานะ กลมุ ปโตรเคมี - บ.นวพลาสตกิ อุตสากรรม (สระบรุ ี) จํากดั ขายกิจการให บ.ไทยพลาสตกิ เคมีภณั ฑ จํากัด - บ.เทยี นจนิ ซเี มนตไ ทยพลาสติกโปรดักส จํากดั ลดสดั สวนการลงทุนเหลอื 25% โดยขายหุน ใหก ับ บ.เทียนจิน บลิ ดิ้ง แมทเี รยี ลเจเนอรลั กรุป กลมุ กระดาษ บ.สยามการพมิ พแ ละบรรจภุ ัณฑ บมจ. เย่อื กระดาษสยาม ลดการลงทุนจาก 88% เหลือ 49% โดยขายหนุ ใหก บั บรษิ ทั ทอ็ ปปน พริ้นต้ิง (ญ่ปี ุน ) กลมุ เซรามกิ Title Cera Inc (สหรฐั อเมรกิ า) และ Lammo Sa ถอนการลงทุนในธุรกจิ เซรามิกจากอเมรกิ า Revestimientos S.A. (เม็กซโิ ก) เหนือ โดยขายกิจการ Tile Cera ท้งั หมดให Florim (อติ าล)ี และขายหุน Lamosa Revestimientos S.A. (เมก็ ซิโก) ใหกับผูถ ือหนุ ใหญ กลมุ ยิปซมั บ. เทียนจนิ ซเี มนตไทย ยบิ ซัมโปรดักส (จนี ) ขายกจิ การยิปซัมในจีนทัง้ หมดให Knauf (เยอรมันน)ี 8 ม.ิ ย.2549

79 ตารางท่ี 5 (ตอ) สถานะ บรษิ ัท บมจ. ยางสยามเรือธงหลักในอุตสาหกรรมยาง กลุม ยานยนต ยนตลดสดั สว นการลงทุนเหลือ 25.7% ลด MSF Tire & Rubber, Inc. (ฟลปิ ปนส) สดั สว นการถอื หนุ จาก 75% เหลือ 30% บมจ. ยางสยามเปด ทางให บ. ฟรู กู าวาแบตเตอรี บ. สยามเลมเมอรช (ญป่ี ุน) เขา ถอื หนุ ทั้งหมดหลงั ปรับโครงสรา ง บ. สยามฟรู ูกาวา หนี้แลว เสร็จ ลดสัดสวนการถือหุน จาก 49% เหลือ 19% บ. สยามเลมเมอรช กลุมจกั รกล ลดสัดสว นการลงทนุ จาก 45% เหลือ 10% ขาย บ. สยาม-ฮติ าชิ คอนสตรัคชันแมชเี นอรี หนุ ท้งั หมดให บ. สยามคูโบตา อตุ สาหกรรม บ. ซฉิ วน ซเี มนตไ ทย แมขนี เนอรี (จีน) กลมุ ผลิตภณั ฑไฟฟา ปดกจิ การหลังเอ็นอีซถี อนการลงทุน บ. สยามเอน็ อซี ี กลุมผลติ ภัณฑโลหะ ลดสดั สว นการถือหนุ ท้งั 3 บรษิ ทั เหลือ 29.9% บ. นวโลหะอตุ สาหกรรม โดยกลุม โตโยตาถอื หนุ 60% และ บ. ตรีเพชร บ. สยามเอทอี ตุ สาหกรรม และ อีซูซเุ ซลสถอื หนุ 10% ลดสดั สว นการลงทนุ บ. ผลิตภัณฑว ศิ วกรไทย เหลอื 20% ขายหุน ทง้ั หมดใหกบั บ. มากอตโต บ. สยามโตโยตาอตุ สาหกรรม อนิ เตอรเ นชั่นแนล เอส. เอ (เบลเย่ียม) บ. สยามมากอตโต กลุมเหลก็ ลดสดั สว นการถอื หุนจาก 51% เหลือ 46% บ. เหล็กสยามยามาโตะ กิจการอืน่ ๆ ขายหุนทัง้ หมดให บ. การเดยี นอนิ ดสั ตรสี  บ. กระจกสยามการเดยี น (สหรฐั ฯ) ลดสดั สวนการลงทุนจาก 66% เหลือ 29% บ. สยามเอ็นจีเค เทคโนเซรา 8 มิ.ย.2549

80 ทมี่ า : รายงานประจาํ ป 2542 บมจ. ปนู ซเี มนตไทย แมวาจะมกี ารลดขนาดขององคก ร โดยการขายหนุ หรอื กจิ การธรุ กจิ ที่มิใชธ รุ กิจหลกั แต หลงั ป พ.ศ. 2543 เปน ตน มา บจม. ปนู ซีเมนตกเ็ ร่ิมขยายธรุ กิจใหมโ ดยจดุ เนน อยทู ก่ี ารซ้อื หนุ เพมิ่ เติมในธุรกจิ หลกั เชน การเพ่ิมทุนใน บจม. เยอ่ื กระดาษสยาม รวมทั้งเขาไปซอ้ื หนุ บจม. พินิ คพลบั แอนด เพเพอร และ บจม. ไทยเคนเปเปอร รวมทงั้ การเพิม่ การลงทนุ และถือหนุ รายใหญใ น บจม. ปโ ตรเคมแี หง ชาติ บ. อะโรเมตกิ ซ ฯลฯ ท้ังนเี้ พราะมคี วามเช่ือวา บจม. ปูนซีเมนตไ ทยมี ศกั ยภาพในการแขงขันสูงรวมทั้งหนุ สว นใหญเปน ของคนไทย รวมทงั้ เปน แหลงรายไดท ี่สาํ คัญ ทส่ี ดุ ของเครือซเี มนตไ ทย และมีศกั ยภาพสูงในการขยายตวั ในอนาคต ในชวงวกิ ฤตเศรษฐกิจ บจม. ปนู ซเี มนตย ังไดม ีการเปล่ยี นแปลงคณะกรรมการบางคน อาทิ เชน การแตงตง้ั นายศวิ วงศ จังคะศริ ิ อดตี ปลดั กระทรวงอุตสาหกรรม แทนนายจริส ชโู ต เม่อื วนั ท่ี 30 กรกฎาคม 2540 หรือการข้ึนดาํ รงตาํ แหนง ประธานกรรมการของบริษทั ฯ ของนายจิรายุ อศิ รางกูร ณ อยธุ ยา แทน นายสญั ญา ธรรมศักด์ิ ทปี่ ว ย แลว มกี ารตง้ั นายสุเมธ ตนั ติเวชกุล อดีต เลขาธกิ ารสาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ นายยศ เอื้อชูเกยี รติ อดตี นักการธนาคารจากธนาคารเอเชีย ม.ร.ว. ปรีดยี าธร เทวกลุ กรรมการผูจัดการใหญจ าก EXIM Bank (ภายหลังลาออกไปรบั ตาํ แหนงผวู า การธนาคารแหง ประเทศไทยในป 2544) และนายพนสั สมิ ะเสถยี ร อดีตปลัดกระทรวงการคลัง (ญิบพนั 2547 : 59) การแตง ตง้ั คณะกรรมการเพ่ิมเติม ในชว งป 2541 – 2543 นัน้ แสดงถึงความพยายามในการปรับตวั ขององคก รครั้งสําคัญ เพราะการต้งั นายพนสั สิมะเสถียร (นอกจากดาํ รงตาํ แหนง กรรมการใน บจม. ปูนซเี มนตไทยแลว ยังดํารงต แหนงคณะกรรมการสํานกั งานทรัพยส นิ ฯ ดว ย) และนายศวิ วงศ จังคศิริ และนายยศ เอ้ือชเู กยี รติ (นอกจากดาํ รงตําแหนง กรรมการใน บมจ. ปูนซีเมนตไ ทยแลว ยงั เปน ประธานกรรมการบรษิ ทั ทนุ ลดาวัลยแ ละบรษิ ทั วงั สนิ ทรพั ย บรษิ ทั ลกู ของสํานักงานทรัพยสนิ ฯ ดว ย) แสดงถงึ ความพยายามที่ จะหนั เหแนวทางการดาํ เนนิ ธรุ กิจของ บจม. ปนู ซเี มนตไ ทยมาสธู รุ กิจปโตรเคมีมากยง่ิ ขน้ึ เพราะ บุคคลท้งั สามขางตนลว นแลว แตมีประสบการณท ่เี กย่ี วขอ งกบั ธุรกจิ นี้กลา วคอื นายศวิ วงศ จังคศิริ เคยดาํ รงตาํ แหนง ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม และนายพนัส สมิ ะเสถียร อดตี ปลดั กระทรวงการคลัง ทัง้ สองคนเคยดาํ รงตาํ แหนงคณะกรรมการในอุตสาหกรรมท่เี กย่ี วของกบั อตุ สาหกรรมปโ ตรเคมีท้ังในสว นของรัฐวิสาหกจิ และธรุ กิจเอกชนมากมาย เนอื่ งจากเปน ผูด แู ล หนวยงานของรัฐทีด่ ูแลนโยบายและควบคมุ การผลิตพลังงานของประเทศ (ในกรณขี องกระทรวง อุตสาหกรรม) และเปน หนว ยงานทถ่ี อื หุนรายใหญในรฐั วสิ าหกจิ ทเ่ี ก่ียวขอ งกับพลงั งานของ 8 ม.ิ ย.2549

81 ประเทศ (ในกรณขี องกระทรวงการคลงั ) สว นนายยศ เอ้อื ชูเกยี รติ นนั้ มิเพยี งแตเ คยดํารงตาํ แหนง ผูบ ริหารระดับสูงในธนาคารเอเชยี และ บจม. ไทยพลาสตกิ และเคมีภณั ฑ หากแตก ลมุ ธุรกจิ ใน ตระกลู เอ้อื ชูเกยี รตไิ ดเกีย่ วขอ งกับอตุ สาหกรรมการผลิตปโ ตรเคมคี ลั และอนื่ ๆ อาทิเชน เหมืองแร อสังหารมิ ทรัพย บริการ เปน ตน ในป 2543 บรษิ ทั ทีส่ าํ คญั ทีต่ ระกูลของเขามบี ทบาทสําคัญในการ เปน ผูถือหนุ รายใหญแ ละผูบริหารคือ บจม. ไทยพลาสตกิ และเคมภี ณั ฑ และบริษทั ในเครือ อาทิเชน Mitsui – Vinaplastie and Chemical Corporation (Vietnam), Phumthai Industry Co., Ltd., Siam Stabilizers and Chemicals Co., Ltd., Siam TPC (Singapore) Pte Ltd. (Singapore) Siam TPC (Thai) Co., Ltd. เปนตน ธรุ กจิ ในเครือธุรกจิ ยอ ยและธรุ กิจรวมทนุ ของตระกูลมีประมาณ 66 บรษิ ทั (Thai Business Group 2001 : 171 – 172) ในป 2541 ธุรกจิ ในเครือของตระกลู เอ้ือชเู กยี รติมรี ายได จากการขายเทา กบั 9,630.1 ลานบาท และเพม่ิ ขน้ึ เปน 9,943.1 ลานบาท และ 13,400.2 ลานบาท ใน ป 2542 และ 2543 ตามลาํ ดับ (Thai Business Group 2001 : 172) การเปลยี่ นแปลงคณะกรรมการภาวะวิกฤตเศรษฐกิจในป 1997 รวมทัง้ การปรบั ขนาดของ องคก รและปรบั บทบาทของอุตสาหกรรมของ บจม. ปูนซีเมนตไ ทย ซึง่ มผี ลซ่งึ กนั และกนั ไดม ผี ล ตอการเปลย่ี นแปลงนโยบายการลงทนุ ทสี่ าํ คัญของเครือซีเมนตไ ทย ดังจะเหน็ จากขอ แถลงของ หนงั สอื ชช้ี วน บจม. ปูนซเี มนตไ ทย ไดก ลาวถงึ นโยบายการลงทนุ ในบรษิ ทั ยอ ยและบรษิ ทั รว ม ดงั ตอไปนี้ “การลงทนุ ของเครอื ซเมนตไ ทยจะเนน หนกั ไปในธรุ กจิ ที่เครือฯ มีความสามารถในการ ดําเนนิ งานไดเ อง และมศี ักยภาพในการสรางผลตอบแทนและการเตบิ โตในระยะยาว ในการ บรหิ ารงานและการลงทนุ นนั้ จะตอ งทาํ ใหเ ครอื ฯ สามารถแขง ขันในธรุ กจิ น้นั ๆ ทง้ั ในประเทศและ ในภูมภิ าคอาเซียนไดเพม่ิ ขน้ึ โดยเฉพาะในธรุ กจิ ซีเมนต ธรุ กิจปโ ตรเคมี ธรุ กจิ กระดาษ จะถือเปน ธุรกิจหลกั สว นธุรกิจอ่ืน ๆ ทีไ่ มใชธรุ กจิ หลกั ของเครือฯ ตอ งอาศัยเทคโนโลยีจากผรู วมลงทนุ หรอื เปน เทคโนโลยีท่หี าไดทวั่ ไปในตลาด เครือฯ จะไมลงทุนหรือลดขนาดการลงทุนทมี่ อี ยูแลว ทง้ั น้ี เพอื่ จะไดร วบรวมทรัพยากรท่ีมอี ยไู ปใชใ นธรุ กจิ หลกั ของเครอื ฯ ในชว ง 2 – 3 ปท ่ผี านมา เครอื ฯ มี การลดบทบาทหรอื ขายบางกจิ การทีเ่ ครอื ฯ ไมมีความถนัดหรือไมมศี ักยภาพออกไปจาํ นวนมาก แมวาบางกจิ การจะยังมีผลประกอบการที่ดอี ยูกต็ าม กจิ การเหลานี้สวนใหญอ ยูในกลุมซเี มนตไ ทย โฮลดิง้ ” (หนงั สือชี้ชวน บจม. ปนู ซเี มนตไทย 2547) การลงทนุ ของเครอื ซเี มนตไ ทยในชวงหลกั ภาวะวกิ ฤตเศรษฐกจิ แลว ทิศทางการลงทุนจะเนน ไปธรุ กจิ ปโ ตรเคมีเปน สาํ คัญ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 2546 บริษทั มเี งนิ ลงทนุ ในบริษทั ยอ ย บรษิ ัทรวมและบรษิ ทั อ่ืน ๆ ในธรุ กจิ ตาง ๆ เปน จํานวนถึง 128,883 ลานบาท โดยท่เี งนิ ลงทุนในธุรกิจปโตรเคมสี งู ถึง 46,586 ลานบาท (หรือเงนิ เปนรอ ยละ 38.5 ของเงนิ ลงทุนทั้งหมด) รองลงมาไดแ ก ธุรกิจซเี มนต 33,9987 ลา นบาท (รอยละ 8 มิ.ย.2549

82 26.4) ธรุ กิจกระดาษ 23,985 ลา นบาท (รอยละ 18.6) และผลติ ภณั ฑกอ สรา ง 14,006 ลา นบาท (รอย ละ 10.9) (หนงั สอื ช้ีชวน บจม. ปนู ซเี มนตไ ทย 2547) การเนนการลงทุนในธุรกิจปโตรเคมที งั้ บรษิ ทั เปนผูลงทุนเองในบรษิ ทั ในเครอื รวมท้งั รวม ลงทุนกบั ธรุ กิจรวมอื่น ๆ สง ผลใหทรัพยสินและรายไดจ ากการประกอบการในธรุ กิจปโตรเคมไี ด ขยายตวั อยางรวเรว็ และกาวลาํ้ หนา ธุรกจิ ซีเมนตไทยอนั เปน ธุรกจิ ดัง้ เดมิ ของเครือซเี มตรไ ทย นบั แต ป พ.ศ. 2543 เปน ตน มา และนบั วันการลงทุนในธุรกิจปโ ตรเคมีจะขยายตวั เพ่ิมมากขึน้ เรอ่ื ย ๆ เพราะอุตสาหกรรมปโ ตรเคมเี ปนอุตสาหกรรมที่ใชเงินลงทุนสงู รวมทงั้ การจะผลิตเพ่ือที่จะ สามารถแขง ขันกบั บริษทั อนื่ ๆ ใหได ตอ งสรา งโรงงานและขยายการผลิตเพือ่ อยูใ นระดบั ประหยัด ตอขนาด (Economy of Scale) การขยายตวั อยา งรวดเร็วของเงนิ ลงทุนในอุตสาหกรรมปโ ตรเคมถี า ไดกลาวมาแลวมิเพยี งแตสง ผลใหรายไดจ ากยอดขายรวมถึงทรัพยส นิ ฯ ของธรุ กิจน้ใี นเครอื ซเี มนต ไทยไดก าวลาํ้ ธรุ กิจหลักอ่นื ๆ (ยกเวนธรุ กจิ จดั จาํ หนาย) คอื ซเี มนต กระดาษ ผลิตภัณฑก อ สรา ง แต ทวา มผี ลตอ การเปล่ียนพันธมติ รทางธุรกจิ ใหม ๆ ท้ังกลมุ ธรุ กิจภายในและตางประเทศทม่ี ีความ รว มมือกนั ในอุตสาหกรรมปโ ตรเคมแี ละทีส่ ําคัญคอื พันธมิตรที่มาจากกลมุ ทุนรฐั วิสาหกิจทม่ี ี รัฐบาลไทยโดยกระทรวงการคลงั เปน ผถู อื หุนรายใหญแ ละครอบครองธุรกจิ มีมูลคานบั แสนลา น บาท 8 มิ.ย.2549

83 บทท่ี 6 การเจริญเติบโตทางธรุ กิจและรายไดข องสํานักงานทรัพยสนิ ฯ ภายหลังวิกฤตการณ พ.ศ.2540 การปรับตัวทางธรุ กจิ อยา งขนานใหญของสํานักงานทรพั ยสินฯ และบริษทั ในเครอื การฟน ตัวของภาวะเศรษฐกจิ ไทยนบั แตป  2545 เปน ตนมา สง ผลใหธรุ กจิ ในเครือของสํานกั งาน ทรัพยส นิ ฯ เรม่ิ ฟน ตัวและขยายตวั ในระดบั สงู ในกรณีของธนาคารไทยพาณิชยภายหลังจากอัตราการเพิ่มข้ึนของรายไดของธนาคารได ถดถอยลงสงผลใหในป 2544 อัตราการขยายตัวมีคาติดลบถึงรอยละ 5.7 การขยายตัวของรายได หลังจากนั้นก็เพิ่มข้ึนตามลําดับจาก 24,278 ลานบาท ในป 2544 เปน 28,065 ลานบาท 30,335 ลาน บาท 45,795 ลานบาท และ 49,485 ลานบาท ในป 2545, 2546 2547 และ 2548 ตามลําดับ การ ขยายตัวในระดับสูงสงผลใหกําไรสุทธิของธนาคารไดเพิ่มขึ้นอยางตอเน่ืองคือ หลังจากประสบกับ ปญหาการขาดทุนในป 2545 เปนจํานวนเทากับ 12,487 ลานบาท ก็ไดมีกําไรสุทธิเพ่ิมข้ึนเปน 12,459 ลานบาท ในป 2546 และ 2547 ธนาคารมีกําไรสูงถึง 18,489 ลานบาท (รายงานประจําป ฉบับตาง ๆ) โดยท่ีเปนผลกําไรสุทธิท่ีสูงสุดในระบบธนาคารพาณิชยของไทยในป 2547 (ในป 2547 กําไรสุทธิของธนาคารกรุงเทพฯ เทากับ 17,620 ลานบาท (อันดับ 2) ธนาคารกสิกรไทย 15,340 ลานบาท (อันดับ 3) และธนาคารกรุงไทย (อันดับ 4) และในป 2005 ผลกําไรเทากับ 18,883 ลานบาท (ตารางที่ 6) ตารางท่ี 6 รายไดแ ละกําไรของเครือซเี มนตไทย ธนาคารไทยพาณิชย และเทเวศประกนั ภยั หนว ย : ลา นบาท ป เครอื ซเี มนตไ ทย ธนาคารไทยพาณิชย เทเวศประกันภยั ขายสุทธิ กําไรสุทธิ ขายสุทธิ กาํ ไรสุทธิ ขายสุทธิ กําไรสุทธิ 2544 120,353 7,634 24,278 404.7 2,603 168.0 2545 128,201 14,604 28,065 -12,487 3,327 124.7 2546 148,865 19,954 30,335 12,459 3,123 167.7 2547 192,395 36,483 45,795 18,489 3,631 172.1 2548 218,265 32,236 49,485 18,883 3,795 157.2 แหลงท่มี า : รายงานประจาํ ป เครือซเี มนตไ ทย บจม. ธนาคารไทยพาณชิ ย และ บจม. เทเวศ ประกนั ภยั ฉบับตาง ๆ 8 มิ.ย.2549

84 สวน บจม. ปูนซีเมนตและบริษัทในเครือก็มีการขยายตัวของรายไดและกําไรอยูใน ระดบั สงู ดงั จะเหน็ วารายไดจากยอดขายสินคาและบริการเทากับ 128,201 ลานบาท ในป 2545 และ เพ่ิมข้ึนเปน 148,865 ลานบาท 192,395 ลานบาท และ 218,265 ลานบาท ในป 2546, 2547 และ 2548 ตามลาํ ดับ (รายงานประจําป บจม. ปูนซีเมนตไ ทย) ในขณะที่ผลกําไรสุทธิของบริษัทก็เพิ่มขึ้น จาก 14,604 ลานบาท ในป 2545 เพ่ิมเปน 19,954 ลานบาท 36,483 ลานบาท และ 32,236 ลานบาท ในป 2546, 2547 และ 2548 ตามลําดับ หากเปรียบเทียบการเติบโตของกําไรกับกลุมทุนอื่น ๆ แลว ธุรกิจทั้งสองขางตนมีการ เติบโตของกําไรอยูในระดับสูงมาก บจม. ปูนซีเมนตไทยซ่ึงในป 2546 มีกําไรสุทธิเทากับ 19,954 ลา นบาท ซ่งึ มียอดกําไรทสี่ งู เปนอนั ดบั ท่ี 3 โดยในป 2545 กอ็ ยใู นอันดับ 3 เชนเดียวกับของบริษัทที่ จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย ในขณะที่ บจม. ธนาคารไทยพาณิชยในป 2546 มีกําไรสุทธิเทากับ 12,459 ลานบาท มียอดกําไรสูงเปนอันดับที่ 6 (โดยที่ในป 2545 อยูในอันดับท่ี 388 เน่ืองจาก ขาดทุนมหาศาลเปนจํานวนถึง 12,487 ลานบาท) (ผูจัดการ 2547 : 147) โดยที่บริษัทท่ีทํากําไรใน ระดับสูงในป 2546 จากการจัดลําดับขางตนของนิตยสารผูจัดการคือ การปโตรเลียมแหงประเทศ ไทย (มียอดกําไรสูงเปน อนั ดบั 1 ดวยยอดกําไรเทากับ 39,400 ลานบาท นครไทยสคริปมิล อันดับ 2 กําไร 23,227 ลานบาท แอดวานซ อินโฟร เซอรวิส อันดับ 4 กําไร 18,529 ลานบาท และธนาคาร กสิกรไทย อันดับ 5 กําไร 14,813 ลานบาท (ผูจัดการ มิถุนายน 2547 : 146)) การขยายตัวใน ระดับสูงของ บจม. ปูนซีเมนตไทย และ บจม. ธนาคารไทยพาณิชยจึงเปนการเติบโตอยูในระดับ แนวหนาของกลุมธุรกิจขนาดใหญในประเทศไทย และนับเปนกลุมทุนที่ฟนตัวเร็วและมีการ ขยายตัวในระดับสูงจากภาวะวิกฤตเศรษฐกิจในป 2540 เม่ือเทียบกับกลุม “ทุน” อื่น ๆ ที่ถูก ผลกระทบจากภาวะวกิ ฤตการณทางเศรษฐกจิ นัน่ เอง รายไดข องสํานกั งานทรัพยส ินฯ การฟนตวั ทางเศรษฐกิจและการขยายตวั ของรายไดข องธรุ กจิ ในเครอื ของสาํ นกั งาน ทรัพยส นิ ฯ อยางกา วกระโดดสงผลใหสํานักงานทรัพยส ินฯ มีรายไดใ นรปู เงนิ ปน ผล (รวมทง้ั กําไร จากการลงทุนซอื้ ขายหลักทรัพยโดยผานบริษทั ทุนลดาวลั ยท ี่ไดล งทุนในหนุ ตาง ๆ อาทเิ ชน ครสิ เตียนแี ละนลี เส็น ไทยเศรษฐกจิ ประกนั ภัย ไทยพลาสติก และเคมภี ณั ฑ ไทยลิฟทอ ินดสั ตรี) อยใู น ระดบั สงู เงนิ ปนผลของเครือปูนซเี มนตไ ทย ธนาคารไทยพาณิชย และเทเวศประกนั ภัยรวมกนั แลว สูงถึง 17,533 ลา นบาท ในชว งป 2546 – 2548 (ตารางที่ 7) 8 ม.ิ ย.2549

85 ตารางท่ี 7 เงนิ ปนผลและผลประโยชนจากท่ดี ินและคาเชาของสํานกั งานทรัพยสนิ ฯ ป 2546-2548 หนวย : ลานบาท รายการ 2546 2547 2548 รวม ธนาคารไทยพาณิชย 436.9 1,641 2,421 4,498.9 เครอื ซีเมนตไทย 2,160.0 5,400 5,400 12,960 เทเวศประกันภยั 26.9 26.9 20.3 74.1 ทนุ ลดาวลั ย 3,800 5,000 5,500 14,300 ผลประโยชนจ ากคา เชาที่ดนิ 1,200* 1,400 1,600* 4,200 รวม 7,623.8 13,467.9 14,941.3 36,033 แหลง ทีม่ า : รายงานประจําป เครอื ซีเมนตไทย บจม. เทเวศประกันภยั และ บจม. ธนาคารไทย พาณิชย (ฉบบั ตา ง ๆ), กรงุ เทพธรุ กจิ 19 เม.ย.47, มติชน 24 มนี าคม 2548 *ประมาณการโดยผเู ขยี น นอกจากน้ีหากพิจารณาถึงรายไดอื่น ๆ ที่บริหารโดยบริษัททุนลดาวัลยซ่ึงเปนบริษัทใน เครือของสํานักงานทรัพยสินฯ จากภาพรวมของภาวะเศรษฐกิจของประเทศท่ีดีข้ึนและธุรกิจท่ี บรษิ ัทไปลงทุนดวยไดกําไรทําใหมูลคาทรัพยสินของสํานักงานทรัพยสินฯ ท่ีโอนไปใหบริษัทดูแล จัดการต้ังแตป 2543 เปนผูบริหารมูลคา 1 หม่ืนลานบาท โดยในป 2547 ทรัพยสินดังกลาวมี มูลคาเพ่ิมข้ึนเปน 2 หมื่นลานบาท สงผลใหรายไดของสํานักงานทรัพยสินฯ ในสวนท่ีเปนการ บริหารโดยบริษัทเพ่ิมขึ้นเปน 5,000 ลานบาท ในขณะท่ีในป 2546 มีรายไดเทากับ 3,800 ลานบาท (มตชิ น 4 มีนาคม 2548 และตารางที่ 6) ผลประโยชนจากคาเชาท่ีดินก็อยูในระดับสูง ในชวงป 2003 – 2005 อาจจะสูงถึง 4,200 ลานบาท (ตารางที่ 7) กลาวโดยสรุปในป 2546 – 2548 สํานักงานทรัพยสินฯ มีรายไดตาง ๆ ทั้งจากเงินปนผล กําไรจากเงินลงทุนในระยะสั้น รายไดจากคาเชาและคาธรรมเนียมจากท่ีดินและอสังหาริมทรัพย รวมทั้งส้ินถึง 36,033 ลานบาทรายไดของสํานักงานทรัพยสินฯ ท่ีสูงมากขางตนเพียงแตแสดงถึง การขยายตัวในระดับสูงของธุรกิจหลักในเครือฯ และธุรกิจรวมและเกี่ยวของอื่น ๆ (ซ่ึงลงทุนโดย ผานบริษัททุนลดาวัลย) เทานั้น หากแตแสดงถึงความสามารถของสํานักงานทรัพยสินฯ ในการ บริหารรายไดจ ากทดี่ นิ และธุรกิจอสงั หารมิ ทรพั ยดวย 8 มิ.ย.2549

86 ปจจยั ทีม่ ีผลตอ การขยายตวั ของรายไดข องสาํ นักงานทรพั ยส ินฯ ปจ จยั สาํ คัญทม่ี ีผลตอการขยายตัวของธรุ กจิ ในเครือการขยายตวั ของผลประโยชนจากการ ลงทนุ ของบริษัททุนลดาวัลย รวมทงั้ การเพมิ่ ข้ึนของรายไดจ ากคา เชา ท่ีดนิ และรายไดจาก อสังหาริมทรพั ยอน่ื ๆ ซึง่ นาํ มาซ่ึงรายไดข องสาํ นกั งานทรพั ยส ินฯ คอื (1) บทบาทและพลังเหนือรัฐของ “สาํ นกั งานทรพั ยส นิ ฯ” (2) สถานการณทางเศรษฐกจิ ภายหลังป 2540 (3) นโยบายคา เชาและการพฒั นาอสงั หาริมทรัพย บทบาทและพลงั เหนอื รัฐของ “สาํ นกั งานทรัพยสนิ ฯ” อาจกลา วไดวา การปรับบทบาทของสํานักงานทรัพยสินฯ โดยจํากัดอยูการลงทุนระยะยาว โดยการเปนผูถือหุนรายใหญอยูในธุรกิจหลัก (Core Business) อันประกอบดวย เครือซีเมนตไทย ธนาคารไทยพาณิชย และเทเวศประกันภัย รวมท้ังการนํา “ที่ดิน” และอสังหาริมทรัพยอ่ืน ๆ เพ่ือ แสวงหาผลประโยชนเชิงพาณิชยเปนนโยบายและการบริหารงานที่ถูกทิศทาง นอกจากน้ีการโอน สินทรัพยของสํานักงานทรัพยสินฯ ไปใหบริษัททุนลดาวัลยจัดการดูแลในการบริหารการลงทุนใน การซือ้ ขายหนุ ในตลาดหลกั ทรัพยและไมผา นตลาดหลักทรัพย รวมท้ังใหบริษัทวังสินทรัพยบริหาร ที่ดินและอสังหาริมทรัพย สามารถสรางรายไดแกสํานักงานทรัพยสินเปนจํานวนมาก โดยเฉพาะ นโยบายดานท่ีดนิ และอสังหารมิ ทรพั ยน นั้ ไดมีการปรบั ปรุงสญั ญาเชา ทดี่ ินกับผูเ ชา ท่ีจะหมดอายุลง โดยจะใหผูเชี่ยวชาญทําการประเมินมูลคาที่ดินและทรัพยสินเพ่ือเปดโอกาสใหผูเชารายเกาและราย ใหมมาเชาพื้นท่ีโดยยึดหลักการสวนลดกับผูเชาเกา สวนผูเชาใหมจะตองใกลเคียงกับราคาตลาด หรือมีความเปนธรรมทั้งสองฝาย (มติชน 4 มีนาคม 2548) ซ่ึงถือวาเปนรายไดสวนเพิ่มข้ึนอยาง รวดเรว็ เมอื่ เทียบกบั กอ นป 2540 พลังของ “สํานักงานทรัพยสินฯ” ในฐานะองคกรที่เหนือรัฐไดแสดงออกมาภายหลัง วิกฤตการณป 2540 กลาวคือ ในชวงป 2540 – 2545 ธนาคารไทยพาณิชยและสถาบันการเงินทุก แหงประสบกับความเสียหายอยางหนัก สงผลใหสํานักงานทรัพยสินฯ ตองเพ่ิมทุนเพื่อรักษา สถานภาพการเปนผูถือหุนรายใหญ และกอบกูสถานการณวิกฤตของธนาคารไทยพาณิชย ตาม “โครงการ 14 สิงหา” ความพยายามท่ีจะเพิ่มทุนของสํานักงานฯ ในเบื้องตนประสบความลมเหลว และมีทุนนอยประมาณ 7,000 ลานบาทเทาน้ัน โดยท่ีการเพ่ิมทุนตามโครงการ “14 สิงหา” น้ัน ตองการทั้งส้ินเทากับ 32,500 ลานบาท มีผลใหสํานักงานฯ ถูกลดสัดสวนในการถือหุนเทากับรอย ละ 11.8 ในชวงป 2547 – 2546 โดยท่ีกระทรวงการคลังไดเปนผูถือหุนรายใหญ (รอยละ 38.8) 8 มิ.ย.2549

87 รวมท้ังการเขามาของถือครองหุนรายใหญของชาวตางชาติ อาทิเชน UFJ Bank Limited, State Street Bank and Trust Company, HSBC (Singapore), Norminces Pt Limited เปนตน (รายงาน ประจําปธนาคารไทยพาณชิ ย 2546) สํานักงานทรัพยสินฯ โดย ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา ไดนํา “ท่ีดิน” ของสํานักงาน ทรัพยสินฯ ยาน ทุงพญาไทหรือบริเวณถนนราชวิถีตั้งแตอนุสาวรียชัยสมรภูมิ (ยกเวน มูลนิธิคนตา บอด) ซ่ึงเปนที่ดินในหนวยงานราชการเชา จํานวน 484.5 ไร มูลคาประมาณ 16,500 ลานบาท แลก กับหุนของธนาคารไทยพาณิชยท่ีกระทรวงการคลังถืออยูภายหลังจากเกิดวิกฤตการณป 2540 และ ในท่ีสุดสํานักงานทรัพยสินฯ ก็กลับมาเปนผูถือหุนรายใหญอีกคร้ังคือมีสัดสวนการถือหุนใน ธนาคารไทยพาณิชยเทากับรอยละ 25 ในป 2544 การกระทําดังกลาวไดสะทอนภาพของการมี อํานาจของสํานักงานทรัพยสินฯ เหนือกระทรวงการคลังซ่ึงเปนหนวยงานของรัฐ เพราะ “การ แลกเปล่ียนที่ดนิ กบั หนุ น้ัน เปนการกระทําทีก่ ฎหมายไมอ นุญาตใหกระทรวงการคลังกระทําไดดวย โดยท่ีกฎหมายระบุชัดเจนวา การแลกเปล่ียนที่ดินตองเปนการแลกเปล่ียนท่ีดินของฝายหนึ่งกับอีก ฝายหน่ึงในราคาที่ตองเทาเทียมกันดวย” (ทรงเกียรติ, 2547 : 41) ประเด็นน้ีไดกอใหเกิดความสงสัย วาทั้ง ๆ ที่ธนาคารไทยพาณิชยเปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการโดยภาคเอกชนเปนสําคัญและไมใช เปนรฐั วิสาหกิจ ซึ่งรัฐเปน ผถู อื หนุ รายใหญมากกวารอ ยละ 50 ทําไมกระทรวงการคลังถึงอนุญาตทํา ได และหากกรณีน้ีเกิดข้ึนกับสถาบันการเงินอื่น ๆ เชน ธนาคารกรุงเทพฯ ธนาคารกสิกรไทย กระทรวงการคลังจะอนุญาตใหทําไดหรือไม และใชมาตรฐานอะไร? นอกจากน้ีเงินทุนท่ี กระทรวงการคลังนํามาเพิ่มทุนในธนาคารพาณิชยในป 2542 ก็มาจากการระดมทุนจากประชาชน ดวยการออกพันธบัตรตองมีภาระจายดอกเบี้ยในอัตรารอยละ 4.25 ตอป จนถึงป 2552 (จายคา ดอกเบ้ียทุก 6 เดือน) และหาก “ที่ดิน” ที่ไดจากสํานักงานทรัพยสินฯ ไมสามารถนําไปหา ผลประโยชนได กระทรวงการคลังจะนําเงินจากแหลงใดมาไถถอนพันธบัตรดังกลาว (ทรงเกียรติ 2547 : 40) ในที่สดุ กค็ งจะตอ งมาจากภาษขี องประชาชนนัน่ เอง สถานการณทางเศรษฐกจิ ภายหลงั วิกฤตการณป  2540 สถานการณทางเศรษฐกิจภายหลังวิกฤตการณป 2540 โดยเฉพาะหลังป 2543 มีผลตอการ เจริญเติบโตทางธุรกิจของบริษัทในเครือของสํานักงานทรัพยสินฯ สถานการณทางเศรษฐกิจที่ สําคัญคือ ระดับอัตราดอกเบี้ยที่ต่ํา คาเงินบาทท่ีออนตัวลง รวมทั้งนโยบายของรัฐบาลที่มีสวน สงเสริมและสนับสนุนการขยายตัวของภาคอสังหาริมทรัพยใหขยายตัว เชน สามารถนําคาใชจายที่ ซอื้ อสงั หารมิ ทรัพยใ ชลดหยอ นภาษีเงินได เปน ตน ปจจัยดังกลา วขางตน มีความเก่ียวของซึ่งกันและ กัน และมผี ลตอ การขยายตัวของธุรกิจของสํานกั งานทรัพยสินฯ 8 ม.ิ ย.2549

88 อัตราดอกเบ้ียอยูในระดับต่ํามาก คือ ไมเกินรอยละ 3 – 4 ตอป มีผลตอการกอสราง โดยเฉพาะขยายตัวของภาคอสังหาริมทรัพย เชน การกอสรางบาน ภาคการกอสรางมีการขยายตัว อยางรวดเร็วประมาณมากกวารอยละ 10 ในชวงป 2544 – 2548 พ้ืนที่กอสรางในเขตเทศบาลทั่ว ประเทศเพิ่มอยางรวดเร็วเปน 18,571,000 ตารางเมตร ในป 2546 เปน 22,698,000 ตารางเมตร ในป 2547 โดยจําแนกเปนพื้นท่ีกอสรางของที่อยูอาศัย 13,205,000 ตารางเมตร และเพ่ิมเปน 16,111,000 ตารางเมตร ในชวงเดียวกันพื้นท่ีกอสรางสําหรับการพาณิชยเทากับ 3,363,000 ตารางเมตร และ 3,640,000 ตารางเมตร ในชวงเดียวกับ และพื้นที่กอสรางเพื่อการอุตสาหกรรมเทากับ 2,002,200 ตารางเมตร และ 2,946,200 ตารางเมตร ในชวงเดียวกัน (Bangkok Post, Economic Review, Year End 2005) การเติบโตของภาคกอสรางสงผลใหธุรกิจซีเมนตรวมท้ังธุรกิจผลิตภัณฑกอสราง เชน กระเบ้ืองหลังคา กระเบื้องเซรามิกปูพื้นบุผนัง บล็อกปูพื้นสุขภัณฑ และกอกนํ้า ขยายตัวอยาง รวดเร็ว ยอดขายสุทธิของธุรกิจซีเมนตในป 2545 เทากับ 27,269 ลานบาท เพิ่มข้ึนเปน 41,630 ลาน บาท ในป 2548 หรือเพิ่มข้ึนถึงรอยละ 34 ในชวงเวลาเดียวกัน สวนผลิตภัณฑกอสรางในป 2545 มี ยอดขายสุทธิเทากับ 16,129 ลานบาท และเพ่ิมขึ้นเปน 22,227 ลานบาท ในป 2548 หรือเพ่ิมขึ้นถึง รอ ยละ 27 ในชวงเวลาเดียวกันซึง่ นบั วาเปนอตั ราการขยายตัวทสี่ งู มาก (รายงานประจําป 2548 เครือ ซเี มนตไ ทย) สนิ เช่อื เพอ่ื ทอี่ ยอู าศยั และสว นบคุ คลของธนาคารไทยพาณชิ ยกเ็ พ่ิมข้นึ ตามการขยายตัว ของภาคกอสรางน่ันเอง อัตราดอกเบี้ยท่ีต่ํา ประกอบกับการขยายตัวของภาคกอสราง โดยเฉพาะ สินเชื่อเพ่ือท่ีอยูอาศัยไดเพิ่มข้ึนอยางรวดเร็วจาก 156,391 ลานบาทในป 2547 และเปน 184,743 ลานบาท ในป 2548 ซึ่งเปนอัตราการขยายตัวสูงสุดของการใหสินเช่ือคือรอยละ 16 ในชวงเวลา เดยี วกนั การขยายตัวดงั กลาวสงผลใหหนี้ท่ีกอไมเกิดรายได (NPL) อันเกิดจากภาคอสังหาริมทรัพย เปนสําคญั ไดลดลงอยา งตอ เนือ่ ง อัตราดอกเบย้ี ท่ีต่าํ มผี ลสําคัญตอการเคลือ่ นบา ยเงินทุนของระบบเศรษฐกิจจากภาคธนาคาร พาณิชย เขาสูตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทยเพ่ือลงทุนในตลาดทุนเพ่ือแสวงหาผลตอบแทนจาก การลงทุนท่ีสูงกวา มูลคาการซ้ือขายหลักทรัพย (market capitalization) เพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว ราคา ของหุนโดยท่ัวไปมีแนวโนมสูงขึ้น สงผลใหตลาดหลักทรัพยกลายเปนแหลงดึงดูดนักลงทุนท้ัง ประเภทสถาบันและสวนบุคคลทั้งภายในและตางประเทศ บริษัททุนลดาวัลยในฐานะเปน หนวยงานในพอรตลงทุนในตลาดหุนของสํานักงานทรัพยสินฯ ก็สามารถบริหารจัดการการลงทุน และนํามาซึ่งผลกําไรในระดับสูง นอกจากนี้บริษัทในเครือของสํานักงานทรัพยสินฯ ก็มีรายไดจาก การขายหลักทรัพย เชน ธนาคารไทยพาณิชยมีกําไรจากการขายหลักทรัพยสูงถึง 8,257 ลานบาทใน ป 2547 ซงึ่ คิดเปนรายไดรอ ยละ 18.8 ของรายไดท ัง้ หมด (แบบ 56-1) 8 ม.ิ ย.2549

89 คาเงินบาทไทยที่ลดลงเม่ือเทียบกับเงินตราสกุลอ่ืน ๆ ภายหลังวิกฤตการณป 2540 ก็มีผล สําคัญตอการขยายตัวของธุรกิจในเครือคือ เครือซีเมนตไทย โดยเฉพาะผลิตภัณฑเพื่อการสงออก คาเงินบาทที่ออนตัวลง ความตองการสินคาจากตางประเทศสูงขึ้น ทําใหยอดขายผลิตภัณฑของ เครือซีเมนตไทยอันประกอบไปดวย ธุรกิจปโตรเคมี (ซีเมนต และกระดาษก็ขยายตัวในระดับสูง โดยเฉพาะอยางย่ิงธุรกิจปโตรเคมีมีการขยายตัวท่ีสูงมาก รายไดจากธุรกิจปโตรเคมีเมื่อคิดเปน รายไดทั้งหมดของเครือซีเมนตไทยเพ่ิมสูงขึ้นจากรอยละ 25.5 ในป 2545 เปนรอยละ 34.1, 39.0 และ 39.0 ในป 2546, 2547 และ 2548 (รายงานประจําป บริษัทปูนซีเมนตไทย (มหาชน) ฉบับตาง ๆ) การเติบโตของรายไดอยางรวดเร็วสงผลตอการขยายตัวทางธุรกิจอยางขนานใหญ โดยการขยาย การลงทุนไปตางประเทศและตองการสรางความปนผูนําในระดับภูมิภาค ที่สําคัญอาทิเชน ต้ัง โรงงานผลิตปูนซีเมนตท่ีกัมพูชา (มูลคาลงทุน 3,200 ลานบาท) โรงงานกระเบื้องหลังคาคอนกรีตที่ เวียตนาม (160 ลานบาท) ลงทุนเพม่ิ ในธุรกิจเมภี ัณฑเพอื่ ผลติ พีวีซีทอ่ี ินโดนีเซีย (300 ลานบาท) รว ม ลงทุนตั้งโรงงานผลิตเคมีภัณฑท่ีอิหราน (1,000 ลานบาท) และไดขยายการลงทุนภายในประเทศ โดยรวมกับ Dow Chemical ตั้งโรงงานโอเลฟนสแหงท่ี 2 (44,000 ลานบาท) และโครงการ Downstream (16,000 ลานบาท) (รายงานประจาํ ป 2548, บริษัทปนู ซเี มนตไทย จาํ กัด (มหาชน) ทั้งการเติบโตอยางรวดเร็วของธนาคารไทยพาณิชยและเครือซีเมนตไทยสงผลใหธุรกิจใน เครอื ของสํานักงานทรัพยสินฯ คือ บจม. เทเวศประกันภัย ไดขยายตัวอยางรวดเร็วดวย เพราะ บจม. เทเวศประกันภัยไดรายไดจากเบี้ยประกันภัย เชน การประกันอัคคีภัย การประกันภัยทางทะเลและ ขนสง เปนตน โดยรายไดของเบี้ยประกันสวนสําคัญมาจาก ธุรกิจของเครือซีเมนตไทย ธุรกิจของ ธนาคารไทยพาณิชยและบริษัทในเครือสงผลใหรายไดของ บจม. เทเวศประกันภัยเพ่ิมข้ึน การ เติบโตอยางรวดเร็วสงผลใหสํานักงานทรัพยสินฯ ไดเพิ่มการถือหุนจาก 2,999,940 หุน (หรือคิด เปนรอยละ 24.99 ของการถือหุนท้ังหมด) ในป 2548 เปน 10,401,846 หุน ในป 2549 ซ่ึงทําให สาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ มีสัดสวนเทากบั รอ ยละ 86.6 ของการถอื หนุ ท้งั หมด (www.deves.co.th) นโยบายคาเชาและการพฒั นาอสังหาริมทรพั ย นโยบายคาเชา และการพัฒนาอสังหาริมทรัพย สํานักงานทรัพยสินฯ ไดปรับนโยบายคาเชา รวมทั้งการนาํ ทด่ี นิ หรืออสังหาริมทรัพยอื่น ๆ มาแสวงหารายไดในเชิงพาณิชยมากขึ้น ในอดีตกอน ป 2546 รายไดจากผลประโยชนจากท่ีดินและอสังหาริมทรัพยอยูในระดับตํ่าและขยายตัวอยาง เช่ืองชา มาตรการหลายอยางที่มีผลตอการเพิ่มพูนผลประโยชนจากท่ีดินและอสังหาริมทรัพย เชน (1) มีการปรับปรุงเพิ่มคาเชาที่ดิน (ในยานท่ีมีการประกอบธุรกิจขนาดใหญ) ใหใกลเคียงกับราคา ตลาดมากขึ้น โดยเร่ิมจากป 2544 เปนตนไป สงผลใหบริษัท วังเพชรบูรณ ผูพัฒนาโครงการเวิลด 8 ม.ิ ย.2549

90 เทรดเซ็นเตอรบนที่ดินของสํานักงานทรัพยสินฯ ซึ่งมีปญหาทางการเงินกอนหนาป 2540 แลว ถูก ถอดถอนสิทธิผูเชาและทําประโยชน โดยสํานักงานฯ ไดเรียกรองคาเสียหายถึงกวา 6 พันลานบาท เพราะคูกรณีไดทําผิดสัญญา ในท่ีสุดสํานักงานทรัพยสินฯ ก็ไดเซ็นสัญญาใหมกับ บจม. เซ็นทรัล พัฒนา (Central Pattana Plc) ของตรกูลจิราธิวัฒน ซ่ึงสัญญามีอายุ 30 ป สํานักงานทรัพยสินฯ มี รายไดจากคาเชาระยะยาวในโครงการน้ีเทากับ 2,000 ลานบาท รวมทั้งภาษีอ่ืน ๆ (Nation, December 24, 2002) ซึ่งบริษัทเซ็นทรัลพัฒนามีโครงการพัฒนา World Trade Centre ใหเปน ชอบปง คอมเพลก็ สํานักงานใหเขา 45 ชั้น ศูนยการคา โรงแรมระดับ 5 ดาว และโรงหนัง รวมท้ังที่ จอดรถขนาดใหญ (Nation, December 24, 2002) (2) นอกจากน้ีสํานักงานทรัพยสินฯ ยังมีรายได จากคาเชาจากการตอสัญญาเชาที่ดินแกโรงแรมดุสิตธานีอีก 15 ป (หลังจากหมดสัญญาเชา 30 ป) โดยมีมูลคาถึง 1.1 พันลานบาท ซ่ึงไดรับการชําระงวดแรกแลวประมาณ 300 ลานบาท (Nation March 24, 2003) ในสว นของสวนราชการไดมกี ารปรับอตั ราคา เชา เพิม่ ขึ้นตามลําดบั จากอตั รา 0.2% จากราคาประเมินในป 2548 ซึ่งผลจากการเพิ่มอัตราคาเชาดังกลาวสงผลใหรายไดจากคาเชา อสังหาริมทรัพยของหนวยงานรัฐของสํานักงานทรัพยสินฯ เพิ่มขึ้นจาก 84.52 ลานบาท ในป 2544 และเพิ่มเปน 211.31 ลานบาท 422.62 ลานบาท 633.93 ลานบาท และ 845.25 ลานบาท ในป 2545, 2546, 2547 และ 2548 ตามลําดับ (ญิบพัน 2547 : 68 – 69) อยางไรก็ตามสําหรับผูเชารายยอย เชน ผู ท่ีอยูอาศัยทั่วไปหรือผลประโยชนพอยังชีพจะไดรับคาเชาในอัตราต่ํา (โพสตทูเดย 13 เมษายน 2547) นอกจากนี้สํานักงานทรัพยสินฯ ไดมีแผนงานและโครงการท่ีจะนํา “ที่ดิน” มาเพ่ิม ผลประโยชนในเชิงพาณิชย โดยมีโครงการที่สําคัญคือ (1) ท่ีดินบริเวณโรงเรียนเตรียมทหารเดิม จํานวน 120 ไร (ขณะนใ้ี หเชาชั่วคราวเปนสวนลุมไนทบารซาร) มาพัฒนาเปนคอมเพล็กขนาดใหญ ในขณะนี้กําลังเปดรับประมูลจากผูประกอบการ (2) โครงการพัฒนาบริเวณถนนราชดําเนินกลาง เพอ่ื พฒั นาเปนกิจกรรมดานการทองเทยี่ วเชิงวัฒนธรรม เปนตน โดยคาดวาโครงการดังกลา วขา งตน จะนาํ มาซึ่งรายไดเปนจาํ นวนมากแกสาํ นักงานทรัพยสนิ ฯ ในอนาคต กลมุ “ทุน” พนั ธมิตร ของสาํ นักงานทรพั ยส นิ ฯ แรงกดดันจากการเปดเขตการคาและการเงินเสรี การแขงขันของกลุมทุนตาง ๆ ทั้งภายใน และตางประเทศ การเติบโตของการลงทุน โดยผานตลาดทุน (โดยเฉพาะตลาดหลักทรัพยแหง ประเทศไทย) โดยเริ่มมีความสําคัญแทนที่สถาบันการเงิน เชน ธนาคารพาณิชยในการระดมทุน รวมทั้งความอ่ิมตัวของตลาดภายในประเทศ อาทิเชน ความตองการซีเมนตและผลิตภัณฑกอสราง ไดสงผลตอการปรับตัวของสํานักงานทรัพยสินฯ ในการขยายโอกาสในการลงทุนและหากลุม 8 มิ.ย.2549

91 พันธมิตรใหม ๆ นอกจากมีความสัมพันธกับกลุมธุรกิจปโตรเคมี เชน ตระกูลเอื้อชูเกียรติ และกลุม พลังงานอ่ืน ๆ เชน กับ ปตท. และบริษัทในเครือแลว สํานักงานทรัพยสินฯ ไดมีความสัมพันธกับ กลุม “ทุน” ช้ันนําในระดับภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต ซึ่งก็คือ กลุมทุนเทมาเซค (Temasek Holding) ซึ่งรัฐบาลสิงคโปรเปนผูถือหุนรายใหญน่ันเอง นายชุมพล ณ ลําเลียง อดีตกรรมการ ผูจัดการใหญเครือซีเมนตไทยไดดํารงตําแหนงเปนประธานกรรมการบริษัทสิงคโปรเทเลคอมมู นิเคช่ัน จํากัด หรือที่เรียกวา Singtel (ต้ังแตป 2547) ซ่ึงถือวาเปนบริษัทโทรคมนาคมรายใหญของ ภูมิภาคน้ี นอกจากน้ธี นาคารไทยพาณิชยในฐานะบริษัทในเครือของสํานักงานทรัพยสินฯ ไดปลอย เงนิ กูรว มกบั ธนาคารกรงุ เทพฯ รวมทั้งสิ้น 30,000 ลานบาท (โดยแบงกันในสัดสวนรอยละ 50) เพื่อ ปลอยเงินกูใหกับ ซีอาร โฮสดิงส ที่มาธนาคารจากสิงคโปรค้ําประกันอยู ท้ังน้ีเพื่อซ้ือหุนของชิน คอรป ซ่ึงมีผลใหกลุมทุนเทมาเซคถือหุนรายใหญที่สุดของชินคอรปในตนป 2549 (โปรดดู รายละเอียดใน 25 คําถาม Shin เบ้ืองหลังดีลเทคโอเวอรชินคอรป 2549) นอกจากน้ีใน คณะกรรมการของธนาคารไทยพาณิชยก็มีตัวแทนจากกลุมเทมาเซคอยูดวย คือ ปเตอร เซียะ ลิม ฮวด (ซึ่งในปจจุบันเขาดํารงตําแหนง Temasek Advisory Paned Capital Land Limited, และ Government of Singapore Investment Corporation และเคยดํารงตําแหนง Singapore Technology etc ซึ่งบริษัทเหลานี้เปนบริษัทในเครือของกลุมเทมาเซคท้ังหมด (รายงานประจําป ธนาคารไทย พาณิชย 2548) นอกจากนี้สํานักงานทรัพยสินฯ โดยธนาคารไทยพาณิชยและทุนลดาวัลยไดรวมทุน กับบริษัทในเครือของ Capital Land (อันเปนบริษัทของกลุมทุนเทมาเซค) กลุมอิตัลไทย และอิสระ วองกุศลกจิ (กลมุ น้ําตาลมติ รผล) ตง้ั บริษัทพรีมสั (ประเทศไทย) เขา มาจดั การธรุ กิจอสงั หารมิ ทรพั ย ในเครือทรัพยสินดวย (วิรัตน 2546 : 212) ซึ่งแสดงถึงการขยายอาณาจักรทางธุรกิจทางดาน อสงั หาริมทรัพยแ ละอาจจะรวมถงึ ธุรกิจอื่น ๆ ดว ย 8 ม.ิ ย.2549

92 บรรณานกุ รม ภาษาไทย กจช. ร.5 กระทรวงเกษตรฯ 6/6153 (2546) กจช. ร.5 กระทรวงคลงั 9.4 ค/65 2450) Corporate Thailand – December 2003. “สํานักงานทรัพยสนิ สวนพระมหากษตั รยิ  คงไวแกน แท” หนา 32 – 42 Corporate Thailand – December 2003.’ ทวิกรของทรัพยสนิ ฯ ทุนลดาวัลย – วังสินทรัพย” หนา 46 – 48 http://www.deves.co.th http://www.settrade.com Tasaka Toshio, Nishizawa Kikuo 2003. ประวตั กิ ารถอื ครองทดี่ ินกรุงเทพฯ (แปลจากภาษาญี่ปนุ โดย นภิ าพร รัชตพัฒนากลุ ) Tokyo : Nihon – Hyoronnsha. การเงนิ ธนาคาร 2545. “ดร.จริ ายุ อิศรางกูร ณ อยธุ ยา เปด ยทุ ธศาสตรใหม สนง.ทรัพยส ินฯ” มนี าคม หนา 54 – 57 เกริกเกียรติ พพิ ัฒนเ สรีธรรม 2525. วเิ คราะหล ักษณะการเปนเจา ของธรุ กจิ ขนาดใหญในประเทศ ไทย. กรุงเทพฯ : สํานกั พมิ พ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร เกริกเกียรติ พิพฒั นเ สรธี รรม 2536. ววิ ฒั นาการของระบบธนาคารพาณชิ ยไ ทย. กรงุ เทพฯ : สํานกั พมิ พม หาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร เกษยี ร เตชะพีระ 2547. “เอกอัครปญญาชนสาธารณะแหงความเปน ไทย (ตอนตน )” มติชนรายวัน 25 ส.ค. เกษียร เตชะพีระ 2549. “พนิ ิจขอ หาหม่ินพระบรมเดชานภุ าพ (ตอนจบ)” มติชนรายวัน 27 พ.ค. ขอ มลู สถิติการซื้อขายหลักทรพั ย ป 2546 คมู ือหุนไทย 2547 : สรปุ ขอมูลจดทะเบยี นในตลาดหลักทรัพยไ ทย 2548. ชนิดา ชติ บณั ฑิตย 2547 “โครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริ : การสถาปนาพระราชอาํ นาจนํา” วทิ ยานิพนธม หาบณั ฑิต คณะสงั คมวิทยาและมานษุ ยวทิ ยา มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร ชลลดา วฒั นศริ ิ 2529. “พระคลงั ขา งทก่ี บั การลงทุนธุรกจิ ในประเทศ พ.ศ. 2433 – 2475” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต ภาควชิ าประวตั ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร ญิบพัน 2547. โคตรธรุ กจิ . กรงุ เทพฯ : เพรซ พับบลิชช่งิ ณฐั วิทย ณ นคร 2547. “สาํ นกั ทรพั ยส นิ ฯ Mission Possible!!!” กรุงเทพธรุ กิจ, 19 เมษายน 8 มิ.ย.2549

93 ตลาดหลักทรพั ยแ หงประเทศไทย แบบแสดงรายการขอมลู ประจําป ธนาคารไทยพาณิชย จาํ กดั (มหาชน) (แบบ 56-1) ฉบบั ตา ง ๆ ตลาดหลกั ทรัพยแหงประเทศไทย แบบแสดงรายการขอ มลู ประจาํ ป ปนู ซีเมนตไทย จํากัด (มหาชน) (แบบ 56-1) ฉบับตาง ๆ ตลาดหลักทรัพยแหง ประเทศไทย สรปุ ขอ สนเทศ บรษิ ัทจดทะเบยี น ฉบับตาง ๆ ทรงเกียรติ ชาติวัฒนานนท 2547. “โคตรเกง จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา ยึด SCB คืนจากคลัง” ดอกเบี้ย ปท ่ี 23, ฉบบั ท่ี 275, พฤษภาคม, หนา 34-45 ทวีศลิ ป สืบวฒั นะ 2528. “บทบาทของกรมพระคลงั ขางทต่ี อการลงทุนทางเศรษฐกจิ ในอดีต (พ.ศ. 2433-2475)” วารสารธรรมศาสตร ทกั ษ เฉลมิ เตยี รณ 2548. การเมอื งระบบพอขนุ อปุ ถมั ภแบบเผดจ็ การ ผแู ปล พรรณี ฉตั รพลรกั ษ, ม.ร.ว. ประกายทอง สิริสุข, ธํารงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต, กรุงเทพฯ : มูลนิธิโครงการตํารา สังคมศาสตรและมนุษยศาสตร ธนาคารไทยพาณชิ ย รายงานประจําป. ฉบบั ตา ง ๆ บรษิ ทั ปนู ซีเมนตไทย (มหาชน) รายงานประจําป. ฉบบั ตาง ๆ ประชุมกาํ หมายประชมุ ศก พ.ศ. 2491, เลม 61 หนา 137-141 ประวตั สิ งั เขปสํานกั งานทรพั ยส นิ สวนพระมหากษตั รยิ  ม.ป.ด. ผาสกุ พงษไพจิตร และ คริสเบเคอร 2542. เศรษฐกิจการเมอื งไทยสมัยกรงุ เทพฯ เชยี งใหม : ซิลคเ วอรม บคุ ส ผจู ดั การ, ปที่ 21 ฉบบั ที่ 249 มิถนุ ายน 2547 พจนา เหลอื งอรุณ 2523. “การเดินเรือนพาณชิ ยก ับเศรษฐกิจไทย พ.ศ. 2398 – 2468” วทิ ยานพิ นธ มหาบัณฑิต ภาควิชาประวตั ิศาสตร มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. พระราชบัญญัติจดั ระเบียบทรพั ยสินฝา ยพระมหากษัตริย (ฉบับที่ 2) พุทธศกั ราช 2484 พระราชบัญญัตจิ ดั ระเบียบฝา ยพระมหากษัตริย (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2491 พระราชบัญญัติวาดวยการยกเวนภาษีอากรอันเก่ียวแกทรัพยสินฝายพระมหากษัตริย พุทธศักราช 2477 โพสตท ูเดย 13 เมษายน 2547 โพสตทูเดย 28 ก.ย. 2546 โพสตท เู ดย 4 มี.ค. 2548 ภาวิดา ปานะนนท 2548 “พลวัตบริษทั ขา มชาตหิ ลังวิกฤตเศรษฐกจิ : กรณศี กึ ษาเครือเจรญิ 8 มิ.ย.2549

94 โภคภัณฑและเครือซีเมนตไทย” (ราง) บทความเสนอตอการประชุมเพ่ือรายงาน ความกาวหนาคร้ังท่ี 2 โครงการเมธีวิจัยอาวุโส สกว. ศ.ดร.ผาสุก พงษไพจิตร เร่ือง โครงสรางและพลวัตทุนไทยหลังวิกฤตเศรษฐกิจ 25 พฤษภาคม, คณะเศรษฐศาสตร จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลัย มตชิ นรายวัน 30 ต.ค. 2547 มติชนรายวนั 4 ม.ี ค. 2548 รายงานประจาํ ป บริษทั เทเวศประกันภัย (มหาชน) ฉบับตาง ๆ วิรัตน แสงทองคาํ 2530. “ธรุ กจิ สาํ นกั งานทรพั ยสินฯ เพื่อพฒั นาคน ทดี่ ิน และประเทศชาต”ิ ผูจดั การ หนา 131 – 136 วริ ัตน แสงทองคํา 2543. ยทุ ธศาสตรความใหญเ ครือซเี มนตไทย. กรุงเทพฯ พี.เพรส วิรตั น แสงทองคาํ 2546. ผจู ดั การ กันยายน. วริ ัตน แสงทองคาํ 2549. ชุมพล ณ ลาํ เลียง “ผมเปนเพียงลูกจาง” สปุ ราณี คงนิรนั ดรสขุ (บ.ก.) กรงุ เทพฯ : อักษรการพมิ พ วริ ัตนื แสงทองคํา 2546. “ปูนใหญเลก็ ไปแลว ” ผจู ดั การ, กนั ยายน สกุณา เทวะรตั นมณกี ลุ 2543. “การจัดการทรพั ยสินสว นพระมหากษตั ริย” วทิ ยานิพนธ นิตศิ าสตร มหาบณั ฑิต คณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร สมศักด์ิ เจียมธรี สกุล 2549. “สาํ นักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยค อื อะไร” ใน ฟา เดยี วกัน ปท ่ี 4 ฉบับท่ี 1 มกราคม – มนี าคม หนา 67-93 สยมพร ทองสาริ 2528. “ผลกระทบจากการตดั ถนนในกรุงเทพฯ ในรชั สมัยพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ. 2411 – 2453) : ศึกษาเฉพาะกรณีการตัดถนนในกําแพง พระนครดานเหนอื และดา นใตพระนคร” วิทยานิพนธปรญิ ญามหาบัณฑติ ภาควิชาประวัตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร สังศิต พริ ยิ ะรงั สรรค 2527. ทนุ นยิ มขนุ นางไทย พ.ศ. 2475 – 2503. กรุงเทพฯ : สรางสรรค สริ พิ ร สุโกศล 2539. “การจัดโครงสรา งองคการ : กรณศี ึกษาสํานกั งานทรัพยส นิ สวน พระมหากษัตรยิ ” ภาคนพิ นธ รฐั ศาสตรม หาบัณฑติ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร สนุ ทรี อาสะไวย 2533. วกิ ฤตการณเ ศรษฐกิจหลงั สงครามโลกคร้ังที่ 1. กรงุ เทพฯ : สาํ นักพิมพ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร สุปราณี คงนิรันดรสขุ 2535. “เปด แดนสนธยา สนง.ทรพั ยสนิ ฯ” ผจู ดั การรายเดือน. ปที่ 10 ฉบบั ที่ 110, พฤศจิกายน หนา 192 – 212 สพุ จน แจงเรว็ 2545. “คดียดึ ทรพั ยพ ระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ” ศลิ ปวฒั นธรรม, มิถนุ ายน หนา 8 มิ.ย.2549

95 63-80 หนงั สอื ชช้ี วน บจม. ปนู ซีเมนตไ ทย 2546, และ 2547 ตลาดหลักทรัพยแ หงประเทศไทย อกุ ฤษณ ปท มานันท 2546. วกิ ฤตการณเศรษฐกจิ กับการปรับตัวของธนาคารพาณิชยใ นประเทศ ไทย. กรงุ เทพฯ : สถาบนั เอเชยี ศึกษา 2546 ภาษาอังกฤษ Askew, M. 1993. “The Making of Modern Bangkok : State Market and People in the Shaping of the Thai Metropolis” the 1993 Year – End Conference, who Gets what and How? Challenges for the Future December 10-11, Ambassador City Jomtien, Chonburi Bangkok Post. Economic Review Year End 2005 Chaiyan Rajchagool 1994. The Rise and Fall of the Thai Absolute Monarchy Bangkok : White Lotus Companies Handbook. Various Years Ellis, Eric 2003. Thailand’s Crown Property Bureau Gets a Corporate Make Over. Greene, S.L.W. 1999. Absoulte Dreams Thai Government Under Rama VI, 1910 – 1925. Bangkok : White Lotus Hewison, K. 1989. Bankers and Bureaucrats Capital and the Role of the State in Thailand. New Haven : Yale University Southeast Asia Studies International Gas Report 1996 Investor, 1971. February Listed Company Handbook. Various Years The Nation 24, December 2002 The Nation 24, March, 2003 Pavida Panaond 2001. “The Making of Thai Multinationals : A Comparative Study of Thailand’s CP and Siam Cement Groups. Journal of Asian Business. Vol.17, no.3 pp.41-70 Porphant Ouyyanont 1997. “Bangkok’s Population and the Ministry of the Capital in Early 20th Century Thai Hisotry” Southeast Asian Studies, Vol.35 no.2, pp.240-260 Porphant Ouyyanont 1999. “Physical and Economic Change in Bangkok, 1851 – 1925” Southeast Asian Studies, Vol.36, no.4 March pp.437 – 474 Porphant Ouyyanont 2001. “The Vietnam War and Tourism in Bangkok’s Development, 1960- 8 ม.ิ ย.2549

96 1970” Southeast Asian Studies. Vol. 39, no.2 pp.157 – 187. Skinner G. W. 1957. Chinese Society in Thailand : An Analytical History. Ithaca : Cornell University Press Sternstein, L. 1982. Portrait of Bangkok. Bangkok : Metropolitan Administration Suehiro Akira 1989. Capital Accumulation in Thailand 1855 – 1985. Tokyo : The Centre for East Asian Cultural Studies Thailand Company Handbook. Various Year Thailand Company Information, 1990-91. The Thai Business Group, 2001 The Thai Business Group, 2003 www.time.com/time/asia/magazine 8 ม.ิ ย.2549

97 ตารางภาคผนวก 2 A ธุรกจิ ท่ีสาํ นักงานทรพั ยส นิ สว นพระมหากษัตรยิ ถอื หนุ ในป 1979 1991 และ 1996 บรษิ ัท ทนุ จดทะเบียนป รอยละการถอื หุน ลักษณะธุรกจิ 1991 (ลานบาท) 1979 1991 1996/97 การผลิตในภาค 1200 50 35.6 35.6 ผผู ลติ และขายวัสดุกอ สราง n.a. อุตสาหกรรม 195 98.8 98.0 ผูค าไม ปนู ซเี มนตไ ทย (1913) ศรมี หาราชา (1947) 200 - 9.3 15.2 โรงงานแกว อตุ สาหกรรมทําเครือ่ งแกว 20 (1953) 45 - 49.9 49.9 ผขู ายหินออ น หินออน (1956) 180 11 9.6 9.6 ผผู ลิตและนําเขาเคมีภัณฑ สยามเคมี (1959) - 2.2 ไทยออยส (1961) 300 14.4 14.4 14.4 ผูผลติ และขายยางรถยนต ยางสยาม (1962) 40 n.a 15.0 15.0 ผผู ลติ แกส ไทยอนิ ดสั เตรยี ลแกส (1970) 130 30 10.3 10.3 เหมืองแร ทงุ คาฮาเบอร (1976) 300 - 10 - ผขู ายเครื่องถายเอกสาร ไทยเทโรกราฟฟคซิสเตม็ (1978) 26 15 15 เหมืองแร อาวขามไทย (1976) ไทยลฟิ ท อินดัสตรี (1977) n.a n.a 8.0 ผลติ เครือ่ งมอื และอปุ กรณ ลิฟท การแรแ ละสากลกิจบริหาร 1 - 35 รบั จาง บริหาร (1979) เย่ือกระดาษสยาม (1979) 1,000 - 11.6 5.9 ผูผ ลิตและขายเยื่อกระดาษ ผาแดงอสิ ดสั ตรี (1981) 800 กา ซธรรมชาติไทย (1982) 100 - n.a - เหมืองแรและสังกะสี ปยุ แหง ชาติ (1982) 185 ฮอนดารค าร (ประเทศไทย) 40 - 10 วจิ ัยและพัฒนาแกส (1983) - 10 - ผูผลิตปยุ เคมี - 10 - ผปู ระกอบและขายรถยนต 8 มิ.ย.2549

98 บรษิ ทั ทุนจดทะเบียนป รอยละการถือหุน ลกั ษณะธรุ กิจ 1991 (ลานบาท) 1979 1991 1996/97 ชลสนิ (1984) 15 - 1.6 สํารวจและพัฒนาแหลง ทอง ปโ ตรเคมแี หงชาติ (1984) 200 - 2 - อุตสาหกรรมปโ ตรเคมี ไทยวรภัณฑ (1984) 85 สยามโคนา (1985) 124 - 20 ผลิตไมอ ัดสลับชนั้ ไทยซีอารท ี (1986) 600 อโรเมตกิ ส (1989) 3,990 - 10 - ผูผลติ หลอดภาพโทรทศั น เหล็กสยาม n.a ผลิตไฟฟา (1992) 4,400 - 5 - ผูผลิตหลอดภาพโทรทศั น คาสากลซีเมนตไทย (1978) n.a นวโลหะไทย n.a - - 5.01 ปโตรเคมีและเคมีภณั ฑ ไทยโฮยาเล็นซ (รวมทุนกบั n.a ญ่ีปุน ) 99 - - ผลติ และจําหนายเหล็กเสน สยามคโู บตา ดเี ซล (รวมทุน n.a กบั ญ่ปี ุน) - - 2.00 ผลิตกระแสไฟฟา ฮทิ แลงเวลโรลนิ ส (ประเทศ n.a ไทย) 70 - - คาขายซีเมนต วาย เค เค ซิปเปอร (ประเทศ 600 ไทย) (รวมทนุ ญี่ปนุ ) 99 - - เหล็กหลอ รปู พรรณ ไว เค เค เทรดด้ิง (รว มทุน 40 ญปี่ นุ ) 20 - - ผลติ เล็นซต า ง ๆ ปโ ตรเซน ไทยอินดัสเตรียลฟอรจ จวิ ส 41 - - เครือ่ งจักรกลทาง (1973) 20 - การเกษตร ไทยฟูจิซรี อกซ - 36 10 10 ผลิตซปิ 36 - - อุตสาหกรรมส่งิ ทอและ เคร่ืองนงุ หม 20 เคมีภัณฑ 30 - - ชิน้ สว นอะไหล n.a 10 10 ผลิตและจาํ หนายเครอ่ื ง เอกสาร 8 มิ.ย.2549

99 บรษิ ัท ทุนจดทะเบยี นป รอยละการถอื หุน ลักษณะธุรกิจ 1991 (ลา นบาท) 1979 1991 1996/97 สถาบนั การเงนิ 3,800 50 26.2 26.2 ธนาคารพาณชิ ย ธ.ไทยพาณิชย (1904) 600 11.8* 7.8 7.8 ธนาคาร (*สัดสวนผถู ือหุน ธ.นครธน (1933) 10.1 4.9 ป 1988) ธ.นครหลวงไทย (1941) 4,545 - 2.5 3.8 ธนาคารพาณิชย ธ.กสิกรไทย (1945) 7,000 2.3* 1.7 2.5 ธนาคารพาณชิ ย ธ.ไทยทนุ (1949) 600 - ธนาคาร (*สดั สวนผูถือหุน 49 11.3 บงล.สินอุตสาหกรรม 300 ป 1988) (1966) 11.1 บรษิ ทั ไฟแนนซแ ละลงทุน ธ.กรงุ ไทย (1971) 10,000 บงล.บุคคลัภย (1971) 160 - 1.08 .97 ธนาคารพาณชิ ย เครดิตฟองซิเอรสินธนากร 20 45 25 18.8 บริษทั ไฟแนนซแ ละลงทุน (1972) 98 60 - สถาบันการเงนิ เพ่ือพฒั นา เครดิตฟองซิเอรสินเคหการ 50 (1973) ทด่ี นิ บงล.ธนสยาม (1974) 600 29 13.3 - สถาบนั การเงินเพื่อพัฒนา ประกันภัย/คลังสินคา 120 ท่ีดนิ ไทยเศรษฐกิจประกันภยั 16.6 14.4 13.2 บริษทั ไฟแนนซและลงทุน (1947) 1.5 เอช แอล วี (1961) 1.5 90 38.7 2.5 บริษทั ประกัน ฮิท ฮิว ดิท แลงเลว (ไทย) (1968) 25 25 22 - บรษิ ทั ประกัน HHL employee Benefit - 20 - บรษิ ทั ประกนั (1968) 300 ไทยพาณชิ ยประกนั ชีวิต - 25 บรษิ ัทประกันภัย (1976) 110 ทรพั ยศ รีไทยคลังสนิ คา - 5 5 บรษิ ทั ประกนั ชีวติ (1976) 40 - - คลงั สนิ คา 8 ม.ิ ย.2549

100 บรษิ ทั ทนุ จดทะเบียนป รอยละการถอื หุน ลกั ษณะธุรกิจ 1991 (ลานบาท) ไทยพับบลคิ พอรต 1,250 1979 1991 1996/97 - 24.4 24.4 คลงั สินคา โรงแรม 40 สหโรงแรมการทองเท่ยี ว 12 12.4 - โรงแรม (1953)40 405 ดุสติ ธานี (1966) 450 18 14.7 14.6 โรงแรม ราชดําริ (1973) 174 12 4.9 - โรงแรม บางกอกอนิ เตอรค อน ตเิ นนตัล (1977) 937.5 10.4 10 โรงแรม รอยัลออคิด (1978) 120 ดอนเมอื งอินเตอรเนชันแนล - 6 6 โรงแรม (1981) 41.1 - 17 - โรงแรม แสนสุรตั น (1961) 180 นราธวิ าสธานี 48 41.1 โรงแรมและพฒั นาทีด่ ิน 450 ธรุ กจิ พฒั นาท่ีดิน/กอ สรา ง - 55 โรงแรม คริสเตียนีและนีลเส็น (ไทย) 20 (1930) 20 - 12.5 20.7 รบั เหมากอ สราง นนั ทวัน (1974) 1 วงั ลดาวัลย (1983) 1,000 - 10 พัฒนาอสังหาริมทรพั ย ธนนั ดร (1992) 1 สยามสนิ ธร (n.a) - 29 บรษิ ทั ลงทุน อเมริกนั แอพเพรซัล 6 n.a - 90 บริษทั พฒั นาท่ีดิน ธุรกจิ บริการ/สอ่ื มวลชน 6 สหศินีมา (1932) 80 24.9 24.9 พัฒนาอสงั หาริมทรพั ย ขนสง (1930) พชื กสกิ รรม (1943) 40 - - 10 บริการเชอ้ื เพลิงการบิน กรงุ เทพฯ (1983) 91 92 - ขาวสารและบันเทงิ ฟอรทิส (1984) - .03 ขนสง บขส - 6.8 ผขู ายสนิ คา เกษตรกรรม - 10.9 กิจการบริการ - 29 25 ผขู ายผลิตภัณฑบาจา 8 ม.ิ ย.2549