บทที่ 1 ระบบบัญชีต้นทุน

หน่วยท่ี 1 ระบบบญั ชีต้นทุน รายวชิ า 30201 - 2003 โดย ครูกรรณิการ์ ผวิ สะอาด

หน่วยท่ี 1 ระบบบญั ชีต้นทุน เนื้อหา 1. ความหมายและวตั ถุประสงค์ของการบัญชีต้นทุน 2. การจาแนกประเภทต้นทุน 3. ระบบบัญชีต้นทุน

สมรรถนะประจาหน่วย • แสดงความรู้เกี่ยวกบั ระบบบญั ชีตน้ ทุน • สมรรถนะการเรียนรู้ • แสดงความรู้เกี่ยวกบั ความหมายและวตั ถุประสงคข์ องการบญั ชีตน้ ทุนดด้ • แสดงความรู้เก่ียวกบั ตน้ ทุนแต่ละประเภทดด้ • แสดงความรู้เก่ียวกบั ปัจจยั สาคญั ที่ใชพ้ จิ ารณาในการวางระบบบญั ชีดด้ • จาแนกประเภทของตน้ ทุนดด้

การบญั ชีต้นทุน (Cost accounting) ความหมายของบญั ชีต้นทุน บัญชตี น้ ทนุ เป็ นการบญั ชสี ว่ นหน่ึงของ กจิ การซง่ึ แยกจากบญั ชกี ารเงนิ เพอ่ื จด บันทกึ รวบรวมข้อมูลและรายงานขอ้ มูล เกย่ี วกบั ตน้ ทุนทเี่ กดิ ขนึ้ ในการประกอบ กจิ การหน่ึง ๆ

ต้นทนุ ตน้ ทนุ หมายถงึ มลู คา่ ท่ี วดั ไดเ้ ป็ นจานวนเงนิ ของสนิ ทรัพยห์ รอื ความเสยี สละทก่ี จิ การไดล้ งทุนไป เพอื่ ใหไ้ ดม้ าซงึ่ สินคา้ หรอื บริการตา่ ง ๆ ซงึ่ กจิ การคาดว่าจะนาไปใชเ้ พอื่ ใหเ้ กดิ ประโยชนใ์ นภายหลัง

ตน้ ทนุ หมายถงึ จานวนเงนิ ทจี่ า่ ย ไปเพอ่ื ใหไ้ ด้สินค้าหรือ บริการ ไมว่ ่าจะโดยตรง หรือโดยออ้ มเพอื่ ใหไ้ ด้ สนิ ทรัพยม์ า

ต้นทนุ หมายถงึ เงนิ หรือ ผลประโยชน์ ทตี่ อ้ งเสียไปเพอ่ื ใหไ้ ดม้ าซง่ึ สินคา้ หรือ บริการ

วตั ถุประสงค์ของบญั ชีต้นทุน ใช้เป็ นเคร่ืองมือ ใช้ในการวางแผน ในการตดั สินใจ และควบคุมต้นทุน สะสมและรวบรวมข้อมูลต้นทนุ ทเ่ี กยี่ วกบั สินค้า • คานวณหาต้นทุนสินค้าทขี่ ายประจางวด • ใช้ในการตรี าคาสินค้าคงเหลือ เพ่ือนาไปแสดงในงบดุล • ใช้ในการคานวณราคาขาย

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ❖ จาแนกตามส่วนประกอบของสนิ คา้ ❖ จาแนกตามความสมั พนั ธท์ มี่ ีตอ่ การผลติ ❖ จาแนกตามความสมั พนั ธก์ ับปริมาณกจิ กรรม ❖ จาแนกตามแผนกทตี่ น้ ทุนเกดิ ขนึ้ ❖ จาแนกตามงวดบญั ชี ❖ จาแนกตามความประสงคใ์ นการควบคุม ตน้ ทุน ❖ จาแนกตามความประสงคใ์ นการวางแผน และการตดั สนิ ใจ

การจาแนกประเภทต้นทุนตามส่วนประกอบของสนิ คา้ วตั ถุดบิ ค่าแรงงาน (Material) (Labor) ค่าใช้จา่ ยการผลิต (Factory Overhead)

วัตถดุ บิ (Material) วัตถุดบิ ทางตรง วตั ถุดบิ ทางอ้อม (Direct material) (Indirect material) ▪ ส่ิงของทใ่ี ช้ในการผลิตสนิ ค้า • สิง่ ของที่ใชใ้ นการผลิต • จานวนนอ้ ย มีมูลค่านอ้ ย โดยตรง • แปรสภาพ/ไม่แปรสภาพ ▪ แปรสภาพเขา้ ไปอยู่ในสนิ ค้า เขา้ ไปอยู่ในสินคา้ ที่ผลิต ทผี่ ลติ ▪ คานวณปรมิ าณและต้นทนุ วัตถดุ ิบทใ่ี ช้ในการผลติ ต่อหนึ่งหน่วยได้โดยง่าย

ปัจจยั ทใ่ี ช้ในการพจิ ารณา ❖ ตอ้ งเป็ นส่วนประกอบทสี่ าคัญ ของสินค้าทท่ี าการผลติ ❖ สามารถคานวณปริมาณและตน้ ทนุ ในการผลติ ตอ่ หนึ่งหน่วยได้โดยง่าย

ค่าแรงงาน (Labor) คา่ แรงงานทางตรง คา่ แรงงานทางอ้อม (Direct Labor) (Indirect Labor) • ค่าแรงงานของคนงานทท่ี า • ค่าแรงงานของคนงาน การแปรสภาพ / ประกอบ ทม่ี ไิ ดท้ าการผลติ สนิ คา้ วัตถดุ บิ ใหเ้ ป็ นสนิ คา้ โดยตรง

ปัจจยั สาคัญทใี่ ชใ้ นการพจิ ารณาค่าแรงงาน ➢ ต้องเป็ นแรงงานทใ่ี ช้ในการผลติ สนิ คา้ โดยตรง ➢ สามารถคานวณจานวนช่ัวโมงและต้นทุนค่าแรง ในการผลติ สนิ คา้ หนึ่งหน่วยได้โดยง่าย

ค่าใช้จ่ายการผลติ (Factory overhead) ค่าใช้จ่ายใด ๆ ทเี่ กดิ ขึน้ ในการผลติ สินค้า นอกเหนือจากวตั ถุดบิ ทางตรงและค่าแรงงานทางตรง วตั ถุดบิ ทางอ้อม ค่าแรงงานทางอ้อม ค่าใช้จ่ายการผลติ อ่ืน ๆ

การจาแนกประเภทต้นทนุ ตามความสัมพนั ธท์ มี่ ีต่อการผลติ ตน้ ทุนขัน้ ตน้ คอื ตน้ ทุนรวมของวตั ถุดบิ ทางตรงและค่าแรงงานทางตรง ต้นทุนแปรสภาพ คือ ตน้ ทุนรวมของค่าแรงงานทางตรง และค่าใช้จา่ ยการผลิต ซง่ึ เป็ นตน้ ทนุ ในการแปรสภาพ วตั ถุดบิ ใหเ้ ป็ นสินค้าสาเร็จรูป

ความสัมพนั ธข์ อง ตน้ ทนุ การผลิต ต้นทุนการผลติ ต้นทุนข้ันต้น ต้นทุนแปรสภาพ วตั ถุดบิ คา่ แรงงาน ค่าใช้จา่ ย ทางตรง ทางตรง การผลิต

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ตามความสัมพนั ธ์ กบั ปริมาณกจิ กรรม ต้นทุนผนั แปร (Variable Cost) ต้นทุนคงท่ี (Fixed Cost) ต้นทุนกง่ึ ผนั แปร (Semivariable Cost)

ตน้ ทุนคงท่ี ตน้ ทนุ ผันแปร ต้นทุนผสม ตน้ ทนุ ขนั้ กจิ กรรม

ต้นทนุ ผันแปร ผนั แปรเป็นอตั ราสว่ นโดยตรง กบั ปรมิ าณกิจกรรม ตน้ ทนุ ตอ่ หนว่ ยจะคงที่ ทราบไดง้ า่ ยว่าเป็นตน้ ทนุ ของแผนกใด การควบคมุ ตน้ ทนุ เป็นความรบั ผิดชอบ ของหวั หนา้ แผนกทก่ี อ่ ใหเ้ กิดตน้ ทนุ

ตน้ ทุนคงท่ี คงที่ ณ ระดบั ปริมาณกจิ กรรมทก่ี าหนดไว้ ต้นทุนตอ่ หน่วยเปลย่ี นแปลงไปตามปริมาณ กจิ กรรมทก่ี าหนดไว้ แบง่ ตน้ ทุนใหแ้ ต่ละแผนกโดยใช้หลกั เกณฑ/์ การตัดสนิ ใจของฝ่ ายจดั การ การควบคุมตน้ ทุนเป็ นความรับผดิ ชอบของฝ่ ายจดั การ

ต้นทุนผสม ตน้ ทุนก่ึงผนั แปร ต้นทุนผันแปร ตน้ ทุนคงที่ ตน้ ทนุ ขั้นกจิ กรรม/ ตน้ ทนุ จะคงที่ระดบั ต้นทนุ กงึ่ คงท่ี ปรมิ าณกิจกรรมหน่ึง ตน้ ทนุ จะเปลี่ยนเม่ือ ระดบั ปรมิ าณกิจกรรม เปล่ียนไป

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ตามแผนกทต่ี น้ ทนุ เกดิ ขนึ้ แผนกผลิต (Production Department) แผนกท่ีทาการแปรสภาพวตั ถุดิบใหเ้ ป็นสินคา้ สาเร็จรูป แผนกบริการ (Service Department) แผนกท่ีดม่เกี่ยวขอ้ งกบั การผลิตโดยตรง

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ตามงวดบญั ชี ต้นทุนสินค้า ต้นทนุ ประจางวด (Product Cost) (Period Cost) ตน้ ทุนท่ีเกิดจากการผลิตสินคา้ โดยตรง ตน้ ทุนที่ดม่เกี่ยวขอ้ งกบั การผลิต วตั ถดุ ิบ ค่าใชจ้ ่ายในการบริหาร ค่าแรงงาน ค่าใชจ้ ่ายในการขาย ค่าใชจ้ ่ายการผลิต

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ตามความประสงค์ ในการควบคุมตน้ ทนุ ตน้ ทนุ ตน้ ทนุ โดยประมาณ มาตรฐาน Estimated Standard Cost Cost

การจาแนกประเภทตน้ ทนุ ตามความประสงค์ ในการควบคุมต้นทุน ตน้ ทนุ ตน้ ทุนที่ ตน้ ทนุ ส่วน เสียโอกาส หลีกเลี่ยงได้ แตกตา่ ง Opportunity Avoidable Differential Cost Cost Cost

ระบบบญั ชตี ้นทนุ ปัจจยั การจดั สายงานของกจิ การ ทใ่ี ช้ ลักษณะของการผลติ พจิ ารณา ในการวาง ลักษณะของขอ้ มลู ตน้ ทุนทต่ี อ้ งการ ระบบบญั ชี ตน้ ทนุ